Kulturkroniko

La prapremiero de „Orlando”, la opero de Georg Friedrich Haendel inaŭguris dum la unua semajnfino de septmbro la 1-an Festivalon de la Barokaj Operoj „Dramma per musica”. Ĝis la 20-a de septembro en la Reĝa Teatro en la Malnova Oranĝerio de la Reĝa Lazienki-Parko,  en la teatro de la Varsovia Ĉambra Orkestro, la koncerta studio de la Pola Radio kaj la Kolumna Salonego de la historia fakultato de la Varsovia Universitato okazis ĉambraj koncertoj, muzikspektakloj kaj recitaloj. Sume kadre de la festivalo la publiko ĝuis sume 19 muzikeventojn, inter ili menciinda estas la ĉambra koncerto „Baroko je kvin voĉoj”, la muzika spektaklo „Teatro alla moda” kaj prezento de la opero de Haendel „Agrippina”, kiu estis enscenigita pasintjare en la Reĝa Teatro. En la sceneja formo estis prezentitaj verkoj de la plej gravaj kreantoj de la baroka muziko i.a. de Georg Friedrich Haendel, Antonio Vivaldi kaj Jean-Philippe Rameau en la plenumo de polaj artistoj, kiujn la organizantoj volis popularigi.

El la elsendo 19.09.2015. Legas Barbara

Antaŭ kelkaj tagoj la 15-jarcenta breviero – forveturigita en 1943 de germanoj kun aliaj bibliotekaj kolektoj kaj artverkoj el Vroclavo  kaj dum 65 jaroj konsiderita kiel perdiĝinta – estis transdonita al la kolektoj de la universitata biblioteko de la urbo. La pergamena kodo el 1415 difinata kiel „Breviarium Wratislaviense” kaj „Libra viaticus” estis farita de  Jan el la loko Połaniec kaj Marcin el la loko Oława. Ĝi konsistas el 425 paĝoj kaj ĝia originala leda kovrilo devenas el la 16-a jarcento. En latina teksto troviĝas 17 oraj inicialoj kaj plurkoloraj miniaturoj. En la manuskripta fako de la Universitata Biblioteko en Vroclavo troviĝas 13 mil manuskriptoj, inter kiuj tri mil estas riĉe ornamitaj  mezepokaj manuskriptoj. Temas pri la plej granda ĉi-speca kolekto en la lando, kiu enhavas ĉirkaŭ 40 procentojn de la manuskriptoj el la antaŭmilita urba biblioteko de Vroclavo.

El la elsendo 13.09.2015. Legas Tomek

La malnovperuaj erotikaj ceramikaĵoj de Mochica-kulturo de antaŭ 1500 jaroj estas ekspoziciataj,  nur por la plenkreskuloj,  en la Muzeo de Arkady Fiedler en la loko Puszczykowo apud Poznano en la okcidenta Pollando. La ekspozicio de „ceramika Kamasutra” en speciale konstruita pavilono konsistas el 30 figuroj de paroj en senprudaj seksaj pozoj. Laŭ la  kunkreinto de la muzeo, la filo de konata pola mondvojaĝanto kaj verkisto ĉi tiu ekspozicio estas unusola ne nur en Pollando, sed ankaŭ en Eŭropo. La kopioj de la figuroj prezentataj en la Muzeo Larco en Limo estis venigitaj al Pollando interkompreniĝe kun la perua kulturministerio. Arkady Radosław Fiedler atentigis, ke kvankam prezentataj figuroj de virinoj kaj viroj povas elvoki pudoran reagon aŭ ĉe aliaj iom rapidan korbaton neniu devus senti sin ĝenita. Estonte oni eldonos ilustritan gvidlibron tra la ekspozicio kaj eble estos vendeblaj ceramikaj miniaturaĵoj,  sed pri ĉi lasta ideo decidos la interesiĝo de la vizitantoj. La florinta antaŭ 1500 jaroj Mochica-kulturo famiĝis pro altgrade evoluinta agrikulturo, konstruarto, grundpliboniga sistemo kaj vojreto. Pri la evoluo de ĉi tiu kulturo atestas ankaŭ ceramikaĵoj. Mochic-anoj estis difinataj kiel grekoj de la Suda Ameriko. Por poloj temas pri interesa, sed mistera kulturo. Ĝi ne konis skriboarton kaj esprimis sin per ceramikaĵoj. Tiel kreiĝis la ceramika libro de ĉi tiu  popolo, kiu rilatas ankaŭ al ĝia seksa vivo. La Muzeo-Literatura Laborejo de Arkady Fiedler en Puszczykowo ekzistas de preskaŭ 40 jaroj kaj estas gvidata de liaj du filoj kun la  familioj. Ĉiujare vizitas ĝin ĉ. 20 mil personoj. La patrono de la muzeo Arkady Fiedler (1894-1985) realigis 30 mondvojaĝojn, verkis 32 librojn eldonitajn en 23 lingvoj en pli ol 10-miliona eldonkvanto.

El la elsendo 13.09.2015. Legas Tomek

La plej proksiman sabaton en la tuta lando okazos la laŭtlegado de la fama romano de Bolesław Prus „La Pupo”. Inaŭguros la legadon en Varsovio en la Saksa Ĝardeno la prezidento Andrzej Duda kune kun la edzino. La legadon daŭrigos aktoroj, kiujn akompanos muziko de sep komponistoj aŭdiĝanta realtempe. La unuopaj  12 ĉapitroj de la romano, eblas elŝuti el la interreta paĝo de la kampanjo. Ĉiu persono, kiu  kunportos al la varsovia Saksa Ĝardeno propran ekzempleron de la romano ricevos porokazan memorstampon. La nacia legotago estis iniciatita antaŭ tri jaroj kun la celo popularigi la bazajn verkojn de la pola kulturo, firmigi senton de la nacia identeco kaj popularigi la kulturon de la parola lingvo en ĝiaj plej kremaj manifestiĝoj. Kun ĉiu jaro grandiĝas la nombro de la partoprenantoj de la kampanjo. Pasintjare la „Trilogio” de Henryk Sienkiewicz estis legita en pli ol 2 mil lokoj en Pollando: bibliotekoj, lernejoj, oficejoj, stacidomoj kaj sur la urbaj foriplacoj.

El la elsendo 04.09.2015. Legas Gabi

En la Malnovurba Kvartalo de Toruno estis funkciigita Muzeo de la Toruna Mielkuko, prezentanta pli ol 600-jaran bakhistorion de la lokaj specialaĵoj. Ĝi troviĝas en la adaptitaj 19-jarcentaj konstruaĵoj de la mielkuka fabriko de Gustaw Wasse. Pli frue kun la historio de la loka mielkuka bakado eblis konatiĝi kadre de la ekspozicio „La mondo de la Toruna mielkuko” funkciinta en la keloj de Kopernikdomo. La ekspozicio kaj akompanaj renkontoj pri la mielkuka bakado ĝuis grandan interesiĝon, kiun limigis tamen tro malgranda spaco.

En la nova muzeo la vizitantoj povas konatiĝi kun ĉiuj misteroj de la jarcenta tradicio de la toruna mielkuko komencante de necesaj ingrediencoj por pretigi la paston tra la bakmanieroj ĝis la mielkula distribuado. Ĉio ĉi estas prezentita en atrakcia formo kun utiligo de modernaj teknologioj. La ekspozicio prezentiĝas sur tri etaĝoj. En la kelo, kie la gastojn bonvenigas virtuala mielkuka vendistino troviĝas ekspozicio „La mielkukaj radikoj – de la bakformo ĝis la fornelo”, en kiu estas prezentataj unikaj mielkukaj bakformoj ekde la 17-a ĝis la 20-a jarcentoj kaj la industria fornelo por la mielkuka bakado el la 60-aj jaroj de la pasinta jarcento. La teretaĝo estas dediĉita por la mielkukaj labor­rendevuoj kaj ekspozicio „La sensoriĉa mielkuka mondo”. La vizitantoj povas mem partopreni la bakadon de mielkukoj el originala pasto kaj ankaŭ konatiĝi kun spicoj utiligitaj por la mielkuka bakado, sekvante sur la tuŝekrano la lokojn, el kiuj ili estis importitaj. Sur la unua etaĝo estis pretigita ekspozicio „Mielkuko en salonego, kuirejo, vendejo kaj klubo”. Ĉiu povas eniri tradician kuirejon, en kiu estis bakitaj mielkukoj, rigardi la liver­aŭtomobilon per kiu antaŭ jaroj la mielkukoj estis transportataj el fabriko al vendejoj. La ekspozicio ebligas konatiĝi kun diversaj specoj de mielkukoj kaj variaj pakumoj el diversaj periodoj. Tie ĉi funkcias ankaŭ nostalgia klubokafejo aranĝita en la stilo de la postmilita Pollando.  La vizitantojn atendas ankaŭ aliaj arakciaĵoj kiel filmo pri tio,  de kio deriviĝas la nomo de la plej fama toruna mielkuo „katarzynka” (katrinjo). Eblas enrigardi plur­funkcian kuirlibron kun receptoj pri diversaj mielkukoj kaj elŝuti interesan recepton. Aldone disponebla estas projekcio pri la mielkuka produktado en la fabriko „Kopernik” en Toruno. En la virtuala vestoŝanĝejo eblas partopreni ludon, kiu ebligas al vizitanto ekroli kiel mielkuka vendistino aŭ fabrika posedanto.

 La unuaj mencioj pri la mielkukoj de Toruń devenas el ĉ. 1380-a jaro kaj rilatas al bakisto Nicolas Czan, kiu krom pano bakis ankaŭ spickukojn. La membranta en Hanzo Toruno troviĝis ĉe la vojkruciĝo de la plej gravaj komercaj itineroj. Dank’ al tio eblis importi el la foraj landoj necesajn ing­rediecojn por la bakado de mielkukoj kiel cinamon, kariofilon, zingibron, muskaton, kardamonon. Dum jaroj en Toruno ekzistis multaj entreprenoj, en kiuj oni bakis mielkukojn, sed la posedantoj tre zorge protektis siajn bak­sekretojn ne nur kontraŭ la loka konkurenco, sed ankaŭ mielkukaj bakmajstroj el Nurimbergo.

El la elsendo 28.08.2015. Legas Maciek

Ĉirkaŭ 260 objektoj, inter kiuj estas skulptaĵoj, pentraĵoj, afiŝoj troviĝas en la inaŭgurita en la Nacia Muzeo de Koreio ekspozicio „La pola arto: Nerezistebla spirito”. Temas pri la sama ekspozicio, kiu sub la titolo „Trezoroj el la lando de Chopin” estis pli frue prezentata en Pekino. La ekspozicio prezentas la historion de la pola arto – komencante de la mezepokaj skulptaĵoj tra tolaĵoj de la polaj 19-jarcentaj pentristoj ĝis la 20-jarcenta arto. Elektante ekspoziciaĵojn la polaj organizantoj gvidis sin per la karaktero de la pola 19-jarcenta pentroarto, enhavanta historiajn referencojn kaj ĝia arta kvalito. Laŭ la deziro de la koreaj organizantoj la ekspozicio estis pliampleksigita per eksponaĵoj rekte ligitaj kun Fryderyk Chopin kaj Mikołaj Kopernik. Temas i.a. pri muldaĵo de la mano de Chopin, liaj portertoj pentritaj de Wojciech Weiss kaj Janusz Przybylski. Krome temas pri la tolaĵo de Jan Matejo  „Astronomo Kopernik, alivorte interparolo kun Dio” kaj kopioj de la instrumentoj uzataj de la sciencisto.  La inaŭguron de la ekspozicio akompanis koncerto de pianisto Maciej Grzybowski kaj ciklo da prelegoj pri la pola historio kaj kulturo, i.a. pri la pola desegnaĵo kaj dezajno. La lekcion pri la pola kinematografio gvidis la korea reĝisoro Song II Gon, studinta en Lodzo kaj perfekte reganta la polan lingvon. La ekspozicio „La pola arto: nerezistebla spirito” en la Nacia Muzeo de Koreio en Seŭlo daŭros ĝis la fino de aŭgusto.

 El la elsendo 21.08.2015. Legas Tomek

Almenaŭ ĝis la jarfino en la Nacia Muzeo de Varsovio funkcios la ekspozicio “Hoplitoj. Pri la militarto de la antikva Grekio”. Ĝi proksimigas la sukceson de la greka civilizacio, kiu estus neebla sen alta nivelo de la militarto, dank’ al kiu grekoj sukcesis ofte supervenki eĉ multe pli grandajn armeojn. Venkon i.a. apud Maratono elbatalis unuavice hoplitoj, peze armitaj infanterianoj formitaj en falangoj. Iliaj sukcesoj elformis signifagrade la miton de eŭropa civilizacio – kapabla sin defendi kontraŭ la multnombra malamiko dank’ al moralaj valoroj de individuaj soldatoj kaj bona organizo.

Inter la eksponaĵoj de la varsovia ekspozicio troviĝas unika kasko el la epoko de Homero kaj ŝildo de hoplito el la junperiodo de Leonidas, la komandanto de 300 spartantoj pereintaj apud Termopiloj (inter la 6-a kaj 5-a jarcentoj antaŭ Kristo). Temas pri speciala ekspozicio okazanta en la vestiblo de la galerio de la antikva arto, kiu ankoraŭ ne estas disponigita al la publiko pro alikonstruado.  La antikvaj armiloj kaj militekipaĵaro devenas el la kolektoj de la Nacia Muzeo kaj Muzeo de la Polaj Armeaj Fortoj. Aliaj valoraj eksponaĵoj devenas el la iama kolekto de Axel Guttmann, kiuj estis deponitaj en la Nacia Muzeo de lia filo Aleksander. Entute temas pri ĉirkaŭ 40 eksponaĵoj. Krom antikvaj armiloj kaj militekipaĵaj elementoj temas ankaŭ pri pentritaj grekaj vazoj, sur kiuj estas prezentitaj ekzemple hoplitoj dum rajdo, la leĝerarmitaj rajdantoj.

Lige kun ĉi tiu prezento en la muzeo daŭras ankaŭ ĝis la jarfino akompanaj eventoj – renkontiĝoj, prelegoj, laborrenkontoj – inkluzive de specialaj por familioj kun infanoj. Jen kelkaj iliaj titoloj: “Hoplitoj – la piliero de la greka poliso (urboŝtato), “Antikva Sparto – faktoj kaj mitoj”, “De Trojo ĝis Ĥeroneo – evoluo de la greka militarto”, “Hoplitoj – kuraĝaj, fortaj, batalpretaj”.

El la elsendo 14.08.2015. Legas Tomek

En julio en la Teatra Instituto okazis tre interesa spektaklo en la pola-hindunia kunlaboro. Nome estis enscenigita la teatraĵo „Poŝto” de Rabindranath Tagore, Nobel-premiito,  kiu omaĝas la memoron de Janusz Korczak. Reĝisoris ĝin Manish Mitra. Temis pri spektaklo plurlingva plenumita de polaj kaj hinduniaj aktoroj. La 18-an de julio 1942 ĝi estis enscenigita en la Orfodomo de la Varsovia Getto antaŭtage de la deporto de Korczak kaj liaj edukitoj al la germana koncetrejo sur la tereno de Pollando, Treblinka. La spektaklo de Mitra rakontas pri la interplektiĝado de la arto kaj vivo en la malfacila tempo.

El la elsendo 07.08.2015. Legas Tomek

La spektaklo „Forhakado” de Krystian Lupa inaŭguris la nunjaran Teatran Festivalon en Avinjono (Francio). Ĝi tuj estis agnoskita de la kritikistoj kiel artverko, rava arta manifesto, spirraba emfazo de la imagoforto de la pola reĝisoro. Temas do pri grandstila reveno de Krystian Lupa al Francio kaj grandega internacia sukceso de la Pola Teatro el Vroclavo (la sudokcidenta Pollando). La polan version de „Forhakado” laŭ Thomas Bernhard rigardis pli ol tri kaj duonmila publiko kaj ĉiu el la kvin enscenigoj estis interrompataj per entuziasmaj intervenoj de la publiko kaj longdaŭraj ovacioj. La pola teatra grupo  jam ricevis invitojn por 12 spektakloj de la teatraĵo en la pariza Odeon, kaj ankaŭ por la festivaloj en Parizo, Tokio kaj Hongkongo. La reĝisoro ricevis krome la inviton por evento Monato de la teatro de Krystian Lupa en Francio kaj proponon de internacia kunprodukto de laŭvica spektaklo de li reĝisorota. Al  Vroclavo la spetaklo revenos en septembro.

El la elsendo 07.08.2015. Legas Tomek

Pli ol 300 objektoj de la japana arto: tolaĵoj, skulptaĵoj, ceramikaĵoj kaj metiaĵoj el la periodo de la 17-a – 20-a jarcentoj ĝis la 9-a de aŭgusto estas ekspoziciataj en la Nacia Muzeo en Varsovio kadre de la ekspozicio „La artverkoj de la japana arto en la polaj kolektoj”.  Ili devenas el la kolektoj de la Naciaj Muzeoj en Varsovio kaj Krakovo, kiuj disponas pri la plej riĉaj kolektoj. Krome estas prezentataj japanaj artaĵoj el la Naciaj Muzeoj en Poznano kaj Vroclavo kaj el la Palaco de la reĝo Johano la 3-a Sobieski el la varsovia Wilanów.

Jam en la 17-a kaj 18-a jarcentoj nederlandaj komercistoj importis el Japanio porcelanaĵojn, ĉefe blank-blue dekoritajn kaj porcelanaĵojn imari, ankaŭ elfaraĵojn el lako. La japana arto estis rekonita la apogeo  de rafiniteco kaj belo. Favoris tion en la 19-a jarcento la ekspozicioj de la japanaj arto kaj metiaĵoj en Londono kaj Parizo.  La plej fama pola amanto de la japana arto Feliks „Manggha” Jasieński dum sia estado en Parizo kolektis japanajn artaĵojn, kiujn li sekve donacis al la Nacia Muzeo en Krakovo. Tiu ĉi kolekto konsistante el ĉ. 6500 objektoj estas la plej riĉa en Pollando. En la ekspozicio estas prezentitaj ĉ. 150 el ĝiaj objektoj. Temas pri lignogravuraĵoj i.a. de Hokusai el la ciklo „Tridek ses bildoj de la monto Fuji”, bildoj de japanaj belulinoj aŭtoritaj de Kitagawa Utamaro, pejzaĝoj kaj naturbildoj de Utagawa Hiroshige, kelkaj pentraĵoj i.a. de unu el la plej elstaraj japanaj pentristoj Watanabe Seitei.  En la ekspozicio estas ankaŭ lignoskulptaĵoj kaj artaĵoj el  eburo, teksaĵoj.  La japana kolekto en la Nacia Muzeo en Varsovio estas pli modestaj kaj konsistas el du mil objektoj. En la palaco en Wilanów troviĝas kolekto inaŭgurita de grafo Stanisław Kostka Potocki riĉigata dum la tuta 19-a jarcento. Plimulto de la objektoj ornamas la palacajn internojn. En la ekspozicio eblas do prezenti nur du objektojn el ĉi tiu kolekto – vazon imari el la komenco de la 18-a jarcento kaj 17-jarcentan lakan skatolon. La ekspozicio organizita lige kun la 20-jariĝo de la Muzeo de la Japana Arto kaj Tekniko Manggha en Krakovo post Varsovio estos prezentita en Toruno kaj Vroclavo.

  El la elsendo 10.07.2015. Legas Tomek