Kulturkroniko

Fragmento de la Danuba riverbordo flanke de Buda en Budapeŝto ricevis lastvendrede la nomon de la pola politikisto Henryk Sławik, reprezentanto de la pola elmigra registaro, kiu dum la 2-a mondmilito aktivis en Hungario por savi polajn judojn. Dum la porokaza solenaĵo la urbestro de Budapeŝto, Istvan Tarlos memorigis, ke Hungario dum la milito fariĝis la rifugejo por 120 mil poloj post la eksplodo de la 2-a mondmilito. La pola ambasadoro Roman Kowalski agnoskis la nomumon de fragmento de la Danuba riverbordo per la nomo de Sławik kiel simbolon de enorma amikeco inter la pola kaj hungara nacioj. La solenaĵon partoprenis la nepo de Sławik, Zbigniew Kutermark. Henryk Sławik post la eksplodo de la 2-a mondmilito traiĝis tra Rumanio al Hungario, kie li fariĝis la prezidanto de la Civitana Komitato Protektanta Polajn Rifuĝintojn en Hungario. Li estis unu el la reprezentantoj de la pola registaro en elimigrejo. Kun diskreta subteno de la hungaraj aŭtoritatoj li organizis kontrabandadon de poloj al la polaj armeaj fortoj en Okcidento. Krome preparante falsajn dokumentojn baze de falsaj ekleziaj baptoatestiloj Henryk Sławik savis ĉ. 5 mil polajn judojn, kiuj venis al Hungario. Kunlabore kun la sacerdotaro li organizis orfodomon por la judaj infanoj, kiu funkciis sub la ŝildo de la orfodomo por la infanoj de polaj oficiroj. Kiam germanoj invadis Hungarion Henryk Sławik komencis labori konspire. Perfidita de germana fikunlaboranto li estis arestita en julio 1944 kaj subigita al torturoj  en Budapesto. Malgraŭ tio li ne perfidis la nomon de sia kunlaboranto Jozsef Antall. Direktita al la koncentrejo Mauthausen-Gusen li estis mortpendigita en aŭgusto 1944. Aparta felietono dediĉita al Henryk Sławik aperis en nia programo 07.02.2014.

El la elsendo 25.09.2015. Legas Barbara

Morgaŭ en la tuta  Eŭropo okazos la 14-a Eŭropa Tago de Lingvoj lanĉita de la Konsilio de Eŭropo en 2001 kaj nun solenata en 47 landoj. Ĝi popularigas la konon de la lingvoj kaj prezentas la lingvovariecon en Eŭropo. Nunjare ĝia devizo tekstas: “Lingvoj estas nia forto”. En Varsovio la porokazaj eventoj komenciĝis kelkajn tagojn pli frue. I.a. la 23-an de septembro en la Varsovia Universitato komenciĝis internacia konferenco dediĉita al la pritaksado de lingvaj kompetentoj,  dum kiu ĝiaj partoprenantoj diskutis,  kiel konstrui la plej trafajn testojn, kiuj ekzamenas la lingvokonojn. Inter ĵaŭdo kaj dimanĉo okazas specialaj lecjonoj kaj laborrenkontoj por infanoj, gejunuloj kaj plenkreskuloj, multaj pere de la skajpo, kio ebligas  partopreni ilin en la tuta lando. La programo ampleksas pli 60 retajn okupojn pri 13 fremdaj lingvoj: la angla, bulgara, ĉeĥa, dana, franca, greka, hispana, irlanda, germana, portugala, rumana, slovaka kaj ĉeĥa. En Varsovio okazas laborrenkontoj teatraj, muzikaj,  kurirartaj. Al la solenadoj de la Eŭropa Tago de Lingvoj aliĝis krome Krakovo, Katowice kaj Vroclavo. En la du unuaj urboj okazas subĉiela urba ludo la Misio “Babelo, ” en kiu eblas fari viziton en la fortreso de ĉifroj kaj estas planitaj  paroldueloj kaj parolbataloj. Vroclavo i.a. organizas la prezentiĝojn “Plurlingva Eŭropo”. Cambridge English en Pollando, la kunorganizanto de la eventoj anoncis funkciigon de du programoj adresitaj al instruistoj kaj lernantoj:  „Ready, Steady, Speak: gimnaziano bone regas la anglan” kaj   „Write on” – temas pri konkurso por gimnazianoj kaj supergimnazianoj verki anglalingve.

El la elsendo 25.09.2015. Legas Barbara

Ĵaŭde, la 17-an de septembro, en la datreveno de la sovetunia atako kontraŭ Pollandon en Varsovio estis malfermita Muzeo pri Katyń-krimo. Temas pri la unua en la mondo martirologia-muzea-esplora centro dokumentanta Katyń-krimon kontraŭ 22 mil polaj ostaĵoj kaj malliberigitoj tenataj en la jaroj 1939-1940 en la sovetiaj ostaĝejoj kaj malliberejoj. Ĝi kreiĝis sur la tereno de la Varsovia Citadelo laŭ la venka projekto el 2010 farita en la arkitekta leborejo Brzozowski-Grabowiecki. La malfermo de la Muzeo pri Katyń-krimo 75 jarojn post la elmurdo de polaj ostaĝoj fare de la Ruĝa Armeo estis evento, kiun poloj kaj la familioj de la viktimoj de la sovetia hombuĉado atendis de jaroj. Dum la periodo de Popola Pollando la memoro pri ĝi estis forviŝata laŭ ĉiaj ebloj kaj la lokoj de krucometado estis detruataj. Dum la solenaĵo inaŭguranta la muzeon prezidento Andrzej Duda diris, ke Katyń-krimo devas esti nomita kiel krimo de la hombuĉado. Ĉefministro Ewa Kopacz memorigis, ke dignan omaĝon de la granda nacia ofero atendis generacioj de poloj.

El la elsendo 19.09.2015. Legas Barbara

La Eŭropaj Tagoj de la Kulturheredaĵo pasas sub la devizo „Perdita heredaĵo”. Ilia pola inaŭguro okazis lastsabate en Elbląg. La iniciatintoj volas doni la atenton kaj samtempe antaŭmalhelpi la nerevenigeblan perdon de la riĉaĵoj de la kulturheredaĵo. Detruitaj historiaj objektoj, forŝtelitaj artverkoj, sed ankaŭ la plej intimaj familiaj memoraĵoj, fotoj, rememoroj havas eksterordinaran signifon kaj formas nian identecon. Necesas ilin flegi por ne perdi ilin senrevene. La elekto de la urbo Elbląg por la inaŭguro de la Tagoj ne estas hazarda. Sekve de la militdetruoj ĝi estis preskaŭ ĝisfunde ruinigita kaj revivigo de la malnovurba kvartalo daŭras ĝis hodiaŭ. La tasko estis entreprenita fine de la 70-aj jaroj de la 20-a jarcento, kiam de sur la 90-procente detruita tereno oni forigis ruinojn kaj surkreskintaj sur ĝi arbustojn kaj arbetojn. La celo de la rekonstruo estis rekrei la bildon de la antaŭmilita kvartalo, kio aktuale estas efektivigita 70-procente. Inter aliaj atrakciaĵoj de la Eŭropaj Tagoj de la Kultura Heredaĵo en Varmio kaj Mazurio estas i.a. Kavalira Grunwald-Turniro kaj edukaj laborrendevuoj dediĉitaj al la malnova vivo en Olsztyn-kastelo.

El la elsendo 19.09.2015. Legas Barbara

La prapremiero de „Orlando”, la opero de Georg Friedrich Haendel inaŭguris dum la unua semajnfino de septmbro la 1-an Festivalon de la Barokaj Operoj „Dramma per musica”. Ĝis la 20-a de septembro en la Reĝa Teatro en la Malnova Oranĝerio de la Reĝa Lazienki-Parko,  en la teatro de la Varsovia Ĉambra Orkestro, la koncerta studio de la Pola Radio kaj la Kolumna Salonego de la historia fakultato de la Varsovia Universitato okazis ĉambraj koncertoj, muzikspektakloj kaj recitaloj. Sume kadre de la festivalo la publiko ĝuis sume 19 muzikeventojn, inter ili menciinda estas la ĉambra koncerto „Baroko je kvin voĉoj”, la muzika spektaklo „Teatro alla moda” kaj prezento de la opero de Haendel „Agrippina”, kiu estis enscenigita pasintjare en la Reĝa Teatro. En la sceneja formo estis prezentitaj verkoj de la plej gravaj kreantoj de la baroka muziko i.a. de Georg Friedrich Haendel, Antonio Vivaldi kaj Jean-Philippe Rameau en la plenumo de polaj artistoj, kiujn la organizantoj volis popularigi.

El la elsendo 19.09.2015. Legas Barbara

Antaŭ kelkaj tagoj la 15-jarcenta breviero – forveturigita en 1943 de germanoj kun aliaj bibliotekaj kolektoj kaj artverkoj el Vroclavo  kaj dum 65 jaroj konsiderita kiel perdiĝinta – estis transdonita al la kolektoj de la universitata biblioteko de la urbo. La pergamena kodo el 1415 difinata kiel „Breviarium Wratislaviense” kaj „Libra viaticus” estis farita de  Jan el la loko Połaniec kaj Marcin el la loko Oława. Ĝi konsistas el 425 paĝoj kaj ĝia originala leda kovrilo devenas el la 16-a jarcento. En latina teksto troviĝas 17 oraj inicialoj kaj plurkoloraj miniaturoj. En la manuskripta fako de la Universitata Biblioteko en Vroclavo troviĝas 13 mil manuskriptoj, inter kiuj tri mil estas riĉe ornamitaj  mezepokaj manuskriptoj. Temas pri la plej granda ĉi-speca kolekto en la lando, kiu enhavas ĉirkaŭ 40 procentojn de la manuskriptoj el la antaŭmilita urba biblioteko de Vroclavo.

El la elsendo 13.09.2015. Legas Tomek

La malnovperuaj erotikaj ceramikaĵoj de Mochica-kulturo de antaŭ 1500 jaroj estas ekspoziciataj,  nur por la plenkreskuloj,  en la Muzeo de Arkady Fiedler en la loko Puszczykowo apud Poznano en la okcidenta Pollando. La ekspozicio de „ceramika Kamasutra” en speciale konstruita pavilono konsistas el 30 figuroj de paroj en senprudaj seksaj pozoj. Laŭ la  kunkreinto de la muzeo, la filo de konata pola mondvojaĝanto kaj verkisto ĉi tiu ekspozicio estas unusola ne nur en Pollando, sed ankaŭ en Eŭropo. La kopioj de la figuroj prezentataj en la Muzeo Larco en Limo estis venigitaj al Pollando interkompreniĝe kun la perua kulturministerio. Arkady Radosław Fiedler atentigis, ke kvankam prezentataj figuroj de virinoj kaj viroj povas elvoki pudoran reagon aŭ ĉe aliaj iom rapidan korbaton neniu devus senti sin ĝenita. Estonte oni eldonos ilustritan gvidlibron tra la ekspozicio kaj eble estos vendeblaj ceramikaj miniaturaĵoj,  sed pri ĉi lasta ideo decidos la interesiĝo de la vizitantoj. La florinta antaŭ 1500 jaroj Mochica-kulturo famiĝis pro altgrade evoluinta agrikulturo, konstruarto, grundpliboniga sistemo kaj vojreto. Pri la evoluo de ĉi tiu kulturo atestas ankaŭ ceramikaĵoj. Mochic-anoj estis difinataj kiel grekoj de la Suda Ameriko. Por poloj temas pri interesa, sed mistera kulturo. Ĝi ne konis skriboarton kaj esprimis sin per ceramikaĵoj. Tiel kreiĝis la ceramika libro de ĉi tiu  popolo, kiu rilatas ankaŭ al ĝia seksa vivo. La Muzeo-Literatura Laborejo de Arkady Fiedler en Puszczykowo ekzistas de preskaŭ 40 jaroj kaj estas gvidata de liaj du filoj kun la  familioj. Ĉiujare vizitas ĝin ĉ. 20 mil personoj. La patrono de la muzeo Arkady Fiedler (1894-1985) realigis 30 mondvojaĝojn, verkis 32 librojn eldonitajn en 23 lingvoj en pli ol 10-miliona eldonkvanto.

El la elsendo 13.09.2015. Legas Tomek

La plej proksiman sabaton en la tuta lando okazos la laŭtlegado de la fama romano de Bolesław Prus „La Pupo”. Inaŭguros la legadon en Varsovio en la Saksa Ĝardeno la prezidento Andrzej Duda kune kun la edzino. La legadon daŭrigos aktoroj, kiujn akompanos muziko de sep komponistoj aŭdiĝanta realtempe. La unuopaj  12 ĉapitroj de la romano, eblas elŝuti el la interreta paĝo de la kampanjo. Ĉiu persono, kiu  kunportos al la varsovia Saksa Ĝardeno propran ekzempleron de la romano ricevos porokazan memorstampon. La nacia legotago estis iniciatita antaŭ tri jaroj kun la celo popularigi la bazajn verkojn de la pola kulturo, firmigi senton de la nacia identeco kaj popularigi la kulturon de la parola lingvo en ĝiaj plej kremaj manifestiĝoj. Kun ĉiu jaro grandiĝas la nombro de la partoprenantoj de la kampanjo. Pasintjare la „Trilogio” de Henryk Sienkiewicz estis legita en pli ol 2 mil lokoj en Pollando: bibliotekoj, lernejoj, oficejoj, stacidomoj kaj sur la urbaj foriplacoj.

El la elsendo 04.09.2015. Legas Gabi

En la Malnovurba Kvartalo de Toruno estis funkciigita Muzeo de la Toruna Mielkuko, prezentanta pli ol 600-jaran bakhistorion de la lokaj specialaĵoj. Ĝi troviĝas en la adaptitaj 19-jarcentaj konstruaĵoj de la mielkuka fabriko de Gustaw Wasse. Pli frue kun la historio de la loka mielkuka bakado eblis konatiĝi kadre de la ekspozicio „La mondo de la Toruna mielkuko” funkciinta en la keloj de Kopernikdomo. La ekspozicio kaj akompanaj renkontoj pri la mielkuka bakado ĝuis grandan interesiĝon, kiun limigis tamen tro malgranda spaco.

En la nova muzeo la vizitantoj povas konatiĝi kun ĉiuj misteroj de la jarcenta tradicio de la toruna mielkuko komencante de necesaj ingrediencoj por pretigi la paston tra la bakmanieroj ĝis la mielkula distribuado. Ĉio ĉi estas prezentita en atrakcia formo kun utiligo de modernaj teknologioj. La ekspozicio prezentiĝas sur tri etaĝoj. En la kelo, kie la gastojn bonvenigas virtuala mielkuka vendistino troviĝas ekspozicio „La mielkukaj radikoj – de la bakformo ĝis la fornelo”, en kiu estas prezentataj unikaj mielkukaj bakformoj ekde la 17-a ĝis la 20-a jarcentoj kaj la industria fornelo por la mielkuka bakado el la 60-aj jaroj de la pasinta jarcento. La teretaĝo estas dediĉita por la mielkukaj labor­rendevuoj kaj ekspozicio „La sensoriĉa mielkuka mondo”. La vizitantoj povas mem partopreni la bakadon de mielkukoj el originala pasto kaj ankaŭ konatiĝi kun spicoj utiligitaj por la mielkuka bakado, sekvante sur la tuŝekrano la lokojn, el kiuj ili estis importitaj. Sur la unua etaĝo estis pretigita ekspozicio „Mielkuko en salonego, kuirejo, vendejo kaj klubo”. Ĉiu povas eniri tradician kuirejon, en kiu estis bakitaj mielkukoj, rigardi la liver­aŭtomobilon per kiu antaŭ jaroj la mielkukoj estis transportataj el fabriko al vendejoj. La ekspozicio ebligas konatiĝi kun diversaj specoj de mielkukoj kaj variaj pakumoj el diversaj periodoj. Tie ĉi funkcias ankaŭ nostalgia klubokafejo aranĝita en la stilo de la postmilita Pollando.  La vizitantojn atendas ankaŭ aliaj arakciaĵoj kiel filmo pri tio,  de kio deriviĝas la nomo de la plej fama toruna mielkuo „katarzynka” (katrinjo). Eblas enrigardi plur­funkcian kuirlibron kun receptoj pri diversaj mielkukoj kaj elŝuti interesan recepton. Aldone disponebla estas projekcio pri la mielkuka produktado en la fabriko „Kopernik” en Toruno. En la virtuala vestoŝanĝejo eblas partopreni ludon, kiu ebligas al vizitanto ekroli kiel mielkuka vendistino aŭ fabrika posedanto.

 La unuaj mencioj pri la mielkukoj de Toruń devenas el ĉ. 1380-a jaro kaj rilatas al bakisto Nicolas Czan, kiu krom pano bakis ankaŭ spickukojn. La membranta en Hanzo Toruno troviĝis ĉe la vojkruciĝo de la plej gravaj komercaj itineroj. Dank’ al tio eblis importi el la foraj landoj necesajn ing­rediecojn por la bakado de mielkukoj kiel cinamon, kariofilon, zingibron, muskaton, kardamonon. Dum jaroj en Toruno ekzistis multaj entreprenoj, en kiuj oni bakis mielkukojn, sed la posedantoj tre zorge protektis siajn bak­sekretojn ne nur kontraŭ la loka konkurenco, sed ankaŭ mielkukaj bakmajstroj el Nurimbergo.

El la elsendo 28.08.2015. Legas Maciek

Ĉirkaŭ 260 objektoj, inter kiuj estas skulptaĵoj, pentraĵoj, afiŝoj troviĝas en la inaŭgurita en la Nacia Muzeo de Koreio ekspozicio „La pola arto: Nerezistebla spirito”. Temas pri la sama ekspozicio, kiu sub la titolo „Trezoroj el la lando de Chopin” estis pli frue prezentata en Pekino. La ekspozicio prezentas la historion de la pola arto – komencante de la mezepokaj skulptaĵoj tra tolaĵoj de la polaj 19-jarcentaj pentristoj ĝis la 20-jarcenta arto. Elektante ekspoziciaĵojn la polaj organizantoj gvidis sin per la karaktero de la pola 19-jarcenta pentroarto, enhavanta historiajn referencojn kaj ĝia arta kvalito. Laŭ la deziro de la koreaj organizantoj la ekspozicio estis pliampleksigita per eksponaĵoj rekte ligitaj kun Fryderyk Chopin kaj Mikołaj Kopernik. Temas i.a. pri muldaĵo de la mano de Chopin, liaj portertoj pentritaj de Wojciech Weiss kaj Janusz Przybylski. Krome temas pri la tolaĵo de Jan Matejo  „Astronomo Kopernik, alivorte interparolo kun Dio” kaj kopioj de la instrumentoj uzataj de la sciencisto.  La inaŭguron de la ekspozicio akompanis koncerto de pianisto Maciej Grzybowski kaj ciklo da prelegoj pri la pola historio kaj kulturo, i.a. pri la pola desegnaĵo kaj dezajno. La lekcion pri la pola kinematografio gvidis la korea reĝisoro Song II Gon, studinta en Lodzo kaj perfekte reganta la polan lingvon. La ekspozicio „La pola arto: nerezistebla spirito” en la Nacia Muzeo de Koreio en Seŭlo daŭros ĝis la fino de aŭgusto.

 El la elsendo 21.08.2015. Legas Tomek