Kulturkroniko

Post preskaŭ 60 jaroj laboranto de la Nacia Muzeo en Poznano (la okcidenta Pollando) malkovris, ke la aŭtoro de la troviĝanta en ĝiaj kolektoj desegnaĵo „Studumo de virino” estas franca impresionisto Camille Pissarro. Antaŭe kiel ĝian aŭtoron oni opiniis Jean-François Millet. La muzeo aĉetis ĝin lime de 1956/57, kaj pro la surskribo J. F. Millet traktis lin kiel ĝian aŭtoron. Nur en 2014 aperis duboj pri ĝia efektiva aŭtoro. La aŭtoron de la malkovro pensigis unue troviĝanta en Vaŝingtono pentraĵo, por kiu la poznana desegnaĵo estis verŝajne enkonduka krokizo. La supozon konfirmis esploroj en Parizo kaj liaj kontaktoj kun ekspertoj pri Pissarro-kreado. Temas pri la dua verko de reprezentanto de la franca impresionismo, kiu troviĝas en la Nacia Muzeo en Poznano. La alia estas la bildo de Claude Monet „Plaĝo en Pourville”. La troviĝanta en Poznano desegnaĵo  de Pissarro estas prepar­krokizo por tolaĵo prezentanta laboron de virinoj surkampe. Pro konservistaj konsideroj ĝi povos esti prezentata nur dum porokazaj ekspozicioj.

El la elsendo 05.06.2015. Legas Maciek

Kaliko de s-ta Wojciech, kopio de la historia dokumento el la 10-a jarcento Dagome iudex,  en kiu princo de Pollando Mieszko la 1-a al protekto de la Apostola Ĉefurbo transdonis la polan ŝtaton, tiaro de papo Pio la 7-a aŭ la originala dokumento konfirmanta la elekton de kardinalo Karol Wojtyła kiel la papon troviĝos inter la eksponaĵoj, kiuj estos prezentataj en tri polaj urboj en ekspozicio organizata okaze de la 1050-a datreveno de la bapto de Pollando pasonta venontjare. La ekspozicio “Lux in Oriente – Lux ex Oriente: Pollando kaj la Apostola Ĉefurbo – la 1050-jara historio” estos prezentata en  Poznano, Vroclavo kaj Varsovio. Troviĝos en ĝi ĉ. 150 objektoj – trezoroj el la riĉaj vatikanaj kolektoj kaj malmulte konataj al la pola publiko artverkoj  prun­teprenotaj el polaj sanktejoj kaj muzeoj.  En la titolo „Lux in Oriente” (Lumo en Oriento) rilatas al la eventoj de antaŭ mil jaroj, kiam la pola ŝtato akceptis kristanismon.  „Lux ex Oriente” (Lumo el Oriento)  rilatas al la pola evangeliza agado dum jarcentoj.  La ekspozicio konsistos el kvin kronologiaj partoj – „Pollando en la epoko de Piast-dinastio”, „Pollando en la epoko de Jagelona dinastio”, „Respubliko de Ambaŭ Nacioj” (pola kaj litova), „En mallibereco – la 19-a jarcento”, „La 20-a jarcento – jarcento de sangoverŝo kaj gloro”.

El la elsendo 05.06.2015. Legas Tomek

La sonorilo „Mieszko kaj Dobrawa”, kiu eksonoros omaĝe al la 1050a datreveno de la bapto de Pollando estas jam preta. La sonorilo estis muldita en la laborejo de Jan Felczyński en Przemyśl (la sudorienta Pollando) en la ĉeesto de la Primaso de Pollando kaj metropolit­estro de Przemyśl. La sonorilo troviĝos en la burgo de Mieszko la 1-a sur la insulo  Ostrów Lednicki en la distrikto  de Gniezno (en la okcidenta Pollando).

En la centra antaŭa parto de la sonorilo troviĝas la stilizita laŭ 19-jarcentaj modeloj basreliefaj figuroj de Mieszko kaj Dobrawa. Sube la teksto latina signifas: „Je la honoro kaj gloro de princo Mieszko kaj princino Dobrawa. Dum lia regado kaj dank’ al ŝia konsilo la katolika kredo estis en Pollando akceptita”. Ĉe la malantaŭa flanko latine la teksto eksplikas: „Ostrów Lednicki. La 1050-a datreveno de bapto de princo Mieszko la 1-a. 2016”.

La sonorilo pezas 220 kilogramojn kaj havas la diametron de 70 centimetroj. Ĝia koro estas farita el mola ŝtalo. La atestantoj de ĝia naskiĝo estis arĥiepiskopoj Wojciech Polak kaj Józef Michalik. Dum la muldado la primaso Wojciech Polak donacis sian episkopan ringon, kiun li ricevis dum la episkopa konsekro. Ĝi estis enfandita en la strukturon de la sonorilego. Krom la ringo en la muldaĵon trafis du medalionoj kun la bildoj de Dipatrino de Konsolo kaj Dipatrino de Czestochowa kaj krome retrovita sur Ostrów Lednicki ar­ĝentopeco el la 2-a duono de la  10-a jarcento.

La sono de la sonorilo „Mieszko kaj Dobrawa” aŭdigos dum gravaj por la Pollando momentoj kaj ankaŭ okaze de vizitoj de gravaj gastoj. Ĝia konsekro okazos 14-an de aprilo 2016 dum la inaŭguro de solenaĵoj omaĝe al la 1050 datreveno de la bapto de Pollando.

El la elsendo 29.05.2015. Legas Tomek

Inter la 17-a kaj la 24-a de junio laŭ invito de la Bjalistoka Pupteatro okazos en Bjalistoko Internacia Festivalo de Pupteatroj por Plenkreskuloj „Metamorfozoj de Pupoj”. Per ĝia eldono la Bjalistoka Pupteatro intencas reveni al la festivalaj tradicioj de la urbo, kie en la 70-aj jaroj de la pasinta jarcento, estis organizata festivalo de pupistaj solartistoj. Aktuale ĉiun duan jaron en Bjalistoko okazas festivalo de pupistaj lernejoj „Pupo-Ne-Pupo”.

La junia  festivalo celas supervenki stereotipon, ke puptatro estas adresita sole al infanoj, kvankam en Pollando estas multaj teatroj pretigantaj pupspektaklojn por plenkreskuloj. La festivala titolo „Metamorfozoj de pupoj” reliefigas la momenton de transfroiĝoj. Unuflanke temas pri transformiĝoj okazantaj en pupspektakloj kaj pupoj mem, aliflanke pri transformiĝo generacia, kiu rilatas same al artistoj, kiel ankaŭ al la spektantoj.

Por la junua pupfestivalo en Bjalistoko venos dek kelkaj teatroj el Pollando, Hispanio, Germanio, Japanio, Britio, Germanio, Litovio kaj Belorusio. I.a. du spektakojn prezentos la japana teatro Theathre Genre Gray, kiu reprezentas malsaman ol la nia pupteatran tradicion. La hispana El Patio Teatro prezentos spektaklon, en kiu la animado okazas pere de manoj. Aliflanke la spektaklo de la brita Blind Summit Theatre prezentos kiel trakti teatron kun humoro kaj sen pompo.

El la elsendo 22.05.2015. Legas Gabi

Komenciĝis la kolektado de dokumentoj necesaj, por ke la klostra komplekso kaj baziliko sur la Sankta Kruco en la sanktakruca vojevodio ektroviĝu sur la listo de Historimonumentoj. Tio estas unu el la protekto­formoj de historiaj objektoj en Pollando. La statuson de la Historimonumento povas akiri malnovaj objektoj kun aparta historia, scienca kaj arta valoroj firmigitaj en la ĝenerala konscio, kun granda signifo por la pola kultura heredaĵo. Kiel ni informis en nia rilata al ĉi tiu objekto felietono el aprilo nunjare la Sankta Kruco estis la plej granda sanktejo de Pollando ĝis la mezo de la 17-a jarcento, kiam tiun ĉi rolon transprenis Jasna Góra en Częstochowa. La Sankta Kruco komencis funkcii jam en la 13-a jarcento, sed kiel pilgrim­lokon igis ĝin reĝo Vladislavo Jagelo. En la tempo de Jagelo-dinastio ĝi rolis kiel efektiva dinastia kaj ŝtata sanktejo, kien celis regantoj kaj la popolo preĝante favore al la bonstato persona, dinastia kaj ŝtata. Ekde la malfrua mezepoko la klostro estis unu el la plej gravaj en Pollando centroj de intelekta kulturo, posedanto de signifa tiuepoke en la centra Eŭropo biblioteko, almenaŭ ekde la 14-a jarcento funkciis tie elstara libro­kopiejo de manuskriptaj libroj. Ĉiu vizito ĉe la Sankta Kruco estas eksterordinara leciono de historio ekde la antikva tempo tra periodo de antaŭ­kristana kultur­centro ĝis la elkonstruo kaj plurjarcenta ekzisto kaj funkciado de la benediktana klostro.

  El la elsendo 22.05.2015. Legas Tomek

7 mil 500 informartikoloj, inter kiuj troviĝas tiaj,  kiel Majstroj de la Teŭtona Ordeno, ne plu ekzistantaj vilaĝoj, varmiaj kapeletoj, prusaj bien­rezidejoj pri­baloritaj de la regionaj historiistoj troviĝas en la virtuala Enciklopedio de Varmio kaj Mazurio. La rilatanta al la nord­orientaj terenoj de Pollando enciklopedio ne estas verko finfermita, sed rolas kiel instrumento dank’ al kiu eblos daŭre vastigi konojn pri la regiono, kompletigi informojn kaj artikolojn kun eraroj aŭ mankoj korekti. Ĝi estas konsultebla ĉe la paĝo encyklopedia.warmia.mazury.pl. La informoj rilatas al la ĝeneraj donitaĵoj pri la vojevodio, ĝiaj natur­provizoj, kleriga-eduka infrastrukturo, historio. Ĉiu enciklopedia artikolo havas bibliografion. Kompetigas ĉion ĉimapoj, grafikaĵoj kaj fotoj. Pri la virtuala enciklopoedio de Varmio kaj Mazurio dum unu kaj duona jaroj laboris 100 personoj, inter kiuj estis historiistoj, ĵurnalistoj, studentoj kaj informadik­istoj. Ĝi estas la dua post la interreta Leksikono pri la Kulturo de Varmio kaj Mazurio bazo de donitaĵoj pri la regiono.

El la elsendo 15.05.2015. Legas Tomek

La Filharmonio de Szczecin (la nordokcidenta Pollando) efektive estis rekonita la plej bela konstruaĵo en Eŭropo akirinte la premion de Mies van der Rohe [legu kiel skribite, li estis germano, ev. konsultu ĉe gugla tradukilo]. Temas pri unu el la plej prestiĝaj premioj koncerne arkitekturon, kiu estas atribuata ĉiun duan jaron ekde 1987 fare de la Eŭropa Komisiono kaj la Fondaĵo de Ludwig Mies van der Rohe. En la nuna eldono de la konkurso rivalis 420 objektoj el 28 landoj. La ĵurio vizitis la objekton en aprilo. La 8-an de majo la urbestro de Szczecin transprenis la premion en Barcelono. La konstruaĵo de Filharmonio en Szczecin difinata kiel glaci­kastelo aŭ lampiono karakteriz­iĝas per formala simpleco, ideala ekzemplo de la principo, ke „malpli signifas pli”.  La projekto kreiĝis en la laborejo de junaj hispanaj arkitektoj Estudio Barozzi Veiga [estudio baroĉi bejra], kun kiu kunlaboris Jacek Lenart el la ŝĉecina labrejo A4.

La premio de Mies van der Rohe brile kronis la jaron 2014 en la pola arkitekturo, en kiu estis transdonitaj multaj imponaj konstruaĵoj, i.a. Muezo pri Historio de Polaj Judoj en Varsovio, Ŝekspira Teatro en Gdansko, Cricoteko en Krakovo, Plurmedia Centro pri Historio de Ostrów Tumski en Poznano, Europa Centro de Solidareco en Gdansko, sidejo de la Nacia Simfonia Orkestro de Pola Radio en Katowice.

El la elsendo 15.05.2015. Legas Gabi

Meze de majo en Gorzów Wielkopolski (la okcidenta Pollando) okazos la nunjara Festivalo de la Nuntempa Muziko de Wojciech Kilar. Ĝia tria eldono, organizata de la loka Filharmonio, okazanta sub la devizo „Daŭro kaj movo” entenas multajn interesajn komponaĵojn.

Dum la inaŭguro de la festivalo, la 15-an de majo prezentiĝos Leszek Możdżer, komponisto kaj renoma ĵazpianisto. Leszek Lorent solkantisto, interpretanto de la nuntempa muziko kantos du fragmentojn el la komponaĵo de Marcin Błażewicz „Kali Yuga”. En la programo de la inaŭgura koncerto la simfonia orkestro de Gorzów-filharmonio plenumos la simfonian poemon de Wojeciech Kilar „Montarana danco”. Dum la festialo estos prezentita i.a. la projekto „Inter tradicio kaj nuntempo” referencanta al la tradicio de religiaj komponaĵoj. La oratoria „Concerto de Requiem” de Dmitry Varelas estos prezentita en la internoj de la preĝejo de Kristo-Reĝo. Tiu ĉi komponaĵo omaĝas la patronon de la festivalo. Krom ĝi omaĝe  al Wojciech Kilar funkcios la fotoekspozicio „Wojciech Kilar – nun, nun, nun… kaj amen”, estos disbildigita filmo „Wojcich Kilar. Credo”.

Krome kadre de la festivalo en la gotika katedralo de Gorzów Julian Gembalski ludos komponaĵojn de la nuntempa orgena muziko. Al la junaĝa publiko estos adresita muzika projekto je 9 gramofonoj, 9 diskĵokeoj, fortepiano kaj orkestro titolita „Steve Nash & Turntable Orchestra Symfonicznie”. Dum la finala koncerto, la 22-an de majo aŭdiĝos la komponaĵo „Veni Creator” de Grzegorz Duchnowski kaj filma muziko de Jan A.P. Kaczmarek.

 El la elsendo 08.05.2015. Legas Gabi

En la varsovia Zoo-ĝardeno post ĝenerala renovigo estis malfermita por vizitantoj la vilao de Żabiński-familio. Ĝi ricevis la antaŭmilitan aspekton. La historiaj fotoj memorigas la laboron de doktoro Jan Żabiński, plurjara direktoro de la bestoĝardeno. Li estis natursciencisto kaj populariganto de konoj pri animaloj. En sia  laboro li fidelis al la ideo, ke la plej grava tasko de la bestoĝardenoj estas protekti kaj savi bestojn endanĝerigitajn de malapero. Antaŭ la milito la varsovia Zoo-ĝardeno estis taksita kiel unu el la plej bone organizitaj en Eŭropo. En la protektado de la bestoj helpis al li la edzino Antonina. En septembro 1939 la ĝardeno estis pribombita kaj multaj bestoj pereis surloke. Plej danĝerajn por homoj, kiel leonojn kaj ursojn, necesis pafmortigi. Post la eniro de germanoj la plej valoraj bestoekzempleroj estis forveturigitaj al Germanio kaj ceteraj mortigitaj dum la ĉasado, kiun germanoj aranĝis dum la silvestra nokto 1940. En la ĝardeno estis kreita la porkobredejo. Por kolekti manĝrestaĵojn el restoracio d-ro Żabiński, ricevis paspermesilon al la getto. Dank’ al tio li povis helpi al konataj judoj. Dum la germana okupacio sur la tereno de la ĝardeno trovis rifuĝejon ĉirkaŭ 100 judoj. Parto de ili loĝis en lia vilao mem. Dum la renovigaj laboroj estis malkovrita kanalo inter ĝiaj keloj kaj fazanejo, laŭ kiu la kaŝiĝantoj povis fuĝi kaze de danĝero. Tiel saviĝis i.a. skulptistino Magdalena Gross kun la edzo, verkistino Rachela Auerbach, boksista ĉampiono Samuel Kenigswein kun la familio, la edzino kaj filino de la mortinta en la geto insektologo Szymon Tenenbaum. Lia kolekto estas nun rigardebla en la renovigita vilao. En morna tempo Żabiński-familio sukcesis krei por ili hejmetosan rifuĝejon, en kiu ĉiu fartis bone kaj sekure. Signalo por sin kaŝo aŭ uzo de la fuĝkanalo  estis melodio de Offenbach ludata per piano, kiu nun ankaŭ troviĝas en la vilao de Żabiński-familio.

 El la elsendo 08.05.2015. Legas Barbara kaj Maciek

Ĝis la 29-a de majo eblas rigardi en Krakovo kolekton de desegnaĵoj de hispanaj artistoj. Pri la kreskanata signifo de desegnaĵo kiel artformo atestas la alta frekventeco dum la prestiĝa arta foiro Arco, okazainta en marto en Madrido. Pli frue desegnaĵo estis traktita prefere kiel skizo por alia artformo. En Krakovo estas rigardeblaj desegnaĵoj same de junaj, talentaj artistoj, kiel ankaŭ de la jam renomaj kreantoj. Laŭ hispanaj kuratoroj apartan atenton meritas desegnaĵoj de  Ber­nar­di Roig kaj Mo­ise­s Ma­hi­qu­es. En la krakova ekspozicio troviĝas verkoj i.a. de Fer­nan­do Prats, Juan Oli­va­res, Car­los Do­min­go Redon, Nie­ves Tor­ral­ba, Fran­ci­sco Se­ba­stion Ni­co­lau, Chema Cobo. La desegnaĵoj devenas el privataj kolektoj de Tomas Ruiz el Valencio kaj kolektoj de la firmao  DKV Se­gu­ros el Sa­ra­goso. La ekspozicio de Cervantes-Instituto gastis jam en Munkeno kaj Berlino, post Krakovo ĝi estos prezentita en Lisbono.

El la elsendo 01.05.2015. Legas Maciek