Kulturkroniko

Ĉiutage krom dimanĉoj kaj festoj eblas en Varsovio partopreni koncertojn de la festivalo La baroka orgeno 2018. Ekde la mezo de aprilo ĝis la mezo de oktobro ili okazas tagmeze en la akademia preĝejo de Sankta Anna. En la festivala repertuaro troviĝas muzikperloj de la baroka epoko, kiujn plenumas artistoj en la epokdevenaj vestoj. Dum ĉiu koncerto aŭdiĝas i.a. tokato kaj fugo Re-minora de Johann Sebatian Bach kaj variacioj pri malnova pola eklezia kanto „Sankta Dio” de iom forgesita pola komponisto, orgenludisto, orkestrgvidanto kaj pedagogo, ligita kun la Varsovia Arkikatedralo, Mieczysław Surzyński. La preĝejo de sankta Anna estas unu el la plej belaj, malnovaj kaj plej bone restaŭritaj varsoviaj sanktejoj. Ĝi estas unu el malmultaj preĝejoj gravaparte aŭtentikaj se temas pri la varieco de ĝiaj stiloformoj kaj ekipiteco de la internoj. La rekonstruo de la elstare sonanta orgeno el la limperiodo de la 17-a kaj 18-a jarcento estis farita komence de la 90-aj jaroj.

El la elsendo 04.05.2018. Legas  Tomek – 1’08”

Historiaj ĝardenoj de la Kastelo Książ en Wałbrzych (vaŭbĵiĥ) en la sudokcidenta Pollando troviĝas sub la protekto de la Naturscienca Universitato en Vroclavo. Dank’ al la lasta interkonsento kun la administracio de la kastelo en la plej proksimaj jaroj ili rericevos aspekton kaj ĉarmon el la epoko de rezidanta tie princino Daisy kaj la lastaj membroj de Hochberg-familio. La 5-jara plano rilatas al la formado de la panorama arkitekturo kaj verdaj terenoj, spaca planado kaj restaŭro de historiaj objektoj en la ĝardenoj. La kunlaboro rilatos ankaŭ al didaktaj, sciencesploraj entreprenoj inkluzive de magistrgaj aŭ doktorigaj disertacioj, lekcioj kaj instrukciadoj kaj al kunlaboro kun aliaj sciencaj institucioj. La kastelo Książ malfermiĝas al la praktikoj kaj staĝoj de studentoj de la Naturscienca Universitato. La kastelo apartenas al la plej grandaj turismaj atrakciaĵoj de la Malsupra Silezio. Ĝia origino ligiĝas kun la iniciato de la piastdinastia princo Bolko la 1-a, laŭ kies iniciato en la 13-a jarcento oni komencis konstrui tie la fortreson.

El la elsendo 27.04.2018. Legas  Maciek – 1’19”

En la Centro por la Konservado de Vrakoj en la loko Tczew, apartenanta al la Nacia Marmuzeo en Gdansko daŭras rekonstruo de slava boato el 1158-a jaro, forprenita el la fundo de Puck-golfo. Dank’ al speciale konstruita metala korbo eblas precize difini lokon de la unuopaj boatelementoj. Dank’ al tio estos fidele rekreitaj formo kaj dimensio de la boato. Simile estas prezentataj vikingaj boatoj en iuj skandinaviaj muzeoj. Ĝis nun ĉi-specaj rekreoprovoj en Pollando estis tre maloftaj. El inter du tiaj eksponaĵoj unu devenas ankoraŭ de antaŭ dua mondmilito. La mezepokaj slavaj boatkonstruantoj aplikis malsamajn disde la vikingaj konstrusolvojn. La rekonstruata boato rilatas al la grava periodo en la slava historio, nome al la periodo inter la 10-a kaj la 12-a jarcentoj, kiam slavoj sur Baltiko estis partneroj kaj rivaloj de vikingoj. La Nacia Marmuzeo disponas ĝis nun pri tri vrakoj de frumezepokaj slavaj boatoj. Ili estos prezentotaj dum unu el komencaj ekspozicioj en la Muzeo de Mara Arkeologio en Łeba, kiun oni planas ekkonstrui tie en 2019.

El la elsendo 27.04.2018. Legas  Maciek – 1’21”

La Regiona Muzeo en la loko Stalowa Wola  inaŭguris la solenadojn lige kun la 100-jariĝo de la reakiro de la suvereneco fare de Pollando per ekspozicio dediĉita al la konata pola pentristo Jan Matejko. Nunjare pasas liaj 180-a naskiĝdatreveno kaj la 125-a mortodatreveno kaj la 200-jariĝo de la krakova Bearta Akademio, kies patrono li estas. La ekspozicio prezentas pli ol 90 objektojn – oleopentraĵojn, krokizojn, lignogravuraĵojn kaj litograguraĵojn de liaj verkoj. En 7 temaj sektoroj „Laborstaplo”, „Hitorio”, „Religio”, „Polikromiaĵoj de Maria-preĝejo en Krakovo”, „Monumento de Adam Mickiewicz en Krakovo”, „Portretoj” kaj „Percepto” estas prezentita la fenomeno de Matejko. Estas rigardeblaj pentraĵoj tre malofte prezentantaj publike devenantaj el pluraj centroj i.a. Akademio de Kapabloj en Krakovo, la Muzeo en la loko Bochnia, Paŭlena Klostro ĉe la Hela Monto en Częstochowa, Historia Muzeo en Tarnobrzeg, Nacia Muzeo el Varsovio, la krakova Muzeo de la Jagelona Universitato, varsovia Reĝa Kastelo kaj la privataj kolektoj. Jan Matejko (1838-1893),  pri kiu  ni felietonis la 13-an de novembro 2015,  estas unu el la plej gravaj polaj artistoj, kiuj pentris unuavice historiajn komponaĵojn kreante sugestan vizion de la pola historio. Li aŭtoris ankaŭ portretojn de famaj figuroj kaj familianoj. Li estas ankaŭ i.a. la aŭtoro de polikromiaĵoj en la fama Maria-preĝejo en Krakovo. Kiam en 1873 li fariĝis direktoro de la krakova Lernejo de Belartoj li estis jam konata kaj ofte premiata artisto en Eŭropo, regule ekspozicianta en Parizo kaj tie akirinte famon kaj laŭrojn. Liaj disĉiploj estis i.a. Stanisław Wyspiański, Józef Mehoffer kaj Jacek Malczewski. En 1979 la krakova Akademio de la Belartoj akceptis lin kiel sian patronon.

 El la elsendo 20.04.2018. Legas  Maciek – 2’13”

La varsovia ZOO-Ĝardeno komence de la jaro solenis la jubileon de sia 90-jariĝo. Komence ĝia areo ampleksis 12 hektarojn, nun temas pri 40. Sur ĉi tiu tereno vivas pli ol 12 mil animaloj de 543 specioj, inkluzive de 47 ĉirkaŭprenitaj per savprogramo de bestoj minacitaj de formorto. Temas same pri bestoj vivantaj en Pollando, kiel ankaŭ ekzotikaj – afrikaj elefantoj, ĝirafoj kaj rinoceroj. Krome sur la tereno de la bestoĝardeno troviĝas vasta Birdejo kun halego de libera flugo, Hipopotama sektoro, rezidejo de goriloj kaj ĉimpansoj kaj Akvario kun panorama ekspozicio pri Amazonio. Okaze de la jubileo la varsovia bestoĝardeno proponis vizitindajn temmonatojn, dediĉitajn i.a. al malaperantaj specioj, ekologio, ekspoziciojn, edukludojn kaj konkursojn. La jubileodaton la direkcio de la varsovia ZOO-ĝardeno intencas solni kiel tagon de la Misioj de  Bestoĝardenoj. Ĝi rolos en la  vastigado de la konoj pri la graveco de la bestoĝardenoj por konservi la biodiversecon. En la komenco pro la dinamika evoluo de la varsovia bestoĝardeno respondecis Jan Żabiński, zoologo kun sciencaj atingaĵoj kaj populariganto de ĉi tiu sciencbranco. Li estis ĝia organizanto kaj direktoro ekde 1929. Dum la germana okupacio kun sia edzino Antonina en sia vilao kaj sur la tereno de ZOO li kaŝis ĉ. 300 judojn el la varsovia getto.

 El la elsendo 20.04.2018. Legas  Maciek – 1’49”

Pollando estos inter la 25-a de aprilo kaj la 1-a de majo 2018 honora gasto de la 28-a Internacia Librofoiro en Abu Dhabi, unu el la plej gravaj ĉi-specaj eventoj en la Proksima Oriento. Pasintjare partoprenis ĝin 1320 ekspoziciantoj el 65 landoj kaj vizitis pli ol 300 mil personoj. Ĝis nun inter la honoraj gastoj estis Svedio, Islando, Britio, pasintjare Ĉinio. Pollando partoprenas la foiron ekde 2015. Nunjare reprezentos nin 21 ekspoziciantoj i.a. Nacia Biblioteko, Ŝtata Eldoninstituto, Instituto de Adam Mickiewicz, Nacia Instituto de Frederiko Chopin, la varsovia Nacia Muzeo kaj aliaj. Nia programo celas proksimigi al la ekspoziciantoj kaj vizitantoj polan kulturon, historion kaj literaturon. Okazos prelegoj dediĉitaj al la plej gravaj aspektoj de la pola kulturo (literaturo, muziko, filmarto, teatro) renkontiĝoj por infanoj, renkontiĝoj kun libroaŭtoroj. Pollando intencas prezenti plenan spektron de la pola kulturo kaj literaturo, kiel bazon por sia firma ĉeesto en la araba mondo. Kvankam mankas donitaĵoj pri tio, kiomgrade la pola literaturo estas konata en la Proksima Oriento, sed en la araban estis tradukitaj elektitaj verkoj de Janusz Korczak, Henryk Sienkiewicz, Wisława Szymborska, Zbigniew Herbert kaj fragmentoj el libroj de Władysław Reymont.

El la elsendo 13.04.2018. Legas  Maciek – 1’39”

La urbo Lodzo (la centra Pollando) preparas sin al omaĝo de la 100-a datreveno de la reakiro de la sendependeco de Pollando per muzika spektaklo prezentota en oktobro en la tiea Granda Teatro. La preparojn partoprenas i.a. komponisto Wojciech Trzciński, kantistino Krystyna Prońko kaj sopranulino Dorota Wójcik. La koncerton konsistigos muziko de polaj komponistoj reprezentantaj diversajn muzkĝenrojn. La intrigo disvolviĝas dum la unua silvestra balo organizita post la reakiro de sendependeco, tial en la spektaklo videbliĝos dek kelkaj scenoj pri historiaj eventoj ekde 1918 ĝis nun. La teatro planas kunlabore kun la lodzaj administraciaj instancoj inter majo kaj septembro, do ankoraŭ antaŭ la premiero,  en ĉiu el la distriktoj de la regiono prezenti unikan version de la spektako,  en kiu estos konsideritaj la lokaj historio kaj herooj. La loĝantoj de la unuopaj distriktoj mem elektos en plebiscito lokan heroon de la 100-jariĝo. La koncerton akompanos la videoprezento” baze de la tekniko „mapping” kaj  militista parado en la plenumo de la reprezentaj kompanioj de NATO-ŝtatoj.

El la elsendo 13.04.2018. Legas  Milada – 1’41”

Aŭtune kreiĝos la subtera turisma itinero sub la Kastelo Książ (la sudokcidenta Pollando). Konsistigos ĝin tuneloj konstruigitaj fine de la 2-a mondmilito fare de la malliberigitoj de la germana koncentrejo Gross-Rosen. Nun daŭras ilia alikonstruo,  dank’ al kio turistoj povos sekvi signifan parton de pli ol 3,2 mil kvadratmetraj subteraj koridoroj. Ĝis nun ili estis utiligataj unuavice de la Geofizika Instituto de la Pola Sciencakademio pro la troviĝantaj tie observejo registranta kaj interpretanta la sismajn skuojn. La subteraj tuneloj sub la Kastelo Książ kreiĝis en la jaroj 1944-45 post la transpreno de la kastelo fare de germanoj. Malliberigitoj el la loka filio de la germana koncentrejo Gross-Rosen konstruis tiam sub la kastelo ferbetonan rifuĝejon kun vasta tunela reto. Ĝi estis fariĝonta Hitler-rezidejo. Pri ilia destino historiistoj havas tamen malsamajn opiniojn. La Kastelo Książ estas unu el la plej grandaj turismaj atrakciaĵoj de la sudokcidenta Pollando. Ĝia origino radikas en la 13-a jarcento, kiam laŭ iniciato de princo Bolko la 1-a Severa estis levitaj la unuaj fortresaj konstruaĵoj. En la manoj de la  Piast-dinastiaj princoj ĝi troviĝis ĝis la 14-a jarcento. Fine de la 15-a jarcento la fortreso estis la proprietaĵo de la pola reĝido Władysław Jagiellończyk. Poste ĝi fariĝis posedaĵo de Hochber-familio ĝis kiam transprenis ĝin hitlera Germanio. Post la 2-a mondmilito Książ ektroviĝis en la limoj de Pollando kaj estas kontinue rekonstruata kaj renovigata.

El la elsendo 06.04.2018. Legas  Tomek – 1’44”

En la Vojevodia Biblioteko de Gorzów Welkopolski (la okcidenta Pollando) kreiĝas Instituto de Papusza, okupiĝonta pri la esplorado kaj popularigado de la kreado de la romaa poetino Papusza (Bronisława Wajs) kaj de la atingaĵoj de la romaa kulturo. Pasintjare en la biblioteko kreiĝis la Memorĉambro dediĉita al la poetino. Bronisława Wajs – Papusza naskiĝis antaŭ 110 jaroj en la orienta Pollando. Post dramecaj militvagadoj i.a. en Wołyń-regiono ŝi ekloĝis en Gorzów Wielkopolski.  Papusza, mortinta en 1987,  estas agnoskita kiel la plej elstara romaa poetino, kies verkado imitis neniujn modelojn. Siajn pensojn kaj travivaĵojn ŝi esprimadis en unika, propra por si maniero inspiriĝante de naturo, sopiro al la juneco kaj vagabonda, veturilara vivstilo.  Ŝiaj verkoj estis kolektitaj en tri volumetoj „Kantoj de Papusza” (1956), „Kantoj deklamataj” (1973) kaj postmorte „La arbaro, patro mia” (1990). En Gorzów Wielkopolski ekzistas jam du publikaj lokoj omaĝantaj la vivantan en ĉi tiu urbo poetinon. Unu el la urbostratoj portas la nomon de Papusza kaj en 2007 estis lanĉita monumento al ŝi dediĉita.

El la elsendo 06.04.2018. Legas  Barbara kaj Milada – 1’53”

La nuna jaro estis anoncita en la vintra ĉefurbo de Pollando, Zakopane kiel la Jaro de Władysław Hasior kaj la Jaro de la Loka Kreado. En 2018 pasas la 90-a naskiĝdatreveno de fama loka artisto Hasior, mortinta en 1999. La Jaro de Loka Kreado ligiĝas kun la jubileo de la plej granda regiona evento, la 50-a eldono de la Internacia Festivalo de la Montarana Folkloro. Władysław Hasior naskiĝis en Nowy Sącz, sed sian plastikistan lernadon li komencis en la Ŝtata Liceo de Plastikaj Artoj en Zakopane sub la gvido de la fama regiona kreanto Antoni Kenar. Li daŭrigis studojn en la varsovia Belarta Akademio. La arta debuto de Hasior datiĝas al la komenco de la 60-aj jaroj de la pasinta  jarcento. Hasior utiligis en sia kreado diversajn materialojn kaj teknikojn. Li praktikis kolaĝojn kaj tridimensiajn kolaĝoformojn. Li aparte famiĝis pro siaj spacaj formoj kaj spacaj monumentoj, kiel Fera Orgeno aŭ la Suna Militĉaro. Siajn verkojn Hasior prezentis en muzeoj kaj artgalerioj en la tuta mondo, i.a. en la Centro Pompidou en Parizo, Konsthall en Södertalje  – Svedio, en muzeo de moderna arto Louisiana w Humlebaek en Danlando, la Pola Instituto en Londono. Władysław Hasior partoprenis multajn prestiĝajn eventojn kiel Artbienalon en Venecio, Bienalon en San Paulo aŭ Bienalon de la Spaca Skulptaro en Montevideo. Dum ĉi lasta li ricevis Grand Prix pro la plurfigura komponaĵo „Golgota”.

El la elsendo 06.04.2018. Legas  Barbara kaj Milada – 2’15”