Sciencaj informoj

Kiel informis la periodaĵo „Nature Communications” la kapablo de kameleonoj ŝanĝi sian haŭtkoloron ligiĝas ne kun diverskoloraj pigmentoj, sed kun la moviĝantaj en ilia haŭto etaj kristaloj.  Malkovris tion la kolektivo de Michel Milinkovitch en la uniwersitato en  Ĝenevo. Ĝis nun sciencistoj supozis, ke kameleonoj ŝanĝas la koloron dank’ al siaj kolrĉeloj, kromatofoj,  ene de kiuj moviĝas grajneroj de koloroj. Nun evidentiĝis, ke la procezo estas multe pli miriga. La lacertoj rapide  movas en sia haŭto etajn kristalojn efikantaj kiel reflektaj speguletoj,  dank’ al kio ili reflektas diverskoloran lumon. La ĝenevaj sciencistoj ekzamenis la vivantan sur Madagaskaro lampartan kameleonon (Furcifer pardalis). Kiam matura masklo  rimarkas rivalon aŭ atrakcian femalon ĝi kapablas dum du minutoj ŝanĝi la koloron de la maskanta verda en frapflavan aŭ ruĝan.  La mikroskopa ekzamenado de ĝia haŭto bildigis la troviĝantajn en ĝi kunmetitajn en regulan formon kristalojn de  guanino – unu el la strukturoj el kiuj estas konstruita la DNA-fadeno. Ĉiu el la ĉeloj (iridoforoj) enhavas centojn da miloj da tiaj kristaloj. Dank’ al la komputila simulado evidentiĝis, ke ŝanĝante distancon inter unuopaj kristaloj eblas reflekti ĉiun koloron de la videbla lumo. Kiam la kristaloj proksimis,  ili reflektis la bluan lumon, kiam ili malproksimiĝadis unue estis aperanta la flava kaj poste la ruĝa lumoj. La kolektivo de Milinkovitch pruvis ankaŭ, ke la haŭto de femaloj aŭ junaj lacertoj, kiuj ne kapablas ŝanĝi la kolorojn ne enhavas iridoforojn.

  El la elsendo 17.03.2015. Legas Tomek

Pri speciala likvaĵo, kiu fulmrapide malmoliĝas sub la influo de frapo, kaj povas esti aplikata en la kugloimunaj kamizoloj interesiĝas firmaoj el la tuta mondo.  Pri ĝi laboris sciencistoj el la Varsovia Politekniko, Militista Instituto pri Teknika Ekipaĵaro kaj Instituto pri Sekurecteknologio Moratex.

Aktuale aplikataj materialoj por la kugloimunaj kamizoloj estas altgrade rigidaj kaj malelastaj, kio negative influas ilian uzkomforton kaj malebligas apliki la kontraŭ­kuglan protekton ĉe artikoj de manoj kaj piedoj aŭ la kolo mem. La apliko de la inventita likvaĵo grandigos elastecon de materialoj kaj eliminos la ĝisnunajn limigojn. La prilaborita de polaj sciencistoj solvo povas esti aplikata ĉie ĉi, kie la materialo kiel taskon havos maksimuman disigon de energio. Krom kugloimunaj kamizoloj ĝi povas esti aplikata en sportaj vestoj, kontraŭ­frapaj protektiloj, en elementoj aplikataj por ponto­konstruado aŭ en trajnaj kontraŭ­puŝiloj. La pola inventaĵo troviĝas en la fina fazo de surmerkatigo.

El la elsendo 10.03.2015. Legas Tomek

Personoj suferantaj daŭran sendormecon havas pli signifajn inflamo­statojn en la organismo kaj estas minacitaj je pli frua morto ol personoj, kiuj suferas sendo­rmecon nur de tempo al tempo.

Kiel informis „American Journal of Medicine” sciencistoj el la Arizona Universitato faris tiujn konkludojn analizinte donitaĵojn pri sendormeco kolektitajn inter 1400 personoj. La ekzamenado komenciĝis en 1972 jaro kaj informojn pri mortoj en tiu grupo estis kolektitaj dum la sekvaj 38 jaroj. Enkonduke kaj kelkfoje poste sciencistoj prenis de la partoprenantoj la sango­provaĵojn, kiuj estis frostigataj. En la jaroj 1984-85 kaj 1990-1992 esploratoj plenigis enketojn pri dormo kaj ligitaj kun ĝi kutimoj. Se sendormeco estis anoncita en ambaŭ enketoj estis taksite, ke temas pri longiĝa sendormeco, aliakaze kiel portempa. La analizo de sango­provaĵoj elmontris, ke la nivelo de C-reaktiva proteino, kiu elmontras la inflamo­staton en la organismo kreskis evidente nur ĉe personoj suferantaj longiĝan sendormecon. Tiuj personoj ankaŭ dum laŭvicaj jaroj karakteriz­iĝis per 58-procente pli alta mortorisko kompare kun ekzamenitoj, kiuj ne spertis dormoperturbojn.  Ne estis konstatita simila dependeco ĉe personoj suferantaj sendormecon nur porokaze. La rezultoj de tiuj esploroj povas helpi pli bone identigi personojn, kiuj pro sendormeco estas minacitaj je morto kaj postulas efikan terapion.

El la elsendo 10.03.2015. Legas Tomek

Perioda subnutro alterne kun periodoj de satmanĝo kaj eĉ abundmanĝo povas longigi vivon, same kiel la malaltkaloria dieto. Tion sugestas laboro de sciencistoj el Florido.

Jam eksperimentoj kun bestoj pruvis, ke limigo de manĝokalorieco longigas vivon kaj malaltigas la evoluriskon de multaj longiĝaj malsanoj.  Tio ligiĝas kun la fakto, ke la malaltkaloria dieto periode kreskigas la nivelon de liberaj oksigenaj radikoj, kio laŭvice stimulas aktivecon de la enzimoj el la la grupo sirtuin. Tiuj proteinoj partoprenas tre gravajn vivprocezojn, inkluzive tiujn ligitajn kun la maljuniĝado, kvankam ilia mekanismo daŭre estas esplorata.

Sciencistoj konscias, ke longdaŭra malmanĝado estas malfacila por plimulto de homoj, tial ili testis alternativan dietostrategion, kiu konsistas en alterna malaltkaloria dieto kun abundmanĝado. La eksperimenton patoprenis 24 studentoj, kiuj unu tagon povis manĝi nutraĵojn kun kaloria valoro egala al unu kvarono de ilia ĉiutaga dieto, la sekvan tagon la kalorieco de ilia manĝo povis egali al 175 procentoj de la energetika valoro de ilia ĉiutaga manĝo.  Tio evidentiĝis esti bone tolerita solvo kaj ne kaŭzis la pezokreskon. Laŭ studentoj estis pli facile malmulte manĝi unu tagon ol abundmanĝi la sekvan.

Laŭ unu el la sciencistoj estas necesaj pliaj esploroj por verkonformigi ĉu tiu manĝosistemo efektive estas sekura kaj salubra. Al esploroj devas esti subigitaj pli multaj homoj. Oni devas ankaŭ konsideri ŝanĝojn en muskoloj kaj grasohisto.

El la elsendo 03.03.2015. Legas Barbara

Polaj informadikistoj gajnis ĝeneralan klasifikon de internacia rivalado pri la teleinformadika sekureco „Capture the Flag” 2014. Polacy evidentiĝis pli bonaj ol la teamoj el Usono, Japanio, Germanio, Rusio.

La rivalado „Capture the Flag” (CTF) estas internacia ciklo da turiniroj, en kiuj naciaj teamoj solvas taskojn ligitajn kun la sekureco de mobilaj aplikaĵoj, analizado de teknologioj aŭ programoj por malkaŝi mekanismojn de ilia funkciado, kriptoanalizo, algoritmiko kaj gvatinformadiko.  La turniroj okazas en la tuta mondo – distance aŭ surloke – ĉiun kelkan semajno. Povas ilin partopreni de 10 ĝis eĉ 2 mil taĉmentoj kaze de finaloj.

La venka pola taĉmento „Dragon Sector” partoprenis 33 klasifikigajn turnirojn, en 7 ĝi okupis la unuan lokon, en 18 ĝi akiris la surpodian lokon. La polan teamon eniris informadikistoj okupiĝantaj pri teleinformadika sekureco en la privataj kaj publikaj firmaoj, kaj du studentoj el la Varsovia Universitato. La laboron de la venka teamo subteas la esplorinstituto NASK (Sciencista kaj Akademia Komputila Reto), kadre de kiu funkcias la kolektivo CERT Pollando kaj la Varsovia Universitato.

El la elsendo 24.02.2015. Legas Tomek

La 2015-a jaro pasas en la plej granda pola Nacia Parko de Biebrza-rivero [bjebĵa-rivero] kiel Jaro de Siluro. Dum la plej proksimaj tri jaroj entute ne eblos fiŝkapti silurojn.  Kvankam Biebrza-rivero riĉas je multaj taŭgaj vivejoj kaj nutrejoj favorantaj la vivkondiĉojn al siluroj, sed ilia populacio – pro civilizaciaj ŝanĝoj – malkreskas kaj necesa estas protekta programo. Krom tio kunlabore kun iĥtiologoj, fiŝkaptistoj kaj amikiĝintaj plonĝistoj siluro estos monitorata en la Parko dum la tuta jaro.

Siluro (Silurus glanis) estas la plej granda dolĉakva fiŝo de Eŭropo povante atingi la longecon de du metroj kaj pezon de pli ol 100 kilogramoj. Siluroj nutras sin per malgrandaj mamuloj, akvobirdoj, unuavice per malgrandaj fiŝoj. Ili vivodaŭro povas egali al. ĉ. 80 jaroj. La Nacia Parko de Biebrza-rivero ekde la komenco (1993) limigas permesojn kaj licencojn por la fiŝkaptado, sed ĝi ankaŭ frontas la problemon de ŝtelĉasado. Pli frue  pri la monitorado de siluroj okupiĝis Pola Fiŝkaptista Asocio kaj el ĝiaj raportoj rezultas, ke en la jaroj 1972-78 estis fiŝkaptitaj pli ol 5 tunoj da siluro. Nun pri vendado de fiŝkaptistaj licencoj okupiĝas la Nacia Parko. Ekde 2003 tamen oni notas nur sporadajn fiŝkaptojn de siluroj. Des pli estas pravigita la protektoprogramo rilate ĉi tiun fiŝspecion.

 El la elsendo 17.02.2015. Legas Tomek

38 594 vespertoj vintrumas en la Regiono de Międzyrzecz-Fortikaĵo en la lubuŝa vojevodio (la nordokcidenta Pollando). Temas pri rekordo dum la 15-jara monitorado de vespertoj en ilia plej granda vintrumejo. La  plej multnombraj estas vespertoj el la specio Myotis myotis superante 29 mil ekzemplerojn. 4 kaj duonan milnombran grupon konsistigas vespertoj Myotis daubentonii, la sekvan lokon okupas vespertoj Myotis nattereri.

La grandaj vespertoj Myotis myotis dominantaj super la ceteraj specioj falas en la vintran dormon jam kiam aperas la unuaj simptomoj de la malvarmiĝo kaj tial ilia nombro estas stabila. La aliaj specioj en la sama periodo kapablas esti aktivaj kaj venas al vintrumejo nur kiam ekregas vere severa vintro. Ili ankaŭ forlasas la vintrumejojn kiam ekstere ne estas varme.

Nunjare en la vesperta vintrumejo en Miedzyrzec oni konstatis sume 9 vespertospeciojn.

El la elsendo 17.02.2015. Legas Tomek

Dank’ al aplikitaj miniregistriloj al 29 tibetaj anseroj (Anser indicus) el la regiono de la mongola lago Terkhiin Tsagaan oni sukcesis analizi la flugitineron de ĉi tiuj birdoj super Himalajo. La miniregistriloj monitoris multajn parametrojn, inkluzive de geografia situo, flugoalto, flugilfrapado kaj korfunkciado. Kiam post unu jaro la anseroj revenis oni sukcesis kapti 14 ekzemplerojn kun enplantaĵoj kaj akiri sufiĉe da analizendaj donitaĵoj el 7 registriloj.

La tibetaj anseroj apartenas al birdoj flugantaj plej alte. Por atingi al la varma Hindio, kie ili pasigas vintron el la malvarma Mongolio ili ĉiujare superflugas Himalajon. Oni notis ilian transflugon ankaŭ super Mount Everest, ĉirkaŭ 9 kilometrojn super la marnivelo. Tio estas la unusolaj grandaj birdoj flugantaj tiom alte sen glisado. Kvankam super Himalajo traflugas ankaŭ stepaj gruoj (Grus virgo), sed ili ofte glisas dank’ al siaj larĝaj flugiloj. La tibetaj anseroj ne glisas eĉ dum la descenda flugo.

Eksterordinaraj kapabloj de tiuj birdoj fascinas sciencisojn de jarcentoj. Estis i.a. konstatie, ke iliaj pulmoj estas je unu kvarono pli grandaj ol ĉe aliaj anseroj, kaj ke ilia hemoglobino kapalas efike absorbi oksigenon en granda alto. Ili disponas pri kromaj vejnoj provizantaj per sango koron kaj muskolojn. Nun sciencistoj el la brita  Bangor University konstatis, ke la tibetaj anseroj ne leviĝas tiom alte por flugi rektlinie super la montopintoj, sed ili flugas laŭ itinero kiu memorigas telferon fidele spegulanta la formon de montoj kaj valoj. Dank’ al tio ili povas ŝpari ĉirkaŭ 8 procentojn de la energio, kio estas des pli grava, ĉar dum la tuta traflugo ili svingas per la flugiloj ne farante paŭzon por la glisado.

El la elsendo 10.02.2015. Legas Maciek

Laŭ sciencistoj el Cambridge neniu konas nin tiom bone kiom niaj komputiloj, do certe ne la familianoj aŭ koramikoj. Niaj fejsbukprofilaj ŝatosignoj estas vera minejo de tiaj konoj. Eksperimentoj kun dekoj da miloj da internaŭtoroj konfirmis, ke komputilo pere de speciala programo efektive deĉifras perfekte niajn verajn ŝatojn kaj inklinojn. Esplorrezultoj pri tiu temo aperis en la periodaĵo PNAS. Jam pli fruaj esploroj de la universitato en Cambridge kaj en Stanford-Universitato elmontris, ke baze de la ŝatosignoj kun granda verŝajno eblas difini tiajn personajn trajtojn, kiel politikaj vidpunktoj aŭ seksan orientiĝon. En la menciita komence esploro oni volis ekzameni, ĉu maŝinoj aŭ homoj pli bone difinas trajtojn de nia personeco kaj karaktero.

Evidentiĝis, ke analizinte 10 ŝatojn komputilo pli bone analizis tiujn donitaĵojn ol laborkolegoj. Kiam estis analizitaj 70 ŝatoj – pli bonaj ol amikoj aŭ personoj kunloĝantaj kun ni – estis maŝinoj. Analizinte 150 ŝatojn komputilo sciis pli pri nia personeco ol la membroj de la plej proskima familio. Post la analizo de 300 ŝatosignoj komputilo sciis pri ni pli ol kungeedzo. Sciencistoj do avertas, ke aktuale komputiloj disponas pri multaj delikataj informoj pri ni mem kaj samtempe ilia memorkapacito estas grandega. Ne havante tamen homajn trajtojn ili povas subiĝi al ies komisio kaj fari tiujn analizojn sen nia scio. Jam nun multaj konzernoj kaj firmaoj utiligas la komputilajn analizojn por krei pli diafanan bildon pri tio, kiu kaj kio envere ni estas. Aldone, virtualaj labordonantoj laŭ ĉi tiu vidpunkto por rekoni laborkandidaton povas ekzameni kaj ekzamenas sociajn portalojn. Tiel do envere internaŭto havas malgrandan kontrolon pri tio, kiajn informojn pri li aŭ ŝi oni kolektas.

  El la elsendo 03.02.2015. Legas Tomek

Laŭ la lastaj esploroj rezultas, ke hormone aktivaj substancoj aldonataj i.a. al kontraŭŝvitigaj kosmetikaĵoj,  medikamentoj, purigaj substancoj de la ĝenerala uzo, pakumoj povas kaŭzi perturbojn de koncentriĝo, malortiĝon de la memorkapablo, movperturbojn, aŭtismon kaj senfekundecon. Usona Epidemiologia Revuo publikigis informojn, ke EDC-substancoj, t.e. kemiaĵoj perturbantaj la hormonprocezojn,  troviĝantaj en senŝvitigaj kosmetikaĵoj malaltigas la viran fekundecon je 30 procentoj.  Laŭ la raporto de la Nordia Konsilio rezultas, ke la konsekvencoj de la malsalubra efikado de la aplikataj EDC-substancoj en la Eŭropa Unio ligiĝas  kun la kostoj egalaj al duona miliardo da eŭroj ĉiujare.

La perturbojn kaŭzas ĉefe hormone aktivaj substancoj, kiuj estas signitaj per la siglo EDC. Inter la plej popularaj troviĝas dioksinoj, pesticidoj, bifenoloj, kiel bisfenolo A.  Ili ĝuste kaŭzas misfunkciojn en la produktado kaj metabolo de naturaj hormonoj de la homa organismo. Ili povas influi ankaŭ ilian dislokon, kio grave damaĝas la funkciadon de organo kontrolata de koncerna hormono. Laŭvicaj ekzamenoj el la lastaj jaroj alportas informojn pri la ligo inter EDC-substancoj perturbantaj la hormonprocezojn kaj antaŭdata maturiĝo, pertuboj de koncentriĝo, malfortiĝo de memoro, movfunkciaj deficitoj, aŭtimo kaj senfekundeco. Ŝanĝoj rezultigitaj de kemiaĵoj povas ne tuj aperi, sed  nur en laŭvicaj generacioj. Reprezentantoj de la Nordia Konsilio alvokis la Eŭropan Union enkonduki normojn malpermestantajn la uzon de tiuj substancoj por la produktado de kosmetikaĵoj, medikamentoj kaj purigaj substancoj.

Profesoro Andreas Kortenkamp, toksikologo el la londona Brunel-universitato atentigas, ke estas tre malfacile unusignife pruvi la ligojn inter la aplikataj konsmetikaĵoj enhavantaj  tiujn ĉi substancojn kaj malsaniĝado, ĉar pro evidentaj kialoj oni ne faras tiajn eksperimentojn ĉe homoj. Alilflanke ekzistas tre konvinkaj pruvoj pri negativa influo de kemiaj substancoj je animalaj ĉeloj. Liaopinie la raporto de la Nordia Konsilio devus esti konsiderita por reguligi normojn ligitajn kun la aplikado de substancoj perturbantaj la hormonprocezojn.

  El la elsendo 27.01.2015. Legas Barbara