Novaĵoj

La pola Ministerio pri Kulturo kaj Nacia Heredaĵo akceptas neniujn solvojn limigantajn parolliberecon en la Interreto. Pollando ne subtenis direktivon de la Eŭropa Komisiono pri la aŭtora leĝaro sur la kohera bita merkato, sed kune kun aliaj landoj proponis solvojn proponitajn de Konsilio de la Eŭropa Unio. La pola decido rilatas al la projekto de nova unia direktivo, premisanta i.a., ke tiaj platformoj, kiel guglo, jutubo aŭ fejsbuko devos sisteme skani la disponigitajn de la uzonatoj  videoenhavojn aŭ muzikon laŭ la vidpunkto de la observado de la aŭtoraj rajtoj. La kontraŭuloj de la projektitaj ŝanĝoj asertas, ke ili signifas cenzuron en la Interreto. La definitiva versio de la direktivo povas fariĝi valida leĝo, se ĝi ankoraŭfoje estos subigita al la voĉdonado en la Eŭropaj Konsilio kaj Parlamento. Sekve ĝi devos esti envivigita en ĉiuj membroŝtatoj, kiu procezo povas finiĝi post 2-3 jaroj. Dume Pollando ne subtenis la direktivon, kaj definitiva starpunkto de Pollando dependos de la fina formo de la reguligo.

El la elsendo 10.07.2018. Legas Maciek – 1’09”

Morgaŭ, la 11-an de julio  en Pollando estos solenata la laŭvican fojon la Memortago pri la Viktimoj de la Hombuĉado, de la hombuĉado de poloj  bestece murditaj de ukrainaj naciistoj. Jam lastdimanĉe lige kun la 75-a datreveno de ĉi tiu evento la pola ĉefministro Morawiecki omaĝis la memoron de la polaj viktimoj en Wołyń-regiono deklarinte, ke „estas krimoj, fronte al kiuj oni mutiĝas kaj la krimojn de la kaŭzintoj ne eblas relativigi”. Temas pri la viktimoj de la naciista armeo UPA kaj ties gvidanto Stepan Bandera, kiu en la propraj dokumentoj vortumis la planitan ekstermadon de la polaj loĝantatoj difininte  ĝin kiel kontraŭpolan kampanjon. Lastdimanĉe oni solene omaĝis la 75-jariĝon de la kulimina momento de Wołyń-krimo.  Kiel skribis porokaze la pola ĉefministro, Mateusz Mazowiecki „La interpaciĝo inter la nacioj de Pollando kaj Ukrainio povas esti bazita ekskluzive sur rekono de plena vero pri la tiama tempo”.  Temas pri la kontraŭpola etna ekstermado flanke de la ukrainaj naciistoj, kiu havis la karakteron de la hombuĉao. Diversaj fontoj informas pri inter 100 kaj 200 mil viktimoj, polaj civiluloj, inter  kiuj temis pri kruele murditaj virinoj kaj infanoj. La pola prezidento en la 75-a datreveno de Wołyń hombuĉado vizitis terenojn iam enloĝatajn de poloj omaĝante la senhomece murditojn polojn. La prezidento Duda metis florojn en la loko de ne plu ekzistanta pola vilaĝo Pokuta en Wołyń-regiono, dirinte, ke li ŝatus, ke ĉiu el poloj tie muditaj reakiru sian nomon, ke ties tombo estu signita, por ke ties familianoj povu ĝin viziti. Andrzej Duda alvokis la ukrainajn aŭtoritatojn pri la ebligo de esploroj, dank’ al kiuj oni povos identigi ĉiujn viktimojn de Wołyń-krimo.

El la elsendo 10.07.2018. Legas Milada – 2’37”

En la prestiĝa rangolisto QS World University Ranking ĝis 14 grandiĝis la nombro de polaj altlernejoj. En 2018 Aldoniĝis do 5 novaj superaj lernejoj el Pollando. La plej bonan lokon akiris la Varsovia Universitato, sian pozicion altigis ankaŭ la krakova Jagelona Universitato. Inter aliaj polaj altlernejoj troviĝas la Varsovia Politekniko, Universitato de Adam Mickiewicz en Poznano, la Min-fandindustria Akademio en Krakovo, la Lodza Universitato, Universitato de Nikolao Kopernik en Toruń kaj la vroclavaj Universitato kaj Politekniko. La unuan fojon en la rangolisto QS World University Ranking en 2018 aperis la Politeknikoj de Krakovo, Lodzo, Poznano kaj Universitatoj el Gdansko kaj Katowice. Tio laŭ ekspertoj estas rezulto de la rezigno pri amasa edukado favore al kvalita.

El la elsendo 03.07.2018. Legas Maciek – 0’57”

Komence de junio sur la tereno de la Balta Kampuso de la Gdanska Universitato estis funkciigita Ekoparko, kies patrono estas Maciej Płażyński, diplomito de ĉi tiu universitato, Sejmmarŝalo de la 2-a oficperiodo, pereinta en la aviadila katastrofo apud Smolensko en 2010. Kiel la marŝalo de la Pomeria Vojevodio li helpis en disponigo de la terenoj por la studenta urbeto. La ekoparko plenumas edukajn, sciencajn kaj ripozigajn funkciojn. Studentoj de la biologia kaj kemia fakultato partoprenas tie praktikajn studokupojn. Sciencistoj okupiĝas pri la genetika varieco de tiaj specioj kiel rozero, stipo,  malalta kaj nana betuloj.  Sur la tereno de la ekoparko estis instalitaj du ornamaj akvoreceptakloj, kiuj servos kiel generaj medioj por amfibioj, insektoj kaj senvertebruloj.  Samtempe la loĝantoj de Gdansko, Gdynia, Sopot ricevis en la Ekoparko de Maciej Płażyński la eblecon ĝui terenojn destinitajn por refreŝigo.

El la elsendo 03.07.2018. Legas Maciek – 1’57”

Komenciĝis la realigado de la edukprojekto adresita al la pola junularo titolita „Polaj civitanoj en la koncentrejo Auschwitz”.  Ĝia celo estas honesta prezento, baze de faktoj kaj ekzamenitaj fontoj de la  historio kaj sortoj de la polaj civitanoj deportitaj al la germana koncentrejo. La projekto konsistas el tri elementoj. La unuan formas dokumenta filmo „La atestantoj”, bildiganta la sortojn de polaj malliberigitoj de Auschwitz – poloj, judoj kaj romaoj en la kunteksto de politiko de la nacisocialisma Germanio, de la kreiĝo kaj funkciado de la koncentrejo kaj de la germana teroraparato. La aliaj elementoj estas edukfasko kun lecjonscenaro bazita sur la sortoj de ses personoj, kiuj dum la 2-a mondmilito en plimulto estis samaĝaj kiel la nunaj lernantoj. La tria elelemtno estos labormaterialoj por instruistoj. La dokumenta filmo kaj edukfaskoj aperos tradukite en la lingvoj angla kaj hebrea. Germanoj establis la koncentrejon Auschwitz en 1940 por malliberigi tie polojn. Auschwitz-II Birekanu kreiĝis du jaroj poste fariĝinte ekstermejo de judoj. En la koncentreja strukturo funkciis reto da subtendaroj. En la jaroj 1940-45 germanoj deportis tien  ĉ. unu milionon 300 mil personojn, inkluzive de 450 mil civitanoj de la 2-a Pola Respubliko, inter kiuj estis ĉirkaŭ 300 mil judoj, 150 mil poloj kaj 1400 romaoj.

El la elsendo 03.07.2018. Legas Maciek – 1’36”

La gvidatoj de la 16 eŭropaj landoj parolis lastdimanĉe en Bruselo pri recepto pri migrokrizo en Eŭropo. Kiel sciate elvokis ĝin en 2015 Angela Merkel malobservante la unian leĝaron kaj malfermanta veste la pordojn antaŭ la tiel nomataj rifuĝintoj. La renkontiĝo ne akceptis la tekston de la antaŭpreparita deklaracio. Pri la migrokrizo oni i.a. parolis lastlunde en la Eŭropa Kolegio en Natolin apud Varsovio kun la partopreno de i.a. la pola ĉefministro Mateusz Morawicki kaj la prezidanto de la germana Bundestag Wolfgang Schaeuble. La germana politikisto substrekis, ke koncerne la migrokrizon ni devas agi ne tiom en humaneca, sed prudenta maniero. „Se ni akceptus 100 milionojn da homoj el Afriko, ni detruus Eŭropon”. Liaopinie ne eblas lasi rifuĝintojn al. si mem, sed ankaŭ ne eblas ilin akcepti en la eŭropaj landoj. „Necesas serĉi solvojn, kiuj kongruas kun eŭropaj valoroj, sed samtempe estas prudentaj, praktikaj kaj plenumeblaj” diris la germana politikisto. Mateusz Morawiecki atentigis, ke Pollando akceptas enmigrantojn – pro kio li cetere ricevis rekonvortojn  de Angela Merkel dum sia lasta vizito en Berlino parolante pri ŝanĝo en la starpunkto de Pollando pri akceptado de enmigrantoj. Temas pri personoj el la Centra Azio, el Kirgistano, Uzbekistano, Turkmenio. Pollando akceptas enmigrantojn el Vjetnamio, Flipinoj, Hinda Unio, Belorusio, Moldavio. En Pollando trovigas ĉirkau 25 mil ĉeĉenoj. La plej multnombran grupon konsisitigas ukrainanoj, el inter kiuj pasintjare 1 miliono 200 mil personoj legale laboris en Pollando. En 2017 oni prognozis, ke en 2018 temos pri 3 milionoj da legale laborantaj ukrainanoj. Ilia nombro estas tamen multe pli granda. Pollando ne aprobas tamen la principon de truda dislokado de enmigrantoj en la Unio.

El la elsendo 26.06.2018. Legas Milada – 2’45”

Komence de junio 2018 la Muzeo de la Familia Domo de Johano Paŭlo la 2-a bonvenigis la unuamilionan vizititanon. La muzeon, troviĝantan en la brikdomo – en kiu loĝis Wojtyła-familio, kaj en kiu naskiĝis Karol Wojtyła – vizitas personoj el la tuta mondo, kvankam en plimulto temas pri poloj. La sekvan grupon formas italoj. Entute inter la turistoj estis civitanoj de pli ol 100 landoj. La muzeo kreiĝis en 1984. Dudek jarojn poste ĝi estis reinaŭgurita post la 4-jaraj renovigaj laboroj. Karol Wojtyła loĝis en Wadowice ĝis la abiturienta ekzameno. Poste kun la patro li translokiĝis al Krakovo.

El la elsendo 26.06.2018. Legas Maciek – 0’46”

La Jura Komisiono de la Parlamenta Asembleo de la Konsilio de Eŭropo alvokis Rusion, ke tiu ĉi redonu la vrakon de la aviliadilo,  en kiu en 2010 pereis apud Smolensko la pola prezidenta paro kun 94 aliaj personoj, en plimulto gravaj figuroj  en la pola politika kaj socia vivo. La proklamita lunde rezolucio alvokas senprokrastan redonon de la vrako, kiel ankaŭ de aliaj materialoj apartenantaj al la pola ŝtato. La rezolucion akceptis preskaŭ ĉiuj  ŝtatoj. Sindetenis Germanio.  En la teksto de la rezolucio la komisiono esprimas la bedaŭron, ke la rusaj reprezentantoj ne kunlaboris kun la vizitantaj Moskvon ĝiaj reprezentantoj kaj respondis neniujn petojn pri ricevo de donitaĵoj. Kiel informas la raporto „La 11-an de aprilo 2018 la Komitato por denova esploro de la katastrofo de la aviadilo Tu-154M en Smolensko, funkcianta ĉe la pola mnisterio por la defendo konstatis, ke la aviadilo estis „detruita en la aera spaco sekve de kelkaj eksplodoj”.

El la elsendo 26.06.2018. Legas Krystyna – 1’14”

Laŭ la raporto de Work Service pri la laborcelaj migardoj de niaj samlandanoj eĉ 87 procentoj de poloj ne konsideras la laborcelan forveturon. Eĉ pli ol 40 procentoj kiel motivon elmontras la atrakciajn enspezojn en la lando. Inter la ceteraj motivoj troviĝas la korligiĝo al la familio kaj amikoj. Nur 5 procentoj de la enketitoj timas malbonan, diskriminacian traktadon en la cellando. Nur ne plenaj 12 procentoj de la enketitoj konsideras enspezcelan forveturon. Temas pri personoj ĉefe 18-24 jaraĝaj kaj 35-44 jaraĝaj, en 85 procentoj temas pri personoj sen altlerneja diplomo. 69 procentoj de ili havas laboron kaj nur 13 procentoj estas senlaboraj. La enketon realigitan en marto 2018 ne partoprenis emeritoj, pensiuloj kaj personoj okupiĝantaj pri la hejma mastrumado.

El la elsendo 19.06.2018. Legas Maciek – 1′

La administracio de la urbo Tychy en la suda Pollando komencis realigi projekton, en kies sekvo ĝiaj oficistoj uzos en siaj dokumentoj kompreneblan, facilan lingvaĵon. Tro longaj frazoj, nekompreneblaj vortumoj, komplka stilo, erara frazkonstruo kaj manko de difaneco kalkuliĝas al oftaj eraroj en la oficistaj dokumentoj. La plej longa frazo, kiun lingvistoj trovis en la interretaj paĝoj konsistis el 130 vortoj, sed la oficista normo oscilas al ĉirkaŭ 60-70 vortoj. La optimuma nombro de vortoj percepteblaj por legantoj egalas al 20 vortoj, en la kazo de pli ol 30 malfacilas sekvi la tekston kaj kompreni ĝian enhavon. Por la klareco de la korespondaĵo grava estas ankaŭ la aspekto de la teksto, i.a. apliko de alineoj kaj de spaco inter ili, faciligontaj la legadon. Pli ol 100 laborantoj de la fako pri mastrumado per nemoveblaĵoj de la urbaoficejo patoprenis prelegon kaj kelkhorajn laborrenkontojn kun lingvistoj el Laborejo de Facila Pola Lingvo de la Vroclava Universitato. La oficistoj sub ilia gvido devis verki facilajn,  kompreneblajn tekstojn. Al la instrukciado estos subigitaj sekve i.a. oficistoj el fakoj pri impostoj kaj pagendecoj, loka mastrumado kaj civitanaj aferoj. Pasintjare la oficistoj de Tychy direktis al la urboloĝantoj preskaŭ 100 mil diversajn leterojn, nunjare ĝis majo preskaŭ 45 mil.

El la elsendo 19.06.2018. Legas Maciek – 1’35”