Novaĵoj

Lastsabate en Zielona Góra (la okcidenta Pollando) komenciĝis – daŭrantaj ĝis la plej proksima sabato – la Vinberrikoltaj Tagoj 2018. La ŝlosilojn al la urbo transprenis la vindio Bakĥo. Por la loĝantoj kaj turistoj estis pretigitaj dekoj da eventoj kun informa, kultura, sporta kaj distra karakteroj. La Vinberrikoltaj Tagoj signifas publikan amuzon kaj porokazan stratoferton, kadre de kiu la vendobudoj ofertas vinojn kaj frandaĵojn el la tuta mondo, aparte ofertante vinojn el la regionaj vitejoj. La unuaj dokumentitaj informoj pri la loka vinproduktado devenas el la 1314-a jaro. Post la apogea periodo el la fino de la 15-a jarcento la vinproduktado meze de la 19-a kaj 20-a jarcentoj cedis al produktado de biero, vodko, konjakoj, likvoroj kaj ĉampano. Ekde 1999 en Zielona Góra ne plu okazas vinproduktado laŭ industria skalo kaj vitkultivado renaskiĝas en malgrandaj, familiaj bienoj ĉirkaŭe de la urbo.

El la elsendo 11.09.2018. Legas Milada – 1’32”

Fine de aŭgusto en la Varsovia Universitato okazis internacia konferenco SIGN9, tio estas konferenco plene dediĉita al personoj surdaj, ilia lingvo kaj kulturo. Ĉiuj elpaŝoj, referaĵoj kaj laborrenkontoj okazis en la naciaj gestaj lingvoj aŭ en la tiel nomata „surdula esperanto”, tio estas IS – International Sign. Partoprenis ĝin preskaŭ 200 personoj el pli ol 20 landoj – en pli multo surduloj. En la Varsovia Universitato funkcias la unusola en la Centra kaj Orienta Pollando kolektivo okupiĝanta pri la gesta lingvistiko. Venas ĉi tien esploristoj ne nur el aliaj sciencaj centroj de la lando, sed ankaŭ el Eŭropo, kiuj en la Laborejo de la Gesta Lingvistiko ĉe la Fakultato de la Pola Lingvo realigas siajn esplorprojektojn. La pionira rolo de la varsovia  kolektivo konsistas en tio, ke oni sukcesis logi al kunlaboro surdulojn, kiuj alikaze ne entreprenus sciencistan karieron. Ilia laboro ebligis jam prilabori kaj publikigi en la Interreto unikajn lernolibrojn por la surdaj infanoj, kiuj estas utiligataj en bazaj lerneoj de la tuta Pollando. Interrete estis disponigita ankaŭ kurso de la gesta lingvo por infanoj el la unuaj klasoj de la bazaj lernejoj. Plimulto de la surdaj infanoj naskiĝas en familioj, en kiuj la ceteraj membroj ne havas aŭdoproblemojn kaj ne uzas la gestan lingvon. Dank’ al la lanĉita nunjare lernolibro „Gestu kun ni” infano konatiĝas kun la pola gesta lingvo eĉ ne konante la polan lingvon, kio ne estas maloftaĵo. Dank’ al la Laborejo kreiĝis pliaj lernolibroj, ekzempe de historio, matematiko, fiziko aŭ kemio. Ili havas formon de  komputilaj programoj, en kiuj ĉiuj tekstoj estis tradukitaj en la gestolingvon. Instruistoj uzas ilin en la daŭro de lecionoj dum lernantoj en sia individua laboro. En Pollando ne ekzistas studoj por instruistoj de la gesta lingvo, ĝi entute ne estas agnoskita kiel fremda lingvo. La kapablo gestkomuniki rezultas el personaj kontaktoj kun surduloj. En plimulto la aŭdokapablaj uzantoj de la pola gesta lingvo estas infanoj de surduloj, kiuj lernis ĝin hejme aŭ hobiuloj.

El la elsendo 11.09.2018. Legas Tomek – 2’20”

La ĉefa ideo de la Krakovregiona Viteja Itinero estas logi turistojn al la lokaj vinberejoj, renkontiĝi kun iliaj posedantoj, malkovri la vinproduktan heredaĵon kaj ĝui la naturon de la regiono. Dum la tuta sezono turistoj povas viziti ilin  gustumante la produktojn. Nunjare estis planitaj 11 eventoj, inter kiuj 6 apartenas al la ĉefaj. La iniciato ĉiujare logas amason da interesiĝantoj. La nunjaraj renkontiĝoj okazos ĝis la mezo de septembro. Dum ĉiuj Wojciech Bosak, projektinto de multaj vitejoj, pola renoma eksperto verkanta kaj lekcianta altlerneje pri vino prezentos siajn prelegojn.

El la elsendo 04.09.2018. Legas Maciek – 0’48”

Ekde la 2012-a jaro ĉiujare en Pollando okazas la evento Nacia Legado. La nunjara – la 8-an de septembro 2018 –  pasas en la jaro de la 100-a datreveno de la regajno de la suvereneco fare Pollando post la 123-jara periodo de dispartigoj. Tiuokaze por la legado estis proponitaj fragmentoj de la romano „Antaŭprintempo” de Stefan Żeromski. Tio estis la lasta romano de la verkisto publikigita en 1924, en kiu la aŭtoro faris bilancon de la unuaj jaroj de la reakirita sendependeco, reliefigante entuziasmon, la deziron rekonsturi la ŝtaton, ne prisilentante tamen erarojn kaj neglektojn. Krome oni proponis dum la tuta jaro legi 44 tekstojn de la Antologio de Suvereneco, kiu enhavas kreiĝintajn  dum la jarcentoj verkojn konsistigantajn la trunkon de la pola patriota literaturo. De kelka tempo al la nacia legado aliĝas ankaŭ eksterlandaj esperantistoj laŭ la iniciato de Maria Majerczak el la Jagelona Universitato en Krakovo. Pri la partopreno de la Kroata Esperantista Unuiĝo en la pola tago de la Nacia Legado dum la lisbona Tago de Lernado prelegis Maria Beloŝević sub la titolo „Esperanto – pontoj inter la kulturoj”. La unuiĝo planas  aliĝi al la evento ankaŭ nunjare reliefigante, ke la unua eldono de ĉi tiu romano de Żeromski estis eldonita en la kroata lingvo en 1928. Apartan eventon la plej proksiman sabaton organizas Bjalistoka E-societo.

El la elsendo 04.09.2018. Legas Krystyna – 1’55”

Lastlunde kvar kaj duona milionoj da lernenoj en preskaŭ 24 mil lernejoj kaj klerigaj centroj komencis la novan lernojaron 2018/2019. La bazan lernadon en la elementaj lernejoj inaŭguris 3 milionoj da lernantoj inkluzive de 361 mil, kiuj pro la reformo de la instrusistemo denove lernos en la 8-jara sistemo. Lunde didaktajn-edukajn okupojn komencis ankaŭ pli ol 1,4 milionoj da infanoj en la aĝo ekde la tria ĝis la sesa vivojaroj en la infanĝardena kaj antaŭlerneja sistemo. De kelkaj jaroj laŭvicaj lernojaroj havas apartajn devizojn. En 2018/2019 ĝi tekstas „La sendependa Pollando”.

El la elsendo 04.09.2018. Legas Barbara – 0’58”

La proklamita pasintsemajne de la israela Kneset leĝo, difinanta Israelon kiel „ŝtaton de juda nacio” elvokis maltrankvilon de Eŭropa Komisiono – deklaris ĝia  aferprezentanto Maja Kocijanczicz. Ŝiaopinie necesas eviti paŝojn, kiuj aldone komplikus aŭ malebilgus solvi konflikton en la Proksima Oriento. Laŭ Kocijanczicz „demokratio kaj egaleco, se temas pri rajtoj de malplimultoj estas ŝlosilaj valoroj, kiuj difinas niajn sociojn kaj tiuj valoroj devas esti observataj. La nova israela leĝo vortumas, ke evoluo de la juda setliĝado konformas al la nacia intereso kaj „la tuta kaj unuiĝinta Jerusalemo” estas la ĉefa urbo de la ŝtato. Estis decidite, ke la hebrea fariĝas la unusola oficiala lingvo de Israelo, dum ĝis nun la egalan statuson havis la araba, ĉar unu kvinonon de la loĝantoj de Israelo konsisitigas araboj. La leĝo certigas al la juda nacio ekskluzivan rajton determini sian propran politikan statuson, ŝtatformon kaj registaron sen ajna ekstera trudo aŭ enmiksiĝo, kaj disponi pri teritorio, kie tiu registaro povas plenrajte regadi. La uniaj politikistoj emfazas timon, ke la nova leĝo povas serioze damaĝi klopodojn pri pacaj intertraktoj inter Israelo kaj Palestino.

El la elsendo 24.07.2018. Legas Barbara – 1’34”

Laŭ la donitaĵoj de la Ministerio por la aferoj de Familio, Laboro kaj Socia Politiko rezultas, ke en Pollando laboras ĉirkaŭ unu miliono 500 mil civitanoj de aliaj ŝtatoj. La ministerio konsideras krei favorajn kondiĉojn por enmigrantoj el pli granda nombro da landoj, i.a. el Filipinoj, Vjetnamio kaj eĉ Nepalo. Aktuale baze de laborpermeso povas esti dungataj civitanoj de Armenio, Belorusio, Kartvelio, Moldavio kaj Ukrainio, se la laborperiodo ne superos 6 monatojn en la daŭro de 12 monatoj.  Oni planas plilongigi ĉi tiun periodon ĝis 18 monatoj kaj envivigi pli da favoroj kondiĉoj por akiri laborpermeson. Estas gvidataj laboroj pri ŝanĝo de la principoj de migropolitiko por logi eksterlandanojn resti en Pollando longdaŭre,  eĉ konstante. Laŭ la donitaĵoj de OECD Pollando estas unu el la landoj plej volonte elektataj de eksterlandanoj por komenci tie laboron. En 2016 temis pri 670 mil enmigrantoj per kio Pollando superis Usonon, Germanion kaj  multajn aliajn landojn. En 2017 baze de laborpermesoj en Pollando laboris 7 mil nepalanoj, preskaŭ 4 mil civitanoj de Hinda Unio, 2400 personoj el Bangladeŝo, po pli ol 1400 rusoj kaj azeroj, pli ol 1200 turkoj, preskaŭ samtiom da ĉinoj, 733 filipinanoj, 657 vjetnamanoj, 426 pakistananoj. Laŭ la donitaĵoj de la Nacia Pola Banko en tri jarkvaron de la 2017 ukrainanoj laborantaj en Pollando direktis al Ukrainio pli ol 8,6 miliardojn da zlotoj. Ĝiscele pri pli facila akiro de la loĝpermeso en Pollando povas esti interesitaj ĉirkaŭ 200 mil personoj, ĉefe ukrainanoj.

El la elsendo 24.07.2018. Legas Milada – 2’41”

La plej popularaj studdirektoj dum la nunjara studentiga sesio en la Varsovia Universitato estis la ekonomikaj.  Plej multaj kandidatoj por unu studloko anonciĝis en la fakultatoj de la japana kaj korea filologioj. Por la licencaj trijaraj kaj magistrigaj kvinjaraj studoj plej multaj studentoj elektis ekonomikon, financojn, investaĵojn kaj kontadon, informadikon kaj ekonometrion (temis pri preskaŭ tri mil personoj). Sekvis administrado kun 2,4 mil kandidatoj kaj laŭvice fiancoj, kontado kaj asekuroj (2,2 mil personoj). Pli ol 2,1 mil personoj elektis psikologion kaj du mil la anglan filologion. Por unu loko en la fakultato pri la japana filologio rivalis 25 personoj, en la fakultato pri la korea filologio 22 personoj. 22 personoj rivalis por unu loko en la fakultato ekonomiko, administrado kiel interbranĉa studobjekto pri ekonomiko-manaĝerado; 19 personoj rivalis por unu studloko en la fakultato pri ĵurnalistiko kaj amaskomunikiloj – kun specializo publikaj rilatoj kaj merketiko de sociaj forumoj; 18 personoj je unu loko kalkuliĝis en la fakultato pri la ĉina filologio. Grandan poularecon en la Varsovia Universitato ĝuis krome nova studdirekto gvidota kun la Varsovia Medicina Universitato – medicina kemio. Temas pri interbranĉaj inĝenieriaj studoj kun konoj pri kemio vastigitaj je elektitaj problemoj de la medicinaj, biologiaj, farmaciaj kaj parencaj sciencoj. Por unu loko rivalis 16 personoj.

El la elsendo 24.07.2018. Legas Milada – 2’14”

Laŭ Eurostat la senlaboreco en Pollando fine de majo, laŭ BAEL-metodo, baziĝanta sur la ekonomia aktiveco de homoj, egalis al 3,8 procentoj. Tiel Pollando okupis la kvinan lokon post Ĉeĥio, kie ĝi egalis al 2,2 procentoj, Malto – 3 procentoj, Germanio – 3,4 procentoj kaj Hungario – 3,7 procentoj. La plej alta senlaboreco estis notita en Greklando kaj egalis al preskaŭ 21 procentoj. Preskaŭ 16-procentan senlaborecon notis Hispanio. En Italio la senlaboreco superis 11 procentojn kaj en Francio 9 procentojn. La senlaboreco en 9 uniaj landoj ekster la eŭrosfero estis malalta, multe malpli alta ol en la eŭrosferaj landoj. En Pollando la nombro de registritaj senlaboruloj egalis al unu miliono da personoj kaj konsiderante la malkreskoritmon ĝi malgrandiĝas en la lastaj monatoj je ĉirkaŭ 40 mil personoj monate. Senlaboreco malkreskis en ĉiuj vojevodioj, ĉefe dank’ al la sezona kresko de dungobezonateco en tiaj branĉoj kiel agrikulturo, konstruado kaj turismo.

El la elsendo 17.07.2018. Legas Maciek – 1’11”

En Toruno (la norda Pollando) komenciĝis la trisemajna kurso de la pola lingvo kaj kulturo por stipendiitoj de la Nacia Agentejo de Akademia Interŝanĝo. Lernas en ĝi 60 personoj el preskaŭ 30 landoj.  Temas pri la 12-a kurso, sed en la nuna jaro la unuan fojon  Somera Kurso de la Pola Ligvo kaj Kulturo estas organizita kunlabore kun la Nacia Agentejo. Ĉiuj ĝiaj partoprenantoj jam iom konas la polan lingvon lernitan en sia lando. Nun en Toruno ili profundigas siajn konojn. En la programo de la kurso estas lecionoj pri praktika lernado de la lingvo, prelegoj pri Pollando, poloj, pola kulturo kaj krome integrigaj renkontiĝoj, dancokupoj, laborrenkontoj muzikaj, teatraj,  rendevuoj en lingva ĉambro, renkontiĝoj kun polaj skoltoj, kun infanoj el la familiaj infandomoj, kun studentoj. Tiamaniere la kursanoj ricevis realan ŝancon kontakti verajn polojn kaj ne nur personojn interesiĝantajn pri la pola lingvo kaj kulturo venintajn al Toruno.

El la elsendo 17.07.2018. Legas Maciek – 1’07”