Novaĵoj

Laŭ la opinisondado de UCE RESEARCH i SYNO Poland por la platformo ePsycholodzy.pl pli ol 37 procentoj de poloj asertas, ke ilia psika bonfarto malboniĝis en la pandemia periodo. Inter ili ĉirkaŭ 23 procentoj kiel la ĉefan motivon elmontras la prezokreskon. La prezoj en Pollando kreskas aktuale plej rapide en la tuta Unio kaj samtempe oni notas la plej altan de multaj jaroj inflacion. Ĝuste tiuj faktoroj influis malaltiĝintan sekurecsenton de poloj. Tio aparte influas la bonfarton de personoj, enspezantaj 7-9 mil zlotojn nete. Temas pri grupo konsisitiganta superan mezan klason. La meza enspezo nete en julio egalis al 4214 zlotoj.
Ankaŭ grizaĝuloj negative frontas la prezokreskon kaj inflacion, kio ligiĝas kun prezokresko de nutraĵoj, senalkoholaj trinkaĵoj, ĝeneralaj kostoj de la hejmmastrumado kaj prezoj de medikamentoj. Konsiderante prezokreskon kaj psikan bonfarton estis rimarkitaj diferencoj inter la loĝantoj de urbo kaj kamparo. En somero – la enketado okazis en aŭgusto – loĝantoj de malgrandaj urboj kaj vilaĝoj en pli signifa grado povas kompletigi konsumvarojn utiligante fruktojn kaj legomojn el la propraj ĝardenetoj.
La ekonomian sekurecsenton de personoj laborantaj perturbas aldone la zorgo pri enlaborigo, kion deklaris 14,4 procentoj de la enketitoj. Tamen en Pollando oni sukcesis eviti troan kreskon de senlaboreco kaj tiu situacio estas pli bona ol sur alilandaj labormerkatoj. Samtempe la timon pri laborperdo en la kunteksto de la psika bonfarto pozitive influis la malseverigataj ekde majo pandemiaj restriktoj kaj iom-post-ioma malfrostigado de la mastrumado. Pli da laborofertoj sur la labormerkato ol antaŭ la pandemio.

El la elsendo 07.09.2021. Legas Maciek kaj Barbara – 1′ 32″

La 1-an de septembro Pollando omaĝe rememoras la 82-an datrevenon de la eksplodo de la 2-a mondmilito, en kiu pereis 6 milionoj da polaj civitanoj, inkluzive de 250 mil soldatoj. La pola prezidento Andrzej Duda dum la porokazaj solenaĵoj en la loko Wieluń konstatis i.a., ke neniu honesta persono povas aprobi, ke post la paso de jardekoj oni akuzu polojn pri ajna, aparte institucia partopreno en la 2-a mondmilito. Pollando estis la viktimo de ĉi tiu milito provokita de Germanio, en kiu pereis 16 procentoj de la pola populacio. La partopreninta solenaĵojn ĉe la promontoro Westerplatte pola ĉefmonistro Mateusz Morawiecki ankaŭ memorigis, ke la milito estis proklamita de la germanaj invadintoj. Li atentigis i.a., ke nun 82 jarojn post la komenco de la 2-a mondmilito necesas konscii pri tio, ke okazas procezo, en kiu el la memoro kaj konscio estas elpuŝata la fakto, kiu estis la fakta kaŭzinto, kiu respondecas pro la tiamaj krimoj, detruoj, mortoj.

El la elsendo 01.09.2021. Legas Krystyna kaj Barbara – 1′ 19″

La 1-an de septembro 2021 la novan lernojaron komencis en Pollando 4,6 milionoj da lernantoj kaj 644,5 mil instruistoj en 20 mil lernejoj. Por 381 mil infanoj temas pri la unua lernojaro en la la bazaj lernejoj. La nova lernojaro por ĉiuj komenciĝas laŭ la antaŭpendemiaj principoj, t.e. ĉiuj frekventas fizike lernejojn tamen kun observado de sanitara reĝimo. La fizika ĉesto en lernejoj kaj inter kolegoj estas bezona por la lernantoj, kion konfirmas psikologoj. Oni elmontras krome la malkreskantan efikecon de la distanca lernado. La lernantoj en klasoj lernos sen makoj, tamen en la komunua spaco dum paŭzoj devos ilin uzi. Laŭ esploroj de la Instituto pri Merkataj kaj Sociaj Esploroj rezultas, ke 86,9 procentoj de la enketitoj deklaras sin por fizika reveno de lernantoj al lernejoj. 55 procentoj asertas, ke lernejoj estas bone al tio preparitaj. Nek instruistojn nek lernantojn koncernas deviga vakcinado. Ne okazos ankaŭ amasa testado kontraŭ Kovim-19. Tamen la nova lernojaro komenciĝos per kampanjo populariganta la vakcinadon.

El la elsendo 01.09.2021. Legas Krystyna kaj Barbara – 1′ 36″

Laŭ la informoj de RFM-FM radio prezidento Andrzej Duda decidis, ke ĵaŭde vespere li subskribos dekreton pri proklamo de eksterordinara stato en la indikitaj de la ĉefministro kaj la ministro por la internaj aferoj lokoj laŭe de la limo kun Belorusio. Pollando, Litovio, Latvio kaj Estonio akuzas Belorusion pri la organizita kontrabandado de enmigrantoj sur ilian teritorion kadre de la t.n. hibrida milito. La unia gazetara servo transdonis al PAP-agentejo la starpunkton de la Eŭropa Unio, pli frue esprimita de la uniaj ministroj por la eksterlandaj aferoj. Vortumis ĝin lastvendrede la unia komisaro por la migrado, Ylva Johansson deklarinte, ke la situacio ĉe la pola-belorusa limo ne ligiĝas kun la problemo de migrado, sed estas parto de agreso de Łukaszenko kontraŭ Pollando, Litovio kaj Latvio por malstabiligi la Eŭropan Union. La 1-an de septembro la Pola Limgardistaro informis, ke en aŭgusto okazis 3500 provoj de nelegala transpaŝo de la pola limo el Belorusio. Pli ol 2500 estis vanigiaj. Estis haltigitaj preskaŭ mil nelegalaj enmigrantoj. Pasintjare en aŭgusto estis notita neniu tia provo. Kiel informis marde vespere la pola ĉefministro al la limpasejo kun Belorusio direktiĝis laŭvicaj transportoj kun humaneca helpo por venigataj de Łukaszenko-reĝimo enmigrantoj. La pli fruaj transportoj ne estis enlasitaj sur la belorusan teritorion. La noto de la pola ministerio por la eksterladaj aferoj pri objekta helpo en la formo de tendoj, plejdoj, dormosakoj restis senresponda.

El la elsendo 01.09.2021. Legas Krystyna kaj Barbara – 2′ 02″

La Eŭropa Komisiono memorigis lastvendrede pri la pasonta lunde, la 23-an de aŭgusto datreveno de la pakto Ribbentrop-Mołotow. En la porokaza mesaĝo legeblas „Libereco de totalismo kaj aŭtoritatismo ne estas donita porĉiame. Necesas favore al ĝi batali ĉiun tagon denove”. Sciencistoj el la pola Pilecki-Instituto proponis, ke la pakton oni konsideru novmaniere en pli vasta kunteksto. Alivorte kiel finon de reveoj pri libera Eŭropo renaskiĝinta post la 1-a mondmilito kaj kiel imperiisman koloniigadon laŭ la modelo de koloniigita Afriko. La pakto kune kun sekreta aldona protokolo traktis la reciprokan dividon de la interesferoj en la Centra kaj Orieta Eŭropo inter Tria Regno kaj Sovetunio. Ĝi signifis finon de la suverenaj ŝtatoj ekde la baltaj respublikoj ĝis Balkanoj. Ĝi signifis dispartigon de Pollando kaj faktan koloniigon de ĝia teritorioj. La 23-a de aŭgusto estas la okazo por flegi la memoron pri la viktimoj, kies milionoj ankoraŭ longe suferis post la fino de la 2-a mondmlito kaj la malvenko de Germanio.

El la elsendo 24.08.2021. Legas Milada – 1′ 42″

Ĉirkaŭ la 400-jara kverko Dunin el la loko Przybudki en la nord-orienta Pollando reprezentos en 2022 Pollandon en la konkurso por la Eŭropa Arbo de la Jaro. En la interreta plebiscito voĉdonis por ĝi 7380 personoj. Tiu ĉi arba gigantulo el Białowieża Praarbarego estas simbolo de forto kaj potenco kaj de jaroj ravas pro sia beleco inspirante multajn artistojn kaj sociajn agantojn. Al turistoj ĝi servas kiel fono de iliaj memorfotoj. Dunin altas 13 metrojn kaj ĝia perimetro egalas al ĉirkaŭ 700 centimetroj. Laŭ legendo ĝi indikas la iaman limon de Białowieża Prarbarego. La premia Statueto de la Arbo de la Jaro estos enmanigita al la venkaj ideodonintoj kaj al reprezentantoj de la komunumo Narew en oktobro 2021 dum la 19-a eldono de la Festo de la Arbo organizata de la Klubo Gaja.

El la elsendo 24.08.2021. Legas Milada – 1′ 17″

Lige kun la situacio en Afganlando por mardo estis planita eksterordinara videokonferenco de la uniaj ministroj por la eksterlandaj aferoj. Ĝia celo estas pritaksi la situacion post kiam dimanĉe la kontrolon en Afganlando transprenis talibanoj. La uniaj kaj NATO-landoj evakuas siajn civitanojn kaj kunlaborantojn. La pola registaro direktis jam siajn aviadilojn por polaj civitanoj kaj ankaŭ por laborantoj de la pola militista misio en ĉi tiu lando. Daŭras interparoloj kiom da afgalandanoj Pollando povus akcepti. Laŭ informoj de Reuter-agentejo marde matene komencis starti el Kabulo militistaj aviadiloj kun evakuataj diplomatoj kaj civiluloj. Sur la ekranoj de unu el la plej gravaj afganaj televdstacioj ToloNews reaperis ĵurnalistinoj. Unu el ili faris intervjuon kun membro de la gazetara oficejo de talibanoj. Ilia reprezentanto Enamullah Samangani alvokis hodiaŭ afganajn virinojn aliĝi al establo de la nova registaro. Pli frue talibanoj deklaris amnestion por ŝtataj ofcistoj alvokante ilin reveni al laboro.

El la elsendo 17.08.2021. Legas Barbara – 1′ 26″

En Pollando funkcias bita interbiblioteka luprenejo de sciencaj publikaĵoj, Academica. Ĝi ebligas utiligon de la bitaj kolektoj de la Nacia Biblioteko por la esploraj kaj konigaj celoj pere de konektoj al la informsistemo, t.e. terminaloj troviĝantaj en partneraj institucioj. Ili funkcias ankaŭ for de grandaj centroj, kaj lastatempe unu el ili estis instalita en la reta legejo de la urba kaj distrikta biblioteko en Drawsko Pomorskie (la norda Pollando). Academica ebligas konsulton de preskaŭ 3 milionoj 450 mil publikaĵoj el ĉiuj sciencbranĉoj, ankaŭ la plej novaj, rilate kiujn validas la aŭtoraj rajtoj. Publike disponeblaj estas unuavice libroj kaj sciencaj periodaĵoj el la Nacia Biblioteko, inkluzive de akademiaj lernolibroj, sciencaj kaj popularsciencaj disertaĵoj, legaĵoj por konkursoj kaj lernoobjektaj olimpikoj kaj sciencaj periodaĵoj el la registro de la Ministerio pri scienco kaj supera instrusistemo. Parto de publikaĵoj signitaj per verda punkto estas dsponigitaj al ĉiuj internaŭtoj sen limigoj. Publikaĵoj protektitaj per la aŭtoraj rajtoj estas konsulteblaj pere de elektitaj terminaloj en bibliotekoj apartenantaj al la sistemo Academica.

El la elsendo 17.08.2021. Legas Maciek – 1′ 23″

La nova Pledanto por la Civitanaj Rajtoj, prof-o Marcin Wiącek esprimis sian tre skeptikan rilaton al la ideo de deviga vakcinado. Kiel li atentigis certa deficito de juraj solvoj dum la pandemio estis tio, ke ili fontis el ministeriaj decidoj alprenataj ene de kabinetoj. Dume liaopinie tiuj problmeoj estas tiom esencaj, fudamentaj laŭ la vidpuntko de libereco kaj homaj rajtoj, ke debato pri ili devus okazi en la parlamento kaj frukti per proklamita leĝo kaj ne plenumrekomendoj. Prof-o Marcin Wiącek atentigis tiurilate pri la rezolucio de la parlamenta asembleo de Konsilio de Eŭropo. Laŭ ĝi la fakto esti vakcinita ne povas esti ekskluziva premiso por variigi la leĝan situacion de civitanoj. Kiel la membro de la Konsilio Pollando devus sekvi tiun rekomendon. Liaopinie eĉ se eblas allasi iun variigon de situacio de vakcinitoj kaj nevakcinitoj, necesas en tiu situacio konsideri la demandon, ĉu koncerna persono kreas minacon por publika sano.

El la elsendo 17.08.2021. Legas Milada – 1′ 11″

En la Botanika Ĝardeno de la Universitato en Kaunas, Litovio meze de julio estis plantita kverko omaĝanta la memoron de la pola komponistro Krzysztof Penderecki. La iniciatinto de la omaĝkverko estas la Pola Institituto en Vilno. En la kauna Ĝardeno trovigas jam kverkoj omaĝantaj i.a. la memoron de Lech Kaczyński, Tadeusz Kościuszko, Frederiko Chopin. Krzysztof Penderecki kelkfoje gastis en Vilno direktante siajn komponaĵojn, tiajn kiel la Pola Rekviemo kaj komika opero Reĝo Ubu. La Poa Instituto lanĉinte la inciaton planti la omaĝkverkon al Penderecki aliĝis al la kampanjo de Adam Mickiewicz-Instituto vastigi mondan Penderecki-ĝardenon. La arboj omaĝantaj la polan komponiston troviĝas jam en Singapuro kaj Bruselo. Okaze de la evento en Vilno okazis koncerto el la ciklo „Krzysztof Penderecki: Europo omaĝas la Majstron” en la plenumo de la Ĉambra Orkestro de s-ta Kristoforo.

El la elsendo 11.08.2021. Legas Maciek – 1′ 03″