POLA RETRADIO
nia komuna lingvomedioNovaĵoj
Raporto de Oxfam antaŭ Monda Ekonomia Forumo
Internacia humaneca organizo Oxfam prilaboris laŭvican raporton, kiu aperis lastlunde antaŭ la Monda Ekonomia Forumo en Davos, kiu la duan fojon laŭvice okazos ekskluzive rete. Ĝi i.a. konfirmas, ka la pandemio grandigis malegalecojn kaj mizeron en la tuta mondo. En ĝia daŭro dek plej riĉaj homoj de nia planedo duobligis siajn riĉaĵojn. En la sama periodo 160 milionoj da personoj falis en mizeron. La suma valoro de 10 plej riĉaj homoj, i.a. Elon Musk, Jeff Bezos kaj Bill Gates dum du pandemiaj jaroj krekis pli ol duoble kaj egalas al 1,5 bilionoj da dolaroj. La menciitaj 160 milionoj da homoj disponas pri malpli ol 5,5 dolaroj tage. Laŭ kalkuloj de Oxfam ĉiun kvaran skundon mortas pro ekonomiaj malegalecoj en la mondo unu persono. Sume temas pri morto de 21 mil personoj ĉiutage. Oxfam alvokas al grandigo de pagendaj impostoj fare de mondriĉuloj elmontrante, ke iliajn enorme altajn profitojn eblus destini i.a. al vakcinoj por la plej malriĉaj ŝtatoj.
El la elsendo 18.01.2022. Legas Milada – 1′ 43″
Murpentraĵo omaĝe al la Pola Leĝeratletiko
Varsovio riĉiĝis je sporttema murpentraĵo, dediĉita al la 100-jariĝo de la Pola Leĝeratletiko, agnule de la strato Orzycka kaj Wilanów-aleo. Ĝia ideodoninto estis la dufoja pola ora olimpikĉampiono per kuglopuŝo, sporta aktivulo, Tomasz Majewski, proponinta tiel honori famajn polajn leĝeratletikistojn. La omaĝa al la pola leĝeratletiko murtapiŝo kun la surfaco de 460 kvadrataj metroj ne estas la unusola sporttema murpentraĵo en Varsovio. La aliaj omaĝas la memoron de la plej juna pola olimpika medalulino el Sindejo 2000 en la ĵeto per martelo, ne plu vivanta Kamila Skolimowska; unu el la plej bonaj polaj futbalistoj, ora kaj arĝenta olipmpika medalulo Kazimierz Deyna kaj la plej fama en la historio de la pola piedpilko, futbalista trejnisto Kazimierz Górski.
El la elsendo 11.01.2022. Legas Maciek – 1′ 03″
Pollando inter la ŝtatoj, kiuj plej bone sukcesis fronte al la pandemio
Jarkomence aperis la pritakso de la brita „Economist” pri tio, kiuj ŝtatoj plej bone sukcesis fronte al la pandemio el inter 23, kies donitaĵoj estis pritaksitaj. En la komenco de la listo troviĝas Danlando, Slovenio, Svedio, Norvegio kaj Ĉilio. Ĉe la 6-a loko troviĝas Pollando egalrange kun Irlando. La ĵurnalo prenis en konsideron kreskon de la Landa Produkto Brutte ekde la fino de 2019, enspezojn de la hejmaj mastrumejoj, la situacion de la borso kaj ŝtatan ŝuldon. Laŭ „Economist” rilate la Landan Produkton Brutte plej bonajn rezultojn atingis landoj, kies mastrumado ne estas grave bazita sur turismo. Se temas pri Pollando en la analizita periodo la kresko de la Landa Produkto Brutte egalis al 3,1 procentoj, la enspezoj je unu persono kreskis je 3,3 procentoj, la akcivaloro je 25,4 procentoj. La plej malbonajn rezultojn atingis Japanio, Britio kaj Hispanio. En ĉi lasta la malkresko de la Landa Prdukto Brurre egalis je 6,6 procentoj.
El la elsendo 11.01.2022. Legas Milada – 1′ 38″
Ortodoksa Kristnasko
Lastĵaŭde la Kristnaskon sojlis otodoksuloj kaj fideluloj de aliaj orientaj eklezioj i.a. grekokatolikoj kaj malnovritanoj konforme al la Julia Kalendaro. En Pollando pli ol 90 procentoj de ortodoksaj paroĥoj observas ĝin en sia religia vivo. La Kristanskon de la orientritaj kristanoj antaŭis 40-taga severa fastperiodo. En Bjalistoko, kiu estas la ĉefa urbo de la regiono, en kiu troviĝas plej grandaj ortodoksulaj grupoj estis organizitaj dum la antaŭkristnaska vespero festaj vespermanĝoj por solecaj fideluloj.
El la elsendo 07.01.2021. Legas Krystyna – 0′ 44″
Daŭre en la festa agordo
En preskaŭ 670 lokoj en la tuta Pollando okazis lastĵaŭde la Epifaniaj Paradoj. En la publika spaco alivestitaj aktoroj kaj akompananta publiko rekreis la Evangelian rakonton pri la adorcela pilgrimado de la Tri Reĝoj el Oriento por saluti kaj pridonaci per oro, incenso kaj mirho la naskiĝintan Jesuon. Laŭ la difinita intinero la polaj partoprenantoj moviĝas kun Bet-Lehema Stelo dum la Tri Reĝoj pompe vestitaj kondukas ilin al la Kripeto. Dum la parado oni kantas kristnaskajn kantojn. Malgraŭ la pandemio ili okazis en 200 lokoj pli ol en 2021. La unua Epifania Parado en Varsovio estis organizita en 2009. Similaj paradoj okazis nunjare i.a. en Aŭstrio, Francio, Britio kaj eĉ en afrikaj landoj. Ekde 2011 la Epifanio estas en Pollando ŝtata festo simile kiel en ekzemple Italio, Hispanio, Greklando, Svedio, Finnlando, Ahstrio, Svislando.
El la elsendo 07.01.2021. Legas Milada – 1′ 29″
Epifania Parada Promeno en Varsovio
La plej proksiman ĵaŭdon i.a. poloj festos Epifanion, alivorte la Feston de la Tri Reĝoj. En Varsovio kaj en multaj lokoj ekster ĝi enradikiĝis la tradicio de Solenaj Paradoj en la uba, vilaĝa spaco, dum kiuj familioj kun la infanoj en festa etoso trairas urban itineron en la akompano de la Tri Reĝoj pompe vestitaj, iliaj bestoj kaj servantaro por adoromaĝi la Jesuon en la kripeta trogo. Ankaŭ nunjare en Varsovio oni planas la pardon, sed pro la pandemio en iom adaptita al la cikonstancoj formo. Nome ĉi-foje oni invitas familiojn kun la infanoj por Parada Promeno dum kiu – kun konservo de necesa distanco – la festa marŝantaro celos de la varsovia Reĝa Kastelo al Piłsudzki-planto, kie estos intalita la Kripeto de Jesuo. Kadre de la nunjara Parado, kies devizo estas „Gaja ĝi estas, la hodiaŭa tago” el la 18/19-jarcenta mazurkoritma kristnaska kanto, eblos partopreni la urbajn ludojn kaj sperti, kiel ĝojo helpas fronti la penon de lernado kaj laboro malgraŭ ĉiuj malfacilaĵoj kaj vivdefioj.
El la elsendo 04.01.2022. Legas Barbara – 1′ 30″
Ne, por la orminado en regiono enloĝata de indiĝena loĝantaro
La brazila registaro de la prezidento Jair Bolsonaro anoncis pri retiro de dekreto pri sep permesoj por la eplorado de ortavoloj troviĝantaj sur la tereno enloĝata de la indiĝena loĝantaro de la protektaj Amazoniaj Arbaroj lime de Kolombio kaj Venezuelo. La decido estis alprenita post la elaŭskulto de la brazilaj ekolooj, kiuj decide kontraŭis la minekspluatadon de la enloĝataj terenoj de la amazoniaj pluvarbaroj. Tio rilatas al la ampleksa regiono San Gabriel da Cachoeira enloĝata de 23 triboj de la indiĝena amazonia loĝantaro. Sian negativan rilaton esprimis du kompetentaj ŝtataj sciencaj institutoj – Nacia Indiana Fonaĵo FUNAI kaj Instituto pri Konservo de Biodiverseco de Chico Mendes. Ĝi kongruis kun la starpunkto de la plej kompetenta ĉi-rilate Landa Min-agentejo.
El la elsendo 04.01.2022. Legas Maciek – 1′ 01″
Pollando prezidas en Organizaĵo pri Sekureco kaj Kunlaboro
La 1-an de januaro 2022 Pollando transprenis por unu jaro la prezidantecon en Organizaĵo pri Sekureco kaj Kunlaboro en Eŭropo. La pola ministro por la eksterlandaj aferoj, Zbigniew Rau estas ĝia prezidanto. Pollando prezidas en la Organizaĵo la 2-an fojon, la unuan fojon tio okazis en 1998. La oficiala inaŭguro de la pola prezdanteco okazos dum la kunsido de la Konstatnta Konsilio de la organizaĵo en Vieno, la 13-an de januaro. La prioritato de la pola prezidanteco estos aktiva antaŭmalhelpado kaj mildigado de konfliktoj kaj krizaj situacioj. Pollando kunlaboros kadre de la tn. Triopo de la Organizaĵo kun Svedio, kiu gvidis la laborojn de la Organizaĵo pri Sekureco kaj Kunlaboro en Eŭropo en 2021 kaj kun la Norda Makedonio, kiu prezidos ĝin en 2023. La Organizaĵo pri Sekureco kaj Kunlaboro en Eŭropo membrigas 57 ŝtatojn sur kies teritorio vivas pli ol unu miliardo da homoj. Krom la eŭropaj landoj apartenas al ĝi Usono, Kanado, Mongolio kaj situantaj en la Centra Azio ŝtatoj, kreiĝintaj post la malkomponiĝo de Sovetunio, t.e. Uzbekio, Kazaĥio, Taĝikio, Kirgizio kaj Turkmenio. La laboroj de la organizaĵo derviĝinta el la Fina Akto de Helsinkia Konferenco pri Sekureco kaj Kunlaboro en Eŭropo havas tri aspektojn: politikan-militistan, ekonomian-median kaj humanecan.
El la elsendo 04.01.2022. Legas Milada – 2′ 04″
Tarnów inter la plej belaj urboj de Eŭropo
La usona CNN pretigis la rangoliston de la plej belaj malpli konataj eŭropaj urboj, kiuj povas fieri pri sia arkitekturo aŭ specifa regiona kulturo. En la listo kiel la unusola urbo el Pollando ektroviĝis Tarnów. Oni reliefigis ĝian malnovurban parton kun renesancaj brikdomoj, malgrandurban etoson kaj similecon al la proksima Krakovo. En la rangolisto Tarnów estis listigita inter tiaj loĝlokoj kiel la nederlanda Giethoorn, kie eblas trafiki per boatoj, Mostar en Bosnio kaj Hercegovibo kun sia 16-jarcenta ponto. CNN menciis krome tiajn urbojn kiel Guimarães en Portugalio, Roscoff en Francio, Anghiari en Italio, Nafplio en Greklando, Mazara del Vallo, la itala Sicilio, Clovelly en Britio, Dinkelsbühl en Germanio, Korčula en Kroatio, Kenmare en Irlando, Piran en Słowenio, Reine en Norvegio kaj Regencos en Hispanio.
El la elsendo 04.01.2022. Legas Milada – 1′ 24″
Pollando helpe al belorusoj
Laŭ la hodiaŭa informo de la pola Limgardistaro ekde aŭgusto Pollando donis helpon al 23 mil belorusaj civitanoj kaj membroj de iliaj familioj. Temas pri opoziciaj aktivuloj aŭ personoj reprezaliitaj. 12 mil venis al Pollando baze de humaneca vizo, 3,4 mil personoj petis pri internacia protekto en Pollando, kaj 7,6 mil personoj venis baze de la programo „Pollando. Buisness Harbur”, kies celo estas ebligi al belorusaj mekatistoj instaliĝi en Pollando. Krome baze de la amendita leĝo pri eksterlandanoj ekde decembro 2020 ĉiuj personoj posedantaj ĉi tiujn vizojn povas en Pollando entrepreni laboron.
El la elsendo 28.12.2021. Legas Krystyna – 0′ 53″