Novaĵoj

La kompanio KGHM Polska Miedź S.A. (KGHM pola kupro, akcia kompanio) konsideras la eblon vendi oron al individuaj investantoj. Oro kun la enhavo de pli ol 99,95 procentoj estas reakirita el la orporta ŝlimo produktita en la procezo de arĝenta elektrorafinado en la formo de stangoj pezaj de la duona ĝis dek du kilogramoj. La kompanio en la unuaj tri kvaronoj de 2022 produktis preskaŭ du tunojn da oro. La tuta metalproduktado de KGHM estas vendata al komercaj kaj instituciaj klientoj, sed la oraj staboj estas tro grandaj por la bezonoj de individuaj investantoj. KGHM okupiĝas pri la minado kaj prilaborado de metalaj ercoj, ĉefe kupro, kaj estas unu el la ĉefaj produktantoj de ĉi tiu metalo kaj arĝento en la mondo. Ĝi ankaŭ produktas kelkajn aliajn metalojn troviĝantajn en kupraj ercoj, kiel molibdeno, renio kaj nikelo.

El la elsendo 10.03.2023. Legas Milada 01′ 27″

Pola Ekonomia Instituo baze de donitaĵoj de Eurostat informis, ke aktuale en Pollando la misproporcio ĉe la estraj postenoj inter virinoj kaj viroj ne estas signifa kaj egalas al 43 procentoj. Samtempe ĉi-rilata mezumo en la uniaj landoj egalas al 35 procentoj. Pli bonaj donitaĵoj rilatas nur al Latvio, kie virinoj okupas 46 procentojn de la estraj postenoj. En Svedio, same kiel en Pollando temas pri 43 procentoj, en Estonio – pri 41 procentoj. Po 38 procentoj de virinoj laborantaj ĉe la estraj postenoj troviĝas en Bulgario, Irlando, Portugalio, Francio kaj Islando. Plej malmultaj virinoj ĉe la estraj postenoj laboras sur Kipro (21 procentoj), en Luksemburgio – 22 procentoj kaj Nederlando – 26 procentoj. Virinoj dominas ĉe la estraj postenoj en komerco, publika administracio kaj industrio. En Pollando en 2021 la estrajn postenojn okupis 459 mil virinoj. Ĉiu tria laboris en komerco (126 mil personoj).

El la elsendo 10.03.2023. Legas Milada 01′ 41″

Kiel informis komence de februaro 2023 Radio Z, baze de opinisodado komisiista de ĝi al la laborejo IBRIS pli ol 80 procentoj de la enketitoj kontraŭas la forigon de la kontantaj pagendecoj. Temas pri la opinio same de la plej aĝa kiel ankaŭ la plej juna generacioj. Nur ne plenaj 16 procentoj de la enketitoj dezirus, ke pagendeco per karto, telefono aŭ poŝhorloĝo plene anstataŭigu kontantan monon. Decide por forigo de la kontanta mono deklaras sin 3,4 procentoj de la enketitoj, 12, 4 procentoj de la repondintoj „preferus” tiun solvon.

El la elsendo 25.02.2023. Legas Maciek – 0′ 47″

Ekde la 1-a de januaro 2023 la patronoj de la varsovia bestoĝardeno fariĝis Antonina kaj Jan Żabiński, legendecaj figuroj konstante ligitaj kun ĝia historio.
La geedza paro eniris la historion de Varsovio kiel arkitektoj kaj kreintoj de la moderna bestoĝardeno, kiel elstaraj herooj, kiuj dum la 2-a mondmilito estis savantaj judojn el la Varsovia Getto kaj soldatojn de la konspira Landa Armeo (AK) donante al ili rifuĝejon sur la tereno de la bestoĝardeno.
Jan Żabiński estis la organizinto de la varsovia ZOO-ĝardeno kaj ĝia unua direktoro. Tiun ĉi funkcion li plenumis ekde 1929 ĝis marto 1951, kiam li estis demisiigita pro sia dummilita konspira agado en AK. La 11-an de marto 2023 oni solenos la 95-an datrevenon de la establo de la varsovia Bestoĝardeno.

El la elsendo 25.02.2023. Legas Milada kaj Maciek – 01′ 07″

Ĉiujare lige kun la Monda Tago de Homoj Labordependaj, do Labormaniuloj aperas raporto de ADP, “Homoj en Laboro 2022: La globskala alrigardo al la laborforto”. Ĝi koncernas problemon kiam estas perturbita en la homa vivo la ekvilibro inter laboro kaj aliaj vivsferoj. Evidentiĝas, ke poloj ĉiam pli ofte laboras kromhore. Sekve laŭ esploroj dum unu semajno ili laboras averaĝe 5 horojn 48 minutojn senpage. Pli ol 25% laboras senpage de 6 ĝis 10 horoj semajne; Laŭ la antaŭa esploro, poloj laboris averaĝe 5 horoj 30 minutojn senpage. Ĉi-jare tiu mezumo altiĝis ĝis 5 horoj 48 minutoj. Pli ol 34 procentoj da poloj deklaras, ke ili pretas labori pli da horoj kaj tagoj semajne, se tio ligiĝus kun krompago. Laŭ la sama raporto de ADP en la monda skalo ĉiusemajne dungitoj laboras averaĝe je 8 horoj kaj 30 minutoj pli ol antaŭvidas laborkontrakto, en Eŭropo je 7 horoj kaj 45 minutoj. Kvankam post du pandemijaroj ŝajnis, ke laborantoj kutimiĝis al la distanca kaj hibrida laboro, kaj ke estis ellaboritaj normoj ebligantaj konservi ekvilibron inter la profesia kaj privata vivo, tamen tiel ne estas. La opinisonda firmo CBOS informis, ke en 2011 eĉ 11 procentoj da poloj luktis kun labordependiĝo. Psikologoj avertas, ke por nefronti sanproblemojn oni ne superu la 40-horan laborsemajnon kaj fiksu klarajn limojn, kiuj apartigas la privatan kaj profesian vivon.

El la elsendo 25.02.2023. Legas Milada – 2′ 25″

Laŭ esploroj de la Migroplatformo EWL, Studumo de la Orienta Eŭropo de la Varsovia Universitato kaj la fondaĵo EWL rezultas, ke preskaŭ ĉiuj ukrainaj emigrantoj en la produkta aĝo, kiuj esprimis tian deziron trovis laboron en Pollando kaj jam estas dungitaj. Tiu raporto estis prezentita dum la konferenco dediĉita al la helpo de Pollando al Ukrainio. Ekde la rusa invado kontraŭ Ukrainion ĉirkaŭ 900 mil enmigrintoj estis enlaborigitaj en Pollando laŭ simpligita formo. Laŭ la aferprezentanto de la Ĉefkomandanto de la Limgardistaro inter la 24-a de februaro kaj la 7-a de junio 2022 temis i.a. pri 432 mil ukrainaj civitanoj en la aĝo inter la 18-a kaj la 60-a vivojaroj. Laŭ oficialaj donitaĵoj en tiu ĉi periodo 1,5 milionoj da ukrainanoj ricevis la statuson de portempa helpo, kiu ebligas laboron en Pollando. Laŭ polaj ekspertoj ĉe la plia helpoetapo necesas cerigi al enmigrantoj eblon de la profesia avanco pere de instruado de la pola lingvo kaj profesia klerigo. La aŭtoroj de la raporto atentigas, ke preskaŭ sesoble pli da ukrainaj enmigrantoj estis enlaborigitaj en Pollando ol en Germanio.

El la elsendo 15.02.2023. Legas Maciek – 01′ 28″

La unua en Pollando monumento omaĝanta medicinistojn laborantojn dum la pandemio kaj la viktimojn de kovim-19 esti estis senvualigita sur la tereno de la Universitata Hospitalo en Kraków-Prokocim en la suda Pollando. Ĝiajn monumentajn ŝtalelementojn prilaboris la najbara metalurgia entrepreno Mariupol. La moumento „La Arbo de la vivo” aŭtorita de profesoro Karol Gąsienica-Szostak estis starigita sur la intera korto de la hopitalo. Ĝi ne nur omaĝas tiel la medicinistan personalon pro ĝia malfaciala laboro dum la pandemio, se ankaŭ ĝiajn mortoviktimojn. La simbolaro de la Arbo de la Vivo referencas al la Paradiza Arbo, kies fruktoj estis certigontaj la senmortecon. Tio estas samtempe verko memoriganta la mortorikolton de kovim-19, kiel la simbolon de la homa vivo, la homa solidareco kaj la espero pri pli bona morgaŭo. Laŭ la urbovojevdo la skulptaĵo firmigas kredofidon de ĉiuj malsanuloj, kiuj tra la hospitalaj fenestroj ĝin rigardas.

El la elsendo 15.02.2023. Legas Milada – 01′ 31″

En Pollando troviĝas la plej grandaj orprovizoj en la Centra-Orienta Eŭropo. Laŭ ĉi tiu vidpunkto ĝi okupas la 22-an lokon en Eŭropo ne kalkultante apartajn donitaĵojn, kiuj koncernas Internacian Valutfonduson kaj Eŭropan Centran Bankon. Laŭ la informoj de la Monda Orkonsilio en novembro 2022 en la pola trezorejo troviĝis 228,7 tunoj da oro. Ĝia valoro egalis al 12,94 miliardoj da dolaroj, kaj laŭ la januaraj deklaroj de la prezidanto de la Nacia Pola Banko oni ŝatas grandigi la provizojn. Malpli da orprovizoj ol Pollando havas hungaroj (94,5 tunoj), slovakoj (31,7 tunoj) kaj ĉeĥoj (12 tuoj). Pollando okupas la okan lokon en la Eŭropa Unio kaj la 12-an sur la Malnova Kontinento. Tamen konsiderante aliajn eŭropajn landojn Pollando treniĝas en la vosto. Germanoj okupas la duan lokon en la mondo, se temas pri la orprovozoj, temas pri 3355,1 tunoj da oro. Sekvas Italio disponanta pri 2814 mil tunoj da oro, Francio pri 2436,8 kaj Rusio pri 2298,5 tunoj da oro. La plej grandajn orprovizojn en la mondo havas Usono, temas pri 8133,5 tunoj. Laŭ informoj de la Monda Orkonsilio en la tria jarkvarono de 2022 la aĉetateco je oro inter la centraj bankoj revenis al la antaŭpandemia nivelo.

El la elsendo 15.02.2023. Legas Milada – 2′ 19″

En Pollando funkcias pli ol 4800 diversspecaj pasejoj por animaloj, pli ol pliaj mil estas realigataj. Dank’ al ili je kelkdek procentoj malkreskas risko de akcidentoj kun la partopreno de bestoj kaj aŭtomobilistoj. Dum la konstruado de la vojoj de rapida trafiko aŭ aŭtovojoj ofte oni frontas ilian kruciĝon kun la bestaj migrovojoj. La ekologiaj pontoj povas kaj solvas kelkajn problemojn samtempe. Unuflanke pasante super kaj sub la aŭtovojoj ili sekvas la migrovojojn de sovaĝaj bestoj. Ili povas ankaŭ savi la vivon de homoj. Laŭ la Laborejo favore al Ĉiuj Vivaj Estaĵoj la ŝlosila tasko estas certigi konforman videblecon al la animaloj de sur la aŭtovoja nivelo kaj ĝia ĉirkaŭaĵo kaj rezigni pri la konstruado de vojbariloj, kiuj malfacilas al la bestoj transpaŝi la vojon. Videblecon al animaloj malfacilas laŭvojaj fosaĵoj, same kiel terŝutaĵoj. Pri tiuj taskoj respondecas la Ĝenerala Direktoraro de Landaj Aŭtovojoj. Ĝi konfirmas, ke la migropasejoj sendepende de sia speco plenumas sian rolon, ke utiligas ĝin rampuloj, grandaj kaj mezgrandaj mamuloj, grandaj cervoj, kapreoloj, linkoj. Ili estas konstruataj post la analizo de realaj bezonoj en difinitaj lokoj. Nun Pollando disponas pri unu el la plej evoluintaj retoj de la bestaj migropasejoj en Eŭropo. Favoris tion prokrasta plukonstruo de la voja trafikinfrastrukturo, ĉar aktuale multaj aŭtovojoj jam en la projektofazo konsideris la elkonstruon de ekologiaj pontoj. Utiligas ili ne sole animaloj, sed ankaŭ farmistoj veturantaj per traktoroj aŭ promenantoj.

El la elsendo 05.02.2023. Legas Gabi – 2′ 08″

En Pollando estas pli ol 400 mil formoj de la familiaj nomoj. La kreata ekde 2014-a jaro Interreta Leksikono de la Nomoj en Pollando enhavas informojn pri ĉirkaŭ 30 mil plej popularaj polaj nomoj. Eblas el ĝi ekscii kiom da personoj uzas konkretan nomon kaj en kiu landoparto ĝi estas populara. La leksikono kolektas informojn i.a. pri la ebla origino de la nomo, ĝiaj variantoj kaj historiaj fontoj. Dume en la leksikono nur 75-80 procentoj de la polaj civitanoj trovas informojn pri sia nomo. Katalogitaj estis nome tiuj nomoj, kiujn uzas almenaŭ 200 civitanoj. Preskaŭ 170 mil nomoj estas uzataj nur de kelkaj personoj – de du ĝis sep. La plej popularaj polaj nomoj estas Nowak, kiun havas pli ol 200 mil personoj, Kowalski/Kowalska – pli ol 130 mil uzantoj kaj Wiśniewski/Wiśniewska – pli ol 100 mil personoj. Po pli ol 80 mil uzantoj portas la nomon Wójcik, Kowalczyk, Kamiński/Kamińska, Lewandowski/Lewandowska, Zieliński/Zielińska, Szymański/Szymańska kaj Woźniak. La laboroj pri la leksikono ekde 2021 daŭras en la Instituto de la Pola Lingvo de la Pola Sciencakademio.

El la elsendo 05.02.2023. Legas Maciek – 1′ 29″