Novaĵoj

En 2022 Ĉeĥio, Slovenio kaj Pollando estis tiuj uniaj landoj, en kiuj la procento de personoj minacitaj de mizero kaj socia ekskludo estis malplej alta. Ĉe la kontraŭa flanko troviĝis Rumanio, Bulgario, Greklando kaj Hispanio. Minaciaj de mizero kaj la socia ekskludo estis entute 95,3 milionoj da personoj vivantaj en la familioj kun infanoj. Tiuj ĉi donitaĵoj estis pli-malpli samaj kiel en 2021. La situacio signife diferencis inter la unuopaj uniaj landoj. Rumanio taksis tiun minacon je 34,4 procentoj, Bulgario je 32,2 procentoj kaj Greklando je 26,3 procentoj. Aliflanke Ĉeĥio notis la rilatan minacion je 12 procentoj, Slovenio je 13 procentoj kaj Pollando je 16 procentoj. La meza indico por la tuta Unio egalis al 21,6 procentoj. La risko de mizero aŭ socia ekskludo estis en 2022 pli alta rilate la virinojn kompare al la viroj. La minaco de mizero aŭ socia ekskludo ne ligiĝas strikte kun la enspezoj de la hejma mastrumado, tamen unu el la ĉefaj soci-ekonomiaj kakarterizaĵoj influantaj ĉi tiun staton estis la profesia statuso. La risko de minaco esti endanĝerigita de mizero aŭ la socia ekskludo koncernis 11,1 procentojn de personoj laborantaj kaj 19, 1 procentojn de la emeritoj. Rilate al la senlaboruloj ĝi egalis al 65 procentoj kaj koncerne personojn profesie neaktivajn al 42, 9 procentoj.

El la elsendo 30.06.2023. Legas Maciek – 01′ 56″

Ekde septembro en polaj lernejoj komencos funkcii 700 ekolaborejoj, por kio la ministerio por la klimato kaj medio destinis 42 milionojn da zlotoj. La ideo kreiĝis laŭ la demalsupra iniciato de lernejoj adresita al la vojevodiaj medioprotektaj instancoj. La prilaborita sekve de tio, kaj jam akceptita programo, estos realigita en du variantoj: programo naturprotekta-media kaj programo koncentriĝonta pri renovigeblaj energifontoj. Ĝi havas pilotan karakteron kaj kaze de neceso la nombro de ekolaborejoj multiĝos. Ĉiuj ekolaborejoj estos ekipitaj i.a. per plurmediaj tabuloj kaj pluraj didaktikaj helpiloj kiel sunpaneloj, modeloj de ventoelektrejoj ks. La programo celas la elformadon de porekologiaj sintenoj kaj kreskigon de ekologia konscio ĉe la juna generacio koncerne puran aeron, renovigeblajn energifontojn kaj malaltemisian transporton.

El la elsendo 30.06.2023. Legas Tobiasz – 0′ 13″

Kuriozaĵoj, priskribo de 41 mamulaj specioj (sen vespertoj) vivantaj en Bjalistoko estas la temo de la libro el la ciklo Biodiverseco de Bjalistoko. Oni prezentas en ĝi plurajn mapojn kaj lokojn de mamulvivejoj, speciopriskribojn kaj fotojn de la animaloj. Temas pri la 6-a volumo en la planita 14-voluma ciklo. Baldaŭ aperos libroj pri araneoj kaj poliporoj. Estas preparata eldonaĵo pri polenigaj insektoj. Ĉiuj volumoj kreiĝis por montri kiom valora estas biodiverseco, kiom grava kaj bezona en nia vivo, kvankam kelkfoje subtaksata. Sciencistoj utiligis por prepari la eldonaĵon ĉiujn disponeblajn informojn kaj informfontojn – la rezulojn de siaj esploroj, verkojn de doktoriĝantoj, studentoj. Multajn interesajn informojn liveris personoj por plezuro ĉiutage fotantaj la bestojn en Bjalistoko. Apartan karakteron de la urbo rimarkis ankaŭ la Eŭropa Komisiono du fojojn difininte Bjalistokon la plej vivkomforta urbo en Pollando. La urboaŭtoritatoj atentigas, ke tio koncernas ankaŭ la vivantajn en Bjalistoko animalojn. La tuta eldonserio pri Biodiverseco de Bjalistoko finiĝos en 1924. La kolektitaj marĝene informoj fariĝos bazo por la protektoplano de la plej valoraj por la naturo urbolokoj. Okupiĝos pri tio speciala komisiono.

El la elsendo 20.06.2023. Legas Maciek – 01′ 43″

La Nacia Tatry-montara Parko informis, ke sur ĝia tereno estis malkovritaj du novaj nestotruoj de marmotoj. Ilia pola populacio ne estas granda kaj konsistas el ĉirkaŭ 200 animaloj. Ĉe la slovaka flanko ili estas trioble pli multnombraj. Vivas tie ĉirkaŭ 600 marmotoj. Des pli tiu ĉi informo pri pliaj marmotoj ĉe la pola flanko ĝojigas. Marmotoj evitas kontakton kun homoj. Plej ofte ili vivas sur la alteco de 1500 ĝis 2300 metroj super la marnivelo. Iliaj nestotruoj en plumulto troviĝas ĉe paŝtejaj terenoj pli ol 1800 metrojn super la marnivelo. Pli facile estas aŭdi la marmoton ol ĝin rimarki. De ilia nomo deriviĝas kelkaj nomoj en la pola Tatry-montaro kiel Świstowa Valo aŭ Świstówka. Marmotoj ne hazarde elektas siajn vivejojn. Pro sia enorma atentemo, timemo ili vivas en lokoj, el kiuj ili povas bone observi la terenon. Ideala loko por la alrigardado estas i.a. grandaj montaraj rokoj, malantaŭ kiujn ili povas kaŝiĝi kaze de danĝero. Ĉiuj subspecioj de marmotoj sur la Tero similas unuj al la aliaj. Ili diferencas per la felokoloro aŭ grandeco. Marmotojn vivantajn en altaj montoj karakterizas riĉa socia vivo kontraste al aliaj, kies vivejoj troviĝas ne tiom alte.

El la elsendo 20.06.2023. Legas Milada – 02′ 06″

Pollando per la voĉoj de 177 ŝtatoj-membroj estis elektita por la jaroj 2024-2026 al la Ekonomia kaj Socia Konsilio de UNo – ECOSOC, la plej grava organo okupiĝanta pri la globskala politiko de evoluo. La gvidmotivo de la pola membreco estos „Solidara evoluo”. Pollando traktas la ekonomiajn kaj sociajn agadojn de UNo kiel ŝosilan elementon de la klopodoj favore al la mondskala, ekvilibra evoluo, stabileco kaj protektado de la homaj rajtoj. Aktuale en tiu ĉi debato en la unuan lokon enŝoviĝas bezonoj de la disvolviĝantaj landoj ligitaj kun justa evoluo. La Ekonomia kaj Socia Konsilio de UNo estas unu el la ses ĉefaj organoj de la Unuiĝintaj Nacioj, kiun formas 54 membroj elektataj de la Ĝenerala UNo-Asembleo por la trijara oficperiodo. Ĝi gvidas, prilaboras kaj iniciatas esplorojn pri la ekonomia kaj socia evoluo. Ĝi pretigas raportojn, konvenciprojektojn por la Ĝenerala Asembleo, rekomendojn por la membraj ŝtatoj kaj UNo-sistemo. Al ĝia taskoj apartenas ankaŭ la kunordigado de agadoj de la plimulto de specializaj organizoj en la UN-oa sistemo.

El la elsendo 20.06.2023. Legas Tobiasz – 01′ 24″

La geoterma energio konsisitgas ne nur la neelĉerpeblan energifonton, kiu garantias puran aeron, sed gravas ankaŭ por la ĝenerala evolo de la mastrumado kaj novaj laborlokoj. Ĝi devenas el la interna varmo de la Tero troviĝanta en ĝiaj rokoj kaj akvoj. Aktuale en Pollando troviĝas 35 dokumentitaj tavoloj de termaj akvoj, kies provizoj en plimulto estas utiligataj en sep geotermaj hejtejoj kaj 12 ripozcentroj. Unu el la plej famaj hejtejoj utiligantaj la geotermajn akvojn estas la entrepreno Geotermia Toruń, en la norda Pollando. Nun en Pola Geologia Institio kreiĝas profesia mapo indikanta la polajn fontojn de geotermaj akvoj, kion povos utiligi lokaj komunumoj dezirantaj elkonstrui geotermajn hejtejojn kaj elektrejojn. La utiligo de la geotermaj fontoj konformas al la klimata politiko de Pollando kaj al la uniaj premisoj pri energetika transformiĝo.

El la elsendo 10.06.2023. Legas Maciek – 01′ 05″

Analizo de kultura kaj media transformiĝo en la regiono de Biebrza- rivero ekde pratempo ĝis la nuno estas la ĉefa premiso de la projekto „Bioregiono de Biebrza. La rivero kaj la homo”. Iniciatis ĝin la Biebrza-rivera Nacia Parko, Podlaĥia Muzeo en Bjalistoko, Arkeologia Fakultato de la Varsovia Universitato kaj Fakultato de Ekzaktaj kaj Naturaj Sciencoj de la universitato en la loko Kielce. Oni analizos same praktikojn de la prehistoriaj loĝantoj kiel ankaŭ evoluon de la rivera ekosistemo. Biebrza estas la riverbranĉo de Narew. Ĝi fluas laŭ la tuta longo de la pravalo, kiu en Pollando havas la plej grandan retenakvan kapaciton. En Biebrza-valo troviĝas krome la plej vastaj ŝlimaj kaj marĉaj terenoj. La rivero Biebrza rolas kiel ŝlosila kovejo por multaj birdospecioj kaj estas ilia ripozloko. La unuaj laboroj de la projekto „Bioregiono de Biebrza. La rivero kaj la homo” disvolvĝos ĉe la supra fluo de Biebrza. Antaŭ kelkaj jaroj estis retrovitaj tie unikaj estadspuroj de la historiaj ĉasantoj-plukantoj el la ŝtona epoko kaj de la posta homa vivo sur ĉi tiu tereno.

El la elsendo 10.06.2023. Legas Maciek – 01′ 20″

La konvencia bredado de akvobestoj en simbiozo kun la enakva plantkultivado fariĝas ĉiam pli populara. En Vroclavo, la sudokcidenta Pollando estis funkciigita la unu tia urba akvosimbioza farmejo. Ĝi ligas la sengrundan kultivadon de manĝeblaj plantoj, sen apliko de sterkoj kaj kun minimuma akvouzo kun la bredado de fiŝoj kaj krustuloj. Ĝi kreiĝis dank’ al la pola-norvega projekto Usage kaj ĝia celo estas produkti nutraĵojn por la loka loĝantaro. La unuaj konteneroj estis lokitaj en Vroclavo en oktobro de la pasinta jaro. La alia akvofarmejo troviĝas en Oslo. Temas pri eksperimenta programo, dank’ al kiu oni ekzamenos la eblecojn de ĉi tiu solvo. La sistemo, sur kiu baziĝas la vroclava farmejo, troviĝas en tri adaptitaj por la nutraĵproduktado maraj konteneroj. En la malsupra okazas bredado de akvobestoj. Dume temas pri kankroj, al kiuj aldoniĝos estonte fiŝoj. En la supra kontenero estas kultivataj plantoj tiaj, kiel ruĝa beto, japana sinapo kaj akvokreso. La farmejo estas ligita kun la fermita sistemo de kolektado kaj purigado de pluvakvo. Tiamaniere la kultivado povas daŭri dum la tuta jaro senkonsidere al la atmosferaj kondiĉoj. Ĝi certigas eĉ 90-procentan akvoŝparadon, kompare al tradicia agrikulturo. Ĉar la tuta produktao okazas en kontrolataj, fermitaj kondiĉoj estas limigita eblo de aperontaj malsanoj kaj invado de damaĝaj organismoj. La vroclava akvofarmejo funkcias same kiel laboratorio servonta al la evoluigo de estontaj sistemoj de nutraĵproduktado, kiel ankaŭ loko de estonta spertointerŝanĝo, fakulaj kaj instruaj laborrenkontiĝoj.

El la elsendo 10.06.2023. Legas Milada – 02′ 36″

La Vroclva Universitato establis la Konfucean Instituton kiel interaltlernejan strukturon en 2008 kune kun la Ĉefa Centro de la Konfucea Instituto, Hanban kaj la ĉina universiato en Xiamen. Ĝi funkciis en la universitata strukturo kiel didaktika cetro. Fine de januaro la interkonsento pri la kunlaboro kun la pola Konfucea Instituto finiĝis, pri kio la pola flanko antaŭinformis interesatojn. La ĉefa motivo por ĉesigi kunlaboron estas, ke proponitaj de ĉinoj instruistoj de la ĉina lingvo laboris kiel „volontuloj”. Samtempe en amaskomunikiloj aperis ankaŭ informoj, ke Konfuecaj Institutoj, funkciantaj ĉe la usonaj kaj la uniaj altlernejoj estas „instrumento de ĉina propagando”. Post la nunaj kontrollaboroj en la Konfucea Instituto de la Vroclava Universiato la universitato decidos pri plia agadformo de ĉi tiu strukturo. Samtempe la altlernejaj aŭtoritatoj certigas, ke ilia zorgo estas plia evoluigo de sinologiaj studoj, establitaj en 2019 kaj ĝuantaj grandan interesiĝon. Oni planas plian studetapon, t.e. magistrigajn studojn. Nun daŭras formalaĵoj pri enlaborigo de lekciantoj el Ĉinio.

El la elsendo 30.05.2023. Legas Maciek – 01′ 25″

Laŭ la iniciato de Pollando la Plenumkonsilio de Unesko alprenis decidon pri la popularigado de biciklo kiel universala transportorimedo sub la devizo „Biciklo por ĉiu – biciklo favore al ekvilibra kaj sana vivstilo”. Favore al tiu iniciato Pollado establis interregionan koalicion, kiun eniris Aŭstrio, Azerbajĝano, Vjetnamio, Meksiko, Unuiĝintaj Arabaj Emirlandoj kaj Kenio. La decido havas historian signifon, kaj por Pollando gravas ankaŭ pro tio, ĉar ĝi referencas al polaj historiaj biciklaj tradicioj.Nome tiaj polaj famuloj kiel la dufoja Nobel-premiito Maria Curie-Skłodowska, verkistoj Stefan Żeromski, Bolesław Prus kaj Henryk Sienkiewicz uzis biciklon. Antaŭ 100 jaroj polaj biciklistoj dum la olimpiko en Parizo akiris por nia lando oran medalon. La dokumento havas ankaŭ simbolan dimension en la kunteksto de la Monda Tago de Biciklo starigita de la Ĝenerala UN-o Asembleo antaŭ kvin jaroj. Pollando estas unu el la plej grandaj produktantoj de bicikloj en la Eŭropo kaj en la monda skalo ĝi troviĝas inter 10 plej avanaj bicikloproduktantoj.La pola iniciato proklamita per aklamo reliefigas la signifon de biciklo kiel rimado amika al la klimato, facile uzebla, kiel elemento de la intergeneracia integriĝo. Ĝi alvokas ŝtatojn membrojn plukonstrui la biciklan infrastrukturon certigonte tiel sekurecon same por biciklantoj kiel ankaŭ por piedirantoj. Raporto de Unesko pri envivigo de la rekomendoj sekvantaj el ĉi tiu decido estas planita por printempo de la venonta jaro.

El la elsendo 30.05.2023. Legas Maciek – 01′ 53″