Novaĵoj

Laŭ esploroj de la Migroplatformo EWL, Studumo de la Orienta Eŭropo de la Varsovia Universitato kaj la fondaĵo EWL rezultas, ke preskaŭ ĉiuj ukrainaj emigrantoj en la produkta aĝo, kiuj esprimis tian deziron trovis laboron en Pollando kaj jam estas dungitaj. Tiu raporto estis prezentita dum la konferenco dediĉita al la helpo de Pollando al Ukrainio. Ekde la rusa invado kontraŭ Ukrainion ĉirkaŭ 900 mil enmigrintoj estis enlaborigitaj en Pollando laŭ simpligita formo. Laŭ la aferprezentanto de la Ĉefkomandanto de la Limgardistaro inter la 24-a de februaro kaj la 7-a de junio 2022 temis i.a. pri 432 mil ukrainaj civitanoj en la aĝo inter la 18-a kaj la 60-a vivojaroj. Laŭ oficialaj donitaĵoj en tiu ĉi periodo 1,5 milionoj da ukrainanoj ricevis la statuson de portempa helpo, kiu ebligas laboron en Pollando. Laŭ polaj ekspertoj ĉe la plia helpoetapo necesas cerigi al enmigrantoj eblon de la profesia avanco pere de instruado de la pola lingvo kaj profesia klerigo. La aŭtoroj de la raporto atentigas, ke preskaŭ sesoble pli da ukrainaj enmigrantoj estis enlaborigitaj en Pollando ol en Germanio.

El la elsendo 15.02.2023. Legas Maciek – 01′ 28″

La unua en Pollando monumento omaĝanta medicinistojn laborantojn dum la pandemio kaj la viktimojn de kovim-19 esti estis senvualigita sur la tereno de la Universitata Hospitalo en Kraków-Prokocim en la suda Pollando. Ĝiajn monumentajn ŝtalelementojn prilaboris la najbara metalurgia entrepreno Mariupol. La moumento „La Arbo de la vivo” aŭtorita de profesoro Karol Gąsienica-Szostak estis starigita sur la intera korto de la hopitalo. Ĝi ne nur omaĝas tiel la medicinistan personalon pro ĝia malfaciala laboro dum la pandemio, se ankaŭ ĝiajn mortoviktimojn. La simbolaro de la Arbo de la Vivo referencas al la Paradiza Arbo, kies fruktoj estis certigontaj la senmortecon. Tio estas samtempe verko memoriganta la mortorikolton de kovim-19, kiel la simbolon de la homa vivo, la homa solidareco kaj la espero pri pli bona morgaŭo. Laŭ la urbovojevdo la skulptaĵo firmigas kredofidon de ĉiuj malsanuloj, kiuj tra la hospitalaj fenestroj ĝin rigardas.

El la elsendo 15.02.2023. Legas Milada – 01′ 31″

En Pollando troviĝas la plej grandaj orprovizoj en la Centra-Orienta Eŭropo. Laŭ ĉi tiu vidpunkto ĝi okupas la 22-an lokon en Eŭropo ne kalkultante apartajn donitaĵojn, kiuj koncernas Internacian Valutfonduson kaj Eŭropan Centran Bankon. Laŭ la informoj de la Monda Orkonsilio en novembro 2022 en la pola trezorejo troviĝis 228,7 tunoj da oro. Ĝia valoro egalis al 12,94 miliardoj da dolaroj, kaj laŭ la januaraj deklaroj de la prezidanto de la Nacia Pola Banko oni ŝatas grandigi la provizojn. Malpli da orprovizoj ol Pollando havas hungaroj (94,5 tunoj), slovakoj (31,7 tunoj) kaj ĉeĥoj (12 tuoj). Pollando okupas la okan lokon en la Eŭropa Unio kaj la 12-an sur la Malnova Kontinento. Tamen konsiderante aliajn eŭropajn landojn Pollando treniĝas en la vosto. Germanoj okupas la duan lokon en la mondo, se temas pri la orprovozoj, temas pri 3355,1 tunoj da oro. Sekvas Italio disponanta pri 2814 mil tunoj da oro, Francio pri 2436,8 kaj Rusio pri 2298,5 tunoj da oro. La plej grandajn orprovizojn en la mondo havas Usono, temas pri 8133,5 tunoj. Laŭ informoj de la Monda Orkonsilio en la tria jarkvarono de 2022 la aĉetateco je oro inter la centraj bankoj revenis al la antaŭpandemia nivelo.

El la elsendo 15.02.2023. Legas Milada – 2′ 19″

En Pollando funkcias pli ol 4800 diversspecaj pasejoj por animaloj, pli ol pliaj mil estas realigataj. Dank’ al ili je kelkdek procentoj malkreskas risko de akcidentoj kun la partopreno de bestoj kaj aŭtomobilistoj. Dum la konstruado de la vojoj de rapida trafiko aŭ aŭtovojoj ofte oni frontas ilian kruciĝon kun la bestaj migrovojoj. La ekologiaj pontoj povas kaj solvas kelkajn problemojn samtempe. Unuflanke pasante super kaj sub la aŭtovojoj ili sekvas la migrovojojn de sovaĝaj bestoj. Ili povas ankaŭ savi la vivon de homoj. Laŭ la Laborejo favore al Ĉiuj Vivaj Estaĵoj la ŝlosila tasko estas certigi konforman videblecon al la animaloj de sur la aŭtovoja nivelo kaj ĝia ĉirkaŭaĵo kaj rezigni pri la konstruado de vojbariloj, kiuj malfacilas al la bestoj transpaŝi la vojon. Videblecon al animaloj malfacilas laŭvojaj fosaĵoj, same kiel terŝutaĵoj. Pri tiuj taskoj respondecas la Ĝenerala Direktoraro de Landaj Aŭtovojoj. Ĝi konfirmas, ke la migropasejoj sendepende de sia speco plenumas sian rolon, ke utiligas ĝin rampuloj, grandaj kaj mezgrandaj mamuloj, grandaj cervoj, kapreoloj, linkoj. Ili estas konstruataj post la analizo de realaj bezonoj en difinitaj lokoj. Nun Pollando disponas pri unu el la plej evoluintaj retoj de la bestaj migropasejoj en Eŭropo. Favoris tion prokrasta plukonstruo de la voja trafikinfrastrukturo, ĉar aktuale multaj aŭtovojoj jam en la projektofazo konsideris la elkonstruon de ekologiaj pontoj. Utiligas ili ne sole animaloj, sed ankaŭ farmistoj veturantaj per traktoroj aŭ promenantoj.

El la elsendo 05.02.2023. Legas Gabi – 2′ 08″

En Pollando estas pli ol 400 mil formoj de la familiaj nomoj. La kreata ekde 2014-a jaro Interreta Leksikono de la Nomoj en Pollando enhavas informojn pri ĉirkaŭ 30 mil plej popularaj polaj nomoj. Eblas el ĝi ekscii kiom da personoj uzas konkretan nomon kaj en kiu landoparto ĝi estas populara. La leksikono kolektas informojn i.a. pri la ebla origino de la nomo, ĝiaj variantoj kaj historiaj fontoj. Dume en la leksikono nur 75-80 procentoj de la polaj civitanoj trovas informojn pri sia nomo. Katalogitaj estis nome tiuj nomoj, kiujn uzas almenaŭ 200 civitanoj. Preskaŭ 170 mil nomoj estas uzataj nur de kelkaj personoj – de du ĝis sep. La plej popularaj polaj nomoj estas Nowak, kiun havas pli ol 200 mil personoj, Kowalski/Kowalska – pli ol 130 mil uzantoj kaj Wiśniewski/Wiśniewska – pli ol 100 mil personoj. Po pli ol 80 mil uzantoj portas la nomon Wójcik, Kowalczyk, Kamiński/Kamińska, Lewandowski/Lewandowska, Zieliński/Zielińska, Szymański/Szymańska kaj Woźniak. La laboroj pri la leksikono ekde 2021 daŭras en la Instituto de la Pola Lingvo de la Pola Sciencakademio.

El la elsendo 05.02.2023. Legas Maciek – 1′ 29″

La 2022-a jaro estis la plia jaro dum kiu al Pollando venis signifa nombro de islamana loĝantaro. Laŭ la donitaĵoj de la departemento pri labormerkato de la ministerio por familio kaj socia politiko temis pri 136 mil, kio signifas ke ĉiutage temis mezume pri 372 islamanoj. Plej multaj, ne plenaj 34 mil venis el Uzbekio, pli ol 25 mil el Turkio kaj pli ol 13,5 mil el Bangladeŝo. Krome islamanoj venis el tiaj landoj kiel Turkmenio, Indonezio, Kirgizio, Azerbejĝano, Tagikio, Pakistano. Ĉefa Statistika Oficejo prezentis la plej novajn donitaĵojn pri la loĝantaro en Pollando, kies nombro fine de la jaro egalis al 37 milionoj 767 mil personoj. Tio kompare al 2021 signifis malkreskon je 141 mil. Pasintjare en Pollando naskiĝis 305 mil infanoj, inkluzive de ĉirkaŭ 15 mil infanoj de eksterlandanoj. Unu jaron pli frue la nombro de la infanoj de eskterlandanoj egalis al 8,9 mil. Temas do pri pli ol 60-procenta kresko kaj kiel oni atentigas, tio ligiĝas kun ukrainaj enmigrantoj. Ne estas sciate kiom da ukrainaj infanoj troviĝas inter la menciitaj 15 mil eksterlandaj infanoj, sed inter januaro kaj aŭgusto 2022 en Pollando naskiĝis 8 mil ukrainaj infanoj. Tio estis duoble pli ol en 2021, kiam la elcento de ukrainaj infanoj egalis al 1,5 procentoj, en 2021 ne multe pli ol unu procento. Kiel informis kompare la ĵurnalo „Dziennik Gazeta Prawna” en 2015 ukrainaninoj en Pollando naskis 704 infanojn.

El la elsendo 05.02.2023. Legas Milada – 2′ 39″

La Paŝtado kiel praktiko de kultura ŝafpaŝtado en la pola parto de Karpatoj kaj la teksado de ĉaristaj gantoj, ambaŭ el la krakova regiono, aldoniĝis al la registro de la Nacia Listo de Nemateria Kulturheredaĵo. Entute en 2022 al tiu ĉi prestiĝa listo alodniĝis naŭ kulturaj fenomenoj. Paŝtado – en la pola lingvo >bacowanie<, la praktiko de ŝafpaŝtado, estas kultivata en la pola parto de Karpatoj kaj koncernas la terenojn de la Silezia Beskidsy-montaro tra Tatroj ĝis la montaro Bieszczady. Kune kun la tradicio de la produktado de specifa ŝaffromaĝo konata kiel >oscypek<, ĝi estas praktikata almenaŭ ekde la 16-a jarcento. Ĝi rilatas al la paŝtista migrado kaj la valaĥa setlado. La paŝtista tradicio estas heredata de patro al filo kaj ligiĝas kun flegado de malnovaj ritoj, muziko kaj konservado de tradiciaj kostumoj. Aldone al la paŝtista tradicio al la Pola Listo estis alskribita la tradicio teksi ĉaristajn gantojn, iam konata en la tuta Karpatio kaj konserviĝinta ĝis nun ĉe la montaranoj de Poprad-rivera regiono. Tiuj gantoj estis necesaj en farmlaboroj, aparte dum la vintra transportado de ligno en ĉaroj tirataj de ĉevaloj. En 2022 la pola listo riĉiĝis krome per registroj pri Kurpie-regiona sukcenproduktado, Kurpie-regiona brodado, „Snutka Golińska” – brodaĵo el la Poznana-provinco, Paskaj Palmokrucoj el Opole-regiono, Paskaj ĉevalprocesioj el la Supra Silezio, Barbórka de karboministroj en Wałbrzych – la festado ligita kun la tago de s-ta Barbara, patronino de ministoj; plumplukado de kortbirdoj en la regiono Opole-Silezio. Aktuale sur la Pola Listo de la Nemateria Kulturheredaĵo troviĝas 64 registroj, inkluzive de Esperanto kiel portanto de la E-kulturo.

El la elsendo 30.01.2023. Legas Maciek – 02′ 21″

Ĉiam pli da dungitoj akceptas, ke la fleksebla labormodelo – jen oficeja, jen distanca – estas unu el iliaj prioritatoj por fari dungodecidon. La esplorinstituto ADP pri la tutmondaj kadraj kaj salajraj servoj faris inter preskaŭ 33 mil dungitoj en 17 landoj la enketon “Homoj ĉe Laboro 2022: Tutmonda Laborista Alrigardo”. Pere de ĝi estis kontrolita la sinteno de dungatoj koncerne distancan laboroferton. Laŭ akiritaj informoj eĉ 6 el 10 de polaj enketitoj opinias, ke ili konsiderus ŝanĝi la firmaon, se ĝi devigus ilin reveni al plene oficeja laborreĝimo. Preskaŭ 60 procentoj de viroj kaj preskaŭ 55 procentoj de virinoj alprenus tian decidon. La epoko de la oficeja laborreĝimo finiĝis samtempe kun la eksplodo de la pendemio. Laborantoj ĉiam pli favoras la hibridan labormetodon. Eĉ unu triono de poloj konsentus pri salajroredukto favore al la ebleco uzi flekseblajn laborhorojn, dum ilia tempo dediĉita al profesiaj taskoj ne estus ŝanĝita. Tion deklaris iom pli ol 29 procentoj de la enketitoj. Krome preskaŭ 61 procentoj ŝatus havi pli grandan elastecon koncerne tion, en kiuj horoj ili laboras konservante la samajn laborhorojn dum la semajno. Jam en 1988 brita enketo elmontris, ke dum norma 8-hora labortago, laboranto estas produktiva nur dum 3 horoj kaj la ceteran temon li/ŝi dediĉas al eksterlaboraj aktivadoj. La laboraktiveco malrapidiĝas pro tio, ke la homa cerbo havas limigitan tempon por kreiva pensado kaj ne kapablas esti sammaniere kreiva en la daŭro superanta tri horojn.

El la elsendo 25.01.2023. Legas Milada – 02′ 32″

Laŭ informoj de la Pola Ekonomia Instituto en Pollando funkcias 24,21 mil kompanioj kun la ukraina kapitalo, kio signifas eĉ 25 procentojn de ĉiuj kompanioj kun la eksterlanda kapitalo. Laŭ la raporto de la Instituto tio samtempe signifas 7 procentojn de ĉiuj kompanioj registritaj en Pollando, inkluzive de la polaj. En plimulto temas pri ukrainaj komercaj firmaoj – 22 procentoj, konstruaj – 19 procentoj kaj firmaoj okuiĝantaj pri transporto kaj staplado – 14 prcentoj. Inter ili dominas firmaoj unupersonaj. Inter januaro kaj septembro 2022 sume la nombro de ukrainaj unupersonaj firmoj kreskis lavange kaj egalis al 10 207. Laŭ 66 procentoj de la ukrainaj respondintoj tiu agado en Pollando estos daŭrigota sendepende de la situacio en Ukrainio. Nur 4 procentoj de la enketitaj ukrainaj firmaoj intencas fini sian agadon en Pollando kaj reveni al Ukraino, kiam nur ĉi tion ebligos situacio.

El la elsendo 25.01.2023. Legas Milada – 01′ 36″

Junaj poloj en la aĝo inter la 18-a kaj 35-a vivojaroj en pli signifa grado ol iliaj eŭropaj samaĝuloj taksas la valoron de proksimaj rilatoj inter homoj. Eĉ 51 procentoj de poloj deklaris nome, ke gravas por ili proksimaj interhomaj rilatoj, dum nur 34 procentoj de ceteraj junaj eŭropanoj esprimis la saman opinion. Tio rezultas el la internacia esplorado „Daŭripova evoluo aŭ nenio. La prirevita estonteco de eŭropanoj el la generacioj Y (1986-1996) kaj Z (1997-2012)”. Junaj poloj ligas ankaŭ grandan atenton al la fizika kaj emocia sano. Tion deklaris 63 procentoj de junaj poloj, dum malpli aliaj eŭropanoj, t.e. 57 procentoj. Junaj eŭropanoj en 55 procentoj inter la plej gravaj pilieroj de daŭripova socio plej ofte menciis la naturmedion, en 52 procentoj edukadon kaj talenton. Plej multaj junaj poloj menciis inter la plej gravaj pilieroj de la daŭripova socio sanon kaj medicinon, naturmedion kaj sciencon (44 procentoj). Nur postan lokon okupis edukado kaj talento, favore al kio voĉdonis 42 procentoj de la enketitaj poloj. Junaj poloj la estontecon en pli signifa grado ligas kun teknologio (40 procentoj) dum nur 27 procentoj de aliaj eŭropanoj havis tian opinion. Aliflanke por junaj poloj malpli esencaj estas problemoj de daŭripova evoluo. Se ceteraj eŭropanoj eĉ 23-procente voĉdonis por tio, inter poloj nur 12 procentoj. Aliflanke same por junaj poloj kiel ankaŭ por junaj eŭropanoj gravas la sciencteknologia evoluo kaj medicinaj esploroj. Tion deklaris 93 procentoj de ĉiuj enketitoj. Se temas pri la respekto por la natura medio eĉ 91 procenoj de junaj poloj konfirmis tion, kio estas je 6 procentoj pli ol la deklaroj de aliaj junaj eŭropanoj.

El la elsendo 25.01.2023. Legas Pamela – 02′ 16″

Pollando estas la laŭvica eŭropa lando, al kiu venas ĉiam pli da loĝantoj el Afriko. Laŭ oficialaj donitaĵoj rezultas, ke la nombro de liverataj studentaj kaj laborulaj vizoj por afrikanoj en Pollando kreskis je 1200 procentoj. De 702 en 2017 ĝis 9106 en 2021. La sistemo RAD-on okupiĝanta pri la prilaborado de raportoj, analizoj kaj donitaĵoj pri supera edukado kaj scienco rezultas, ke en la polaj altlernejoj studas pli da personoj el tiaj landoj kiel Niĝerio (du mil), Zimbabvo (1200), Ĉeĥio (1400) kaj Rusio (1600). En Afriko estas organizataj invitkampanjoj al la polaj altlernejoj por afrikanoj. La laborcelajn enmigrantojn ne bremsis la pandemio. De kelkcent personoj jare ĝis dek kelkaj mil, kio sekvas el la raporto de la pola Ministerio por la Familio kaj Socia Politiko „Laboro por eksterlandano”. En la situacio, kiam de jaroj al Pollando venas miloj da azianoj kaj milionoj da ukrainanoj Pollando fariĝos post kelkaj jaroj lando plurkultura kiel Germanio, Francio aŭ Svedio. En septembro sur la paĝoj de la Registra Leĝdona Centro aperis projekto de nova leĝo pri enlaborigo de eksterlandoj kaj ĝi estis subigita al sociaj konsultoj. Kiel oni antaŭvidas baldaŭ la novaj preskriboj pri enlaborigo de eksterlandanoj estos akceptitaj.

El la elsendo 15.01.2023. Legas Milada – 2′ 09

La 2019-a jaro estis la rekorda laŭ la vidpunkto de la nombro de eksterlandaj turistoj en Pollando. Nian landon vizitis tiam 21,2 milionoj da ili. La pandemio ĉesigis ĉi tiun tendencon kaj en 2020 temis sole pri 8,4 milionoj de eksterlandaj vizitantoj. Do la malkresko egalis al 60,2 procentoj. En 2021 la nombro de eksterlandanoj viitantaj Pollandon denove kreskis, sed nur ĝis 9,7 milionoj da personoj. La raportoj de OECD (Organizaĵo por la Ekonomia Kunlaboro kaj Evoluo) notas samtempe, ke en 2021 en Pollando estis rimarkita turisma vigliĝo, sed nur kaze de landaj turistoj. En ĉi tiu jaro ilia nombro egalis al 46,3 milionoj da personoj, kio tamen signifis malkreson je 9,7 procentoj kompare al 2019. La perspektivoj ne estas tre optimismaj. Komence de la rusa-ukraina milito en Pollando estis notita malkresko de la tranoktaj rezervadoj. Multaj lokoj estis disponigitaj eĉ se portempe al ukrainaj enmigrantoj. Tial OECD notas, ke pro la konserviĝanta malcerteco ligita kun pluraj krizoj la ritmo de la refloro de turismo en Pollando estas malfacile prognozebla. Tamen ĝiaj raportoj aldonas, ke la nombro de la eksterlandaj turistoj en Pollando en 2024 povos proksimiĝi al la antaŭpandemia nivelo, kaj en 2025 superi ĝin. La negativan influon je revigliĝo de turismo en 2022 en la landoj ekzamenitaj de OECD havos tiaj faktoroj kiel inflacio kaj malkreskinta aĉetopovo de la hejmaj mastrumejoj. Por turisma revigliĝo estos necesa popularigado de la t.n. „verda turismo”, stabiligo de la turisma sektoro kaj vasta kunlaboro inter la registaroj kaj privataj entreprenistoj.

El la elsendo 15.01.2023. Legas Milada – 2′ 52″

La 2021-a jaro estis rekorda laŭ la vidpunkto de la valoro de la venditaj alkoholaĵoj. Poloj elspezis por ili preskaŭ 45 miliardojn da zlotoj, je 9,6 procentoj pli ol 2020. Pri tio skribis „Ĵurnalo – Jura Gazeto”. La lasta tiom signifa vendokresko estis notita en 2014. Tamen laŭ la ekspertoj tiu rezulto pasintjare same kiel antaŭ jaroj ligiĝas kun la prezokreskoj. En 2014 ili ligiĝis kun la 15-procenta kresko de akcizo por alkoholaĵoj, dum en 2021 ĝi estis kaŭzita de inflacio kaj kresko de produktokostoj. Alia kaŭzo de la vendokresko de alkoholaĵoj ligiĝis en 2021 kun la kreskinta aĉetemo de alkoholaĵoj multekostaj, aparte se temas pri fortaj alkoholaĵoj. Pasintjare oni notis nur ioman kreskon de la alkoholaĵkonsumado koncerne fortajn alkoholaĵojn, vinojn kaj medojn. La vendo de biero laŭvican fojon malkreskis. Laŭ ekspertoj tio ligiĝas kun pandemio, dum kiu estis revokitaj amasaj eventoj, estis limigita funkciado de gastronomia reto.

El la elsendo 05.01.2023. Legas Maciek – 01′ 15″

Morgaŭ, tio estas la 6-an de januaro poloj havas laborliberan tagon, lige kun la pasonta tiam solenaĵo de la Tri Reĝoj. Temas pri unu el la unuaj solenaĵoj de la Eklezio lanĉita jam en la 3-a jarcento. Simile estas i.a. en Italio, Hispanio, Greklando, Svedio, Finnlando, Aŭstrio kaj Svislando.
De 14 jaroj en Pollando estas organizataj Paradoj de la Tri Reĝoj. En la nuna jaro ili estos organizitaj en 800 urboj en la lando kaj eksterlande sub la devizo „Konduku vin la Stelo”. Tiel la organizantoj i.a. referencas al la nunjaraj solenadoj de Kopernik-Jaro lige kun la 550-a naskiĝdatreveno de la elstara pola astronomo kaj la 480-a datreveno de lia morto. La parado kun la partopreno de Tri Reĝoj – Gasparo, Melĥioro kaj Baltazaro – komenciĝos en Varsovio tagmeze ĉe la Kastela Placo. Sub la gvido de stelo en la akompano de infanoj, paŝtistoj kaj anĝeloj la marŝantaro adorkliniĝos antaŭ la Jesuo en kripeto aranĝita ĉe Piłsudzki-placo oferonte al li siajn donojn. Tie oni dancos honore polonezon por la muziko de la kristanska kanto „Di naskiĝas”. Audiĝos kristnaskaj kantoj en la komuna plenumo.
Tradicie dum la paradoj estas organizata monkolektado por la bonfaraj celoj. Nunjare, same kiel en 2022 la rimedoj trafos al la knaba profesia lernejo en Nairobio, Kenjo. En la lernejo troviĝanta en unu el la plej mizeraj kvartaloj de Nairobio 450 infanoj lernas profesion de aŭtomobila mekanikisto.

El la elsendo 05.01.2023. Legas Milada kaj Barbara – 02′ 20″

Pollando avancis en 2021 al la 15-a loko en la mondo laŭ la vidpunkto de novaj industriaj robotoj. Oni instalis ilin je 56 procentoj pli ol en 2020, do pli ol 3, 5 mil. Tiun tendencon bremis pandemio. Tamen laŭ la plej nova raporto de Internacia Federacio de Robotiko la postpandemia 2021 notis la mondan revigliĝon, kun pli ol 515 mil novaj robotoj. Tiel ilia ĝenerala nombro kreskis je preskaŭ unu triono, do ĝis 3, 5 milionoj. De jaroj sur ĉi tiu merkato avanas Ĉinio, kiuj pasintjare kreskigis la nombron de aŭtomatoj je pli ol 268 mil. Je 10 mil ĉinaj laborantoj kalkuliĝas 332 robotoj. En Eŭropo 129. Sur nia kontinento avanas Germanio, en kiu je 10 mil laborantoj funkcias 397 robotoj.

El la elsendo 05.01.2023. Legas Milada – 01′ 17″

„Lumo por vi” estas la nunjara devizo de la kampanjo Bet Leĥema Paclumo, kiun la Asocio de la Pola Skoltaro partoprenas ekde 1991. Dum la solenaĵo okazinta dum la 2-a semajnfino de decembro polaj skoltoj transprenis ĝin en Poprad de siaj slovakaj kolegoj kaj transportis ĝin por pliaj solenadoj kadre de la Skolta Bet Leĥeama Kunflugo en Zakopane, la pola ĉefrubo de vintraj sportoj. De tie la Bet Leĥema lumo stafete trafas nun al miloj da polaj domoj por lumigi la Sanktvesperan Vespermanĝon, kiel simbolo de paco kaj frateco. La nunjara mesaĝo „Lumo por vi” atentigas, ke ĉiu enhavas internan lumon kiun necesas dividi kun aliaj, lumigi la vivon de siaj amikoj, familianoj, loka socio. Por ke tio efektiviĝu necesas pluporti la lumon. La ideo de la Bet Leĥema Lumportado radikas en 1986 kaj ekde la sekva jaro patronecas al ĝi aŭstraj skoltoj, kiuj kunportas la lumon el la Bet Leĥema Groto, la naskiĝloko de Jesuo. Dum la ekumena solenaĵo en Vieno la lumo estas transdonata al la loĝantoj de Vieno kaj reprezentantoj de la skoltaj organizaĵoj en multaj eŭropaj landoj. Asocio de la Pola Skoltaro partoprenas la kampanjon jam de pli ol 30 jaroj transdonante la lumon ankaŭ al Litovio, Ukainio, Belorusio, Germanio, Svedio kaj Rusio.

El la elsendo 15.12.2022. Legas Maciek – 1′ 39″

La nova prezidanto de la pola televido, Mateusz Matyszkowicz deklaris profundigadon de la internacia kunlaboron unuavice inter Pollando, Litovio kaj Ukrainio. Komence de septembro estis prezentita nova aŭtuna programoferto de multaj kanaloj de la pola televido. I.a. la Pola Televido aliĝis al la kampanjoj ligitaj kun popularigo de la legado. La televidkanalo „Kulturo” proponas novan programciklon pri historio de objektoj rabitaj de Pallando kaj al Pollando revenigitaj. En la aŭtuna programoferto de la kanalo „Dokumento” revenis la historia ciklo pri la Pola Heredaĵo, kiu estos provo rigardi nian parton de Europo laŭ la hereda prismo de la iama Respublika Reĝolando en la kulturo kaj historio de Litovio, Latvio kaj Estonio. La kanalo dediĉita al la soci-politikaj fenomenoj de la nuntempa mondo atenton donas al la Suda Koreio, Tajvano kaj Ĉinio, al la demando kiu regas Interreton, al la problemo de opioida krizo.

El la elsendo 15.12.2022. Legas Milada – 1′ 30″

Antaŭ 100 jaroj en Berlino okazis kongreso de la ĉefaj organizaĵoj de la pola komunumo en Germanio. Tiutage estis proklamita la statuto de la kreiĝinta tiam Asocio de Poloj en Germanio. Laŭ ĝia iniciato en 1933 en Berlino estis establita la Centra Banko de Polaj Kooperativoj, la t.n. Slava Banko, poloj organizis ankaŭ agrokomercajn kooperativojn, lernejojn, kulturajn asociojn, kaj artajn grupojn, ekz. korusojn kaj sportajn klubojn. La simbolo de la asocio fariĝis grafikaĵo prezentanta la fluon de Vistulo kun signita ĉe ĝi Krakovo. Aktuale inter la plej gravaj celoj de la Asocio de Poloj en Germanio estas reguligo de la institucia financado de la polaj organizaĵoj en Germanio analoge al tio, kiel Pollando financas la germanan malplimulton en Pollando, kompenso pro la posedaĵoj de la Asocio konfiskitaj en 1940 kaj revenigo de la statuso de la nacia malplimuto, je kiu poloj estis senigitaj en 1940 baze de la t.n. „Dekreto de Goering”. En la lastaj jaroj la Asocio de Poloj en Germanio reakiris unu el multaj konstruaĵoj konfiskitaj dum la milito. Temas pri „Pola Domo” en Bochum nun renovigata dank’ al rimedoj garantiitaj de la germana registaro.

El la elsendo 05.12.2022. Legas Maciek – 1′ 30″

La Fakultato de Ortodoksa Teologio kaj la Fakultato de Filologio de la Universitato de Bjalistoko komence de septembro prezentis “Vortaron de Pola Ortodoksa Terminologio”. Ĝi enhavas proksimume 4 mil artikolojn pri la religia vivo, moralo, kredo kaj la organizo de la Ortodoksa Eklezio. Temas same pri esprimoj radikiĝintaj en la pola lingvo, kiel ankaŭ pruntaĵoj el la greka kaj slavona lingvoj. La kolekto estis riĉigita per la kristana terminologio de antaŭ skismo 1054, parte komparita kun la terminologio de la Romkatolika Eklezio. La “Vortaro de Pola Ortodoksa Terminologio” estis pretigita en la papera kaj elektronika versioj. Ĝi ankaŭ enhavas sonmaterialon, kiu inkluzivas ĉiujn polajn terminojn kaj iliajn ekvivalentojn en la greka, slavona kaj la angla. Ĝis nun la pola ortodoksa terminologio ne estis ĝisfunde ellaborita, kaj laboroj ĉirkaŭprenis nur parton de esplorendaj temoj, kiel ikonografio, ritoj, liturgio kaj hagiografio.

El la elsendo 05.12.2022. Legas Maciek – 1′ 10″

La inflacio en la eŭrosfero la unuan fojon en la historio superis 10 procentojn. Donitaĵojn pri la prezokresko en oktobro 2022 prezentis Eurostat. La konsumprezoj kreksis je 10,6 procentoj kompare al la dontaĵoj de antaŭ unu jaro. Eĉ kvar landoj de la Unio frontas inflacion, kiu superas 20 procentojn. La plej malfacila situacio estas en Estonio, kie la inflacio atingis 22,5 procentojn. En Litovio ĝi egalas al 22,1 procentoj, en Hungario – kiu estas ekster la eŭrosfero – al 21,9 procentoj, en Latvio – al 21,7 procentoj. Inflacio en Pollando, kiu estas ankaŭ ekster la eŭrosfero, en oktobro 2022 egalis al 17,9 procentoj. Kompare al septembro 2022 la prezoj de varoj kaj servoj en Pollando kreskis je 1,8 procentoj. La vivtenkostoj de statistika pola familio en la daŭro de la jaro kreskis je preskaŭ 25 procentoj.

El la elsendo 05.12.2022. Legas Milada – 1′ 25″

Ekde la 11-a de decembro 2022 eblos veturi trajne el Pollando al Litovio. La trajno „Hańcza”, kiu ĝis nun trafikis laŭ la itinero Krakovo-Suwałki-Krakovo nun plilongigas la itineron je Krakovo-Vilno-Krakovo. „Hańcza” trafikos ĝis la stacio Mockava en Litovio. Dank’ al la reciproka kunlaboro de la pola PKP Intercity kaj la litova fervojo LTG Link ĉe tiu ĉi stacio la vojaĝantoj povos ŝanĝi la trajnon al tiu, kiu trafikas inter Vilno-Mackawa-Vilno. Por faciligi la veturadon de la pasaĝeroj al Vilno, ambaŭ trajnoj renkontiĝas ĉe la sama kajo. Tiel la itinero Krakovo-Vilno-Krakovo fariĝis realo. La pola PKP Intercity ofertas krome atrakciajn prezojn de la trajnbiletoj. La bileto por la distanco Krakovo-Vilno kostas 30 eŭrojn, ĝis Kowno (Kaunas) 25 eŭrojn. La biletoj el Varsovio al Vilno kostas 25 eŭrojn kaj al Kaunas 20 eŭrojn. Dum la tuta tempo evoluas la reto de trajntrafiko al la najbaraj landoj. La pasaĝeroj jam delonge povas ĉiutage trajnveturi al Berlino, Praho aŭ Bratislavo.

El la elsendo 05.12.2022. Legas Milada – 1′ 40″

Post la pandemia paŭzo la limregionoj de Słubice kaj Frankfurto ĉe Odra-rivero, en la okcidenta Pollando revenigis ciklon de decembraj eventoj kun la kultura, sporta kaj distra karaktero. Ili ĉiuj kiel „Adventa Kalendaro” enkondukos la loĝantojn en la etoson de la Kristnasko 2022 proponante komune sperti la periodon de Advento. Ekde la 1-a de decembro dum 24 tagoj diversaj institucioj en Słubice kaj en Frankfurto organizas eventojn proponante komunan prepariĝon por la Kristansko. Temas i.a. pri la Adventa Jam Session, Vetkuro de s-ta Nikolao, kunlegado de kristnaskaj fabeloj, kaj eĉ kudrado de ŝuoj por la s-ta Nikolao. En Słubice funkcios / funkcias la Kristnaska Bazaro, en Frankfurto itinero de varmigita vino ligita kun la voĉdonado por la plej bona drinkaĵo kaj karitata kamanjo. Biblioteko en Słubice invitas por kristnaskaj fabeloj, en la loka Maria-preĝejo eblos /eblas komune kanti kristanaskajn kantojn. La Adventon finos la paŝtista meso noktomeze la 24-an de decembro en la preĝejo de la s-ta Spirito. La titolo „La Adventa Kalendaro” rolas kiel parabolo. Ĝi estas elemento de la festa tradicio ligita kun la Kristnasko, kiam infanoj kalkulas la tempon ĝis Kristnako ĉiutage frandante po unu ĉokoladeton. En la Adventa Programo de Słubice kaj Frankfurto la rolon de ĉokoladetoj plenumas la pretigitaj eventoj.

El la elsendo 30.11.2022. Legas Gabi – 1′ 49″

La lodza kverko „Fabrikanto”, nomata ankaŭ „Jagosz” venkis en la interreta konkurso de la klubo Gaja por la Arbo de la Jaro 2022. Sekve ĝi reprezentos Pollandon en la internacia plebiscito por la Eŭropa Arbo 2023.
La kverko „Fabrikanto” estas 180-jara, altas pli ol 22 metrojn, ĝia perimetro egalas al 458 centimetroj kaj ĝia impona branĉaro vastas je pli ol 33 metroj. Tiu ĉi unu el la plej originalaj arboj en Pollando troviĝas en la urba parko Klepacz. Ĉiuprintempe ĝi logas amasojn da vizitantoj dezirantaj admiri ĝian majestan silueton dronantan en la maro de la bluaj floroj de ĉionodoksoj kaj sciloj.
Do „Fabrikanto” el Lodzo rivalos venontjare en la eŭropa plebiscito.
Evidentiĝas tamen, ke ankaŭ aliaj polaj urboj organizas konkursojn por proklami siajn proprajn arbojn de la jaro. Tiel estis en Bydgoszcz, kiu en 2022 jam la duan fojon organizis similan konkurson. Inter 34 arboj anoncitaj por la loka konkurso venkis kaŝtanarbo kreskanta ĉe la strato de Invalidoj.

El la elsendo 25.11.2022. Legas Pamela – 01’22”

La Universitato en Bjalistoko funkciigas la mentoran programon kun la celo evoluigi scienc-esplorajn interesiĝojn de talentaj lernantoj kaj helpi al ili kunlaboron kun sciencistoj. La programon „Lernanto kiel esploristo, sciencisto kaj malkovrinto” povos partopreni 40 disĉiploj.
La mentora programo baziĝas sur indivduaj kontaktoj inter majstro kaj disĉiplo. Flanke de la universitato kun la gejunuloj laboros ĉirkaŭ 20 sciencistoj kaj ĉiu el ili per la mentora protekto povos ĉirkaŭpreni du lernantojn. La sciencistoj estas laborantoj de la jura, fizika, biologia, filologia fakultatoj de la bjalistoka universitato. De la fakultato pri edukado kaj de la Sociologia Instituto.
Post la varba proceduro daŭronta ĝis la fino de novembro komenciĝos la kerna laboro daŭronta ĝis majo. La disĉiploj povos partopreni la didaktikajn okupojn gvidatajn de la mentoro, utiligi la universitatajn infrastrukturon kaj bibliotekon. Ilia laboro povos finiĝi per eseo, scienca artikolo, konferenca prezento k.s. Ĉiuj programrezultoj estos prezentitaj en la univeristata forumo dediĉita al la realigita mentora programo.

El la elsendo 25.11.2022. Legas Maciek – 01′ 24”

La pola deputitino al la Eŭropa Parlamento, Beata Szydło estis per aklamo elektita kiel vicprezidantino de la speciala komisiono de la parlamento okupiĝanta pri la eksterlanda interveno en ĉiajn demokratajn procezojn de la Unio. Ĝia prezidanto estas la franca deputito Raphael Glucksmann.
La speckomisiono daŭrigas la laboron de la samnoma komisiono, kiu ĉesis funkcii la 23-an de marto. Ĝi okupiĝas i.a. pri la verkonformigado de la multsfera ekzistanta kaj planata unia leĝaro laŭ la vidpunkto de juraj malprecizaĵoj, kiujn la triaj ŝtatoj povus utiligi por malamikaj celoj.
La komisiono sumigos siajn konkludojn en raporto akceptota antaŭ la finiĝo de ĝia unujara oficperiodo.

El la elsendo 25.11.2022. Legas Milada – 01’05”