Novaĵoj

Andriej Karłow, la ambasadoro de Rusio mortis lastlunde pro la pafvundoj, kiujn li ricevis dum la parolado en la artgalerio  en Ankaro lige kun la fotoekspozicio „Rusio vidata de turkoj”. Lia atencinto, la turka policisto laboranta en la ĉefurbo de Turkio laŭte pravigis la motivon de sia ago kiel venĝon  pro rusa engaĝiĝo kaj la eventoj en Sirio kaj Aleppo.

El la elsendo 20.12.2016. Legas Krystyna – 0’31”

Lunde vespere okazis laŭvica terorista atako, nun en Berlino. Ĉi-foje  estis uzita kamiono kun la pola registroŝildo. Ĝi masakirs partoprenatojn de la tiea Adeventa Bazaro. Pereis 12 personoj, 48 estas vunditaj, inkluzive de 18 personoj grave. Malsame al antaŭaj ĉi-specaj atencoj la kaŭzinto de la atako ne sinmortigis. Germanoj marde posttagmeze deklaris, ke ne temas pri la suspektita komence pakistanano haltigita pro civitana denunco, sed pri alia persono daŭre (kiam ni informas) troviĝanta libere, plej verŝajne armita. En la stirkabino de la kamiono estis retrovita la kadavro de la masakrita kaj pafmortigita pola stiristo.

El la elsendo 20.12.2016. Legas Krystyna – 0’52”

Milojn da fragmentoj de ujoj, servantaj por la produktado de salo de antaŭ ĉ. du kaj duona, tri miljaroj estis malkovritaj en la loko Tyrawa Solna en la suda Pollando. La aliaj spuroj de salakirado en tiu regiono troviĝas en la fama salminejo Wieliczka. Kvankam jam de preskaŭ 30 jaroj arkeologoj scias, ke en Tyrawa Solna subtere troviĝas spuroj ligitaj kun la iama funkciado de homo, tamen nur en la nuna jaro komenciĝis tie foresploroj. Dum ili estis malkovritaj salproduktaj instalaĵoj. Ilia konstruo estis malkomplika. Akvo el proksima saloza fonto estis enverŝata en grandajn ceramikajn vazojn kun speciale formita bazo, iuj konusformaj, kiuj sekve estis metataj sur specialaj fornoj, kies restaĵoj konserviĝis. Bruligita sub ili fajro vaporigis la akvon dum sur la fundo de la ujo restis salbulo. Sufiĉis frakasi la vazojn kaj sekigi salon, por ke ĝi taŭgu por konsumado aŭ komerco.  Arkeologoj atendas rezultojn de specializaj analizoj por pli precize difini la aĝon de la fosaĵoj, sed enkondukaj esploroj elmontras, ke temas pri la limo de la bronza kaj fera epokoj. Unusolaj ĝis nun konataj salproduktaj instalaĵoj en ĉi tu regiono de Pollando troviĝas en la regiono de Wieliczka. Tie salo estis produktita jam en neolito, do antaŭ ĉ. 6 mil jaroj. Laŭvicaj esploroj en Tyrawa Solna okazos venontjare.

El la elsendo 13.12.2016. Legas Tomek – 1’41”

La 35-a datreveno de la milita stato estas hodiaŭ la okazo por manifesi la korligiĝon al la suverena Pollando kaj por manifesti la memoron pri komunistaj viktimoj. Instituto pri la Nacia Memoro pretigis multajn solenaĵojn kaj eventojn en la tuta lando por omaĝi la viktimojn de la milita stato kaj memorigi la prezon, kiun pagis poloj pro la decido de la dependa de Moskvo skipo de Wojciech Jaruzelski. Hodiaŭ laŭvican fojon okazas la  eldono de la soci-eduka kampanjo „Al la viktimoj de la milita stato. Briligu la lumon de Libereco”.  Ĝia nunjara eldono sub la patroneco de la pola prezidento Andrzej Duda, unuigas centojn da miloj da poloj, kiuj je la 19.30 laŭ la mezeŭropa tempo lumigas ĉe la fenestro la kandelon honore al tiuj, kiuj pro la reprezalioj de la „decembra nokto” ne ĝisatendis liberan Pollandon. Multaj gravaj konstruaĵoj kaj objektoj en la lando tiaj,  kiel la Nacia Stadiono en Varsovio, Spodek en Katowice, la Monumento de Pereintaj Ŝipfaristoj en Gdansko aŭ Tauron Arena kaj Teatro Bagatela en Krakovo estos aparte prilumitaj kun surskriboj referencantaj al la 35-a datreveno de la proklamo de la milita stato. La datreveno estas la okazo por porokazaj konferencoj kaj debatoj, historiaj lecionoj, publikaj instalaĵoj kaj koncertoj.  En Gdansko estis senvualigita Monumento de la Viktimoj de la Milita Stato. La viktimo de la proklamita la 13-an de decembro antaŭ 35 jaroj milita stato fariĝis ankaŭ la E-Redakcio de Pola Radio, kies elsendoj – same kiel de kelkaj aliaj redakcioj de la Eksterlanda Programo de Pola Radio estis ĉesigitaj. E-Redakcio rekomencis funkcii  komence de marto 1982.

El la elsendo 13.12.2016. Legas Milada – 2’51”

Kiel informis lastlunde (la 5-an de decembro) dum la gazetara konferenco en Bialistoko ĝia prezidanto Tadeusz Truskolaski dum la decembra sesio de la urbokonsilio estos prezentita la propono, ke la urbo solenu la 2017-an jaron kiel la Jaron de Zamenhof. Bialistoko jam proklamis la 2017-an  kiel la jaron de Józef Piłsudzki. La praktikon de la Patronoj de la Jaro aplikas i.a. la pola Sejmo. Kiel diris la prezidanto de Biaistoko „Zamenhof meritas memoron” aldonante en Esperanto la vortojn „Ni, bjalistokanoj fieras, ke en Bialistoko naskiĝis la kreinto de la internacia lingvo”. Inter agadoj planatoj por la 2017-a jaro troviĝas la spektaklo de Bjalistoka Pupteratro  en Esperanto, eldono de la esperantigita poemvolumo de la bialistoka poeto Wiesław Kazanecki, la patrono de la ĉiujara literatura premio de la prezidanto de Bialistoko, muzika evento, en kiu aŭdiĝos kantoj en Esperanto. En la preparlaboroj partoprenas urbaj kulturinstitucioj kaj Bialistoka E-Societo.  En 2017 pasos ankaŭ la 130-a naskiĝdatreveno de Jakub Szapiro, la establinto de la loka E-societo. Tiuokaze oni reprintos la unuan E-lingvan gvidlibron tra Bialistoko, kiun li prilaboris. En la urbo funkcias ekde 2009 Centro de Ludoviko Zamenhof realiganta projektojn prezentantajn kaj diskonigantajn kulturan, naciecan kaj religian variecon de la regiono. Ĉe ĝi ekzistas E-biblioteko kiel filio de la Podlaĥia Libraro, enhavanta pli ol 3 mil librojn kaj periodaĵojn – i.a. lernolibrojn, vortarojn, librojn por infanoj kaj junularo, bildstriojn.

El la elsendo 09.12.2016. Legas  Gabi  – 2’22”

La ĉefministro de Italio Matteo Renzi prezentis lunde sian demision post la malsukcesa dimanĉa referendumo. Sergio Mattarella, la itala prezidento ne akceptis ĝin petante frostigi ĝin ĝis momento  kiam la parlamento akceptos novan buĝeton, kio estas okazonta ankoraŭ nunsemajne. Matteo Renzi antaŭanoncis sian demision, se li malgajnos la dimanĉan konstitucian referendumon. La registarajn proponojn de ŝanĝoj en la fundamenta leĝo rifuzis 60 procentoj de italoj. Hodiaŭ forlasis la postenon la  franca ĉefministro Manuel Valss, kiu decidis kandidatiĝi en la prezidentaj balotoj, kiujn ne partoprenos la aktuala franca prezidento François Holland. Li povas kalkuli ne nur je la voĉoj de la maldekstrularo. La unua balotraŭndo okazos la 23-an de aprilo 2017. Partoprenos ĝin ankaŭ Mariane Le Pen el la Nacia Fronto kaj François Fillon. Kiel la nova ĉefministro de Francio estis nomumita Bernard Cazeneuve, la ĝisnuna ministro por la internaj aferoj.

El la elsendo 06.12.2016. Legas  Krystyna  – 1’13”

Grupo de la 3-a de Majo, referencanta per sia nomo al la Respubliko de Ambaŭ Nacioj, t.e. poloj kaj litovoj kreiĝas en la litova Sejmo. Ĝia celo estos solvadi problemojn de la naciaj malplimultoj, inkluzive de la pola. La ideon prezentis la vicprezidanto de la konservativula partio, deputito Andius Kubilius kaj la koncernan petdokumenton  subskribis 17 deputitoj el diversaj politikaj opcioj. En la dokumento estis reliefigite, ke Litovio bezonas novan, longperspektivan, ampleksan strategion en sia politiko rilate al la naciaj malplimultoj, ke en la nuntempa Litovio mankas komprenemo por la graveco de komuna historia kaj kultura heredaĵo. La dokumento substrekas, ke la reciprokaj rilatoj de Litovio kaj Pollando estas gravaj ne sole por la duflankaj rilatoj, sed ili aparte gravas pro la geopolitika sekureco. Establo de la parlamenta Grupo de la 3-a de Majo ne estas la unua iniciato de Kubilis, kiu celas solvi la problemojn de Vilno-regiono, en kiu plimulton havas poloj. Li proponis jam pli frue, ke el la ŝtata buĝeto en 2017 estu kovritaj kostoj – en la alteco de 200 mil eŭroj – de la retransmisiado de unu el popularaj polaj televidkanaloj.

El la elsendo 06.12.2016. Legas  Maciek  – 1’24”

Kiel la feston de la pola familio ĉefministro Beata Szydło taksis la proklamitan lastĵaŭde – per decida plimulto – leĝon favore al familio. La 500-zlota subvencio (pli ol 100-eŭra) por la dua kaj ĉiu laŭvica infano monate – kaj en pli mizeraj familioj ankaŭ por la unua infano – estas la ĉefaj premisoj de la leĝo pri la ŝtata helpo en la edukado de infanoj. Ĝi ekvalidos en aprilo 2016. La proklamitan leĝon envivigantan la programon „Familio 500 plus” prilaboris Ministerio por la Familio, Laboro kaj Socia Politiko. Ĝi estis anoncita en la antaŭbalota kampanjo de Juro kaj Justeco. Hodiaŭ laboras pri ĝi la Senato. La poredukan monhelpon por ĉiu dua kaj laŭvica familio ricevos ĉiu familio sendepende de sia bonstato. Ĝi estos elpagata ĝis la 18-a vivojaro. Pli frue proklamita leĝo de la nuna registaro rilate al la rajtoj de polaj familioj forigis la adminisracian devon direkti al elementaj lernejoj 6-jarulojn. Pri tio ekde la lernojaro 2016/17 decidos la gepatroj.

El la elsendo 12.02.2016. Legas Milada – 1’31”

La pola registaro prilaboris projekton de repatrujiga leĝo. Dum la plej proksimaj 9 jaroj al Pollando revenos pli ol 10 mil poloj loĝantaj en la azia parto de la eksa Sovetunio. Dum la lastaj 25 jaroj revenis nur 5 mil personoj. La amendoprojekto de leĝo pri repatrujigo  estis direktita nun por interministeriaj intertraktoj kaj sociaj konsultoj. La dokumento havas epokfaran karakteron. La unuan fojon la pola ŝtato intencas komplekse solvi la problemon de la samnacianoj en la azia parto de la eksa Sovetunio. Aparte temas pri Kazaĥio, kie loĝas pli ol 900 mil personoj de la pola nacieco. La leĝo antaŭvidas establon de la rilata Konsilio, kiu fariĝos la centra organo okupiĝonta pri la repatrujiga procezo.

El la elsendo 30.11.2016. Legas  Barbara  – 1’02”

La buĝeta komisiono de Bundestag grandigis je unu miliono da eŭroj la kontribuon de la germana registaro al la buĝeto de la Pola-Germana Junulara Kunlaboro (PNWM) kaj ekde la 2017-a jaro ĝi egalos al 6 milionoj da eŭroj. La pola registaro pli frue grandigis sian subvencion por PNWM je unu miliono da zlotoj. Pollando subtenas la agadon de la pola-germana Jugendwerk per la kvoto de 18 milionoj da zlotoj (preskaŭ 4 milionoj 300 mil eŭroj). La organizaĵo Pola-Germana Junulara Kunlaboro de 25 jaroj ebligas al junaj poloj kaj germanoj konatiĝon kaj kunlaboron. Havante oficejojn en Varsovio kaj Potsdamo PNWM iniciatas, kromfinancas kaj aferkerne subtenas la polajn-germanajn junularajn renkontiĝojn. Ekde la 17-a de junio 1991, kiu estis samtempe tago de subskribo de la pola-germana traktato pri bona najbarado kaj amika kunlaboro, ĝi kromfinancis pli ol 70 mil renkontiĝojn kaj pli ol 2 milionojn 700 mil iliajn partoprenantojn.

El la elsendo 30.11.2016. Legas  Milada  – 1’30”

Eŭropa Komisiono aprobis la destinon de preskaŭ 8 miliardoj da zlotoj el la publikaj rimedoj por la fermado de neprofitdonaj minejoj. Laŭ Bruselo la plano prezentita de Pollando konformas al la uniaj principoj de la ŝtata helpo kaj ne perturbos troe la konkurencon.  Laŭ la polaj planoj la rimedoj celos la subtenon de laborantoj, kiuj pro la fermado de minejoj perdis aŭ perdos laboron. El ĉi tiuj rimedoj estos kovritaj aparte adiaŭomono, egaligaj pensioj kaj socialaj servoj. Ili estos destinitaj ankaŭ por protekto de la minejaj ŝaktoj kaj likvido de la mineja infrastrukturo, riparo de perdoj en la medio pro la mineja laboro kaj rekultivado de terenoj post la fermo de minejoj. Cirkaŭ 370 milionoj da zlotoj estos destinitaj por kovri produktoperdojn ĝis plena elŝalto de minejoj el la ekspluatado. Konforme al la unia leĝaro minejoj en la fazo de la fermado, kiuj ricevis helpon povas elterigi la karbon ĝis 2018, kaj la procezoj de la malfermado povas daŭri ĝis 2027.

El la elsendo 22.11.2016. Legas  Tomek  – 1’10”

Konservo de bona sano laŭ poloj estas unu el la plej gravaj vivvaloroj. Pli alte ni taksas nur la familian feliĉon. Laŭ la enketo de la opinisonda CBOS poloj en plimulto kontentas pri sia sano, preskaŭ du trionoj de poloj opinias, ke en Pollando populara estas sana vivstilo kaj 11 procentoj neniel pri tio dubas. Bonan sanon kiel la plej grava vivvaloron elmontris 57 procentoj de la CBOS-enketitoj, la familian feliĉon pli alte taksas eĉ 79 procentoj de la demanditoj. 52  respektive 47 procentoj de la enketitaj plenkreskaj poloj kiel esencajn en la ĉiutaga vivo takas trankvilon kaj honestan vivon. En tiu valorhierarhio sekvas respekto por aliaj homoj, profesia laboro kaj amikoj. Pli malpli ĉiu kvara demandito kiel esencajn valorojn elmontris religian kredon kaj bonstaton de la patrolando. Nur 10 procentoj alte taksis bonstaton kaj riĉecon kaj 6 procentoj vivon plenan de aventuroj kaj impresoj.  Sukceson kaj famon kiel la plej gravan vivvaloron elmontris en CBOS-enketo nur tri procentoj de la respondintaj poloj.

El la elsendo 22.11.2016. Legas  Milada  – 1’40”

Ĝis la 2020-a jaro daŭros la projekto protektonta blankajn cikoniojn en la orienta Pollando. Ĝia kosto egalos al 6 milionoj da zlotoj devenantaj el la unia programo Life kaj la germana organizaĵo Vogelschutz Komitee e.V. En Pollando realigos ĝin i.a.  Societo por la  Birdoprotektado. Kadre de la projekto estas antaŭvidita konstruado de sekuraj nestoplatformoj aŭ transportado de cikoniaj nestoj al sekuraj lokoj. Tiu protekto estas necesa, ĉar malgraŭ daŭra ĉeesto de cikonioj dum la lastaj 10 jaroj malaperis preskaŭ ĉirkaŭ 10 mil kovoparoj. Kadre de la projekto per aparta protekto estos ĉirkaŭprenitaj ĉ. 400 nestoj, kiuj estas endanĝerigitaj de detruo aŭ troviĝas en lokoj konfliktogenaj kun la homa aktivado. Tial la nestoj el domtegmentoj kaj kamentuboj estos translokataj al nestoplatformoj. Krome ekologoj dum 4 jaroj monitoros cikoniojn sur 10 terenoj de la reto Naturo 2000. Temas unuavice pri garantio de generosukceso. Samtempe estas planitaj instrukciadoj pri la protektado de cikonioj adresitaj al la komunumoj, energetikaj firmaoj, naturprotektaj institucioj, veterinaroj. La tradicioj ligitaj kun cikonioj estos en pli signifa grado popularigataj. Laŭ la donitaĵoj de internacia registro de la blanka cikonio el 2014 la pola populacio de  ĉi tiuj birdoj  ne superas 45 mil kovoparojn kaj estas eĉ je 15-20 procentoj malpli granda ol antaŭ 10 jaroj.

El la elsendo 22.11.2016. Legas  Tomek  – 1’50”

Inter la sukcesoj de la pola registaro post la unujara laboro ĉefministro Beata Szydło menciis la envivigon de la porfamiliaj programoj Familio 500+ kaj Loĝejo 500+, senpagajn medikamentojn por senjoroj post la 75-a vivojaro, altigon de la minimuma pohora salajro ĝis 12 zlotoj, minimuman salajron en la alteco de du mil zlotoj, protekton de la polaj grundoj kaj 15-procentan enspezimposton de juraj personoj. Laŭ la novembra opiniondado de la analiza centro CBOS 38 procentoj de enketitoj deklaris sin por la reganta Juro kaj Justeco, 17 procentojn akiris la partio Moderna, 14 procentojn Civitana Platformo, 6 procentojn akiris Kukiz’15 kaj 5 procentojn Alianco de Demokrata Maldekstrularo. Nur tiuj partioj enirus la parlamenton, se la balotoj okazus nun. Laŭ CBOS la rezultoj de la opinisondado el novembro elmontras stabilan situacion sur la pola politika scenejo.

El la elsendo 15.11.2016. Legas  Barbara  – 1’20”

100 la plej gravaj, la plej karakteriaj bataloj en la historio de Pollando troviĝas sur la plej granda patriota muralo en la lando, kies inaŭguro okazis la 11-an de novembro, en la 98-a dareveno de la revenigo de sendependeco. Ĝi kreiĝis sur la muro de Nacia Centro pri Kriptologio en Legionowo apud Varsovio. La muralo longas 750 metrojn, altas 3 metrojn kaj ĝia surfaco egalas al 2 mil kvadrataj metroj. Aŭtoras ĝin grupo de 10 artistoj, kiuj prezentas la 1050-jaran historion de la pola militistaro.

El la elsendo 11.11.2016. Legas  Milada  – 0’46”

La plej grandan frekventecon kun partopreno de 15 mil homoj havas la 28 Publika Kuro omaĝe al Sendependeco en Varsovio la 11-an de novembro, kiu startis je la 11 horo 11minutoj.  Nur dum 6 tagoj kaj kelkaj horoj elĉerpiĝis ĉiuj lokoj por ĝin partopreni. Same kiel en la pasintaj jaroj en plimulto de kurrivaladoj dominas la polaj naciaj koloroj, tio estas blanka kaj ruĝa. Tiukolorajn ĉemizojn havis la partoprenantoj de la 28-a kuro organizita de la ĉefurba sportcentro „Aktiva Varsovio”. Personoj en blankaj ĉemizoj unuflanke de la strato kaj en ruĝaj aliflanke formis flirtantan flagon. Antaŭ unu jaro en Varsovio komenciĝis preparoj al la sporta omaĝo de la 100-a datreveno de la sendependeco en 2018. Temas pri 100 publikaj sportaj kuroj en 100 urboj, kiujn partoprenos 100 mil homoj.

El la elsendo 11.11.2016. Legas  Milada  – 1’14”

Laŭ Eurostat Pollando havas aktuale unu el la plej bonaj indicoj pri senlaboreco en Eŭropo kaj troviĝas jam sur la sesa loko. En septembro oni informis, ke ĝi malkreskis ĝis la nivelo de 5,7 procentoj. Tio signifas, ke la nombro de senlaboruloj en Pollando ne superas unu milionon. Tiu rezulto estas iom alia laŭ la donitaĵoj de la Ĉefa Statistika Oficejo, kio ligiĝas  kun malsama esplormetodologio. Nome Eurostat ne konsideras senlaboruloj personojn senlaborajn, sed aktive laboron serĉantajn kaj pretajn laboron komenci en la daŭro de du semajnoj. La rezultoj de Eurostat rilate al la ceteraj uniaj membroj elmontras, ke la malplej alta senlaboreco estas en Ĉeĥio, Germanio, Malto, la plej alta en Greklando, Hispanio, Kroatio kaj Kipro. La meza eŭropa indico de senlaboreco egalas al 8 kaj duona procentoj.

El la elsendo 08.11.2016. Legas  Milada  – 1’14”

En la ĉiujara raporto koncernanta la porfamiliajn servojn en la Eŭropa Unio rezultas, ke la meza kvoto de rekta helpo de la uniaj ŝtatoj rilate servojn por infanoj kaj rilate porfamiliajn servojn egalas nun al 2 246 eŭroj, kio estas ĉ. 9 806 zlotoj jare, sed eĉ 18 ŝtatoj (tio estas pli ol 60 procentoj) ne atingas tiun kvoton. Pollando en tiu komparo troviĝas sur la 13-a loko (kun la sumo de 1 883 eŭroj, t.e. 8 222 zlotoj), kio signifas ĝian avancon je 11 lokoj kompare al la jaro 2015. Tamen se oni komparas la nivelon de la porfamilia helpo al la meza enspezo en koncerna lando Pollando okupis inter 28 uniaj landoj la 4-an lokon. Tio signifas avancon je 16 lokoj kompare al 2015. Antaŭ Pollando troviĝas sole Francio, Hungario kaj Aŭstrio. 

El la elsendo 08.11.2016. Legas  Milada  – 1’17”

La 15-an de novembro 2016 pasas la 100-a mortodatreveno de Henryk Sienkiwicz,  unu el la plej elstaraj kaj popularaj polaj verkistoj, laŭreato de literatura Nobel-premio. Lige kun ĉi tiu datrevenno kaj la pasinta en majo 170-a naskiĝdatreveno li estis deklarita kiel unu el la patronoj de la 2016-a jaro. Kadre de la Jaro okazis kaj okazas multaj ekspozicioj, konferencoj, porokazaj eventoj omaĝantaj la verkiston, kiu pere de sia verkista, publica kreado kaj socia agado estis vekanta la nacian konscion, instruis esti fiera pri poleco kaj kapabla al sinoferoj por la patrolando. La lastaj eventoj lige kun Henryk Sienkiewicz okazis dum la Festo de Sendependeco (la 11-an de novembro) organizitaj de la varsovia Muzeo de Historio de Pollando.  Temis i.a. pri urba ludo, historia promeno kaj la inaŭgurita en  la salono Kordegarda ekspozicio de historiaj memoraĵoj kolektitaj por la kreiĝanta konstanta ekspozicio de la muzeo. La historia ludo ligiĝis kun la varsoviaj adresoj de Henryk Sienkiewicz. Nome ekde kiam li kiel la 12-jarulo la unuan fojon venis al Varsovio ĝi fariĝis lia hejmurbo, al kiu li ĉiam estis revenanta kaj kies bildon li eternigis en siaj libroj. 

El la elsendo 15.11.2016. Legas  Milada  – 1’45”

La analizoj de televidrigardebleco pruvas, ke malgrau riĉa oferto de programoj por infanoj la pola kanalo ABC apartenas al. la plej ŝatataj de junaj spektantoj. ABC estas la unua, alirebla, senpaga tema kanalo por infanoj. Ĝi proponas riĉan oferton de interesaj, amuzaj kaj ĉiam sekuraj programoj, kiuj vekas intereson kaj stimulas la infanan imagopovon. Kompare kun septembro 2015 ĝia pozicio en la rangolisto kreskis je 62, 90 procentoj.

El la elsendo 04.11.2016. Legas  Milada  – 0’43”

La 50-a jubileo de la doktoriĝo de profesoro Michał Heller estis unu el la ĉefaj punktoj de la 5-a Kongreso de Kristana Kulturo en la Lublina  Katolika Universitato. La kongreso inaŭgurita en la 2-mila jaro celas kreivan dialogon de la Eklezio kun la nuntempa mondo kaj ĝiajn diskutojn partoprenas sciencistoj, publicistoj, kulturkreantoj. La solena renovigo de doktoriĝo estas unu el la plej superaj rekonformoj por la sciencistaj atingaĵoj. La Senato de la Lublina Katolika Universitato honoris profesoron Michał Heller pro liaj elstaraj meritoj “en la evoluigo de interbranĉaj esploroj en la spirito de dialogo inter scienco, filozofio kaj religio”. Pastro profesoro Michał Heller specialistiĝas pri naturfilozofio, fiziko, relativa kosmologio kaj rilatoj inter la scienco kaj kredo. Li estas laŭreato de multaj premioj inkluzive de la prestiĝa Templeton-premio. En sia elpaŝo dum la solenaĵo renoviganta la doktoriĝon de antaŭ 50 jaroj en ĉi tiu altlernejo pastro profesoro Michał Heller reliefigis, ke la bazon de dialogo konsistigas kompreno de la partnero. Sian jubilean prelegon “Kosma problemo de libereco” li dediĉis al la konsideroj pri la ekzistoeblo  de libereco en la universo kaj rezultanta el tio konsekvenco en la formo de ekzisto de malbono”.

El la elsendo 02.11.2016. Legas  Barbara kaj Tomek  – 01’32”

Benko kun la figuroj de du elstaraj polaj matematikistoj, Stefan Banach kaj Otto Nikodym estis inaŭgurita en la krakova Planty-ĝardeno apud Wawel-altaĵo, omaĝante la 100-jariĝon de matematika diskuto de la sciencistoj. Ĝi troviĝas proksime al la loko, en kiu verŝajne okazis renkontiĝo de la matematikistoj. Iliajn figurojn skulptis elstara krakova artisto, Stefan Dous. En 1916 Hugo Steinhaus, juna sciencisto fieranta jam pri matematikaj atingaĵoj dum la promeno tra Planty-ĝardeno subite aŭdis la vortojn „Lebesgue-integralo”, kiu ideo tiam estis freŝmomenta malkovro, konata nur al specialistoj.  Steinhaus proksimiĝis al la diskutantoj. Unu el ili estis aŭtodidakta matematikisto, Stefan Banach – la alia Otto Nikodym, diplomita matematikisto, gimnazia matematikinstruisto, kiuj disponante pri ampleksaj matematikaj konoj kutimis diskuti pri ili dum promenoj tra Planty-ĝardeno, kutime kun la lernejana kolego de Banach, Witold Wilkosz. Steinhaus aliĝinte al la konversacio rakontis pri la frontita problemo kaj apenaŭ kredis, kiam Banach kelkajn tagojn poste kunportis ĝian solvon. Banach en 1920 forveturis al Lvovo fariĝinte poste unu el la plej famaj matematikistoj de la 20-a jarcento, la plej grava figuro de la lvova matematika skolo, kunkreinto de matematika branĉo de funkcia analizo. Nikodym laboris en Varsovio kaj Krakovo;  kun lia nomo estas ligitaj multaj gravaj matematikaj teoremoj. Wilkosz restis en Krakovo fariĝinte profesoro de la Jagellona Universitato alportinte multajn meritojn por popularigo de  matematiko kaj edukado de junaj matematikistoj. Steinhaus forveturis al Lvovo kaj postmilite laboris en Vroclavo. I.a. li aŭtoris librojn popularigantajn matematikon.

El la elsendo 02.11.2016. Legas  Barbara kaj Tomek  – 02’07”

La programo de Unesko Memoro de la mondo kreiĝis en 1992 por certigi longdaŭran protekton de la dokumenta heredaĵo de la homaro. La Internacia Listo de la programo estas kreata ekde 1997 kaj enhavas ĉ. 350 registrojn de diversspecaj dokumentoj. 14 reprezentas la polan heredaĵon. Ĵus aldoniĝis la laŭvica, tio estas akto de la Unio en Kreva el la 14-a de aŭgusto 1385 el la Akivo de la Krakova Katedrala Kapitulo. Tiu ĉi dokumento inaŭguris kristanigon de Litovio kaj ĝian proksimiĝon al Pollando, kio rezultis du jarojn poste per Lublin-Unio kaj kreiĝo de la Respubliko de Ambaŭ Nacioj. Konforme al la akto Vladislavo Jagelo ricevis la polan tronon dank’ al edziĝo al la reĝo de Pollando Jadwiga. Pro tio li devontiĝis entrepreni klopodojn pri reakiro de ĉiuj teritorioj perditaj de la Pola Reĝolando. Dum la inaŭguro de la Pola Landa Listo de Unesko-Programo Memoro de la Mondo en 2014 tuj ektroviĝis en ĝi 11 dokumentoj i.a. la 3-aMaja Konstitucio 1791, Ora Kodo de Gnezno, Kroniko de Gall Anonim el la 12-a jarcento, manuskipro de „Sinjoro Tadeo” de Adam Mickiewicz.

El la elsendo 25.10.2016. Legas  Milada  – 01’48”

La firmao Jeronimo Martins Polska, la posedanto de la favorpreza vendejreto Biedronka (Kokcinelo) funkciigis fabrikon de pretaj supoj, tiel vastiginte je produktado la sferon de sia agado en Pollando. En ĝiaj vendejoj aperis supoj baze de freŝaj legomoj liverataj de polaj produktantoj. En la produkto „Supoj el nia kuirejo” estis aplikitaj novumaj solvoj, inkluzive de rapida malvarmigado, kio garantias kelktagan konsumeblecon de la produkto sen la uzo de konserviloj. Jeronimo Martins Polska investis jam por ĉi tiu projekto 30 milionojn da zlotoj kaj ĝia fabriko troviĝanta en la loko Parzniewo apud Varsovio, kreis laborlokojn por ĉirkaŭ 40 personoj. La kompanio enlaboriganta pli ol 55 mil personojn vastigis tiel la laborantaron je grupo de novaj specialistoj. La supoj de Kokcinelo estas konsumeblaj ankaŭ de vegetaranoj kaj veganoj, ĉar por ilia produkto ne estis uzitaj bestdevenaj konsisteroj, pri kio informas reliefe videbla sur la pakumo noto.

El la elsendo 25.10.2016. Legas  Tomek  – 01’40”

En la varsovia Muzeo pri Historio de Polaj Judoj POLIN la 16-an de ktobro 2016 okazis la unua renkontiĝo de la polaj distingitoj per la medalo de Yad Vashem en Jerusalemo. La okazo estis la 30-jariĝo de la Pola Societo de la Justuloj inter la Nacioj de la Mondo. Kunorganizis ĝin Oficejo por la Kunbatalintoj kaj Personoj Reprezaliataj, Juda Konfesia Komunumo kaj la muzeo Polin. La solenaĵon partoprenis ĉirkaŭ 70 justuloj, kiuj endanĝerigante la propran vivon kaj tiun de siaj proksimiloj dum la 2-a mondmilito estis savantaj judojn. 10 personoj estis distingitaj per medaloj kaj honora membreco en la Societo pro sia agado favore al. la justuloj. En la Prezidenta Palaco okazis solenaĵo dum kiu 15 poloj ricevis Ordenojn de la Renaskiĝo de Pollando atribuitajn de Andrzej Duda pro la „heroa sinteno kaj enorma kuraĝo en la savado de judoj dum la 2-a mondmilito, elstaraj meritoj por defendo de la digno, homeco kaj homaj rajtoj”. En sia letero al. la distingitoj la pola prezidento reliefigis, ke plurjara komuna historio de judoj kaj poloj estis en drameca maniero ĉesigita pro la agreso de la nazia Germanio. La titolo „Justulo inter la nacioj de la mondo estas atribuata de la jerusalema instituto Yad Vashem al. personoj, kiuj endanĝerigante propran vivon kaj tiun de siaj proksimuloj savis judoj kontraŭ ekstermo dum la 2-a mondmilito. Iliaj nomoj estas gravuritaj sur la Muro de Honoro en la jerusalema Ĝardeno de la Justuloj, ili mem ricevas honoran civitanecon de Israelo. Inter 26 120 personoj distingitaj per la medalo en januaro 2016 estis 6620 poloj.

El la elsendo 18.10.2016. Legas  Milada  – 2’24”