Kulturkroniko

La pentraĵo de Jan Matejko prezentanta la figuron de la koretega bufono/blagulo de polaj reĝoj Stańczyk (Stanislao/Staĉjo) estas rigardebla ĝis la komenco de februaro 2025 en la pariza Luvro. La ekspozicio „La figuroj de bufono/blagulo ekde la Mezepoko ĝis Romantiko” prezentas pli ol 300 pentraĵojn, grafikaĵojn, skulptaĵojn kaj aliajn objektojn, kies ĉefmotivo estas la figuro de bufono/blagulo kaj signifo, kiun al ĝi oni atribuis en diversaj epokoj.
„Stańczyk” de Jan Matejko ekzempligas la romantikan alrigardon al la fliguro de bufono/blagulo en ĝia tragika dimensio. Tiu ĉi tolaĵo estas unu el la verkoj fermantaj la ekspozicion, kiu en sia lasta parto proksimigas kiel Romantiko atribuis al la figuro de bufono/blagulo tragikajn trajtojn, kion influis la 19-jarcentaj politikaj kaj kulturaj revolucioj. En la koncepto de Matejko „Stańczyk” estas viziulo, dronta en malespero antaŭsentante la sorton de sia lando. La organizantoj reliefigas la artan similecon de la pentraĵo de Jan Matejko kun la kreado de la franca pentristo Paul Delaroche kaj lia germana disĉiplo Karl von Piloty.

El la elsendo 20.12.2024. Legas Maciek – 01′ 23″

Ĉiam pli ofte la senplenajn dommurojn plenigas artaĵoj el la sfero de la stratarto, alivorte murpentraĵoj, muraloj. Antaŭnelone NeSpoon (Elżbieta Dymna), pola artistino kreanta baze de ceramiko, pentroarto, skulptarto kaj stratarto pentris sian plian murpentaĵon ĉe unu al la dommuroj en Lodzo. Ŝia punta murpentraĵo omaĝas la teksistan tradicion de ĉi tiu urbo. Ĝia motivo referencas al la lodza tradicia maŝina puntfarado, puntaĵoj produktataj en la troviĝinta najbare al ŝia murpentraĵo fabriko de Gustaw Geyer.
La artistino estas fascinita de la puntofarado kaj puntaĵoj kaj vaste konata pro siaj artverkoj referencantaj al puntofarado. Antaŭ ol komenci sian lastan verkon en la lodza Muzeo de Tekstado ŝi konsultis kolektojn kaj arkivojn por trovi la plej specifan por la urbo lokan puntaĵon. La fina inspiro venis dank’ al puntaĵo aĉetita en brokantejo.
Krom la murpentraĵo bildiganta puntaĵon kreiĝas instalaĵo ligita kun la ekspozicio de la verkoj de NeSpoon en la Artfabriko de Lodzo. Funkcias tie mallonga ekspozicio dediĉta al la artverko bazita sur puntaĵoj, puntaj tablotukoj kolektitaj kadre de la kampanjo >Dividu la puntaĵon< kaj trovitaj en brokantejoj.
La verkoj de NeSpoon aperis en la publika spaco de pli ol 100 urboj en 44 landoj de 5 kontinentoj. Ili estis ekzemple prezentitaj en la Pola Pavilono dum Expo 2020 en Dubajo kaj ankaŭ dum kelkdek individuaj kaj kolektivaj ekspozicioj en la tuta mondo. Ili troviĝas i.a. en la kolekto de la Muzeo Louvre-Lens en Francio. En Pollando eblas rigardi ilin en la lokoj Koniaków kaj Bobowa, agnoskitaj kiel lulilo de la pola puntfara tradicio.

El la elsendo 02.12.2024. Legas Gabi – 02′ 15″

Irena Tuwim fariĝis la patrono de nova premio por la plej bonaj tradukistoj, kiu estos la unuan fojon atribuita dum la 18-a Festivalo „Pulso de literaturo” organizota en decembro de la Literatura Domo en Lodzo. La premio estos destinta por la plej bona pola literatura tradukisto.
Irena Tuwim aŭtoris multajn konatajn kaj alte taksatajn tradukojn en la polan lingvon i.a. de tiaj libroj, kiel Winnie-la-Pu, La Kabano de Onklo Tom aŭ Fabeloj de la Fratoj Grimm. Irena Tuwim, la fratino de Julian Tuwim, kiu sian poezian karieron komencis per E-verkado kaj tradukado en la daŭro de 50 jaroj tradukis pli ol 50 literaturajn verkojn.
Ekde 2013 la lodza Domo de Literaturo atribuas la literaturan premion de Julian Tuwim. Ekde la nuna jaro la laŭreatoj de ambaŭ konkursoj estos prezentitaj dum la solenaĵo krononta la Festivalon „Pulso de Literaturo”, la 15-an de decembro. Ĝia nunjara devizo estas „Radikoj”.

El la elsendo 02.12.2024. Legas Maciek – 01′ 13″

Muzeo de la Memoro pri Siberiekziloj en Bjalistoko okupiĝas pri la deportado de poloj orienten. Ĝi estis nomumita de Eŭropa Muzea Akademio por la premio Luigi Micheletti kune kun la muzeoj en Danlando, Hungario, Turkio kaj Kroatio. Dum la sesio de EMA en Nikozio ĝi ricevis specialan distingon pro sia eldonagado kaj agado en la interreto. La ĉefan premion ricevis Danlando.
En la ĵuripravigo por la distingo de la bjalistoka muzeo oni konstatis i.a., ke „la bjalistoka institucio en konvinka maniero dokumentas la historiojn de la deportadoj, ligitajn kun tio problemojn de la loka socio kaj utiligas tiujn historiojn por engaĝi vizitantajn ĝin lernantojn kaj volontulojn”. Pli frue en 2024 la Muzeo de la Memoro pri Siberiekziloj en Bjalistoko ricevis la muzean Premion de la Konsilio de Eŭropo. La establita en 2017 muzeo enhavas ĉirkaŭ 5 mil eksponaĵojn kaj krome gvidas sciencan kaj edukan agadojn.

El la elsendo 02.12.2024. Legas Maciek – 01′ 14″

Ekde la mezo de novembro ĝis la 1-a de decembro nunjare en la varsoviaj kinejoj kaj rete disvolviĝas la 18-a Azia Filmfestivalo. Ĝi estis inaŭgurita en 2006 kaj komence estis dediĉita al la vjetnama kinematografio. Kun la fluo de la tempo ĝia programo vastiĝis. Nun la Azia Filmfestivalo de Kvin Gustoj proponas filmtrarigardon de kinobildoj kreitaj en la Orienta, Sud-orienta kaj Suda Azioj. Dum la festivalo estas prezentataj same premieoj, kiel ankaŭ novaj filmproduktoj, same klasikaj filmoj kiel ankaŭ retrorigardoj al la kreado de elektitaj artistoj aŭ de la naciaj kinematografioj.
En la nunjara festivalo estis planitaj 45 filmoj. La filmprezentojn akompanas renkontiĝoj kun kreantoj, diskutoj, prelegoj kaj aliaj eventoj. Ili ĉiuj celas laŭeble vaste prezenti la nuntempan aspekton de la aziaj kulturoj, ilian variecon kaj signifon.

El la elsendo 25.11.2024. Legas Maciek – 01′ 04″

Ĝis la 15-a de decembro 2024 pianistoj el la tuta mondo povas kandidatiĝi por la partopreno en la 19-a Internacia Chopin-konkurso 2025. Ĝi okazos inter la 2-a kaj la 23-a de oktobro venontjare. La kandidatoj devas ĝis la mezo de decembro sendi aŭdio-videoregistaĵon kun sia plenumo de elektitaj Chopin-komponaĵoj. La Kvalifikiga Komisiono elektos baze de ili ĉirkaŭ 160 pianistojn, kiuj partoprenos la konkurseliminadojn. Ili okazos lime de aprilo kaj majo 2025 kaj dum ili pianistoj devos prezenti ĉirkaŭ 30-minutan recitalon kun elektitaj komponaĵoj de Chopin. Renomaj pianistoj, ŝopenologoj kaj pedagojoj elektos el inter ili okdek la plej bonajn pianistojn, kiuj partoprenos la rivaladon en oktobro 2025. Same kiel en la antaŭaj konkurseldonoj tiujn kvalifikajn plenumojn eblos sekvi en la tuta mondo pere de la reto en la paĝo de Chopin-konkurso kaj ankaŭ en la oficiala jutuba kanalo de la Instituto de Frederiko Chopin.
La 20-an de oktobro 2025 estos anoncita nomo de la venkinto.

El la elsendo 20.11.2024. Legas Maciek – 01′ 19″

Jam meze de novembro Poznano fariĝos mastro de la unua en Pollando festivalo de la brita filmarto. La laŭvicaj festivalaj eldonoj okazos ĉiujare kaj tiamanere British Film Festival aldoniĝos al nemultaj ĉi-specaj eventoj en Eŭropo.
La devizo de la unua festivalo en Pollando estas „Unuiĝinta Reĝolando de Kinoarto” kaj ĝia programo konsideros unuflanke kulturon de unuopaj landoj enirantaj la konsiston de la Unuiĝinta Reĝolando – Anglio, Skotlando, Kimiro, la Norda Irlando, aliflanke ĝi proksimigos la malsamecon de la regionoj kaj sociaj klasoj, kaj kuntekston de la koloniaj kaj postkoloniaj landoj.
La festivalo ne estas planita sole kiel la filmrevuo. Ĝi estas konceptita kiel evento kun fona etoso, en kiu estos loko i.a. por tetrinkado je la 5-a horo posttagmeze, por ruĝa telefonbudo starigota antaŭ la kinejo kaj duetaĝa buso trafikonta al la festivala sidejo.
La ŝlosilaj porgrampunktoj de la festivala eldono 2024 estas du filmaj retrospektoj ligantaj la historion kun la nuntempo de la brita filmarto. La unua omaĝos la 125-an naskiĝdatrevenon de Alfred Hitchcock kaj kadre de ĝi estos prezentitaj i.a. liaj fruaj filmoj kameraitaj en Britio. La dua filmretrospekto estos dediĉita al Lynne Ramsay. Krom ŝiaj plej famaj filmoj estos prezentitaj ankaŭ mallongaj kaj malpli kontaj beletraj filmoj el la komenco de ŝia reĝisora kariero.

El la elsendo 20.11.2024. Legas Pamela – 01′ 50″

La ĉikaga Muzeo Ateneum kunorganizas ekde 20 jaroj Internacian Arkitekturan Konkurson, kiu distingas la plej bonajn arkitekturajn projektojn el la tuta mondo elstarigante estetikan aspekton de la nuntempa arkitekturo. Por la nunjara konkurseldono estis anoncitaj 850 projektoj, el inter kiuj la ĵurio elektis 26 laŭreatojn. En la kategoriio Restaŭro/renovigo la premion ricevis la pola arkitektura laborejo WXCA kaj ĝia ideo pri rekonstruo de la Saksa Placo, de Brühl-palaco kaj brikdomoj ĉe la strato Królewska en Varsovio.
La Saksa Palaco estis unu el la simboloj de la antaŭmilita Varsovio kaj la 2-a Pola Respubliko. Antaŭ ĝi en la intermilita periodo estis okazantaj la plej gravaj solenaĵoj kaj eventoj, aparte tiuj ligitaj kun la restarigo de la sendependeco de Pollando en 1918.
La arkitetoj de WXCA prilaboris sian projekton baze de arkivaj fotoj kaj ilustraĵoj, sed iliaj internoj, estas adaptitaj al la nuntempaj funkcioj. En la nova arkitektura komplekso troviĝos institucioj registaraj kaj kulturaj, aldone publikaj oficejoj. La decido pri la rekonstruo de la Saksa Palaco estis alprenita en 2021. Iniciatis ĝin la pola prezidento lige kun la 100-a datreveno de la regajnita suvereneco de Pollando. La fina rekonstro de la Saksa Palaco estas planita por la jaroj 2027-2030.

El la elsendo 10.11.2024. Legas Pamela – 01′ 58″

Dank’ al la kampanjo „Senpaga Novembro” organizata de la pola kulturministerio ekde pli ol 10 jaroj la reĝaj rezidejoj dum tuta monato proksimigas senpage signifan parton de sia oferto.
Kvankam en la lastaj jaroj la senpagan vizitadon de siaj rezidejoj en novembro proponis pli multaj institucioj ekde la nuna jaro la kulturministerio limigis la oferton nur al kvar reĝaj rezidejoj, kiel estis en la komenco mem. Temas pri la Reĝa Kastelo en Varsovio, la Reĝa Kastelo en Krakovo, la varsovia Reĝa-Łazienki Palaca kaj Parka Komplekso kaj la Palaco de Reĝo Johano la 3-a Sobieski en la varsovia Wilanów. Ili partoprenas nunjare la eventon la 13-an fojon.
La atrakcieco de la senpaga vizitado de la Reĝaj Rezidejoj en novembro konsisitas krome en tio, ke dum la senpagaj vizitoj eblas renkontiĝi kun artspecialistoj, sciencistoj kaj esploristoj. Eblas partopreni organizatajn laborrenkontojn kaj specialajn eventojn adresitajn al infanoj kaj plenkreskuloj. Ekzemple meze de novembro en la Palaco de Reĝo Johano la 3-a Sobieski en Wilanów eblos lerni la koretegajn dancojn. En la varsovia Reĝa-Łazienki Palaca kaj Parka Komplekso i.a. eblos lerni la brodadon inspiritan per ĝiaj teatraj tradicioj. La oferto estas multe pli riĉa kaj ĉiu reĝa rezidejo detaligas ĝin en siaj interretaj paĝoj.

El la elsendo 30.10.2024. Legas Gabi – 01′ 48″

La 25-an de oktobro nunjare sur la ekranoj aperis la sepa filma adapto de la romano de Henryk Sienkiwicz „Quo Vadis”. Temas pri animita filmo adresita al tutaj familioj, kiu estis kunproduktita kun la kreantoj el la Hinda Unio. La dato de la varsovia premiero estis simbola, ĉar akurate 100 jarojn pli frue 150 mil poloj staris ĉe la ĉerko de Henryk Sienkiewicz sur la Hela Monto en Częstochowa.
La animitan version de la filmo „Quo Vadis” reĝisoris Anira Wojan kaj Roy Sukankan. La animado okazis en la studio Ssoftoons, kunlaboranta kun la studioj Disney, Sony kaj Viacom. Por ĝin realigi oni aplikis la modernan teknologion Unreal Engine, ĝis nun utiligatan ĉefe por videoludoj. Tio celis efike alparoli junajn ŝatantojn de animitaj filmoj.
La filmo keiĝis en du lingvaj versioj – la angla kaj la pola. La muzikon komponis polaj kaj eksterlandaj artistoj. La animita „Quo Vadis” estas oficiala kunprodukto sub la patroneco de la Hindunia Ministerio por Amaskomunikiloj, la pola kulturministerio kaj pola edukministerio.
Por polaj instruistoj, kiuj vizitos kinejojn kun siaj klasoj estis pretigitaj edukmaterialoj kun la scenaroj por lernantoj el la elementaj kaj superelementaj klasoj, kiujn instruistoj povas adapti kaj utiligi en sia laboro post la filmrigardo kun lernantoj.

El la elsendo 30.10.2024. Legas Gabi – 01′ 51″