Kulturkroniko

La 28-a Internacia Ŝekspirfestivalo okazos en Gdansko inter la 25-a de julio kaj la 4-a de aŭgusto nunjare. Siajn spektaklojn prezentos aktoroj el Peruo, Britio, Rumanio, Kroatio, Pollando kaj Ukrainio. La moto de la nunjara festivalo estas la vortoj „Kaj lasu kapojn ruliĝi”. Ĝi ligas al la hastaj sociaj transformiĝoj, politikaj kirliĝoj, kaprica sortocirklo, historio, ripetiĝemo de problemoj kaj mekansmoj, kiuj detruas individuojn kaj komunumojn. Ĉio ĉi tamen ne signifas, kiel akcentas la organizantoj, ke ni devas humile akcepti ĉion, kion alportas la sorto. La sinteno, kiun ni alprenas fronte al la maljustaĵoj de la mondo igas nin homoj. La 28-a Internacia Ŝekspir-festivalo komenciĝos per la prapremio de la spektaklo „Tempesto. Prequel”. En pliaj tagoj estos prezentita la laŭreato de la konkurso ShakeSpheare organizata de ESFN, membriganta 12 eŭropajn ŝekspirfestivalojn el 11 landoj. Dum la festivalo krom spektakloj el la la tuta mondo okazos konkursoj por Ora Yorick, SzekspirOFF kaj por Nova Yorick. Krome disvolviĝos eventoj artaj, edukaj, laborrenkontoj kaj renkontiĝoj kun kreantoj. Detala programo estas konsultebla rete en la pola kaj angla lingvoj.

El la elsendo 25.06.2024. Legas Maciek – 01′ 37″

Unikan kolekton de teksajoj kaj ŝuoj, ĉefe el la 16-a kaj 17-a jarcentoj, trovis polaj arkeologoj dum siaj esploroj sur la konstruplaco por la filmcentro Camerimage en Toruń, la norda Pollando. Inter ili troviĝas teksaĵoj silkaj, fragmentoj de plurfaldaj roboj aŭ teksaĵo el oraj kaj arĝentaj fadenoj kun florornamento. Oni retrovis krome kompletajn ŝuojn en la orienta kaj okcienta stilo, elementojn de ŝusproniloj. Temas pri la plej granda kolekto de retrovitaj tekŝajoj kaj ŝuoj el ĉi tiu epoko en Eŭropo. Ĝi atestas samtempe, ke Toruń apartenis al unu el la plej gravaj urboj de la Hansa Ligo. Ĝi havis vastajn kontaktojn sur la tereno de la tuta Eŭropo. Diversspecaj retrovitaj kornaj, metalaj, ceramikaj elfarajoj, teksaĵoj kaj ledoj konfirmas la altklasajn verkojn de Toruń-metiistoj kaj iliajn vastajn komercajn kontaktojn. Kvankam ĉi specaj elfaraĵoj aperas en la tuta Eŭropo – i.a. en Amsterdamo, Londono, Gdansko, Elbląg, Vroclavo, Lubeko, Rigo – la kolekto de modernaj teksaĵoj kaj ŝuoj retrovitaj en unu loko apartenas al la unu el la plej imponaj en Eŭropo. En kelkaj kategorioj ili superas laŭ la vidpunkto de ilia bunto. La esploroj pri ili kaj ilia konservado troviĝas en la komenca fazo.

El la elsendo 25.06.2024. Legas Pamela – 01′ 40″

La Pola Instituto en Budapeŝto estas unu el la plej malnovaj polaj kulturaj institucioj funkciantaj eksterlande. Ĝi estis establita en majo 1939. Kelkajn monatojn post la eksplodo de la 2-a mondmilito ĝi aliĝis al helpo por polaj militrifuĝintoj. Fermita de germanoj dum la okupacio de Hungario en 1944 ĝi restarigis sian laboron postmilite. De jardekoj la Pola Instituto en Budapeŝto okupiĝas pri la promociado de la pola kulturo. Kadre de la solenaĵoj ligitaj kun la 85-jariĝo de la Instituto estis pretigita interesa ekspozicio de artafiŝoj de junaj polaj kaj hugaraj artistoj. Ĉiu el ili prezentis verkon, kiu prezentas unu literon, kiuj sekve formis fragmenton de konata slogano pri la pola-hungara amikeco: „pol’, hungaro: frata paro”. En la artgalerio Platan estis malfermita virtuala ekspozicio de pentraĵoj de Józef Chełmoński. La Pola Instituto en Budapeŝto en sia riĉa programo adresita al la hungara publiko ĉiujare pretigas Polan Filman Printempon kun prezento de la plej aktualaj atingaĵoj de la pola kinematografio. Al la sukcesoj sur la kampo de pola-hungara dialogo kalkuliĝas la projekto „Haltejo Historio”. Dank’ al ĝi la kunlaboro de ofte junaj hungaraj historiistoj fruktas per daŭre malkovrataj novaj vefoj en la komuna historio.

El la elsendo 15.06.2024. Legas Maciek – 01′ 37″

Ĝis morgaŭ en la sudokcidenta Pollando, en la loko Szczawno Zdrój daŭras la 59-a Internacia Festivalo de Henryk Wieniawski. Kadre de la 4-taga evento estis planitaj kvin koncertoj, en kiuj krom komponaĵoj de Wieniawski, la publiko aŭdos muzikverkojn de Johannes Brahms, Felix Mendelssohn Bartholdy, Frederiko Chopin, Ludwig van Beethoven, Niccolo Paganini, Krzysztof Komeda. Inter la plenumantoj estas artistoj el Pollando, Kazaĥio kaj Tajvano. Hodiaŭ okazas speciala kocerto en la datreveno de la koncerto, kiun donis en Szczawno la komponisto mem. La Internacia Festivalo de Henryk Wieniawski referencas al du estadoj de la romantika pola komponisto en Szczawno Zdrój (tiam Bad Salzbrunn). Wieniawski vizitis la kuraclokon en la jaroj 1855 kaj en 1857.

El la elsendo 15.06.2024. Legas Milada – 01′ 16″

Unu el la plej renomaj aktorinoj, dufoja laŭreatino de Oskar-premio Cate Blanchett prezidos la ĵurion de la ĉefa konkurso dum la 32-a Internacia Artfestivalo de la Aŭtoroj de la Filmkadroj, Energa Camerimage. La aktorino gastos en Toruń – la norda Pollando – dum la tuta semajno, ne nur lige kun la festivalo mem, sed ankaŭ lige kun akompanaj eventoj. Cate Blanchett estas aŭstralia aktorino kaj filmproduktoro. Ok fojojn ŝi estis kantidatigita por Oskar-premio. Ĝiajn statuetojn ŝi ricevis en 2005 kaj 2014. Multaj filmoj kun ŝia partopreno estis prezentitaj kaj premiataj dum Energa Camerimage. Pasintjare en Toruno la ĉefpremion akiris la produktita de ŝi filmo „The New Boy” de Warwick Thornton. En 2018 Blanchett prezidis la ĵurion de la ĉefkonkurso en Cannes. Du jarojn poste ŝi gvidis la ĵurilaborojn dum la filmfestivalo en Venecio. Tiu ĉi festivalo honoris ŝin du fojojn kiel plej bonan aktorinon. En 2007 pro la filmo ”I’m Not There” (Mi estas aliloke) kaj en 2022 pro „Tar”. La 32-a Internacia Festivalo Energa Camerimage okazos en Toruno inter la 16-a kaj la 23-a de novembro.

El la elsendo 15.06.2024. Legas Maciek – 01′ 28″

La 4-an de junio en la Pola Instituto en Romo komenciĝis la 21-a festivalo de la pola kulturo Corso Polonia. Inaŭguris ĝin renkontiĝo kun Marek Krajewski, la aŭtoro de trideko da krimromanoj tradukitaj en 20 lingvojn. La Festivalo daŭros ĝis la 20-a de junio. En la festivala programo estas pliaj interesaj eventoj. En la Akademio de Sankta Luko estos prezentita pentristo Franciszek Smuglewicz (1745-1807), kiu dokumentis la arton de etruskoj. La prelego „La denova malkovro de etruskoj en la 18-a jarcento” kreiĝis kiel frukto de la scienca sesio pri la laboroj de la artisto el 2021. Oni memorigas la teatron de Jerzy Grotowski en lia 25-a mortodatreveno per prezento de la libro de Dariusz Kosiński kaj Wanda Świątkowska „Spektakloj en Teatro delle 13 File” (teatro de 13 vicoj). Polan kaj italan lirikan repertuaron prezenos polaj studentoj de la roma konservatorio de Sankta Cecilia. En Casa del Jazz prezentiĝos la pola-norvega kvarteto de Maciej Obara. La festivalon Corso Polonia finos la prezento de la libro „Kopernik kaj revolucio de la mondo” kaj la dokumenta filmo „Kopernik en Romo kaj Varmio”. Tiu ferma evento samtempe sumigas la romajn celebradojn ligitajn kun la 550-a naskiĝdatreveno de Nikolao Kopernik, en kies daŭro ĉe Forum Romanum estis prezentita granda multmedia ekspozicio dediĉita al la pola astronomo.

El la elsendo 05.06.2024. Legas Barbara – 02′ 04″

De jaroj Pollando serĉas tolaĵojn ŝtelitajn aŭ perdiĝintajn dum la dua mondmilito (1939-1945). Kelkcento da ili daŭre ne estas retrovitaj. En la urbokomplekso Gdynia kaj Gdańsk, en la norda Pollando, oni decidis ilin serĉi en originala maniero. Temas pri la projekto „Ekspozicio NE okazos”, kiu promocias kulturon kaj samtempe estas helponta retrovi tiajn bildojn kiel „Araba virĉevalo”, „Malgranda soldato”, „Malgranda dommastrineto”. La pola kulturministerio kunlabore kun la societo Traffic Design ekde la komenco de majo instalis en la urba spaco murpentraĵojn, kiuj proksimigas la artverkojn perditajn dum la 2-a mondmilito. La projektitaj murpentraĵoj memorigas eligaĵojn el plurmedia telefono aŭ gazeteltraĉaĵojn. Ili altiras la rigardon de la preterpasantoj samtempe proksimigante la historion de la periditaj artverkoj. Tiamaniere la arto gastas en la ĉiutaga vivo de Gdansko kaj Gdynia ĝis la fino de septembro nunjare.

El la elsendo 05.06.2024. Legas Maciek – 01′ 19″

Jam de kelka tempo la Reĝaj Ĝardenoj en Krakovo en la somera sezono prezentas en sia spaco 20-, 21-jarcentajn skulptaĵojn de renomaj polaj artistoj. Ĝis nun oni povis admiri artverkojn de Józef Wilkoń, Bronisław Chromy kaj Zdzisław Beksiński. Por la inaŭguro de la nunjara sezono estas pretigita ekspozicio, titolita „Kontrastoj” prezentanta la skulptarton de Paweł Orłowski. La menciitaj en la titolo kontrastoj rilatas i.a. al malsameco de la malnova kaj nuntempa artoj. Nome, Orłowski en siaj verkoj referencas al malnovaj majstroj, ĉerpante inspiron el antikva epoko, sed subigas siajn laboraĵojn al la komputila modelado. En la fina rezulto liaj verkoj spegulas realon kaj abstrakton, tradicion kaj modernecon. Kiel materialo por siaj verkoj la artisto uzas metalon kaj bronzon. Paweł Ostrowski estas laŭreato de polaj kaj internaciaj premioj kaj distingoj. Li partoprenis en pli ol 60 artaj projektoj en la tuta mondo. Liaj skulptaĵoj estis prezentitaj dum internaciaj artfoiroj Art Basel Week en Miami kaj Art Position en Berlino. La Reĝaj Ĝardenoj en Krakovo estas malfermitaj por la publiko ĝis la 29-a de septembro 2024.

El la elsendo 05.06.2024. Legas Maciek – 01′ 30″

Morgaŭ, la 26-an de majo finiĝas en Varsovio la nunjara eldono de Internacia Librofoiro, kiun partoprenas preskaŭ 600 ekspoziciantoj el Pollando kaj 14 aliaj landoj. Dum la 4-taga evento estis planiaj ĉirkaŭ 700 eventoj kaj renkontiĝoj. La nunjara honora gasto de la Foiro estas Italio, kiu planis pli ol 20 eventojn en la formo de prelegoj, diskutoj, rondtablaj debatoj, ekspozicio. Pollando estas la tria lando en la mondo konsiderante la kvanton de akirataj aŭtoraj rajtoj por la tradukado de italaj literaturaĵoj. La moto de la itala prezento dum la Foiro devenas el la fama poeziaĵo de Gianni Rodari „Ci vuole unu fiore” (bezona estas floro) kaj spegulas profundan kaj nedisigeblan ligon inter homo, la natura medio kaj la planedo. La novaĵo de la nunjara Internacia Librofoiro en Varsovio estas eventoj kaj ekspozicioj sub la titolo „Renkontiĝoj kun la Scienco” kun oferto de akademiaj kaj sciencaj eldonejoj.

El la elsendo 25.05.2024. Legas Barbara – 01′ 19″

Ĝis la 12-a de junio en la Stacio-Muzeo ĉe la ne plu funkcianta stacidomo la „Ĉefstacio Varsovio” estis inaŭgurita fotoekspozicio „Virinoj de la fervojo”. Ĝi prezentas diversperiodajn fotojn de virinoj laborantaj en la fervojo. La unuan fojon ili komencis sian karieron en ĉi tiu sektoro dum la 1-a mondmilito, kiam pro amasa rekrutigo de viroj, multaj postenoj en la fervojo fariĝis vakaj. Virinoj komencis labori ĉe tiuj, kiuj ne estis rekte ligitaj kun la fervoja trafiko kiel kasistinoj kaj telegrafistininoj. La fenomeno akcelis post la fino de la 2-a mondmilito. Manko de viroj sekve de ĉi tiu milito kaŭzis, ke al virinoj estis konfiditaj postenoj ligitaj kun la reguligado de trafiko ĉe kruĉiĝoj de la fervojaj linioj kun aŭtovojoj. Ili estis dungataj kiel biletkontrolistoj, stacidomaj trajngvidantoj. Virinoj plenumis ankaŭ diversajn pezajn laborojn ĉe la relmetado aŭ purigado de vagonoj. La fotoj devenas el la kolektoj de la Stacidomo-muzeo kaj krome prezentas fervojlaborantinojn de la aktualaj polaj fervojkompanioj.

El la elsendo 25.05.2024. Legas Maciek – 01′ 16″