Kulturkroniko

Morgaŭ, la 1-an de oktobro okazos la kvina eldono de Tago de la Pola Muziko. Temas pri socia kampanjo populariganta la polan muzikon kaj kreskiganta/kreskigonta la konscion de poloj pri la signifo de muziko por la evoluo de la pola kulturo kaj… mastrumado. La kulimina momento de la tago estos unu horo inter la 10-a kaj 11-a matene, dum kiu 100 tutlandaj radiostacioj, subtenantaj la kampanjon, aŭdigos ekskluzive la pola muzikon. Ankaŭ en la muzikaj televdistacioj estos prezentataj ĉefe la polaj telediskoj. Nunjare la Tago estis riĉigita per diversaj intersektoraj agadoj, popularigantaj la polan muzikon pere de libroj, videoludoj kaj filmoj. Krome dank’ al la partnereco kun la Societo de Studkinejoj en ĝiaj filmsalonoj en la tuta lando estos disbiligata la antaŭpremiera prezento de la muzika filmo „Por ĉiam muzikŝatantoj”. La 1-an de oktobro aldone estos lanĉita nova iniciato-konkurso „La urbo de muziko”. Ĝi celas premii kaj distingi urbojn, kiuj subtenas la lokan muzikan scenejon. La unua Tago de la Pola Muziko okazis en 2019 kiel projekto engaĝigonta ĉiujn subjektojn de la muzika merkato. Post rekorde bona 2021, en kiu la valoro de la pola fonografia merkaro kreskis je pli ol 28 procentoj Pollando ektroviĝis en la grupo de 20 plej grandaj muzikmerkatoj de la mondo.

El la elsendo 30.09.2023. Legas Maciek – 01′ 45″

La varsoviaj kulturŝatanoj kaj gastoj de la pola ĉefurbo ricevis belan imformon de la Reĝa Kastelo, anoncinta por la lasta jarkvarono 2023 kvin novajn, portempajn ekspoziciojn. Jam komence de oktobro estos konatiĝi kun la „Genio de Lvovo”, 91 tolaĵoj el la Artgalerio de Borys Woźniacki kaj el la kolektoj de la Historia Muzeo de Lvovo. La prezentotaj bildoj funkcias kiel la legendo de antaŭmilite pola urbo kaj ekzemplo de la 19-a artverka kolekto de Lvovo. Kelkajn tagojn poste en Palaco sub Ladtegmento estos inaŭgurita ekspozicio omaĝe al la 210-a mortodatreveno de princo Józef Poniatowski, fama pola 18-jarcenta generalo kaj militministro. Samloke eblos admiri la pentroarton de Théodore Géricault, Horace Vernet kaj François Gérard, elstaraj pentristoj de la franca arto el la napoleoa periodo. La ekspozio „El Nurimbergo ĝis Milano. Laŭ la vojo de la plej bonaj armiloj de moderna Eŭropo”, kun armiloj el la limo de la 16-a kaj 17-a jarcento, proksimigos elstarajn ekzemplojn de la ladaj armilakcesoraĵoj kaj manpafiloj. Komene de decembro lige kun la 100-a naskiĝdatreveno de Jerzy Nowosielski funkcios ekspozicio prezentanta liajn tolaĵojn en la akompano de verkoj de aliaj famaj polaj kreantoj el la 2-a duono de la 20-a jarcento.

El la elsendo 25.09.2023. Legas Barbara – 01′ 52″

La plej proksiman vendredon dum solena ceremonio estos venigita el Berlino kaj sepultita en Krakovo urno kun la postmortaj restaĵoj de profesoro Aleksander Brückner. Temas pri elstara pola sciencisto-slavisto, historiisto de la pola literaturo kaj kulturo, la estro de la katedro de slavistiko en la Berlina Univesitato dum 43 jaroj. Dank’ al li slavistiko en Germanio estis konsiderita kiel aparta novfilologio egale al la angla aŭ franca filologioj. La solenaĵojn akompanos ekspozicioj kaj sciencaj konferencoj. En la Nacia Biblioteko ekde fino de septembro estos prezentataj ses eksterordinare valoraj mezepokaj manuskriptoj. Meze de oktobro en Berlino okazos internacia konferenco dediĉita al Aleksander Brückner kaj lia heredaĵo. Profesoro Brückner kiel elstara erudito jam dum sia vivo ĝuis la famon esti legendo, simbolo de ampleksaj konoj kaj titana laboro. En siaj esploroj li ligis lingvistikon kun etimologio, okupiĝis pri la slava prahistorio, historio de la pola literaturo ekde mezepoko, pri la slavaj literaturoj, kulturoj, religioj kaj moroj, pri folkloraj problemoj. Ĝis nun la tombo de profesoro Brückner troviĝas en la berlina tombejo Parkfriedhof Tempelhof, likvidota en 2027. Laŭ la decido de la pola ĉefministro pri transportado de restaĵoj de famaj poloj al la patrolando Aleksander Brückner kun sia edzino estos sepultitaj en la Aleo de Meritiĝintoj en Rakowicki-tombejo en Krakovo.

El la elsendo 25.09.2023. Legas Barbara – 02′ 01″

Ekde 49 jaroj en la loko Puszczykowo apud Poznano ekzistas Muzeo – Literatura Laborejo de Arkady Fiedler (1894-1985). Temas pri unu el la plej konataj polaj mondvojaĝantoj kaj verkistoj, kiu partoprenis 30 ekspediciojn kaj mondvojaĝojn. Ilia frukto estis pli ol 32 libroj aperintaj en 23 lingvoj en pli ol 10-miliona eldonkvanto. Post lia morto la gvidadon de la muzeo transprenis familioj de liaj du filoj. De dek kelkaj jaroj funkcias tie aldone Ĝardeno de Kulturoj kaj Toleremo. Troviĝas en ĝi diversaj figuroj kaj modeloj, kiel kopioj de Granda Piramido kaj Granda Sfinko el Gizo el Egiptio, La Sunpordego el Bolivio, la ŝtona diskoforma kalendaro de aztekoj kaj figuro el la Paska Insulo. Estas i.a. repliko de la legendeca velŝipo de Kristoforo Kolumbo „Santa Maria” el la skalo 1:1. Fine de aŭgusto 2023 la Ĝardeno riĉiĝis per la kopio de la praslava dio Światowid, en 1848 eltirita el la riverfluo Zbrucz (iama limrivero de Pollando) en la vilaĝo Liczkowce. Ĝia originalo troviĝas en la Arkeologia Muzeo de Krakovo. Temas pri brika kolono el la limo de la 9-a kaj 10 jarcentoj, kies flankoj formas bazon por prezentitaj sur ĝi homfiguroj kaj diversaj simboloj. Kronas ĝin ĉapelo kovranta kvar homajn kapojn, rigardantajn al la kvar flankoj de la mondo. La ideodoninto por enkonduko de ĉi lasta figuro en la Ĝardenon, unu el la simboloj de la slava tempo el la antaŭkristana epoko, estas Arkady Radosław Fiedler. Ĝi jam simbole enkondukas en la 50-jariĝon de la Muzeo, pasonta kaj solenota venontjare.

El la elsendo 15.09.2023. Legas Maciek – 02′ 05″

La kolekto de la Reĝa Kastelo en Varsovio riĉiĝis per la tolaĵo “Madono kun Di-Infano”, pentrita en Florenco ĉirkaŭ 1430. La verkon aŭtoras Paolo Uccello, unu el la ĉefaj artistoj de la itala Renesanco. Informoj pri la aĉeto de ĉi tiu unika pentraĵo estis anoncitaj komence de septembro dum la gazetara konferenco de profesoro Wojciech Fałkowski, la direktoro de la Reĝa Kastelo en Varsovio. Kiel li diris “temas pri unu el la plej gravaj muzeaj akiraĵoj de Pollando en la lastaj jardekoj. Ĝi riĉigas nian kulturan heredaĵon”. Paolo Uccello (1397-1475) estis unu el la plej elstaraj reprezentantoj de la itala Quattrocento (15-a jarcento), kiam Mezepoko gravitis jam al Renesanco. La kultura kaj intelekta centro de tiu epoko estis Florenco, regata de la familio Medici. La florencano Paolo Uccello, studento de Lorenzo Ghiberti kaj amiko de Donatello, ĝuis tiutempe la famon de virtuozo de perspektivo. “Por li, ĝi estis unu el la rimedoj por krei buntajn kaj fantaziajn reprezentojn de la mondo inter realismo kaj abstrakto, escepteco kaj reguleco, malordo kaj ordo, gotika kaj renesanca stiloj”, informas la retejo de la Reĝa Kastelo. La vera nomo de la artisto estis Paolo di Dono, kaj Uccello estis la kromnomo signifanta “birdo”. Ĝi rilatis al la pasio de Paolo desegni bildojn de animaloj. La artisto laboris en Florenco, Venecio, Bolonjo kaj Padovo. Li pentris freskojn kaj panelpentraĵojn, desegnis mozaikojn. Uccello pentris “Madonon kun Di-Infano” sur lignotabulo ĉirkaŭ 1430, kiel juna artisto, verŝajne post la reveno el Venecio al Toskanio. La pentraĵo daŭre havas gotikan oran fonon, sed la alproksimiĝo de la figuroj kaj la aranĝo de la drapaĵoj superas la kadron de malfrua gotika stilo. Ĝi prezentas la Dipatrinon sidantan sur la blanka trono. Maria estas en fronta pozicio, en longa blua robo kun elstaranta el sub ĝi ruĝa ŝtofo. La malgranda Jesuo vestita per ruĝbruna tuniko, staras sur ŝia dekstra genuo. Sub la nudaj piedoj de la Infaneto, oni vidas malgrandan ruĝan objekton, kiu aspektas kiel malfermita libro. La verkoj de Uccello tre malofte aperas sur artmerkatoj. Ĉi tiu lastatempe apartenis al privata eksterlanda artokolektanto. La Reĝa Kastelo en Varsovio portempe montris ĝin de la 25-a de januaro 2022 ĝis la 18-a de junio 2023 en sia Galerio de Ĉefverkoj. Samtempe daŭris intertraktoj pri ĝia akiro por la kastelkolektoj. La aĉetoproceduroj efektiviĝis komence de septembro. Oni ne malkaŝis la koston nek detalojn pri la posedinto de la pentraĵo. “Madono kun Di-Infano” de Paolo Uccello trovos lokon en la konstanta ekspozicio de la kastelo jam ĉi-aŭtune. Oni povos ĝin admiri en la reĝkastela Itala Ĉambro kun artaĵoj de la 14-a kaj 15-a jarcentoj, kies inaŭguron oni planas por la venonta jaro.

El la elsendo 15.09.2023. Legas Maciek – 03′ 48″

Fine de aŭgusto en la reta paĝo de la pola prezidento aperis invito por la nunjara eldono de la Tago de la Nacia Legado. Ĝi okazos sabaton, la 9-an de septembro kaj kiel legaĵo jam antaŭlonge estis elektita la romano de Eliza Orzeszkowa „Apud Niemen-rivero”. Tio estas la plej konata romano de Eliza Orzeszkowa, kiu libroforme aperis en 1888. Pro buntaj priskriboj, reliefaj siluetoj de la herooj kaj historiaj referencoj ĝi estas komparata al „Sinjoro Tadeo” de Adam Mickiewicz. Neniu alia libro de la aŭtorino estis same entuziasme akceptita de recenzantoj. Oni alte taksis ligon de ĝia didaktika emfazo kun arta valoro kaj fajna konstruo de la tuta intrigo. „Apud Niemen-rivero” ĝuis popularecon kaj rekonon inter pluraj generacioj de la legantoj. Fine de la intermilita periodo oni pretigis baze de ĝi filmon, kiu tamen perdiĝis. Ĝia laŭvica filma versio aperis surekrane en 1987. „Apud Niemen-rivero” kalkuliĝas al la plej gravaj polaj literaturaj verkoj referencantaj al la Januara Insurekcio, kies 160-an datrevenon oni solenas nunjare.

El la elsendo 05.09.2023. Legas Pamela – 01′ 27″

Nunjare Krakovo solenas la 45-jariĝon de la apero de la malnova ĉefurbo de Pollando sur la listo de la Monda Kulturheredaĵo de Unesko. La ĉefaj solenaĵoj disvolviĝos en la urbo inter la 7-a kaj la 9-a de septembto. La 7-an en la palaco Krzysztofory la estos inaŭgurita ekspozicio proksimiganta la laboron de la Socia Komitato por la Rekonstruo de la Antikvaĵoj de Krakovo, kion akompanos la sonorilbatoj de la sonorilo Boleslao de sur la urba sonorilturo. Samtage estos solene enmanigita la Eŭropa Premio de la Heredaĵo / Europa Nostra Award pro konservistaj laboroj ĉe Wit Stwosz-altaro en Maria-baziliko en la jaroj 2015-2021. Por la 8-a de septembro estas planita malferma simpozio kun reprezentantoj de Unesko kaj Europa Nostra, post kio oni malfermos porokazan memortabulon ĉe La Reĝa Kastelo sur Wawel-altaĵo. La lastan tagon tra la urbo moviĝos bunta parado, al kiu patronecos Nikolao Kopernik.

El la elsendo 05.09.2023. Legas Barbara – 01′ 17″

La turon de la Maria-baziliko en Krakovo denove ornamas la 17-jarcenta krono post la restaŭristaj laboroj. Ĝi pezas 350 kilogramojn, ĝia diametro egalas al 3,5 metroj kaj alteco al 1,2 metroj. La konservistaj laboroj koncernis ĉiujn elementojn de la krono kaj ŝlosila estis ĝia galvaniza reorumado, dank’ al kio la ortavolo estas pli dika kaj pli rezista je eksteraj kondiĉoj. Oni revenigis ankaŭ la estetikajn valoroj de la krono. La restaŭristaj laboroj kongruas kun la 45-jariĝo de la registro de la historia centro de Krakovo sur la Monda Listo de la Kultura Heredaĵo de Unesko. La krono estis instalita ĉe pinto de la Maria-preĝeja turo en 1628 kaj ligiĝas kun la revelacio de la itala jezuito Gulio Mancinelli kiun Dipatrino petas lin nomi ŝin Reĝino de Pollando. Origine la krono estis ligna kaj kovrita per orkolorigita lado. La sekva, kupra, sed jm orumita – konserviĝinta ĝis hodiaŭ- devenas el 1666. En tiu jaro pasis la 10-jariĝo de la solena Ĵuro de reĝo Johano Kazimiro (1656) en la Katedralo de Lvovo proklamanta la Dipatrinon kiel la Patronon kaj Reĝinon de Pollando.

El la elsendo 05.09.2023. Legas Pamela – 01′ 40″

La Knabina Katedrala Koruso el Tarnów, la suda Pollando, Puellae Orantes prezentiĝos en septembro en Tokio, dank’ al kunlaboro kun la japana Filharmonia Orkestro Tama kaj ĝia direktisto Chikara Imamura. En la koncerta programo troviĝos i.a. „Missa pro Patria” de Łukasz Farcinkiewicz komponita por la 100-jariĝo de la revenigita suverenco de Pollando, komponaĵoj de Frederiko Chopin, kantoj de Stanisław Moniuszko kaj novaranĝitaj polaj folkloraj melodioj. La Koruso plenumos krome kelkajn verkojn el la internacia repertuaro, en kiu ne mankos japanaj akcentoj. Dum la estado en Japanio Puellae Orantes konceros ankaŭ en la Pola Ambasado en Tokio kiel gasto de ambasadoro Pawel Milewski la honora patrono de la tuta entrepeno. La gvidideo de la koncerto estas la kultura kunlaboro inter polaj kaj japanaj artistoj. Ĝi radikas en 2019, kiam Puellae Orantes, kiel reprezentanto de la klasika muziko partopenis polan Komercan Mision al Japanio. Tiam estis ligita kunlaboro kun elstara japana direktisto Chikara Imamura, granda admiranto kaj populariganto de la pola muziko. Chikara Imamura mem baldaŭ gastis en Pollando kaj samjare direktis la koncerton „Vivat Polonia” en Katowice. En 2021 Chikara Imamura direktis la koruson dum koncerto ligita kun ĝia 35-jariĝo. Puellae Orantes funkcias ekde 1985 ĉe la Katedrala Baziliko en Tarnów membrigante knabinojn en la aĝo de 10 ĝis 19 jaroj. Ĝi estas laŭreato de pli ol 20 polaj kaj internaciaj konkursoj. Puellae Orantes aperigis 12 diskojn, el kiuj tri estis nomumitaj al la plej grava premio de la pola fongrafia merkato, Frederiko. Unu el ili ricevis la statueton. Puellae Orantes registris krome siajn koncertojn por la Polaj Televido kaj Radio, por la francaj France 2 kaj France 3, por la radiostacioj de Vatikano, Nederlando kaj Francio.

El la elsendo 25.08.2023. Legas Tobiasz – 02′ 12″

Ĝis la 24-a de septembro 2023 en la Centra Muzeo de Teksado en Lodzo, en la centra Pollando, eblas viziti ekspozicion dediĉitan al la verkoj de la pola skolo de la arta teksado. En la 60-aj kaj 70-aj jaroj de la pasinta jarcento polaj artistoj revoluciigis sian rilaton al teksaĵo, kiel arta medio. Ĝi fariĝis individua rimedo de arta sinesprimo kaj individua formo bilidigi la mondon, la formo komunikanta gravajn temojn de la epoko. La kolekto de la nuntempa arta teksaĵo en Lodzo estas unu el la plej bonaj en Eŭropo, kaj eĉ en la mondo. Pri pruntado de verkoj de tiom renomaj artistoj kiel ekzemple Magdalena Abakanowicz direkas sin al la lodza muzeo la plej famaj mondaj artgalerioj. La polaj artistoj kiel la unuaj rimarkis, ke teksaĵo povas esti traktata kiel skulptaĵo, kaj ke la kreanta artisto povas engaĝiĝi en ĉiujn etapojn de ĝia kreiĝo. Pli frue artistoj sole desegnis siajn projektojn dum pri la teksado okupiĝis metiistoj. Dank’ al artistoj teksaĵoj estis elŝiritaj el la klasika formo kaj aplika funkcio, kiel ornamaĵo de internoj, kaj transformiĝis en beletran formon. En septembro estas planita internacia simpozio kun la partopreno de artistoj kaj kuratoroj.

El la elsendo 25.08.2023. Legas Maciek – 01′ 35″