Novaĵoj

Laŭ la plej novaj donitaĵoj de Eurostat el septembro 2025, rilatantaj al la antaŭa jaro, la meza aĝo, en kiu plenkreska infano forlasas la familian hejmon, egalis en la uniaj landoj al 26 jaroj kaj du monatoj. En Pollando temis pri 26 jaroj kaj kvin monatoj.
La analizo de la plej novaj statistikaĵoj kaj sociaj tendencoj bildigas generacion, kiu frontas ekonomiajn defiojn, kaj kiu ankaŭ redifinas la ideon de plenkresko. Por Pollando, la lando kun fortaj familiaj ligoj, tio estas signalo pri gravaj transformiĝoj kun baza signifo por la mastrumado kaj demografia estonteco.
La mapo de Eŭropo laŭ ĉi tiu vidpunkto estas klare dividita. Unuflanke troviĝas la nordiaj landoj, kie memstareco estas grava valoro subtenata de la ŝtato. Gvidas ĉi-rilate Finnlando, kie la infanoj forlasas statistike la gepatrojn en la aĝo de 21,4 jaroj. Sekvas Danlando (21,7 jaroj) kaj Svedio (21,9 jaroj). Ĉe la kontraŭa flanko estas ŝtatoj el la sudo kaj oriento de la kontinento. Al rekorduloj kalkuliĝas kroataj infanoj, kiuj forlasas la gepatran hejmon havante 31,3 jarojn. Sekvas slovakoj (30,9 jaroj), grekoj (30,7 jaroj), italoj (30,1 jaroj) kaj hispanoj (30 jaroj). En tiuj landoj estas fortaj familiaj ligoj kaj familioj ludas ŝlosilan rolon en komenco de la memstara vivo de la infanoj.
En Pollando kiel en aliaj landoj de la regiono la vojon al memstareco baras financaj problemoj, ĉefe ligitaj kun la deziro havi propran kaj ne luatan loĝejon. Aldoniĝas problemoj sur la labormerkato, ĉar malaltaj salajroj kaj provizora dungo limigas aldone financan memstarecon.

El la elsendo 10.10.2025. Legas Milada – 02′ 54″

Meze de septembro inter la lokoj Krynica Morska kaj Piaski estis solene inaŭgurita la unua en Pollando Observejo de Maraj Birdoj. Ĝi kreiĝis danke al vasta kunlaboro de multaj institucioj kaj individuaj subvenciantoj kun la societo „Drapolicz”. Tiu unika loko servas al naturkoniga edukado, ornitologia turismo kaj monitorado de maraj birdoj. La subvencio de la „Fondaĵo ORLEN por Pomerio” ebligos sciencajn laborojn dum la unuaj tri jaroj,
La lokalizo de la Observa Turo ne estas hazarda, ĉar tie ĉi pasas unu el la gravaj itineroj de migraj birdoj. La sabla bordo, sabla kordono de Vistulo tiuloke estas ĉirkaŭ 800 metrojn vasta, kio instigas birdojn tiajn kiel migrofalko, vilkrura buteo, alaŭdfalko, blua cirkuo, flugi super ĉi tiu malvasta terzono. La Observa Turo de Maraj Birdoj Drapolicz estas jam la dua observopunkto kreita de la Drapolicz-societo en Krynica Morska. La unua lokalizita sur la Pirata Monto servas por la nombrado de la migrantaj birdoj. Tiel Krynica Morska fariĝis la unika loko en la tuta lando, la unusola, en kiu eblas observi same spektaklecajn traflugojn de la kontinentaj birdoj, kiel ankaŭ maloftajn speciojn de maraj birdoj. La Observa Turo ebligas krome la obsrvadojn ankaŭ en malfacilaj veterkondiĉoj, ekzemple dum ŝtormoj, kiam super la maro aperas la plej interesaj specioj de maraj birdoj, kutime neobserveblaj de la bordo.

El la elsendo 10.10.2025. Legas Pamela – 01′ 54″

En sia plej nova raporto UNICEF informis, ke en la nuna jaro la unuan fojon la obezeco trafas pli da infanoj kaj junuloj ol la subnutro. La dokumento „Avidaj je profito, kiel la nutraĵa industrio trompas infanojn” kreiĝis baze de donitaĵoj el pli ol 190 landoj. Ĝi reliefigas, ke ekde la 2-mila jaro la subnutro de infanoj en la aĝo de 5 ĝis 19 jaroj malkreskis de 13 ĝis 9,2 procentoj. Samtempe la superpezo kreskis de 3 ĝis 9,4 procentoj en ĉiuj mondregionoj, escepte de la Subsahara Afriko kaj la Suda Azio.
Pro obezeco suferas ĉiu 10-a infano en la mondo, do ĉirkaŭ 188 milionoj da infanoj kaj junuloj. Unu el la kaŭzoj de ĉi tiu situacio, kiu endanĝerigas sanon, estas reklamkampanjoj pri altgrade alifaritaj nutraĵoj. La plej altaj indicoj de obezeco inter infanoj 5-19-jaraj rilatas al kelkaj insulaj landoj de Pacifiko, en kiuj la superpezo koncernas pli ol 35 procentojn de infanoj. Tiuj indicoj duobliĝis kompare kun la 2-mila jaro. Kaŭzis ilin grandparte ŝanĝo de tradicia dieto je importitaj malmultekostaj, altkaloriaj nutraĵoj. Granda elcento de obezeco aperas ankaŭ en multaj landoj kun altaj enspezoj, kiel Ĉilio, Usono, la Unuiĝintaj Arabaj Emirlandoj.
La raporto avertas, ke la nutrokutimoj ne rezultas el personaj elektoj de infanoj, kvankam en aparta enketo, ili konfesis pri la logoefiko de koloraj reklamoj pri malsanaj nutraĵoj kaj dorlotmanĝaĵoj. Tio evidente ligiĝas kun malsana nutraĵmedio. Tial UNICEF alvokas registarojn kaj sociojn al urĝe entreprenendaj paŝoj. Inter ili estas konscia publika politiko kontraŭ interveno de la nutraĵindustrio. Temas ankaŭ pri fortigo de sociprotektaj programoj por kontraŭbatali mizeron kaj plibonigi financajn kondiĉojn de familioj en malfacila ekonomia situacio, por ke ilia dieto ne baziĝu sur ĉipaj, alifarataj kaj altkaloriaj nutraĵoj.
El la elsendo 30.09.2025. Legas Maciek – 02′ 26″

Laŭ Indekso de la Eŭropaj Fervojaj Stacioj 2025 Wrocław Główny, okupis la 1-an lokon en la kategorio de stacidomoj priservantaj malpli ol 50 milionojn da pasaĝeroj jare. En la ĝenerala klasifiko ĝi okupis la 2-an lokon en Eŭropo post la stacidomo Zürich Hauptbahnhof kaj antaŭ la stacidomoj Berlin Hauptbahnhof kaj London Paddington Station.
Prilaborante la Indekson oni pritaksas la fervorstaciojn laŭ la vidpunkto de iliaj servokvalitoj, komforto de pasaĝeroj, komerca kaj gastronomia oferto kaj ankaŭ konsiderante la kvaliton de infrastrukturo kaj novumajn solvojn por pli bona movebleco.
La starcidomo Wrocław Główny estis malfermita en 1857 kaj dum la 20-a jarcento estis plurfoje plukonstruita kaj modernigita. La plej ampleksa modernigo okazis lige kun la Eŭropa Piedpilkista Ĉampionado UEFA EURO 2012.
La Indekso estis prilaborta laŭ la mendo de Consumer Choice Center, internacia organizo okupiĝanta pri protektado kaj promociado de la rajtoj de konsumantoj. Ĝi publikigas raportojn kaj komparanalizojn pri diversaj sektoroj de la mastrumado, inkluzive de la fervoja transporto. Ĝia ĉiujara Indekso prezentas la plej bonajn eŭropajn stacidomojn laŭ la vidpunkto de pasaĝeroj kaj iliaj bezonoj.

El la elsendo 30.09.2025. Legas Pamela – 01′ 45″

Estas planite, ke ĉi-aŭtune ekfunkcios interaktiva urba ludo „Laŭ la spuroj de poloj en Zagrebo”. Ĝi popularigos la polajn-kroatajn rilatojn kaj la figuron de Adolf Moszinski, meritiĝinta por la kroata ĉefurbo, urbestro kun polaj radikoj. Informis pri tio Slaven Kale, historiisto kaj reprezentano de la pola malplimulto en Zagrebo. Ĉe la itinero de la urboludo troviĝas 7-8 lokoj, ĉe kiuj atendas solvendaj taskoj.
Komence ĉe tiuj lokoj deĵoros studentoj, sed oni jam planas specialan apon, por ke la itineron povu uzi ĉiuj interesiĝantoj en ajna momento. En la preparlaboroj partoprenas lekcianto de la pola filologio en la zagreba universitato kaj ĝiaj studentoj.
La patro de Adolf Moszinski devenis el la mezepoka pola familio Nałęcz kaj estis la urbestro de Zagrebo en la jaroj 1892-1904. Tiuperiode la urbo disfloris kaj moderniĝis ricevinte la akvoduktan kaj kanalizan retojn, multajn novajn stratoj. Dum la oficado de Moszyński kreiĝis kelkaj el la plej gravaj kulturaj objektoj de Zagrebo, kiel Artpavilono kaj konstruaĵo de la Kroata Nacia Teatro.
Dank’ al la pola ambasado en Kroatio, ĉe la Varsovia Strato en Zagrebo, kreiĝis murpentraĵo prezentanta la bildon de Adolf Moszinski, kaj en la apuda al la ambasado parko, kiu portas lian nomon, oni planas starigi lian buston.

El la elsendo 25.09.2025. Legas Pamela – 01′ 52″

Andrzej Bargiel, pola altmonta skiisto, altmonta kuristo kaj himalajisto post la konkero de Mount Everest la 21-an de septembro, kiel la unua en la mondo, entreprenis sukcesan skiadon revene al la bazo sen la uzo de oksigeno.
Tiu bravago estis laŭvica etapo de la aŭtora projekto “Hic Sunt Leones”, tio estas latina sentenco signifanta “tie ĉi estas leonoj”. Ĝi rilatas al nekonataj terenoj esplorataj de la Romia Imperio.
Kadre de la projekto ekde 2013 Andrzej Bargiel faris similajn revenskiadojn de la montopintoj Ŝisapangmo, Manaslu, Broad Peak, K2, Gaŝerbrum I kaj II, Laila Peak. Ĉi lastan revenskiadon de sur Laila Peak Andrzej Bargiel faris kun Jędrzej Baranowski.

El la elsendo 25.09.2025. Legas Barbara – 01′ 12″

En 2024 Pollando okupis la 6-an lokon en la mondo, kiel unu el la ĉefaj eksportantoj de presproduktoj. Laŭ International Trade Center (ITC) ni kovris 5,25 procentojn de la monda eksporto de tiaj materialoj, kun la valoro de 1,65 miliardoj da eŭroj, tio estas pli ol 7 miliardoj da zlotoj.
La plej granda komerca partnero de Pollando estas Germanio, kiu en 2024 aĉetis polajn presproduktojn kun la valoro de 804 milionoj da eŭroj. Sekvis Britio, Francio, Ĉeĥio kaj Usono.
En la pola eksporto dominas libroj kaj broŝuroj, kiuj konsisitigis preskaŭ la duonon de la venditaj eksterlanden presaĵoj; sekvis gazetoj kaj periodaĵoj. Imponaj estis la rezultoj atingitaj en niĉaj segmentoj de la polaj presejoj. Ekzemple la eksporto de kolorigeblaj infanlibroj kaj bildolibroj atingis la valoron de 51 milionoj da eŭroj. Tio certigis al Pollando la 5-procentan partoprenon en la monda merkato. En ĉi tiu kategorio Pollando estis la 4-a en la mondo kaj la 2-a en Eŭropo.
La sukceso de polaj presejoj ŝuldiĝas al kelkaj faktoroj, kiuj distingas ilin kompare kun la internacia konkurenco. Unuavice temas pri apliko de modernaj teknologioj en la produktoprocezo, alta kvalito de servoj kaj atrakciaj prezoj. Kvankam Germanio restas la ĉefa kliento de polaj presejoj, ĝia partopreno en nia eksporto en 2024 malkreskis je 10 procentoj. Samperiode pli dinamike evoluis la komercaj kontaktoj kun Britio kaj Usono.

El la elsendo 20.09.2025. Legas Gabi – 02′ 21″

En la proksimiĝanta studenta jaro 565 personoj el 26 landoj komencos studojn kadre de la programo Anders NAWA. La programo de la Nacia Agentejo por la Studenta Interŝanĝo, kies patrono estas generalo Władysław Anders, celas junulojn kun la Ĉarto de Polo aŭ la kun la pola kaj alilanda civitaneco. 440 personoj komencos bakalaŭrajn kaj 125 magistrajn studojn. En 2025 la unuan fojon en la historio de la programo stipendiitoj fariĝis civitanoj de Ĉilio, Ĉinio, Palestino, Paragvajo, Peruo kaj Sirio.
La plej multnombraj stipendiitoj devenas – kiel antaŭe – el Belorusio, Ukrainio, Litovio – krome el Ĉeĥio kaj Kazaĥio. La interesiĝo pri la programo kreskis inter la poldevena junularo el la Okcidenta kaj Suda Eŭropo kaj ambaŭ Amerikoj.
La stipendiitoj plej ofte elektas, kiel sian altlernejon, la Jagelonan Universitaton en Krakovo, la Varsovian Universitaton, Ekonomian Universitaton en Krakovo, la Ĉefan Komercan Altlernejon kaj la Universitaton de Maria Curie-Skłodowska. Plej ofte ili elektas kiel studobjekton administradon, informadikon, ekonomikon, medicinon kaj internaciajn rilatojn.
En 2024 la stipendiojn utiligis 619 personoj el 20 landoj. Ekde la komenco de la programo – en 2018 – la stipendiojn ricevis 5 300 personoj.

El la elsendo 20.09.2025. Legas Maciek – 01′ 42″

La projekto de restaŭro de la Fuorto X en Toruń – la norda Pollando akiris la usonan premion International Architecture Award 2025.
Ĉi tiun premion starigis antaŭ 20 jaroj Internacia Instituto Chicago Athenaeum kunlabore kun la Eŭropa Centro de Arkitekuro kaj Urbaj Studoj en Ateno. Ĝi celas demonstri la plej interesajn novajn konstruaĵojn, projektojn ligitajn kun panorama arkitekturo kaj spaca planado, aŭtoritajn de la plej bonaj arkitektoj aktivantaj sur la landa kaj samtempe internacia arenoj.
Ĉi-foje la agnoskon en la kategorio „Restaŭro” akiris polaj arkitektoj el la laborejo Archigeum en Bydgoszcz – la norda Pollando. La situanta en 2 kaj duonkilomentra distanco for de la urboplaco en Toruń Fuorto X kreiĝis en la jaroj 1889-1892 kiel malferma artlileria baterio. Ĝi estas konsistero de la Fortikaĵo Toruń, kiun formas pli ol 200 objektoj. La rekreo de la fuorto estis ebla dank’ al la devenantaj el la fino de la 19-a jarcent o historiaj konstruplanoj. Post la restaŭro ĝi plenumos la hotelan-konferencon funkcion.
La planata restaŭro de la fuorto kaj novaj konstruaĵoj estos realigitaj kun respekto por la ĉirkaŭanta naturo kaj kreskantaj tie arboj. La kunaŭtoro de la projekto estas i.a. Przemek Gawęda, kiu en 2023 fariĝis laŭreato de la prestiĝa konkurso 40 UNDER 40 kaj en la jaroj 2024, 2025 akiris la titolon Arkitekto de la Jaro en la konkurso de The Architecture Community t.e. Komunumo de Arkitektoj.

El la elsendo 20.09.2025. Legas Maciek – 01′ 51″

Ekde la eksplodo de la militkonflikto en Ukrainio, Pollando akceptis milionojn da ukrainaj civitanoj, inkluzive de infanoj. En la komenco ukrainaj lernantoj devis lerni la polan lingvon en lernejoj, en klasoj kun polaj lernanoj. Ili ricevis subtenon de interkulturaj asistantoj. Ekde la 1-a de septembro 2024 rilate la infanojn de ukrainanoj, legale loĝantaj en Pollando koncernas – same kiel la polajn infanojn – lernodevo.
Ĵus en la sociaj portaloj aperis postulo de la ukraina ambasadoro en Pollando Wasyl Bodnar, ke en la polaj lernejoj estu instruata la ukraina, kiel la dua fremda lingvo. Reage la aferprezentanto de la pola Ministerio por la Eksterlandaj Aferoj, Paweł Wroński memorigis, ke kvankam en la pola eduksistemo estas solvoj, kiuj tion allasas, sed la instruado de la ukraina kiel la fremda lingvo, apartenas al la kompetentoj de direktoroj kaj kuratoroj konforme al la lokaj bezonoj.

El la elsendo 10.09.2025. Legas Barbara – 01′ 23″

Plimulto de pomoj vendataj en la Eŭropa Unio devenas el Pollando, kiu estas ilia ĉefa produktanto en Eŭropo kaj apartenas al la monda avangardo. Antaŭas ĝin landoj multe pli grandaj, kiel Ĉinio, Usono kaj Turkio.
Laŭ Eurostat en 2024 Pollando liveris 4,1 milionojn da tunoj da pomoj en la tuta Unio (ne konsiderante citrusojn, vinberojn kaj fragojn). Tio donis al ĝi la trian lokon en la fruktoproduktado post Italio kaj Hispanio. Tamen eĉ 29 procentoj de ĉiuj produktitaj en la Unio pomoj devenas el Pollando. Italio respondecas pro 21 procentoj, kaj Francio pro 17 procentoj da pomoj sur la unia merkato. Ĉiuj ceteraj uniaj landoj kune produktas ne multe pli ol Pollando mem.
Unu jaron pli frue, en la 2023-a, Pollando en la monda skalo okupis la 4-an lokon en la rangolisto de la plej grandaj pomproduktantoj kun la rezulto de 3,89 milionoj da tunoj. Superis ĝin Turkio kun pli ol 4,5 milionoj da tunoj da pomoj kaj Usono kun pli ol 5 milionoj da tunoj. Tamen preskaŭ la duonon de la monda pomproduktado en 2023 liveris Ĉinio.
La sukceso de Pollando en la eŭropa pomproduktado ligiĝas kun la hortikultura tradicio, konvena klimato kaj eksporta loĝistiko. Dank’ al tio polaj pomoj atingas ne nur la tablojn en la tuta Eŭropo, sed ankaŭ forajn eksterlandajn merkatojn.

El la elsendo 10.09.2025. Legas Milada – 02′ 10″

Pollando, Finnlando, Latvio, Litovio kaj Estonio turnis sin al la Eŭropa Komisiono grandigi rimedojn por protekti la eksterajn limojn de la Unio, kiuj certigu plifortigon de aviadaj gvatsistemoj kaj dron- kaj kontraŭdrona povo.
Ĉiuj ĉi landoj – en sia mesaĝo al Henna Virkkunen, la vicprezidanto de la Eŭropa Komisiono kaj al Magnus Brunner ,la unia komisaro pri internaj aferoj kaj migrado – atentigis, ke de pli ol 4 jaroj ili luktas kontraŭ hibridaj minacoj flanke de Belorusio kaj Rusio. Ili reliefigis la sekvojn de la rusa milito kontraŭ Ukrainion en la fomo de centoj da miloj da viktimoj kaj milionoj da rifuĝintoj/enmigrantoj. Tio kaŭzis gravajn defiojn, se temas pri sekureco de la tuta Eŭropo.
Laŭ la subskribintoj la orienta flanko de la Unio fariĝis la testotereno por ĉiam pli aktivaj hibridaj agadoj, en kiuj estas uzataj enmigrantoj, ciberatakoj, bruligoj, sabotado de la krtika infrastrukturo kaj perfortado de la aerspacoj.

El la elsendo 30.08.2025. Legas Barbara – 01′ 30″

11 sciencistoj, kiuj dum jaroj laboris en eksterlandaj esplorinstitucioj revenas nun al Pollando por daŭrigi siajn karierojn. Ebligas tion al ili la programo de la Nacia Agentejo por Studenta Interŝanĝo „Polaj revenoj”.
Laŭreatoj de la nunjara, la 8-a jam programeldono revenis el Usono, Finnlando, Svedio, Francio, Germanio, Danlando, Nederlando, Kanado kaj Italio. Ili reprezentas diversajn sciencbranĉojn i.a., fizikajn kaj kemiajn sciencojn, medicion, sciencojn pri la tero kaj medio, biologion, historion, matematikon, komputilajn sciencojn kaj informadikon.
Plej multaj, ĉar eĉ kvin laboros en la Varsovia Universitato, krome en la Min-Fandindustria Akademio en Krakovo, en la Politekniko de Vroclavo, en Adam Mickiewicz-universitato en Poznano, en Jagelona Universitato en Krakovo kaj krome en la Matematika Instituto kaj Instituto pri la Fizika Kemio de la Pola Sciencakademio.
La programo „Polaj Revenoj” celas logi elstarajn polajn sciencistojn reveni al Pollando kaj tie realigi siajn sciencajn projektojn, kio firmigas la sciencan potencialon de la lando. Ĝis nun dank’ al la programo „Polaj revenoj” la Nacia Agentejo por Studenta Interŝanĝo financis programprojektojn de 81 laŭreatoj, kiuj realigas siajn esplorojn en 28 polaj altlernejoj kaj esplorinstitutoj.

El la elsendo 30.08.2025. Legas Maciek – 01′ 38″

Budimex, estas la plej granda en Pollando konstrufirmao kiu avanas ankaŭ sur la konstrumerkato en la Centra-Orienta Eŭropo. Ĝia specializo estas infrastrukturaj servoj i.a. rilate la konstruadon kaj konservadon de aŭtovojoj, fervojoj, flughavenoj kaj komercaj konstruaĵoj. Ĝiaj laboroj ne limiĝas al tio. I.a. ĝi fariĝis konata pro siaj porsociaj projektoj.
Unu el la ĉi-lastaj, la 45-a Spaco de la Gepatro kreiĝis en kliniko en Slovakio. Temas pri la modernigita edukcentro por infanoj enhospitaligitaj en la kliniko de otolaringologio en la Nacia Instituto de Infanmalsanoj (NÚDCH) en Bratislavo. Temas pri la jam dua projekto realigita en ĉi tiu lando. Pasintjare Budimex kreis la Spacon de la Gepatro en la bratislava kvartalo Vajnory. Ambaŭ inciatoj respondas al realaj bezonoj de pacientoj kaj iliaj familioj, kiuj estadas en hospitaloj troviĝantaj en rekta najbareco de infrastrukturaj projektoj realigataj de Budimex.
La Spaco de la Gepatro estas la aŭtora iniciato de Budimex, kiu de pli ol 10 jaroj helpas al infanoj kaj iliaj gepatroj en polaj hospitaloj kaj ekde 2013 realigis kvardekon da tiaj projektoj en Pollando. La akirita sperto kaj iniciatoj ellaboritaj en la lando fariĝis la elirpunkto por similaj iniciatoj eksterlande, kie Budimex realigas investaĵojn.
En la ĵus modernigita eduka spaco en la kliniko de Bratislavo kreiĝis koloraj, sekuraj kaj komfortaj salonoj por infanoj same por la lernado kaj antaŭlerneja edukado. Al renovigo estis subigitaj plafonoj, estis restaŭritaj pordoj, kolorigitaj kaj tapetitaj muroj, estis instalita klimatizo. La kliniko estis ekipita per novaj mebloj. La dua Spaco de la Gepatro realigita ekster Pollando estas ekzemplo de tio, ke la modelo de la porsociaj aktivadoj de Budimex estas rekonita ankaŭ eksterlande.

El la elsendo 20.08.2025. Legas Maciek – 02′ 14″

Pli ol 71 procentoj de poloj deklaras sin por tuteca malpermeso reklami alkoholaĵojn, inkluzive de biero. Pli ol 23 procentoj kontraŭas tion, kaj 5,7 procentoj de havas firman opinion pri la temo. Tio estas la rezultoj de la opinisondado de la Tutlanda Esplorgrupo GrowSpace.
La fondaĵo gvidanta la kontraŭalkoĥolan kampanjon „Nul procentoj da vero” deklaras sin por la plena malpermeso reklami alkoholajn dirnkaĵojn, eĉ de nulprocenta biero. La ĉi-speca reklamado ĝiaopinie firmigas drinkemkutimojn kaj faciligas sekve interesiĝon pri alkoholaĵoj altprocentaj.
Samtempe privataj televidtacioj en Pollando aparte vespere gvidas premanan reklamadon de biero de iuj konkretaj vendejretoj, en kies reklamoj aperas ne sole plenkreskuloj, sed ankaŭ gejunuloj.
Laŭ 47 procentoj de la enketitoj biero fariĝis en Pollando alkohola iniciatpordo por dekkeljaruloj kaj eĉ malpli aĝaj infanoj. En tiu kunteksto la landa konsultanto pri la infana kaj junulara psikiatrio indikas, ke gejunuloj, kiuj antaŭ la 15-a vivojaro komencas aventuron kun la drinkado estas eĉ kvinoble pli multe minacitaj de depresio kaj trioble pli ofte entreprenas memmortigajn provojn.

El la elsendo 20.08.2025. Legas Maciek – 01′ 31″

Pollando okupis la 4-an lokon kune kun Japanio en la landa klasifiko de la 66-a Internacia Matematika Olimpiko en Sunshine Coast en Aŭstralio. Polaj lernantoj akiris tri orajn kaj tri arĝentajn medalojn. Similan rezulton kaj la 4-an lokon Pollando akiris antaŭ 50 jaroj en la konkurseldono okazinta en Sovetunio. En la nuna jaro la unuan lokon okupis Ĉinio, sekvis laŭvice Usono kaj la Suda Koreio.
Entute oni atribuis 67 orajn medalojn, 103 arĝentajn kaj 145 bronzajn. Estis distingitaj 132 partoprenintoj. La matematikan olimpikon 2025 partoprenis entute 630 personoj el 110 landoj.
La unua Internacia Matematika Olimpiko okazis en 1959 en Rumanio, kiam partoprenis ĝin 7 ŝtatoj. Pollando partoprenas ĝin ekde la unua eldono akrinte en ĉi tu periodo 37 orajn, 101 arĝentajn kaj 144 bronzajn medalojn. Venontjare la Internacia Matematika Olimpiko okazos en Ŝanghajo, Ĉinio.

El la elsendo 10.08.2025. Legas Gabi – 01′ 28″

Komence de aŭgusto – inter la 9-a kaj 11-a de la monato – kadre de la nunjara eldono de Edinburgh International Festival estis planita inaŭguro de la ciklo da koncertoj popularigantaj la polan muzikon Focus on Poland (Fokuso al Pollando) dum la nunjara eldono de la festivalo. Temas pri la unua evento dediĉita al la pola muziko en la 78-jara historio de la festivalo.
Edinburgh International Festival ĉiujare prezentas la plej renomajn atingaĵojn koncerne muzikon, operarton, teatron kaj dancon. La nunjara festivaleldono okazas sub la devizo „The Truth We Seek” (La Vero, kiun ni serĉas).
Fokuso al Pollando estas parto de la daŭranta ĝis novembro Brita/Pola Sezono 2025, kiu proksimigas al la publikoj en Britio kaj Pollando la plej valorajn aspektojn de la plej interesaj fenomenoj sur la artaj scenejoj de ambaŭ landoj – de filmarto tra teatro kaj vidartoj ĝis dezajno kaj muziko. La eventojn en Pollando organizas British Council kaj en Britio Adam Mickiewicz-Instituto, Instituto de Pola Kulturo kaj British Council.

El la elsendo 10.08.2025. Legas Maciek – 01′ 19″

Interncia Laborgrupo pri Rotacia Sismologio okazigas siajn konferencojn ĉiun trian jaron por interŝanĝi spertojn, prezenti la plej novajn atingaĵojn kaj komune serĉi respondojn al defioj de la nuntempa sismologio.
Ĉi-foje la konferenco – la 7-a laŭvice – okazis en Politekniko de Opole – la sudokcidenta Pollando. Partoprenis ĝin 50 ekspertoj pri sismologio el Italio, Ĉinio, Hinda Unio, Usono, Francio, Germanio kaj Pollando.
La rotacia sismologio akiris apartan signifon post la konferenco en la usona Menlo Park en Kalifornio en 2007. Ĝi esploras ĉiujn aspektojn de rotaciaj grundmovoj rezultantaj el tertremoj, eksplodoj kaj atmosferaj perturboj. Ĝi okupiĝas ankaŭ pri la mezurado de la rotaciaj movoj de konstruelementoj. La ĉi rilataj spertoj de sismologoj havas vastan aplikeblon. Dum la konfereco en Opole estis prezentitaj la esplorrezultoj de pola sciencistoj ligitaj kun la aplikado de dedektoroj/dedektiloj de rotacirapideco por monitori la staton de konstruaĵo. Tio ebligas i.a. lokalizi kaj taksi difektojn en ŝtalbetonaj traboj.

El la elsendo 10.08.2025. Legas Maciek – 01′ 24″

La 110-jara longtiga ulmo en la loko Szydłowiec, en la centra Pollando, estis difinita plebiscite, kiel la Arbo 2025. La ekologia Klubo Gaja el Bielsko Biała (la suda Pollando), kiu organizis la retan voĉdonadon informis, ke ĝi akiris 7999 voĉojn. En 2026 ĝi reprezentos Pollandon en la eŭropa konkurso Tree of the Year. Ne multe malpli da voĉoj akiris la kverko Aleksander el la loko Jarcewo en la norda Pollando. Entute oni notis pli ol 30,6 mil validajn voĉojn kaj la reta paĝo de la plebiscito estis vizitita 242 mil fojojn.
La 110-jara longtiga ulmo, difinata ankaŭ kiel Kurba Arbo, sian formon ricevis dank’ al la naturo. Ĝi kliniĝas profunde super la foso ĉirkaŭanta la pitoreskan insulon, sur kiu troviĝas la kastelo de la magnataj Szydłowiecki- kaj Radziwiłł-familioj. Ĝia trunko, kvazaŭ natura benko, estis plaĉe vizitata de infanoj kaj junuloj. Ĝi estas ŝatata loko de la loĝantoj, fotantoj kaj kastelaj anasoj.
La pasintjara 300-jara fago „venkinto 2024” pretendas nun al la titolo de la Eŭropa Arbo de la Jaro. Voĉdonis por ĝi en la pola plebiscito 10,5 mil internaŭtoj.
La plebiscitoj de la klubo Gaja el Bielsko Biała por la Arbo de la Jaro mobilizas diversajn mediojn, nenecese ligitajn kun ekologio, kiuj kiel socia forto apogas sin sur la ĉirkaŭanta nin naturo. Ĝi kreiĝis lime la 80-aj kaj 90-aj jaroj. La klubo Gaja realigas programojn kaj kampanjojn, kiuj profundigas la komprenon de la homa situo en la ekosistemo.

El la elsendo 20.07.2025. Legas Gabi – 02′ 16″

Fragoj apartenas en Pollando al la plej popularaj kaj forte atendataj sezonaj fruktoj, laŭ esploroj de la firmao Kantar. En la fraga sezono 66 procentoj de poloj konsumas la fruktojn eĉ kelkfoje semajne. Favoras tion ankaŭ la fakto, ke fragoj aperas komence de la 2-a jarkvarono kaj dank’ al fruktoj kultivataj en forcejoj eblas manĝi ilin ĝis la malfrua aŭtuno. En Pollando estas registritaj ĉirkaŭ 50 fragospecioj, kiuj distingiĝas per malsama tempo de fruktado.
Nunjare, antaŭ ol en la polaj bazaroj aperis la polaj fragoj, dominis tie fragoj el Grekio kaj Hispanio. Pollando post ĉi tiu dua lando estas la ĉefa produktanto de fragoj en la Eŭropa Unio kovrante 15 procentojn de la merkato. Al gravaj produktantoj de ĉi tiuj fruktoj apartenas Italio, kiu havas sur la unia merkato 11-procentan partoprenon kaj Germanio, kiu kovras per fragoj 10 procentojn de la merkato. La kultivadon de fragoj en Pollando favoras klimataj kondiĉoj. La fragoplantejoj plej ofte ne superas 10 hektarojn kaj gvidas ilin unuavice individuaj familioj.
Signifa parto de polaj fragoj – inter 50 kaj 70 procentoj – estas eksportata. En 2024 oni eksportis entute 80 mil tunojn da fragoj, inkluzive de 64 tunoj da fragoj frostigitaj. Aldonendas, ke Pollando estas la avana monda eksportanto de fragoj en formo frostigita. La plej granda parto de polaj frostigitaj fragoj trafas al la unia merkato, unuavice al Germanio, Francio kaj Nederlando. Freŝaj fragoj el Pollando en 2024 celis unuavice la eksteruniajn landojn.
Se temas pri la monda merkato de fragoj Pollando en 2023 okupis sur ĝi la 9-an lokon. Tie ĉi de multaj jaroj dominas Ĉinio, kiu en 2023 produktis pli ol 4 milionojn da tunoj da fragoj, kaj Usono, kies fragoproduktado superis samjare unu milionon da tunoj.

El la elsendo 20.07.2025. Legas Gabi – 02′ 42″

Bjalistoko trovis la manieron por doni la duan vivon al plastaj sakoj kaj kartonskatoloj, ambaŭ agnoskitaj kiel problemvekaj por la reciklado. Temas pri ekotabuloj, ekoplatoj uzeblaj por produkti pargetojn, meblojn aŭ akustikajn ekranojn. La produktoj kreataj tiamaniere taŭgas kiel materialo por pontetoj, ŝelaĵoj, florpotaj ĉirkaŭujoj, sed aparta furoraĵo povas esti mebloj kun nekonvenciaj formoj.
Ili povas esti produktataj 70-procente el malnova plasta folio kaj 30-procente el kartonskatoloj, ekzemple por trinkaĵoj, kiuj tute ne estas faritaj el papero. Necesan teknologion prilaboris sciencistoj el la Poznana Politekniko.
Eksperimenta produktolinio jam funkcias en la entrepreno primastrumanta forfalaĵojn en la loko Hryniewice. Unue oni muelas la plastan folion, sekve la trinkskatolojn, laŭvice la kreiĝinta produkto estas sekigata kaj kunpremata. Kvankam la teknologio ŝajnas esti simpla, sed tiel ŝajnas nur unuarigarde, ĉar gravas la proporcioj de la ingrediencoj kaj la produktomaniero.
Daŭras la eksperimento kaj… burokrata obstaklo. Nome malgraŭ tio, ke ekotabuloj, ekoplatoj observas ĉiujn normojn kaj neniel estas toksaj, laŭ la leĝa nomenklaturo ili daŭre estas difinataj kiel forfalaĵo. Tio bremsas vastskalan produktadon.

El la elsendo 20.07.2025. Legas Maciek – 01′ 43″

Lastsabate, la 12-an de julio 2025 la pola tenisistino Iga Świątek venkis en Granda Ŝlemo de tenisturniro Wimbledon en Britio, venkante la usonaninon Amanda Anisimova en eksterordinara maniero. La unuan fojon post 114 jaroj, la virina unuopa finalo ĉe Wimbledon finiĝis per la rezulto 6:0, 6:0. Simila venko ĉe Wimbledon — sen perdi eĉ unu ludon — okazis en 1911, kiam Dorothea Lambert Chambers venkis Dora Boothby 6:0, 6:0.
La antaŭa Grandŝlema finalo, kiu finiĝis per tia remiso, estis la venko de la germanino Steffi Graf super la belorusino Natasha Zvereva, tiam reprezentanta Sovetunion, ĉe la Franca Malferma Turniro en 1988.
Ĉi tiu matĉo en Parizo kaj la triumfo de Świątek estas la solaj Grandaj Ŝlemo-finaloj en la Epoko ekde 1968, kiuj finiĝis per tia rezulto, 6:0, 6:0. Tio signifas, ke Iga Świątek venkis en la lastaj 20 ludoj de sia ĉampioneca kampanjo. Neniu alia ludanto, en kiu ajn Grandŝlema turniro, ekde kiam profesiuloj rajtis konkuri, atingis tian rekordon.

El la elsendo 15.07.2025. Legas Barbara – 01′ 46″

Laŭ la alvoko de la Internacia Unio de Ĝeneralaj Priorinoj – organizaĵo membriganta ĝeneralajn priorinojn de la institutoj de la konsekrita vivo en la tuta mondo – la hieraŭa tago, la 14-a de aŭgusto antaŭnta la feston de la Ĉielpreno de la Plej Sankta Maria Virgulino estis pasonta kiel monda Tago de fasto kaj preĝo favore al paco. La Unio kreigis en 1965 por subteni la spiritan kaj apostolan formiĝon de monakinoj kaj firmigi ilian komunumon sur la internacia nivelo.
Ilia ĵus direktita urĝa alvoko favre al paco estis formulita en la kunteksto de militoj kiuj daŭre tuŝas tiom multajn naciojn en la tuta mondo de Gazao ĝis Sudano, de Ukrainio ĝis Mjanama, de Haitio ĝis Demkratia Respubliko Kongo kaj Sirio. Monakinoj sian alvokon direktis ne sole al la monakaj komunumoj, sed al ĉiuj homoj de bona volo. En sia alvoko monakinoj el la Internacia Unio de Ĝeneralaj Priorinoj atentigis, ke ne eblas plu atendi kaj paco devas esti konstruata, konstruata komune.

El la elsendo 15.07.2025. Legas Barbara – 01′ 31″

Dek kelkaj mil fazanoj kaj perdrikoj trafos nunjare al ĉasejoj de la suda Pollando el la Bredejo de la Pola Ĉasista Asocio apud la loko Moszna. La centro havas jam preskaŭ 50-jaran tradicion kaj estas la plej granda bredejo de ĉi tiuj birdoj en la suda Pollando. En la pasintaj jaroj elkoviĝadis tie ĉirkaŭ 50 mil fazanoj kaj ĝis 10 mil perdrikoj. Nun la produktado estis malgrandigita kaj oni planas por la nuna jaro ĝis 15 mil fazanoj kaj ĉirkaŭ tri mil perdrikojn. En majo kaj julio estos liberigitaj laŭvicaj birdoj sur la tereno de la suda Pollando. Ili estas destinitaj por la bezonoj de ĉasistaj rondoj membrigitaj en la Pola Ĉasasocio (Pola Ĉasista Asocio).

El la elsendo 10.07.2025. Legas Gabi – 0′ 40″

La iniciato Eureka estas la plej granda en la mondo publika reto subtenanta la kunlaboron koncerne esplorojn, evoluon kaj novumojn kaj financanta ilin. Ĝi aktivas en 45 landoj de Eŭropo, Afriko, Azio kaj ambaŭ Amerikoj. Ĝian konsiston eniras la unusola membro el Pollando, t.e. Nacia Centro por Esploroj kaj Evoluo, NCEE. Ĝuste ĝiaflanke al la 7-persona Plenuma Konsilio de la Inciato Eureka estis vokita Agnieszka Ratajczyk por la 4-jara oficperiodo.
Agnieszka Ratajczak estas direktorino de la Oficejo por la Internacia Kunlaboro en NCEE. Ŝi estras fakon de internacia kunlaboro, fakon de la landa kontakto kaj NCEE-oficejon en Bruselo. Ŝi specialistiĝas pri la projektado kaj envivigado de programoj dediĉitaj al financado de projektoj rilataj al Esploroj kaj Evoluo kaj pri la intertraktado de internaciaj interkompreniĝoj. Direktorino Agnieszka Ratajczak estas multjara membro de internaciaj komitatoj kaj institucioj respondecaj pri Esploroj kaj Evoluo.

El la elsendo 30.06.2025. Legas Maciek – 01′ 15″