Novaĵoj

En oktobro 2025 estis lanĉita la kampanjo „1000 kverkoj omaĝe al la kronceremonio de Boleslao la Brava” , la reĝo de Pollano. La stikaĵoj –inkluzive de 10 heredontoj de la legendeca pola kverko Bartek – estos planitaj en kvin vojevodioj en la suda Pollando. La kampanjo estis inaŭgurita en la loko Zagnańsk apud Kielce, kie troviĝas la plej malnova pola kverko Bartek. Laŭ unu el la legendoj en ĝia trunko la reĝo Jahano la 3-a Sobieski kaj lia edzino Marysieńka kaŝis trezorojn. Laŭ la alia, la reĝo revenanta post la triumfa venko super turkoj, dum la batalo apud Vieno, lasis en la arbotruno vinbotelon kaj konkeritan turkan sabron.
Laŭ ideodoninto de la kampanjo „1000 kverkoj je la 1000-jariĝo de la kroncermonio de reĝo Boleslao la Brava” kaj plantataj tiuokaze junaj kverkoarboj atestas pri la heredaĵo de la unua pola kronceremonio kaj pri la respondeco pri la estonteco de la pola naturo.

El la elsendo 30.11.2025. Legas Gabi – 01′ 13″

La pola vinproduktado notas dinamikan evoluon. Karakterizas ĝin rekorda nombro da vitejoj, kiuj okupis en la nuna jaro preskaŭ 1100 hektarojn, karakterizas ĝin kreskanta konsumado. Pri la kvalito de polaj vinoj atestas plej bone premioj. Dum la konkurso MUVINA 2025 la polaj vinoj akiris eĉ 9 medalojn, inkluzive de du oraj. Dum la alia evento, Decanter World Wine Awards 2025, polaj vinoj akiris 4 bronzajn medalojn.
Vitejoj ĝenerale vekas asociaciojn kun belegaj pejzaĝoj de hispanaj, italaj aŭ francaj regionoj. Ĉiam pli ofte ankaŭ en la pola panoramo estas rimarkeblaj deklivoj surkreskitaj de vitoj. La ĉefa urbo de la pola vinproduktado estas Zielona Góra, kies vinprodukta tradicio radikas en la 12-a jarcento.
Kvankam la plej multaj polaj vitejoj troviĝas ĝuste en la regiono de Zielona Góra kaj entute en la sudaj regionoj de la lando, multaj vitejoj kreiĝas en la aliaj landopartoj dank’ al la ekzistanta tie mikroklimato. En 2025 estis registritaj 699 vitejoj, je 132 pli ol en la pasinta jaro, kaj je 218 pli dum la lastaj du jaroj. Polaj vitejoj logas ĉiam pli da turistoj, kio – kune kun la organizado de eventoj – havas ŝlosilan signifon por la profitdoneco de multaj vitejoj, aparte malpli grandaj. Ĝenerale ekoturismo famigas vinproduktajn regionojn kaj pruvas, ke vino el Pollando povas konkuri kun la plej bonaj eŭropaj vinoj. La dinamika evoluo de la vinprodukta sektoro ebligas prognozi plian kreskon de la pola vinkvalito kaj rekoneblecon de la polaj vinoj eksterlande.

El la elsendo 30.11.2025. Legas Gabi – 02′ 19″

Varsovio la plej proksiman semajnon eniras la antaŭkristnaskan etoson kun enorma pompo. Ekde la 28-a de novembro lumparadoj, vertikala rulradego – kelkfoje difinata kiel diabla rado – novaj stratpasejoj kaj festaj ornamaĵoj transformis la varsovian Placon de Defiladoj kaj la tutan ĉirkaŭaĵon de la Kulturpalaco en vivpulsantan centron de vintraj atrakciaĵoj.
La kristnaska bazaro antaŭ la Kulturpalaco surprizas per la skalo de la festa ornamo, kiu – laŭ la organizantoj – povas konkuri ekzempe kun tiu en Berlino. Sur ĝia tereno troviĝas 100 lignaj budoj, en kiuj estas ofertitaj – metiaĵoj, regionaj frandaĵoj, varmaj alkoholaĵoj kaj kristnaskarbaj ornamaĵoj. Funkcias tie i.a. la venecia karuselo kaj en la kultura programo de la bazaro estas planitaj 16 eventoj – koncertoj, surscenejaj prezentiĝoj kaj karitataj kampanjoj.
En alia loko de Varsovio Kolejkowo funkcias la ekspozicio „La mielkuka urbo”. Por krei ĉi tiun unikan ekspozicion estis destinitaj 1400 tunoj da mielkuka pasto, 44 kilogramoj da ĉokolado, centoj da detaloj el glazuro. La ekspozicio prezentanta miniaturan Varsovion kun Kulturpalaco, stacidomoj kaj fantaziaj elementoj ligas arkitekturon, la sukeraĵistan arton kaj modelkonstruan fajnecon.
Tio ne elĉerpas la kristnaskperiodajn atrakciaĵojn. Ekde la 1-a de decembro la elrigarda teraso de la plej alta en Eŭropo nubskrapulo Varso Tower – 230 metrojn super la tero – transformiĝos en vintran ĝardenon sub la devizo „La festotempo super la nuboj”. Inter la atrakciaĵoj – evidente en la kristnaskperioda ornamo – oni servos frandaĵojn, varman vinon, fotosferojn kun la urbopanoramo en la vintra ornamo. Akomapanos ĉion la kristnaskfesta muzko kaj laŭtemaj reklamfilmetoj.

El la elsendo 30.11.2025. Legas Gabi – 02′ 36″

La Akvofabriko en Szczecin, la nordokcidenta Pollando, estas loko por distro kaj sportaj aktivadoj, ĝi rolas kiel eduka spaco same por infanoj kiel ankaŭ por plenkreskuloj. Samtempe tio estas la plej moderna ĉi-speca objekto en Pollando.
En ĉi tiu moderna centro troviĝas publikaj kaj sportaj naĝejoj, akvoplacoj por infanoj kaj naĝejoj sen bariloj, kiuj aspektas kiel akvofaloj, spaco de eksteraj naĝejoj – funkciantaj inter majo kaj septembro – SPA-spacoj, saŭno, keglejo, grimpomuro. Entute sur tri etaĝoj kreiĝis 17 internaj basenoj, kies suma akvospegulo superas du mil kvadratajn metrojn. Krom la naĝejoj, amfiteatro, teraso – kiu vintre servas kiel glitejo, en la Akvofabriko funkcias edukcentro „EDUKATORIUM”, kies gvidmotivo estas akvo. Funkcias en ĝi ekspozicioj rilataj al diversaj sciencaj temoj, kiel kosmo, klimato, oceano, homo, akvocivilizacio kaj hidroinĝenierio. Funkcias tie ankaŭ laboratorioj, en kiuj eblas fari eksperimentojn.
La arkitektura projekto de „Akvofabriko” en 2025 akiris oran statueton en la konkurso „Internaciaj Arkitekturaj kaj Dezajnaj Premioj”. En ĉi tiu plebiscito de la Arkitektura kaj Dezajnista Komunumo rivalis arkitekturaj laborejoj el pli ol 45 landoj. Internacia ĵurio premias projektojn, kiuj vastigas penshorizontojn pri spaco, materialoj kaj uza funkcieco.

El la elsendo 30.11.2025. Legas Maciek – 01′ 42″

Pro la internacia premo la germana Aŭkcia Domo Felzmann en Neuss nuligis planitan por la lasta lundo aŭkcion de memoraĵoj kaj dokumentoj, ligitaj kun malliberigitoj de la germanaj koncentrejoj i.a. en Auschwitz kaj Majdanek. Akre protestis kontraŭ ĉi tiu plano la polaj aŭtoritatoj, inkluzive de la prezidenta ofico. Kontraŭ la planata aŭkcio protestis i.a. Interncia Oswięcim-komitato.
Oni planis elmeti dum la aŭkcio 623 objektojn, el la privata kolekto, inter kiuj, estis vendoprezentotaj leteroj de koncentrejaj malliberigitoj, polickartotekoj kaj memorkartetoj de Gestapo, dokumentoj el la gettoj i.a. Varsovio kaj Lodzo. Multaj el ĉi tiuj objektoj enhavas plenajn personajn donitaĵojn, inkluzive de nomoj, koncentrejaj registronumeroj, kio ekskludas komercadon per ili. Laŭ historiistoj la komercado per objektoj apartenantaj al la viktimoj de holokaŭsto kreas danĝeran precedencon. Ili postulas, ke la germanaj federaciaj kaj landaj institucioj enkonduku klarajn regulojn, kiuj malpermesos komercadon per memoraĵoj, ligitaj kun la viktimoj de la 3-a Regno.

El la elsendo 20.11.2025. Legas Barbara – 01′ 35″

Lastlunde la Sekureckonsilio de UN-o akceptis rezolucion, kiu subtenas la planon de la usona prezidento Donald Trump pri Gazao-sektoro. Voĉdonis por ĝi 13 landoj, Rusio kaj Ĉinio sindetenis. La dokumento antaŭvidas i.a. establon de Internaciaj Stabiligaj Trupoj/Internaciaj Stabiligaj Fortoj. ISF estus respondeca pro la limsekureco inter Gazao-sektoro kun Israelo kaj Egiptio, ĝi certigus la sekurecon de la civila loĝantaro kaj humanitaraj sferoj, ĝi ankaŭ respondecus pr i la instrukciado kaj kunlaboro kun novaj palestinaj policfortoj. La rezolucio konstatas, ke samtempe kun senmilitarigo kaj rekonstruo de Gazao kaj reformo de Palestina Aŭtonomio ĉe la okcidenta bordo de Jordano „povas fine kreiĝi kondiĉoj por fidinda vojo al suvereneco kaj ŝtataneco de Palestino”.

El la elsendo 20.11.2025. Legas Barbara – 01′ 11″

La 2-an de novembro 2025 pasis la 100-a datreveno de la inaŭguro de la Tombo de Nekonata Soldato en Varsovio. Ĝi estas simbolo omaĝanta ĉiujn soldatojn, kiuj dum jarcentoj pereis batalante defende por la Patrolando. La Tombo de Nekonata Soldato krom sennoma soldata tombo, entenas teron el 24 batalkampoj, sur kiuj pereis polaj soldatoj. En la centro de la Tombo flamas la eterna torĉo, kiu simbolas nefiniĝantan memoron, kiun gardas la Pola Nacio.
La ideo omaĝi la sennomajn soldatojn mortintajn en bataloj favore al la Patrolando aperis post la 1-a mondmilito en Francio. En Pollando la unuaj iniciatoj ligitaj kun starigo de la Tombo de Nekonata Soldato okazis en 2021. Post la preparlaboroj, la 2-an de novembro 1925, la ĉerko kun la korpo de la sennoma soldato elterigita el la Tombejo de Lvovaj Aglidoj (junaj defendantoj de Lvovo) estis sepultita en la centra parto de la Tombo. Sur la tombotabulo el griza ŝtono troviĝas la surskribo „Tie kuŝas pola soldato pereinta defende al la Patrolando”. La elekto de la lvova tombejo, el kiu estis prenita la korpo de la mortinta pola soldato okazis lotumvoje.
Dum la ŝtataj festoj ĉe la Tombo okazas solenaj ŝanĝoj de la soldata honorgardistaro. Okazas – kun la partopreno de la ŝtataj aŭtoritatoj – dekorado de la Tombo per florkronoj.

El la elsendo 10.11.2025. Legas Barbara – 02′ 05″

Ĝis hodiaŭ (10.11.2025) daŭras la 12-a Internacia Paderewski-festivalo en Varsovio, la plej grava evento dediĉita al la mondfama pola fortepianvirtuozo, politikisto kaj diplomato, ŝtatviro kaj unu el la patroj de la reakirita, regajnita suvereneco de Pollando en 1918. La festivalo omaĝas krome lian nunjaran 165-an naskiĝdatrevenon. Dum la festivalo aŭdiĝis unuavice komponaĵoj de Ignacy Jan Paderewski, kies arta kaj politika aktivado igis lin simbolo de patrioteco kaj nacia fiero. Kadre de la festivalo sonis krome muziko de aliaj majstroj de klasika muziko, kiel Chopin, Mozart, Ravel, Vivaldi, Brahms kaj Moniuszko. La f estivalon akompanis subĉiela ekspozicio aranĝita ĉe la ferbarilo de Ujazdów-Parko, en kiu troviĝas monumento de Paderewski. La titolo de la ekspozicio en la pola lingvo estas specifa vortludo, kiu referencas al la pianista kaj politikista aktiveco de la artisto. La vorto „wygrać” en la pola lingvo, en tiu kunteksto, signifas kaj elludi kaj venki, Ambaŭkaze temas pri la aludo al reakirita suvereneco de la lando en kio Paderewski ludis gravan rolon. Ĝi povas esti komprenita kiel „Paderewski elludis Pollandon per fortepiano” povas esti interpretita kiel „Paderewski gajnis Pollandon per fortepiano”.

El la elsendo 10.11.2025. Legas Barbara – 01′ 58″

La 7-an de novembro, antaŭtage de la Nacia Festo, ligita kun la 107-a datreveno de la reakirita, regajnita suvereneco, en polaj lernejoj, infanvartejoj kaj klerigcentroj – ankaŭ tiuj eksterlande – oni komune kantis la polan nacian himnon. La tradicia kampanjo fiksita je la 11-a horo kaj 11 minutoj ligis al la dato, tio estas la 11-a tago de la 11-a monato 1918.
Dum la unua eldono de la kampanjo en 2018, okaze de la 100-jariĝo de la reakirita sendependeco, partoprenis ĝin 5 milionoj da lernantoj kaj 580 mil instruistoj en pli ol 24 mil polaj klerigcentroj. En 2024 la kampanjo unuigis dum la komuna kantado de la himno 5 milionojn 480 mil lernantojn kaj instruistojn. La komunan kantadon de la himno partoprenis krome ĉirkaŭ 14 mil lernantoj kaj pli ol mil instruistoj el la polkoloniaj lernejoj en la mondo.

El la elsendo 10.11.2025. Legas Milada – 01′ 29″

Spotify, unu el la plej grandaj en la mondo muzikaj sonfluaj platformoj, informis, ke ĝi forigis eĉ 75 milionojn da komponaĵoj, generitaj de la artefarita intelekto. Parto estis publikigita de falsaj kreantoj, ŝajnigantaj konatajn artistojn. Tiel la platformo reagis kontraŭ kreskanta problemo de muzika spamado, kaj kontraŭ provoj manipuli la rekomendan sistemon. Spotify deklaris fajnigon de la sistemo, kiu kontrolas la aŭtorecon de la muziko ĉe ĝi aperanta.
La firmao faris la rezervon, ke kvankam la artefarita intelekto donas al artistoj novajn eblojn, ofte tamen tio kondukas al trouzoj kaj damaĝas aŭtentikajn muzikistojn. Kreiĝantaj tiamaniere komponaĵoj estos signitaj, kaj ne trafos al la rekomenda algoritmo de la platformo. Spotify krome instigas artistojn informi muzikŝatantojn, ĉu kaj kiamaniere AI estis uzita dum la kreado de iliaj komponaĵoj.

El la elsendo 30.10.2025. Legas Gabi – 01′ 21″