Novaĵoj

La 2-an de novembro 2025 pasis la 100-a datreveno de la inaŭguro de la Tombo de Nekonata Soldato en Varsovio. Ĝi estas simbolo omaĝanta ĉiujn soldatojn, kiuj dum jarcentoj pereis batalante defende por la Patrolando. La Tombo de Nekonata Soldato krom sennoma soldata tombo, entenas teron el 24 batalkampoj, sur kiuj pereis polaj soldatoj. En la centro de la Tombo flamas la eterna torĉo, kiu simbolas nefiniĝantan memoron, kiun gardas la Pola Nacio.
La ideo omaĝi la sennomajn soldatojn mortintajn en bataloj favore al la Patrolando aperis post la 1-a mondmilito en Francio. En Pollando la unuaj iniciatoj ligitaj kun starigo de la Tombo de Nekonata Soldato okazis en 2021. Post la preparlaboroj, la 2-an de novembro 1925, la ĉerko kun la korpo de la sennoma soldato elterigita el la Tombejo de Lvovaj Aglidoj (junaj defendantoj de Lvovo) estis sepultita en la centra parto de la Tombo. Sur la tombotabulo el griza ŝtono troviĝas la surskribo „Tie kuŝas pola soldato pereinta defende al la Patrolando”. La elekto de la lvova tombejo, el kiu estis prenita la korpo de la mortinta pola soldato okazis lotumvoje.
Dum la ŝtataj festoj ĉe la Tombo okazas solenaj ŝanĝoj de la soldata honorgardistaro. Okazas – kun la partopreno de la ŝtataj aŭtoritatoj – dekorado de la Tombo per florkronoj.

El la elsendo 10.11.2025. Legas Barbara – 02′ 05″

Ĝis hodiaŭ (10.11.2025) daŭras la 12-a Internacia Paderewski-festivalo en Varsovio, la plej grava evento dediĉita al la mondfama pola fortepianvirtuozo, politikisto kaj diplomato, ŝtatviro kaj unu el la patroj de la reakirita, regajnita suvereneco de Pollando en 1918. La festivalo omaĝas krome lian nunjaran 165-an naskiĝdatrevenon. Dum la festivalo aŭdiĝis unuavice komponaĵoj de Ignacy Jan Paderewski, kies arta kaj politika aktivado igis lin simbolo de patrioteco kaj nacia fiero. Kadre de la festivalo sonis krome muziko de aliaj majstroj de klasika muziko, kiel Chopin, Mozart, Ravel, Vivaldi, Brahms kaj Moniuszko. La f estivalon akompanis subĉiela ekspozicio aranĝita ĉe la ferbarilo de Ujazdów-Parko, en kiu troviĝas monumento de Paderewski. La titolo de la ekspozicio en la pola lingvo estas specifa vortludo, kiu referencas al la pianista kaj politikista aktiveco de la artisto. La vorto „wygrać” en la pola lingvo, en tiu kunteksto, signifas kaj elludi kaj venki, Ambaŭkaze temas pri la aludo al reakirita suvereneco de la lando en kio Paderewski ludis gravan rolon. Ĝi povas esti komprenita kiel „Paderewski elludis Pollandon per fortepiano” povas esti interpretita kiel „Paderewski gajnis Pollandon per fortepiano”.

El la elsendo 10.11.2025. Legas Barbara – 01′ 58″

La 7-an de novembro, antaŭtage de la Nacia Festo, ligita kun la 107-a datreveno de la reakirita, regajnita suvereneco, en polaj lernejoj, infanvartejoj kaj klerigcentroj – ankaŭ tiuj eksterlande – oni komune kantis la polan nacian himnon. La tradicia kampanjo fiksita je la 11-a horo kaj 11 minutoj ligis al la dato, tio estas la 11-a tago de la 11-a monato 1918.
Dum la unua eldono de la kampanjo en 2018, okaze de la 100-jariĝo de la reakirita sendependeco, partoprenis ĝin 5 milionoj da lernantoj kaj 580 mil instruistoj en pli ol 24 mil polaj klerigcentroj. En 2024 la kampanjo unuigis dum la komuna kantado de la himno 5 milionojn 480 mil lernantojn kaj instruistojn. La komunan kantadon de la himno partoprenis krome ĉirkaŭ 14 mil lernantoj kaj pli ol mil instruistoj el la polkoloniaj lernejoj en la mondo.

El la elsendo 10.11.2025. Legas Milada – 01′ 29″

Spotify, unu el la plej grandaj en la mondo muzikaj sonfluaj platformoj, informis, ke ĝi forigis eĉ 75 milionojn da komponaĵoj, generitaj de la artefarita intelekto. Parto estis publikigita de falsaj kreantoj, ŝajnigantaj konatajn artistojn. Tiel la platformo reagis kontraŭ kreskanta problemo de muzika spamado, kaj kontraŭ provoj manipuli la rekomendan sistemon. Spotify deklaris fajnigon de la sistemo, kiu kontrolas la aŭtorecon de la muziko ĉe ĝi aperanta.
La firmao faris la rezervon, ke kvankam la artefarita intelekto donas al artistoj novajn eblojn, ofte tamen tio kondukas al trouzoj kaj damaĝas aŭtentikajn muzikistojn. Kreiĝantaj tiamaniere komponaĵoj estos signitaj, kaj ne trafos al la rekomenda algoritmo de la platformo. Spotify krome instigas artistojn informi muzikŝatantojn, ĉu kaj kiamaniere AI estis uzita dum la kreado de iliaj komponaĵoj.

El la elsendo 30.10.2025. Legas Gabi – 01′ 21″

La krakova firmao Astor subskribis dum Expo 2025 en Osako kontrakton kun la japana konzerno Kawasaki Robotics por livero de la projektita kaj produktataj en Pollando edukrobotoj Astorino. Ĝi jam liveris 200 robotojn el kiuj 150 al polaj lernejoj kaj altlernejoj, la ceterajn al i.a. Usono kaj Japanio. Laŭ la menciita kontrakto la polaj robotoj estos distribuataj en la reto kaj sub la marko de la japana potenculo.
Astorino altas ĉirkaŭ 50 centimentrojn kaj aspektas kvazaŭ malpli granda kopio de roboto industria. En Osaka ĝi i.a. prezentis la muntadon de la motorciklo Kawasaki Ninja. Astorino-n projektis Marek Niewiadomoski el la firmao Astor konsiderante la bezonojn de studentoj, kiuj povu senĝene uzi malpli grandan, malpli kostan kaj pli sekuran modelon de industria roboto, kiu akiris la prestiĝan licencon de la Societo de Teknika Inspektoraro – TÜV.
Astorino estas jam utiligata en lernejoj dum specializaj ekzamenoj pri muntado, funkciigado kaj priservado de robotikaj sistemoj kaj eksplutado kaj programado de robotiksistemoj. La kreita de lernanto aŭ studento algoritmo, dank’ al kiu roboto povas funkcii, povas esti apikita en industria roboro, kiu sammaniere faros planitan taskon. Kaj inverse programo stiranta roboton en fabriko, povas esti aplikata ĉe Astorino, kiu ripetos samajn manipuladojn.
La krakova firmao Astor specialiĝas pri industria aŭtomatiko ekde 1992. En 2-mila jaro ĝi vastigis sian oferton vendante industriajn robotojn de mondaj produktantoj. Ekde 2007 Astor fariĝis distribuanto de Kawasaki Robotiks, kiun ĝi reprezentas sur 12 merkatoj de la Centra-Orienta Eŭropo. Nun ĝi planas fariĝi la gvida firmo, se temas pri aŭtomatigo de la produktado en la regiono, ĉar robotoj en ĉiam pli granda skalo estos aplikataj en grandaj entreprenoj, sed ankaŭ en la sektoro de malgrandaj kaj mezgrandaj entreprenoj.

El la elsendo 30.10.2025. Legas Gabi – 02′ 52″

La pola firmao JNT Group, unu el la plej grandaj produktantoj kaj distribuantoj de vinoj, informis pri la transpreno de la renoma, hispana vitejo Marqués de Monistrol. Temas pri legendeca vitejo funkcianta ekde 1882 en Sant Sadurní d’Anoia, proksime al Barcelono. Ĝi famas pro la produktado de ŝaŭmvino „cava” laŭ la tradicia ĉampana metodo.
Marqués de Monistrol estas la dua plej malnova produktanto de la ŝaŭmvino „cava” en Hispanio. Ĝiaj produktoj plurfoje – jam en la 19-a jarcento – ricevis internaciajn premiojn en Bruselo kaj Parizo. Dum la lasta jardeko ĝi akiris eĉ 165 monde rekonitajn premiojn.
La transpreno de Marqués de Monistrol ne nur prestiĝe altigas la pozicion de la pola JNT Group sur la internacia merkato, sed ankaŭ povas firmigi la pozicion de Pollando, kiel grava eksportanto de vinoj kaj aliaj alkoholaĵoj en Eŭropo kaj en la mondo.

El la elsendo 30.10.2025. Legas Maciek – 01′ 09″

Ĝis la 26-a de oktobro 2025 en la biblioteko de la Universitato Cantoblanco en Madrido funkcias ekspozicio dediĉita al Janusz Korczak. Ĝi estis pretigita de la Instituo pri la Nacia Memoro, dank’ al la kunlaboro de la Pola Kulturinstituto en Madrido kaj la Papa Universitato Comillas.
Janusz Korczak estis la pedagogia pioniro kaj antaŭkuriero de aktivaj klopodoj favore al la infanaj rajtoj. Liaj edukmetodoj, baziĝantaj sur kunlaboro, respekto kaj individua traktado de infanoj daŭre estas aplikataj kaj evoluigataj en multaj edukcentroj en la tuta mondo.
Janusz Korczak (1878-1942), naskiĝinta en Varsovio kiel Henryk Goldszmit, finis medicinajn studojn, sed estas konata unuavice kiel verkisto kaj pedagogo. En 1911 li establis en Varsovio infandomon por judaj infanoj, kie li aplikis siajn novecajn edukmetodojn. Naŭ jarojn poste kreiĝis simila domo por polaj infanoj. Dum la 2-a mondmilito kun siaj edukitoj Janusz Korczak ektroviĝis en la varsovia getto. En aŭgusto 1942 kun la infanoj li estis deportita al la germana koncentrejo en Treblinka, kie li pereis.

El la elsendo 20.10.2025. Legas Gabi – 01′ 45″

Ekde la 1-a de oktobro 2025 la pola lingvo estis oficiale aldonita al la 7 ĉefaj lingvoj de la Vatikanaj Amaskomunikiloj. Pollando, kiel la unusola lando el la Centra-Orienta Eŭropo aldoniĝis al Italio, Hispanio, Portugalio, Francio, Germanio kaj la anglosaksaj landoj. Tiu ĉi fakto konfirmas la signifon de la polaj katolikoj – en la lando kaj eksterlande – en la vivo de la Eklezio.
Laŭ decido de la Redakcia Direkcio por Komunikado de la vatikana institucio Dicasterium, ekde nun ĉiuj ĉefaj komunikoj, dokumentoj kaj amaskomunikaj relajsoj el Vatikano estos publikigataj en la pola lingvo. Same kiel en aliaj informlingvoj de Vatikano pole estos prezentataj informoj el la Apostola Ĉefurbo kaj pri la religiaj eventoj en la mondo.
Laŭ la informoj de la vatikana institucio ekde la komenco de 2025, la kvanto de la vizitoj, en la pollingvaj paĝoj de la vatikana portalo vaticannews.va/pl kreskis kvaroble, kaj en la unuaj ses monatoj de la jaro la pollingvaj komunikoj estis konsultitaj 500 milionojn da fojoj.

El la elsendo 20.10.2025. Legas Maciek – 01′ 26″

La eŭropa merkato de ĉampinjonoj valoras ĉirkaŭ 1,5 miliardojn da dolaroj. La duono apartenas al Pollando kaj Nederlando. En 2022 Pollando produktis 350 mil tunojn kaj Nederlando 230 mil tunojn da ĉampinjonoj. La sekvajn lokojn okupis Italio kaj Hispanio.
Samtempe Pollando estas en Eŭropo la plej granda eksportanto de ĉi tiuj kultivataj fungoj. En 2023 inter januaro kaj novembro la valoro de la eksportitaj ĉampinjonoj superis 460,18 milionojn da eŭroj. En 2024 oni eksportis ĉirkaŭ 245 mil tunojn kaj la eksportovaloro egalis al 558 milionoj da eŭroj. Por la interna konsumado restas inter 30 kaj 40 procentoj de la tuta landa produktado.
La plej granda kliento de la polaj ĉampinjonoj estas Germanio, Britio kaj Francio. Gravaj klientoj estas Greklando, Italio kaj Svedio kaj la balkanaj landoj. La polaj kultivataj fungoj ĝuas bonan opinion pro sia gusto, alta kvalito, kion influas ankaŭ la fakto, ke ili estas rikoltataj mane. La produktado estas tre laborraba, tial oni aplikas modernajn teknologiojn, i.a. aŭtomatajn akvumsistemojn.
En Pollando unuavice estas produktataj kaj konsumataj blankaj ĉampinjonoj. Popularecon akiras la brunaj, krome ĉampinjnoj „portobello”, karakteriziĝantaj per ĉapeloj kun diametro de ĉ. 10 centimetroj. Ĉi lastaj estas uzataj vice al viando, aparte en manĝaĵoj veganaj kaj vegetaranaj.

El la elsendo 20.10.2025. Legas Milada – 02′ 27″

Laŭ la plej novaj donitaĵoj de Eurostat el septembro 2025, rilatantaj al la antaŭa jaro, la meza aĝo, en kiu plenkreska infano forlasas la familian hejmon, egalis en la uniaj landoj al 26 jaroj kaj du monatoj. En Pollando temis pri 26 jaroj kaj kvin monatoj.
La analizo de la plej novaj statistikaĵoj kaj sociaj tendencoj bildigas generacion, kiu frontas ekonomiajn defiojn, kaj kiu ankaŭ redifinas la ideon de plenkresko. Por Pollando, la lando kun fortaj familiaj ligoj, tio estas signalo pri gravaj transformiĝoj kun baza signifo por la mastrumado kaj demografia estonteco.
La mapo de Eŭropo laŭ ĉi tiu vidpunkto estas klare dividita. Unuflanke troviĝas la nordiaj landoj, kie memstareco estas grava valoro subtenata de la ŝtato. Gvidas ĉi-rilate Finnlando, kie la infanoj forlasas statistike la gepatrojn en la aĝo de 21,4 jaroj. Sekvas Danlando (21,7 jaroj) kaj Svedio (21,9 jaroj). Ĉe la kontraŭa flanko estas ŝtatoj el la sudo kaj oriento de la kontinento. Al rekorduloj kalkuliĝas kroataj infanoj, kiuj forlasas la gepatran hejmon havante 31,3 jarojn. Sekvas slovakoj (30,9 jaroj), grekoj (30,7 jaroj), italoj (30,1 jaroj) kaj hispanoj (30 jaroj). En tiuj landoj estas fortaj familiaj ligoj kaj familioj ludas ŝlosilan rolon en komenco de la memstara vivo de la infanoj.
En Pollando kiel en aliaj landoj de la regiono la vojon al memstareco baras financaj problemoj, ĉefe ligitaj kun la deziro havi propran kaj ne luatan loĝejon. Aldoniĝas problemoj sur la labormerkato, ĉar malaltaj salajroj kaj provizora dungo limigas aldone financan memstarecon.

El la elsendo 10.10.2025. Legas Milada – 02′ 54″