POLA RETRADIO
nia komuna lingvomedioNovaĵoj
Rekordaj prezoj de arĝento
Ekde la jarkomenco signife kreskis sur la mondaj merkatoj la prezo de arĝento. En februaro necesis pagi preskaŭ 23 dolarojn por unu unco (℥), en majo la prezo kreskis ĝis 27,9 dolaroj por la sama kvanto. La prezoj akcelis en julio kaj rekorda estis la 11-a de ĉi tiu monato, kiam por unu unco necesis pagi 31,5 dolarojn. Laŭ ekspertoj de la Pola Ekonomika Instiituto altaj prezoj de arĝento konserviĝos sur la historie alta nivelo i.a. pro kreskanta aĉetateco de elektraj aŭtomobiloj kaj juvelaro. La prezokreskon influis krome limigita vendateco kaj geopolitikaj streĉitecoj. La pola kompanio KGHM, kiu estas la dua en la mondo plej granda produktanto de arĝento akiris en 2023 45 milionojn 900 mil uncojn da arĝento.
El la elsendo 05.09.2024. Legas Milada – 01′ 15″
Malkreskanta vinkonsumado en la mondo
Malkreskanta konsumado de vino en la tuta mondo devigis multajn eŭropajn vitejojn fini la produktadon. Pasintjare la vinproduktado estis la plej malalta ekde 1961 pro ekstremaj veterkondiĉoj kaj fungaj malsanoj, kiuj plagis vitejojn. Ekde 2018 la vinkonsumado malkreskas ankaŭ pro la malgrandiĝo de vinaĉetemo en Ĉinio kaj alta inflacio, kiu frapas la poŝojn de la konsumantoj. Ĉiam pli da personoj preferas bieron aŭ fortajn alkohoaĵojn aŭ rezignas pri alkoholaj drinkaĵoj pro sankonsideroj. La franca firmao Pernod Ricard decidis vendi siajn sep vitejojn en Aŭstralio, Novzelando kaj Hispanio. Per tiu ĝi decido la grupo intencas koncentriĝi ĉirkaŭ investaĵoj rilataj al altklasaj alkoholaĵoj kaj ĉampanoj, kiuj stimulas la evoluon de la firmao. Samtempe Pernod Ricard grandigas la vendatecon de la usona viskio.
El la elsendo 25.08.2024. Legas Gabi – 01′ 11″
Polaj fandistaj tradicioj kiel kultura heredaĵo
La fandistaj tradicioj same kiel Tago de Fandisto estis registritaj lastatempe en la pola listo de nemateria kulturheredaĵo. Tio sekvis el plurmonata kunlaboro de diversaj institucioj, subjektoj kaj individuoj el kvin polaj vojevodioj. En la landa skalo la preparlaborojn kunordigis Muzeo de Fandindustrio en la urbo Chorzów kunlabore kun la fandista, sindikata kaj akademia medioj. La registro koncernas tradiciojn ligitajn kun la festado de la Tago de Fandisto. Temas pri solenaj tramarŝoj, sanktaj mesoj favore al la fandista fratularo, fandista inico, fandistaj tavernoj kaj bakedado. Temas krome pri fandista eduko formala kaj neformala, profesia lingvaĵo – sociolekto, muzika kulturo inkluzivanta blovorkestrojn kaj kanttradiciojn, kulto de s-ta Floriano, la religia patrono de la fandistoj, fandistaj uniformoj, fandista flago aŭ blazono. La registro celas protekti kaj popularigi la fandistajn tradiciojn kiel gravan identecoelementon de lokoj kaj regionoj ligitaj kun la fandindustrio.
El la elsendo 25.08.2024. Legas Maciek – 01′ 19″
Niĉaj lingvoj sur la pola labormerkato
En Pollando ne ekzistas ŝancoj trovi bonan laboron en internacia firmao sen kono de la angla lingvo almenaŭ sur la nivelo B2. Sed la kono de ĉiu alia lingvo, ĉefe eŭropa estas bonvena, ofte postulata. Temas unuavice pri la germana, franca, itala, hispana aŭ nederlanda lingvoj. Labormerkatan signifon akiras la korea, ĉina kaj japana lingvoj, kvankam ankoraŭ ne multas postenoj, kiuj postulus tiun konon. Laŭ la Salajra Raporto 2024 de la dungofirmo Grafton Recruitment la kono de „niĉaj” fremdaj lingvoj ne nur influas la salajronivelon, sed aldone malfermas novajn evoluperspektivojn. Se oni regas krom la angla la germanan lingvon, la salajrokresko egalas al 10-20 procentoj, rilate la italan aŭ hispanan la salajro kreskas je 10-15 procentoj, sed la kono de skandinaviaj lingvoj ne malofte kreskigas la salajron je 25 procentoj. Laŭ la donitaĵoj de la portalo pracuj.pl (laboru.pl) sep je dek procentoj de laborantaj poloj deklaras konon de almenaŭ unu fremda lingvo, kiu ebligas bazan komunikadon. Plej ofte temas pri la angla lingvo, kies konon deklaras 88 procentoj de la laborantaj poloj, inkluzive de 60 procentoj kiuj konas ĝin sur la nivelo B2. 21 procentoj de la laborantaj poloj uzas la rusan lingvon – plej ofte personoj en la aĝgrupo 45-65 jaroj. Nur 15 procentoj de la laborantaj poloj uzas en sia laboro la germanan. Plej malofte estas menciita la kono de la itala, ĉina, nederlanda kaj araba lingvoj.
El la elsendo 25.08.2024. Legas Maciek – 02′ 01″
La 104-a datreveno de la Varsovia Batalo
Hodiaŭ Pollando solenas ŝtatan feston lige kun la 104-a datreveno de la venka Varsovia Batalo el la 15-a de aŭgusto 1920, nomata kiel Miraklo apud Vistulo. Okaze de la datreveno la pola prezidento Andrzej Duda adresis al poloj leteron memorigante pri unu el la plej gravaj bataloj en la historio de Pollando kaj Eŭropo. Li emfazis, ke la reagajninta suvereneon Respubliko dank’ al la venko refutis la malamikon, devigis sovetunianojn al pactraktado kaj firmigis la limon kaj seuverenecon de Pollando. La 15-a de aŭgusto estas solenata kiel festo de la Polaj Militistaj Fortoj. En Varsovio okazis militista parado kaj pluraj solenaĵoj kun patriota karaktero. Tiuj solenaĵoj, festenoj, piknikoj kaj kulturaj eventoj okazas en la tuta lando. I.a. koncertoj kadre de la tutlanda Festivalo de Militistaj Orkestroj. La saman tagon ĉe la Hela Monto en Ĉenstoĥovo okazas la solenaĵoj ligitaj kun la festo de la Ĉielpreno de Dipatrino, por kiu de multaj tagoj pilgrimis fideluloj el multaj lokoj en Pollando kaj ankaŭ el eksterlando.
El la elsendo 15.08.2024. Legas Milada – 01′ 41″
Pionira monografio pri la rilatoj inter Tajvano kaj Pollando
„Ŝlosiloj de la mondo – Tajvano kaj Pollando inter ŝtatpotencoj” ĝi estas pli ol 600-paĝa libro de Wei-Yun Lin. La ĉinlingva verko eldonita de la prestiĝa tajvana eldonejo Avanguard Publishing priskribas la historion de la polaj-tajvanaj rilatoj ekde 1636, kiam la insulon vizitis la unua polo, jezuito Wojciech Męciński. La monografio notas fine la nuntempajn rilatojn. I.a. troviĝas en ĝi prikribo de la esploroj pri Tajvano gvidataj de doktoro Bogdan Zemanek el la Jagelona Universitato kaj de la jutubaj videoraportoj el Tajvano de Wojciech Siryk. La monografio enhavas la unuan studumon pri toponimoj Tajvano kaj Formozo en Pollando. Wei-Yun Lin-Górecka estas la tajvana verkistino, tradukistino kaj esploristino. Ŝi tradukis al la ĉina lingvo la eldonitajn en Tajvano librojn de Andrzej Sapkowski, Bruno Schulz, Janusz Korczak kaj de poeziaĵoj de Wisława Szymborska kaj Tadeusz Różewicz. En 2013 ŝi estis distingita per la titolo „Meritiĝinto por la Pola Kulturo” pro la popularigado de la pola literaturo kaj kulturo eksterlande.
El la elsendo 30.07.2024. Legas Gabi – 01′ 28″
La 80a datreveno de la Varsovia Insurekcio 1944
La pola Sejmo per aklamo proklamis rezolucion okaze de la 80-a datreveno de la eksplodo de la Varsovia Insurekcio 1944. Ĝi esprimas la konvinkon, ke la memoro pri la herooj de la batalanta pola ĉefurbo – viroj, virinoj kaj infanoj – estas la devo de la nuna kaj estontaj generacioj. La Varsovia Insurekcio estis la plej granda armita kampanjo de la poloj batalantaj konspire en la okupaciata de germanoj Eŭropo. La eksplodinta la 1-an de aŭgusto insurekcio planita por kelkaj tagoj daŭris pli ol du monatojn. En la batalon engaĝiĝis 40-50 mil insuregentoj, pereis ĉirkaŭ 18 mil, 25 mil estis vunditaj. La perdoj de la civila loĝantaro superis 180 mil viktimojn. La transvivintaj loĝantoj de Varsovio, ĉirkaŭ 500 mil personoj estis elpelitaj kaj la urbo mem post la falinta insurekcio estis preskaŭ tutece detruita de germanoj. La urboaŭtoritatoj de Varsovio, reprezentantoj de la kunbatalintaj asocioj kaj la vivantaj varsoviaj insurgentoj direktis alvokon pri digna omaĝo de la 80-a datreveno de la eksplodo de la Inurekcio, pri la memoro kaj dankemo al la batalintoj. La solenaĵoj la 1-an de aŭgusto tradicie komenciĝas je la horo W, tio estas la 17-a, kiu indikis la insurekcikomencon. Oni omaĝe renkontiĝas ĉe centoj da memorlokoj kaj solenadojn finas koncerto de insurgentaj kantoj en la plenumo de artistoj kaj varsovia publiko.
El la elsendo 30.07.2024. Legas Maciek – 01′ 47″
Nova turisma atrakciaĵo de Krakovo
Ekde la 1-a de julio Krakovo disponigis al la loĝantoj kaj gastoj de la urbo novan turisman atrakciaĵon. Temas pri la panorama teraso establita ĉe la tegmento de la najbaranta kun la Reĝa Kastelo ĉe Wawel-altaĵo Malgranda Bastiono. De sur la altco de preskaŭ 30 metroj, kiun eblas atingi suprenirante 101 ŝtupojn, eblas rigardi ne nur la spektaklecan panoramon de la urbo, sed krome ankaŭ ĉiujn tegmentojn de Wawel-kastelo. Kiam regos bona videbleco eblos rimarki eĉ la pintojn de Tatry-montaro kaj la montoĉenon Babia Góra. La panorama teraso funkcias sezone ĉiutage ekde la 1-a de julio ĝis la 13-a de oktobro.
El la elsendo 30.07.2024. Legas Maciek – 0′ 50″
LOT kun pli ol 10 milionoj da pasaĝeroj en 2023
La pola flugkompanio LOT ĵus raportis pri tre sukcesa por ĝi la 2023-a jaro. Ĝi ellaboris pli ol 10 miliardojn da zlotoj nete veturiginte pli ol 10 milionojn da pasaĝeroj. La rekorda monato estis julio 2023, kiam la flugojn de LOT uzis pli ol unu miliono da pasaĝeroj. En la raporta jaro LOT vastigis sian flugoferton el la regionaj flughavenoj, de kie pasaĝeroj povis atingi Seulon, Stambulon, Milanon, Parizon aŭ Romon. Kun granda interesiĝo estis akceptitaj novaj flugitineroj al Taŝkento en Uzbekio kaj Riado, la ĉefurbo de la Saŭda Arabio. LOT certigas krome la rektan flugkonekton al Usono, Kanado, Ĉinio, Japanio kaj la Suda Koreio ne kalkultante la eŭropajn ĉefurbojn. En la periodo 2024-2028 la pasaĝerojn atendas preskaŭ 20 novaj flugceloj laŭ la meza kaj fora distancoj. Ĝis 2028 LOT riĉiĝos je pli ol 30 aviadiloj ekpitaj per nova generacio de motoroj, dank’ al kio malgrandiĝas la emisiado de la kabordiooksido. La kompanio LOT estis establita en 1929 kaj aktuale ĝi estas la 12-a plej malnova flugkompanio en la mondo.
El la elsendo 20.07.2024. Legas Maciek – 01′ 29″
CBOS fulmrapide pri emocioj de poloj
La opinisonda CBOS-centro inter la 8-a kaj la 11-a de julio okazigis telefonan fulmsondadon pri la sociaj agordoj de poloj. Oni komparis ĉiujn emociojn de la tago antaŭanta la sondadon unuflanke kaj aliflanke emociojn pri la aktuala situacio en Pollando. Eblis elekti inter 13 emocistatoj. Se enketitoj ne pensis konkrete pri situacio en la lando iliaj emocioj spegulis mikson de sentoj pozitivaj kaj negativaj kun la dominado de pozitivaj. La strukturo de la emocioj reage je la aktuala situacio en Pollando estas tute alia. Ĉiam pli da poloj sentas maltrankvilon kaj en ĉi tiu grupo multiĝas balotintoj de partioj formantaj la regantan koalicion, kiu ekoficis la 13-an de decembro 2023. Eĉ 45 procentoj de ĉiuj enketitoj deklaris senton de timo, maltrankvilo, senton de malcerteco. 44 procentoj deklaris nervoziĝon, iritiĝon kaj malpaciencon. Senton de senpvo deklaris 43 procentoj de la enketitoj. Pozitivajn sentojn: ĝojon, feliĉon kaj kontenton deklaris 18 procentoj de la enketitoj kaj nur 10 procentoj sentas entuziasmon kaj ekscitiĝon pri la nuna situacio en la lando.
El la elsendo 20.07.2024. Legas Barbara – 01′ 38″