Novaĵoj

Lastĵaŭde la Instituto pri la Nacia Memoro informis, ke en la dokumentoj transprenitaj el la vilao de generalo Czesław Kiszczak troviĝas i.a. persona teko kaj labora teko de Sekreta Kunlaboranto de la komunista reĝimo „Bolek”, krome manuskripto de devontiĝo kunlabori subskribita de Lech Wałęsa-„Bolek”.  Dokumentoj en la tekoj rilatas al la jaroj 1970-1976. Laŭ opinio de eksperto-arkivisto temas pri aŭtentaj dokumentoj. La prezidanto de la Intituto Łukasz Kamiński informis vendrede en la pola televido,  ke post la transkribo de ĉiu fasko de la dokumentoj ili estos laŭetape bitigitaj kaj disponigataj i.a. al. ĵurnalistoj, tiel ke la publika opinio tre rapide estos informita pri ilia enhavo.

El la elsendo 19.02.2016. Legas Krystyna – 0’58”

Kiel  ni legis en la „Pola Gazeto Ĉiutage” la Eŭrpa Komisiono publikigis la unuan nunjare prognozon de ekonomiaj indikoj por ĉiuj eŭropaj landoj. Por Pollando ĝi estas optimisma. La komisiono taksis, ke se en la 2015 la pola mastrumado manifestis fortan kaj stabilan kreskon de la Landa Produkto Bruttte je 3, 5 procentoj, ankaŭ en 2016 kaj 2017 eblas atendi similan rezulton. Laŭ prognozoj la inflacio egalos al ses dekonoj de la procento dum meze la unia egalos al duona  procento. En Pollando malkreskos senlaboreo ĝis 7 procentoj, dum en la Unio ĝi egalos al 9 procentoj. La domina faktoro de la ekonomia kresko estos privata konsumado, pliboniĝo de la situacio sur la labormerkato kaj atendata transfero de la buĝetrimedoj en la formo de nova porinfana subvencio. Por 2017 estas antaŭvidita akcelo de la publikaj investaĵoj,  dank’ al la kunfinancado de tiuj projektoj el la uniaj fondusoj. La uniaj ekonomikiistoj samtempe  atetigas pri malkresko de la nombro de personoj en la produkta aĝo kaj konserviĝanta enspezcela elmigrado de personoj en la produkta aĝo. Laŭ ekspertoj  la pola buĝeta perspektivo por 2017 dependas de definitivaj registaraj decidoj i.a. envivigo de pli alta kvoto impostlibera de fizikaj personoj kaj planata malaltigo de la emerita aĝo.

El la elsendo 16.02.2016. Legas Maciek – 1’45”

Dum la lunda eksterordinara pintrenkonto en Prago la ĉefministroj de la 4 ŝtatoj de la Viŝegrada Grupo proklamis okaze de ĝia 25-jariĝo Pragan Deklaracion. Ĝi alvokas fortigi Eŭropon kaj avertas kontraŭ la minaco de dividoj sur nia kontinento. La sigelintoj de la dokumento substrekis ankaŭ la bezonon de plia vastigo de la Unio  – sfero de stabileco kaj bonstato. La pola ĉeministro, Beata Szydło partopreninta la renkontiĝon de la Grupo V4 deklaris por ĝia finiĝo, ke ni atendas, ke plej malfrue dum la marta kunsido de la Konsilio de Eŭropo estos alprenitaj decidoj, kiuj ebligos realan kontrolon de la uniaj limoj kaj efikajn agadojn por limigi la alvenon de enmigrantoj. La proklamita dum la praga renkontiĝo deklaracio pri la enmigrokrizo avertas, ke sen firmigo de la eksteraj limoj de la Unio la situacio povas eskapi de la kontrolo.

El la elsendo 16.02.2016. Legas Milada – 1’14”

Jarkomence la aŭtoritatoj de Finnlando kaj Estonio, de Helsinko kaj Tallino subskribis enkondukan interkompreniĝon, kiu ebligos esplorojn pri la eblo elkonstrui la submaran fervojtunelon inter la ĉefurboj de ambaŭ landoj. En la regiono de Helsinko laboras dekoj da miloj da estonoj, el inter kiuj multaj venas laborcele tra Baltiko ĉiusemajne. Tallinon vizitas multaj finnaj turistoj. Samtempe Helsinko kaj Tallino formas komune ekonomian sferon enloĝatan de ĉ. unu kaj duona milionoj da homoj. Por plene utiligi la potencialon de la sfero la transporto inter ambaŭ urboj devus esti pli rapida kaj facila ol nun. La planata tunelo mallongigos la veturtempon almenaŭ de 90 minutoj (tiom daŭra la prama traveturo) ĝis ĉirkaŭ 30 minutoj kaj ĝia longo varios de 65 ĝis 92 kilometroj. La tunelo estos ligita kun la fervojlinio Rail Baltica, kiu ligos Tallinon kun Varsovio. Ĝi estos finkonstruita en 2025. Laŭ pritaksoj de la finna flanko la konstrukosto de la tunelo egalos al 9 ĝis 13 miliardoj da eŭroj kaj ĝi estus preta en 2030.

El la elsendo 09.02.2016. Legas Tomek – 1’17”

La drinkado de vino en Pollando kreskas, kvankam daŭre poloj drinkas malpli ol loĝantoj de aliaj uniaj landoj. Statistika polo drinkas ĉ. 7 litrojn da vino jare,  kio estas 10-oble malpli ol en Francio aŭ Portugalio. Laŭ esploroj de la specializa firmao KPMG la konsumado de vinberaj vinoj daŭre kreskos je 7 procentoj jare kaj tio signifas rezignadon de poloj pri pli fortaj alkoholaĵoj. Oni jam rimarkis ŝanĝiĝon de la ŝatoj de poloj, kiuj malpli drinkas desertajn vinojn, preferanate duonsekajn aŭ sekajn. Ĉiam pli populara fariĝas cidro, kion influis malkresko de la akcizo kaj popularigo de ĉi tiu drinkaĵo fare de pomkultivantoj. Se en 2013 oni vendis du milionojn da litroj da cidro, en 2014 temis pri ĉirkaŭ 10 milionoj. Laŭ taksoj en la 2015 la vendo povis egali al 18 milionoj da litroj. Laŭ la Pola Vitkulturista Konsilio la vendo de cidro povas ĝiscele atingi eĉ 80 milionojn da litroj. Plej ofte aĉetas ĝin junaj  homoj el grandaj urboj.

El la elsendo 02.02.2016. Legas Tomek – 1’11”

Laŭ Eurostat pli ol 80 procentoj de lernantoj en la elementaj lernejoj de la tuta Eŭropa Unio en 2013 lernis almenaŭ unu  fremdan lingvon. En la grupo de 17,7 milionoj da lernantoj unu miliono lernis du aŭ pli da lingvoj. Ĉiuj aŭ preskaŭ ĉiuj bazlernejanoj lernis fremdan lingvon sur Kipro, en Luksemburgo, Malto, Aŭstrio, sekve Kroatio, Italio, Hispanio, Francio, Pollando. Malpli ol duono de bazlernejanoj – iom pli ol 35 procentoj – lernis la fremdan lingvon en Slovenio. Plej malmultaj lernis en Portugalio kaj Belgio. La plej populara estis la angla. Je 17, 7 milionoj da bazlernejanoj la anglan lingvon lernis 16 milionoj 700 mil lernantoj. La dominado de la angla konfirmiĝis ankaŭ inter lernantoj 11-15 jaraĝaj. Sur la gimnazia nivelo la anglan kiel la fremdan lernis 17,1 milionoj da infanoj en la  Unio, tio estas 95,6 procentoj de ĉiuj lernantoj sur ĉi tiu instrunivelo. La alia plej populara lingvo estis la franca, kiun lernis 4,9 milionoj da uniaj lernantoj. Sekvis la germana, hispana, rusa kaj itala lingvoj. Ankaŭ en Pollando same kiel en la Unio la plej populara estas la angla, kiun lernis 96, 3 procentoj de lernantoj. La dua plej ofte elektata lingvo en Pollando estis la germano, kiun lernis 96 procentoj de gimnazianoj. La tria lingvo estis la rusa, kiun lernis 7,7 procentoj de polaj lernantoj. La francan elektis 3,7 procentoj de polaj gimnazianoj.

El la elsendo 02.02.2016. Legas Tomek – 1’52”

En 2014 unu je kvar loĝantoj de la Unio estis endanĝerigita de mizero aŭ socia ekskludo. Laŭ Eurostat en tia situacio troviĝis 122 milionoj da personoj, alivorte 24,4 procentoj de la unia populacio. En Pollando tiu problemo koncernas preskaŭ 25 procentojn de la loĝantoj (24,7).  Laŭ komparoj de la donitaĵoj kun 2008 la problemo kreskas.mEn plej signifa grado estas minacitaj la loĝantoj de Rumanio, kie la elcento de malriĉuloj estis sur la nivelo superinta 40 procentojn. Same malbona estis la situacio en Bulgario. En Greklando tiu procento egalis al 36 procentoj. Ĉe la kontraŭa rando troviĝis ĉeĥoj, svedoj, nederlandanoj, finnoj kaj danoj (tie mizero trafis inter 14,8 ĝis 17,8 procentojn de loĝantoj). En Pollando  mizero aŭ ekskludo koncernis 9, 34 milionojn da loĝantoj. Inter la ŝtatoj-membroj, pri kiuj ekzistas donitaĵoj – la indico de mizero kreskis en 14 landoj, en plej signifa grado en Greklando (je preskaŭ 8 procentoj), Hispanio (ĉ. 5 procentoj), Kripro (ĉ. 4 procentoj), Malto, Hungario kaj Italio. En Pollando ĉi tiu indico malkreskis je 5,8 procentoj, en Rumanio je 4 procentoj, en Slovakio je pli ol 2 procentoj. Mankas donitaĵoj pri Estonio, Irlando, Luksemburgo, Britio, Islando, Norvegio, Svislando, Kroatio.

El la elsendo 26.01.2016. Legas Maciek – 1’49”

El la „Monda Indekso de Persekutoj 2016” de la organizo „Open Doors” rezultas, ke kristanoj estas la plej brutale diskriminaciata religia grupo en la mondo. La nombroj de la murditaj kristanoj kaj de la atakataj kaj detruataj kristanaj preĝejoj preskaŭ duobliĝis. En la monitorita periodo estis murditaj 7100 kristanoj kaj 2406 preĝejoj estis bruligitaj kaj eksplodigitaj. Antaŭ unu jaroj temis pri 4344 murditaj kristanoj kaj 1062 atakitaj preĝejoj. La raporto konsideras donitaĵojn el la periodo ekde novembro 2014 ĝis oktobro 2015 el 50 landoj, en kiuj laŭ „Open Doors” kristanoj estas plej brutale persekutataj kaj diskriminaciataj. En 35 el 50 landoj konsideritaj en la raporto la ĉefmotoro de persekutadoj estas radikalaj islamaj grupoj, kiel Boko Haram, somalia terorista organizo Al-Shabaab kaj la tn. Islama Ŝtato. En plej malbona situacio troviĝas kristanoj en la Norda Koreio, sekve en Irako, Eritreo, Afganistano, Sirio, Pakistao, Somalio, Sudano, Irano kaj Libio.

El la elsendo 26.01.2016. Legas Maciek – 1’27”

Meze de januaro la pola flugkompanio LOT inaŭguris longdistancan flugkonekton kun Tokio. Dum la du lastaj jaroj la kompanio ne povis realigi novajn flugkonektojn pro la envivigado de la savprogramo por la firmao rekomendita de la Eŭropa Komisiono.  Laŭ ekspertoj la novan flugeblon unuavice utiligos japanaj turistoj, kiuj en ĉiam pli granda kvanto vizitas Pollandon. La nova konekto povas tiun persontrafikon grandigi. Pollando laŭ ekspertoj devas evoluigi sian flugstrategion al la Fora Oriento. La evoluo de la komercaj kaj turismaj kontakoj estas sufiĉa motivo por ligi novajn konektojn ne nur kun Japanio, sed ankaŭ la Suda Koreio, kio troviĝas en la planoj de LOT. La pola flugkompanio realigas dume tri flugraliojn al Tokio semajne.

El la elsendo 19.01.2016. Legas Maciek – 1’02”

Marda renkontiĝo pri Pollando en la Eŭropa Parlamento. Antaŭ sia forflugo al Bruselo por renkontiĝo en la Eŭropa Parlamento, dum kiu estis planita debato pri situacio en Pollando la pola ĉefministro Beata Szydło deklaris, ke en Pollando ne estis superitaj aŭ rompitaj funkciprincipoj de demokrata leĝobserva ŝtato. Ne ekzistas do motivoj por pritaksi Pollandon. Marde matene Beata Szydło interparolis kun la prezidanto de la parlamento Martin Schulz akompanite de la estro kaj la vicestro de la pola ministerio por la eksterlandaj aferoj, Witold Waszczykowski kaj Konrad Szymański. Dum la renkontiĝo estis pretigita strukturo de la debato.

Lundaj vizitoj de prezidento Andrej Duda en Bruselo. Dum sia lunda vizito en Bruselo la pola prezidento renkontiĝis kun la prezidanto de la Eŭropa Konsilio, Donald Tusk. Tusk konvinkadis, ke Pollando ne havas malamikojn en Eŭropa Unio, dum prezidento Duda alvokis pri objektiva taksado de nia lando. Ambaŭ esprimis la opinion, ke ekzistas neceso trankviligi politikistan diskuton pri Pollando. Dum la komuna konferenco ili ankaŭ substrekis, ke ili havas  similan opinion pri strategiaj taskoj de la unio, ĝia energetika sekureco kaj agadoj en la kunteksto de la reintertraktado de la brita membreco. Prezidento Andrzej Duda renkontiĝis pli frue en la Ĉefa Kvartiro de NATO en Bruselo  kun la ĝenerala sekretario de NATO Jens Stoltenberg. Dum la komuna gazetara konferenco la pola prezidento aldudante al la julia pintrenkonto de la Pakto en Varsovio substrekis, ke ĝi devas esti universala, direktita al la estoteco kaj decidopova. Ĝia celo estas firmigo de la sekureco de la Centra Eŭropo kaj ankaŭ de la suda alo de la Pakto. La ĝenerala NATO-sekretario reliefiginte, ke Pollando estas forta kaj engaĝiĝinta aliancano de Nato esprimis la konvinkon, ke post la varsovia pintrenkonto la ĉeesto de NATO en Pollando fariĝos pli videbla.

El la elsendo 19.01.2016. Legas Milda