POLA RETRADIO

nia komuna lingvomedio

Novaĵoj

Skolta donacpakaĵo por poloj malantaŭ la orienta limo

Jam la 18-an fojon la Skolta Asocio de la Respubliko organizis porokazan donackampanjon por poloj loĝantaj malantaŭ la orienta limo. Kun konkretaj, eĉ se simbolaj, donacoj skoltoj veturis al Belorusio kaj Ukrainio.  La esenco de la kampanjo ne konsistas tamen en konkretaj donacoj, sed en la komuna kunesto, renkontiĝo en la pollingva medio, interŝanĝo de la kristnaskaj bondeziroj kundividante blankan oblaton, plenumo de polaj kristnaskaj kantoj.

La kampanjo „La donacpakaĵo” celas unuavice malgrandajn lokojn, kie neniu rifuzas helpon. Kelkfoje, kiam vintro estas severa la  forajn vilaĝojn oni alveturas per ĉaroj aŭ sledoj tirataj de ĉevaloj. La kampanjo animas ankaŭ la lokan socion por komune porti helpon al tiuj, kiuj ĝin bezonas en grado plej signifa. La situacio de poloj sur la iamaj polaj teritorioj malantaŭ la orienta limo, aparte grizaĝaj, estas tre malfacila. La renkontiĝoj estas neforgesebla travivaĵo plena de kortuŝoj same por la loĝantaj tie poloj, kiel ankaŭ por vizitantaj ilin skoltoj.

Kadre de la nunjara kampanjo polaj skoltoj vizitis pli ol 1400 polajn familiojn malantaŭ la orienta limo. Ili estis en Grodno kaj Wołkowyska en Belorusio kaj en Żytomierz, Wołograd Wolyński, Równe, Trzepietówka, Złoczów, Dowbysz, Lwów en Ukrainio.

El la elsendo 30.12.2014. Legas Milada kaj Krystyna

Polaj infanoj por siaj samaĝuloj en Hindio

Ekde la dua Kristnasko-tago, t.e. ekde la 26-a de decembro ĝis la 6-a de januaro infanoj el Pollando kadre de la kampajo „Misiistaj Kristnaskaj Bondeziruloj” kvestas nunjare favore al siaj malriĉaj samaĝuloj en Hindio. En la vestoj de i.a. Tri Reĝoj, paŝtistoj ili vizitas polajn domojn prezentante scenon pri la Kristnasko kaj petante etan subtenon por malgrandaj hindoj.

En Hindio – en unu el la plej multnombraj kaj mizeraj landoj de la mondo – loĝas unu miliardo 200 milionoj da homoj. Mizero trafas 35 procentojn de la socio, 200 milionoj da hindoj suferas malsaton. Pli ol la duono de infanoj ĝis la 5-a vivojaro estas subnuntrita kaj preskaŭ 50 procentoj suferas subpezon. Pli ol 55 milionoj da infanoj sub la 14-a vivojaro devas sklave labori. Iia meza labortago daŭras 13 horojn dum ili enspezas ĉ. unu kvaronon de cendo. En Novdelhio kiel strat­infanoj  vivas kvindek mil senhejmaj infanoj. Laŭ unu el polaj monakinoj laborantaj kun ili al la plej urĝaj bezonoj apartenas la tasko certigi ili manĝon kaj egaligajn edukokupojn.

Pasintjare dum la misiista kampanjo de polaj infanoj oni kolektis preskaŭ du milionojn da zlotoj, t.e. ĉirkaŭ 250 mil eŭrojn. Tiam la helpo celis infanojn en Afriko, Suda Ameriko kaj Azio. Polaj infanoj al la helpo­kampanjo iniciatita en la germanlingvaj landoj aliĝis antaŭ 19 jaroj, en 1993.

El la elsendo 30.12.2014. Legas Milada kaj Krystyna

La eŭropunia orfeco

Laŭ Observejo de Socia Integreco en Opole (la sudokcidenta Pollando) almenaŭ 10, 4 mil infanojn en la vojevodio suferas la tiel nomatan eŭrop-orfecon. Ĝi signifas situacion, en kiu almenaŭ unu el la gepatroj forveturis eksterlanden serĉante laboron. En duono de kazoj tio kaŭzas eduk­problemojn.  La esploroj el la 4-a jarkvarono de 2013 estis komparitaj kun tiuj el la jaro 2008. El ili rezultas, ke la nombro de eŭroporfoj en 2013 kreskis en la regiono je 8 procentoj. Laŭ demografoj ĉ. 100-120 mil personoj el la regiono de Opole entreprenas – en la skalo de unu jaro – laboron eksterlande. En la esploro oni reliefigis, ke kvankam enspezcela migrado avantaĝe influas la financan situacion de la elmigrantoj, ĝi negative influas la familian vivon. La esplor­rezultoj estis prilabor­itaj baze de pli ol 900 enketoj en la regionaj lernejoj kaj antaŭ­lernejoj (temis tamen pri respondo de ĉ. duono de la celitaj), en la distriktaj famili­helpaj centroj aŭ centroj de la socia helpo, ankaŭ inter poloj el la regiono laborantaj eksterlande kaj liaj kungeedzoj.  La eduk­problemoj ligiĝis plej ofte kun malpli bonaj lernonotoj de la infanoj, ilia ofta foresto dum lecionoj kaj la deziro troviĝi en la centro de atento.

 El la elsendo 23.12.2014. Legas Milada

eu-a orfeco

Plurkultura Parko en Wałbrzych

Pli ol 100 milionoj da zlotoj estis destinitaj por restaŭri la objektojn de la eksa minejo de la ŝtona karbo „Julia” en Wałbrzych [vaŭbĵiĥ]. Sur ĝia tereno kreiĝis la Plurkultura Parko „Malnova minejo”. La celo de la restaŭraj laboroj estis ne nur krei muzeon de unu el la plej valoraj historiaj objektoj de la teknika kulturo en la mondo. Oni celis krome establi modernan publikan spacon, kiu kon­entigus la kulturajn aspirojn de la urbo kaj postulojn de la nuntempa amasa turismo. Sur pli ol kvar hektaroj troviĝas 16 postminejaj konstruaĵoj plene renovigitaj kaj adaptitaj por la kulturaj celoj. La industria komplekso funkcianta ekde nun kiel moderna kultur­centro lasas al la vizitantoj la eblecon elekti inter teatra spektaklo, ekspozicio de la nuntempa arto, ceramikaĵ­fara laborejo aŭ sekvo de la subtera minejo itinero, kie i.a. estas demon­strataj grand­dimensiaj min­aranĝaĵoj.  La restaŭro de la malova minejo en Wałbrzych kalkuliĝas al malmultaj en la lando projektoj en tiom granda skalo primastrumi la postindustrian terenon por la kultura celo. Sur ĝia tereno funkcias la lokaj kultur­institucioj kaj ekster­registaraj organizoj. Funkcias tie muzika klubo kaj restoracio.

El la elsendo 23.12.2014. Legas Milada

kultura komplekso sur la postindustria tereno

Kiel limigi la balot­trompojn

Juna loĝanto de Vroclavo en la sudokcidenta Pollando prilaboris projekton de elektronika balotujo, kiu kalkulas la voĉojn jam en momento, kiam oni metas en ĝin balotilon kaj ebligas koni plenajn balotrezultojn apenaŭ kelkajn minutojn post ilia finiĝo. Bedaŭrinde lia ideo, kiu efike limigus balottrompojn, kiujn ni frontis eĉ dum la lastaj komunumaj balotoj, ne vekis inteesiĝon. Patryk Arlamowski la ideodoninto de la projekto diplom­itiĝis pri aŭtomatiko kaj robotiko en la Vroclava Politekniko specialist­iĝante pri komputilaj stir­sistemoj. Li estadis en Hispanio kiel stipendiito pri la internacia merkatiko. Li krome diplomitiĝis pri la produkto­administrado kaj novuma entreprenemoo en la Ekonomika Universitato.

La elektronika balotujo en momento de la enmetado de la papera balotilo skanas ĝin kaj la rezulto estas notita en la sistemo troviĝanta tute dise disde la balotujo. Por ĉia eventualo la papera kopio de la balotilo restas en la balotujo, do ĉiumomente eblas mane ver­konoformigi la rezulton de la kalkul­sistemo. Por certigi sekurecon ĉiu malfermo de la balotujo estas aŭtomate malkovrata kaj registrata, ne ekzistas do la eblo falsi la balotojn.

El la elsendo 23.12.2014. Legas Tomek

nefalsebla balotujo

Polaj fiŝoj en la festa menuo en Romo

Preskaŭ 300 kilogramoj da fiŝoj el Pollando troviĝos en la festa menuo sur la tabloj en Romo. Jam sabate 6 polaj kuiristoj pretigos la porokazajn pladojn por la festa Antaŭkristnaska Vespermanĝo en la pola paroĥejo de s-ta Stanislao Epikopo kaj Marito en la Eterna Urbo.  La solenan sankt­vesperan vespermanĝon partoprenos ĉirkaŭ 200 gastoj, inkluzive de polaj diplomatoj, sacerdotoj kaj lernantoj de pola lernejo. Mil fiŝporcioj estos servitaj krome al loĝantoj de omo post la s-ta Meso en la pola preĝejo.  La fiŝpladojn de polaj kuiristoj gustumos – same kiel pasintjare – ankaŭ papo Francisko kaj papo-emerito Bendedikto la 16. Tiam la polaj karpoj estis servitaj sur la festaj tabloj de pli ol 100 svisaj gvardianoj kaj iliaj familioj.

La fistransportaj konvojoj el Kołobrzeg (la nordorienta Pollando) kaj el Rytwiany (en la sudo de la lando) jam last­merkrede direktiĝis al. Romo. La veturon en Rytwiany inaŭguris historia sceno refrencanta al la Mezepoko, dum kiu monakoj kaj fiŝkaptistoj en epokaj vestoj emetis fiŝhokitajn karpojn en lignajn barelojn kun  akvo, kiujn ektiris la jungitaj ĉevaloj. Inter servotaj en Romo pladoj troviĝos i.a. fritita sur butero moruo kun pureo de florbrasiko aromatizita de trufla olivo, balta truto kun kukumoj kaj boletoj kaj trispecaj haringopladoj – kun oksikokaj beroj, en kremo kaj kun sekaj tomatoj.

El la elsendo 19.12.2014. Legas Milada

Fisoj el Pl en festa menuo en Romo kaj Vatikano

La memorjaro pri profesoro  Ludwik Hirszfeld

Instituto pri Imunologio kaj Eksperimeta  Terapio de la pola Sciencakademio en Vroclavo (la suda Pollando) deklaris la Memorjaron dediĉitan al profesoro Ludwik Hirszfeld lige kun la pasanta 130-a naskiĝ­datreveno kaj la 60-jariĝo de lia morto. Ekde junio 2014 dum 12 monatoj la solendoj prokimigas la figuron kaj atingaĵojn de la elstara sciencisto, kuracisto kaj kreinto de la pola imunologia skolo, la establinto de la Instituto en 1952.

Al la kampanjo aliĝis la urbo­konsilio  de Vroclavo, la Centro de Willy Brandt ĉe la Vroclava Universitato, Centro Memoro kaj Estonteco, la Libroinstituto kaj la pola kultur­ministerio. La proklamon de la jaro spronis la kalumnia artikolo en la germana „Der Spigel” en 2013 sugestanta, ke profesoro Hirszfeld per siaj esploroj pri sangogrupoj popularigis rasismon. Inter la eventoj ligitaj kun la jaro estos la eldono de la aŭtobiografia libro de profesoro Hirszfeld „Historio de unu vivo” en la germana lingvo.  La libro elmontranta kunlaboron de la pola sciencisto kun la elstaraj germanaj sciencistoj  en pli signifa grado proksimigos al la germana leganto i.a. nian komunan historion.

Ludwik Hirszfeld naskiĝis en Varsovio en la 1884-a kaj mortis en Vroclavo en 1954. Li studis medicionon en Wuerzburg kaj Berlino, kie li doktoriĝis kaj habilitiĝis havante 30-jarojn. Sciencan laboron li gvidis i.a. en Heidelberg kaj Zuriko. Post 1918 Ludwik Hirszfeld revenis al Pollando kaj en la jaroj 1942-39 gvidis Ŝtatan Instituton pri Higieno. Post la 2-a mondmilito li laboris en Vroclavo. Al. liaj plej gravaj sciencaj atingaĵoj apartenas laboro pri la sangogrupoj, kiujn li gvidis en Zuriko en ja jaroj 1907-1911. Li malkovris tiam regulojn de la heredado de la sangogrupoj kaj enkondukis la signadon de ili laŭ lasimboloj O, A, B kaj AB., kiuj en 1928 enviviĝis en la tuta mondo. La rezultojn de siaj esploroj li aplikis por difinado de la patreco. Profesoro Ludwik Hirzfeld difinis ankaŭ la faktoron Rh kaj malkoris en 1950 kaŭzon de serologia konflikto, kio ebligis savi vivon al multaj novnaskitoj. Pro tio li estis kandidat­igita al Nobel-premiso. (Felietono pri profesoro Ludwik Hirszfeld estas legebla kaj paralele aŭskultebla en nia programo 20.09.2013 aŭ en la rubriko Felietonoj).

El la elsendo 03.12.2014. Legas Milada

Jaro de prof. Ludwik Hirszfeld

Du polaj merkatikaj altlernejoj en rangolisto de Financial Times

La Akademio de Leon Koźmiński kaj la varsovia Komerca Ĉeflernejo troviĝas sur la 11-a rangolisto de „Financial Times” por la plej bonaj en Eŭropo merkatikaj altlernejoj. La unuan lokon okupis London Business School, la duan HEC Paris kaj la trian IE Business School el Hispanio. Akademio de Leon Kożmiński falis de la 37-a loko ĝis la 41-a. Je la 77-a loko estis notita la varsovia Ĉefa Komerclernejo. Inter 80 plej bonaj altlernejoj, kiuj estis registritaj en la rangolisto plej multajn, ĉar 21 reprezentas Brition. La Orienta Eŭropo estas reprezentata ĉefe de ŝtataj universitatoj,  el inter kiuj la Universitato de Peterburgo okupis la plej bonan  en tiu kategorio,  61-an lokon. Inter ili Akademio de Leon Koźmiński estas la plej nova kaj unusola privata altlernejo.

El la elsendo 09.12.2014. Legas Tomek

La antaŭ­kristnaska bazaro en Poznano (la okcidenta Pollando)

En la nuna semajno komenciĝas la poznana Bet Leĥem, la antaŭkristanska bazaro, kiu la unuan fojon gastigos la Sanktan Nikolaon el Finnlando. Ĝi komenciĝis la 4-an de decembro, kiam sur la Malonovurba Foirplaco estis instalitaj 40 komercaj budoj. Eblas en ili aĉeti la kristnaskajn donacojn, ornamaĵojn, dolĉaĵojn kaj mielkukojn. En la gastronomia sektoro de la bazaro oni servas pladojn de la pola, hungara, turka kaj litova kuirartoj.

Ekde la 6-a de novembro sur la Malnova Foirplaco komenciĝas ciklo de porokazaj koncertoj kaj spektakloj. Estos instalita la kristnaska kripeto kun la figuroj de la Sankta Familio kaj adorcele venintaj bestoj. Antaŭ la urbodomo leviĝas la 13-alta lumoriĉa  kristnaska abio.

La 14-an de decembro al Poznano venos la Sankta Nikolao el Rovaniemi. Lia vizito kronos la daŭrantajn en la urbo ekde la 6-a de decembro Tagojn de Finnlando. La finna gasto akompanita de elfoj surĉevale bonvenigos infanojn,  kun kiuj li poste renkontiĝos en unu el la  komercaj vendogalerioj. La 15-an de decembro li vizitos lernejojn, hospitalojn kaj infandomojn. La 13-an kaj la 14-an okazos la rivalado de glaci­skulptistoj el la tuta mondo, entute 24 konkursantoj el 12 landoj.

El la elsendo 05.12.2014. Legas Tomek

Bletchley Park omaĝas polajn kript­ologojn

Laŭ iniciato de la brita ministro por la eksterlandaj aferoj, Philip Hammond familianoj de polaj kriptologoj, kiuj rompis la kodojn de la germana ĉifromaŝino Enigma gastis en la historia kriptologia centro Bletchley Park. Polaj matematikistoj Marian Rejewski, Jerzy Różycki i Henryk Zygalski ankoraŭ en la 30-aj jaroj malĉifris la unuajn depeŝojn koditajn de Enigma. Ili prilaboris kelkajn malĉifrajn aranĝaĵojn, inkluzive de la tiel nomata kriptologia bombo. Tuj antaŭ la 2-a mondmilito poloj sen kiuj ajn kondiĉoj transdonis siajn sciojn kaj kopion de Enigma al la sekretservoj de Britio kaj Francio, dank’ al kio aliancanoj povis senprokraste sekvi la movojn kaj planojn de germanaj trupoj. Pliajn laborojn pri Enigma baze de la malkovroj de polaj kriptologoj estis entreprenitaj de britoj en la centro Bletchley Park aŭtune de 1939. Sekvante sukcesojn de la pola Ĉifrooficejo la unuan fojon al la kript­ologiaj laboroj ili dungis krom lingvistoj ankaŭ matematikistojn. La vizito de familianoj de polaj matematikistoj estis organizita kelkajn monatojn post la varsovia konferenco dediĉita al la 75-jariĝo de la transdono de polaj kriptologiaj solvoj al la aliancanoj.

El la elsendo 03.12.2014. Legas Milada