Novaĵoj

Laŭ informoj de la baza administracia strukturo de la Polaj Ŝtataj Arbaroj en Bielsko (la suda Pollando) la plej alta arbo en Pollando havanta 57 metrojn estas marborda duglaso, pinaca pseŭdocugo. Temas pri specio, origine kreskanta en la okcidenta parto de la Norda Ameriko, laŭplane enkondukita en la polan biocenozon. Ĝi kreskas en la montoĉeno Klimczok (klimĉok) en la Silezia Beskidy-montaro inter arboj ne multe malpli altaj, ĉar ĉiu superas 45 metrojn kaj almenaŭ kvar havas inter 53 kaj 55 metrojn. Ĝis nun kiel la plej altajn oni taksis du abiojn, kiuj estis tamen je kvin kaj duona metroj malpli altaj. La novan rekordulon oni malkovris helpe de la aviadila lasera skanado farita de la Centro pri Geodezia kaj Kartografia Dokumentado. Ĝia aĝo estas taksata je 115 jaroj.

El la elsendo 15.05.2018. Legas Maciek – 1’02”

Kelkdek palestinanoj pereis lunde en la interbataloj kontraŭ la israelaj fortoj en la Sfero de Gazo ĉe la limo kun Israelo. Ekde mateno daŭris tie protestoj kontraŭ la transloko de la ambasado de Usono el Telavivo al Jerusalemo. Temas pri la plej sangoverŝa tago post la milito en la Sfero de Gazo en 2014. La usona prezidento, Donald Trump la usonan decidon pri agnosko de Jerusalemo la ĉefubo de la juda ŝtato anoncis la 6-an de decembro 2017. Baldaŭ poste la Ĝenerala UNO-Asembleo proklamis rezolucion, per kiu ĝi postulis revoki tiun ĉi decidon. La internacia socio ne agnoskas Jerusalemon la ĉefurbo de Israelo.

El la elsendo 15.05.2018. Legas Milada – 0’57”

La unuan fojon lastlunde okazis la centraj solenaĵoj omaĝantaj la dummilitan martirologion de polaj infanoj. Antaŭ la monumento de Infana Martirologio, difinata ankaŭ Monumento de la Krevinta Koro en Lodzo, en la loko kie dum la milito troviĝis germana infana koncentrejo, estis omaĝita la memoro de la plej junaj viktimoj de la 2-a mondmilito. La funkcianta en la jaroj 1942-45 koncentrejo estis destinita por polaj infanoj kaj junuloj ekde la 6-a ĝis la 16-a vivojaroj. Troviĝis en ĝi ankaŭ infanoj kelkmonataj. Tra tiu ĉi unusola en Eŭropo labortendaro dummilite trapasis dek kelaj mil infanoj, kiuj estis regule pribatataj, subnutrataj kaj severe punataj. Fine de la germana okupacio en Lodzo, la 19-an de januaro 1945, estadis en ĝi 800 junulaj malliberigitoj.

El la elsendo 08.05.2018. Legas Barbara – 1’11”

Pri rekonstruo de la monda heredaĵo ekde lundo debatas en la varsovia Reĝa Kastelo internacia konferenco. La dutagan eventon, organizitan de la pola kulturministerio kaj Nacia Instituto pri la Heredaĵo partoprenas reprezentantoj de ĉiuj Unesko-regionoj. Estis planitaj 20 prelegoj de reprezentantoj de i.a. Sirio, Bahrajno, Irako, Malio, Haitio, Japanio, Hinda Unio, Italio, Bosnio kaj Hercegovino, Kroatio, Usono, Biritio kaj ankaŭ de Barbadoso, Ekvadoro, Nepalo, Pollando kaj Ukrainio. La konferenco referencas al la deklaroj de la Komitato de la Monda Heredaĵo el 2017 dum la sesioj en Instambulo kaj Krakovo. Ĝi respondas al la defioj de nia tempo, en kiu militkonfiltoj aŭ naturaj katastrofoj, en diversaj mondpartoj, kaŭzas damaĝojn en lokoj kun eksterordinara signifo por la tuta homaro. La varsovia konferenco sumigas la ĝisnunajn diskutojn kaj prilaboras universalajn indikojn pri la traktado de la lokoj de la monda heredaĵo, kiuj estis detruitaj. La loko de la konferenco ne estis elektita hazarde. Kiel substrekis la organizantoj dum la 2-a mondmilito Pollando, kaj aparte Varsovio troviĝanta sur Unesko-listo, spertis la konscian, laŭplanan detruadon de la urba substanco.

El la elsendo 08.05.2018. Legas Milada – 1’56”

Kielce,  kiel la unusola pola urbo estis en 2018 premiita per Honora Distingo de la Konsilio de Eŭropo. Tiun distingon ricevas lokoj plenumantaj restrikatajn kondiĉojn rilate la medioprotektadon, infrastrukturon, utiligon de la uniaj rimedoj kaj vivkvaliton de la loĝantoj. Inter 33 eŭropaj urboj rivalantaj pri la distingo ricevis ĝin nur 7. Unu el la atribukriterioj estis la internacia kunlaboro. Kielce ne tenas nur formalajn kontaktojn, sed realigas konkretaajn kunlaborajn projektojn kun la urboj Gotha en Germanio, Winnica en Ukrainio kaj Orange en Francio. Honora Distingo de la Konsilio de Eŭropo estas atribuata de Eŭropa Komitato por la Sociaj Aferoj, Sanko kaj Ekvilibra Evoluo. Kielce jam pli frue ricevis Eŭropan Diplom kaj Flagon de Eŭropo.

El la elsendo 08.05.2018. Legas Maciek – 1’56”

Ekde hodiaŭ ĝis la 6-a de majo i.a. en la varsovia Reĝa Łazienki-Parko la ŝatantoj de la kavaleriaj tradicioj povas partopreni porokazajn eventojn lige kun la 5-a eldono de la Varsoviaj Tagoj de Kavalerio. En la jaro de la 100-jariĝo de la reakiro de suvereneco fare de Pollando ili havas apartan karakteron. I.a. la historiamantoj povas kunĝui la klimaton de la antaŭmilita Varsovio kaj emociojn ligitajn kun la rajdista rivalado. La kavalerio post la 2-a mondmilito cedis lokon al la mekanikigitaj militistaj unuoj, sed daŭre havas gravan lokon en la tradicio de la Polaj Armeaj Fortoj. Aktuale ĝi plenumas reprezentajn kaj edukajn funkciojn atestante pri la historio de la pola rajdistaro.

El la elsendo 01.05.2018. Legas Tomek – 0’49”

La valida ekde 1994 titolo historimonumento estas en Pollando unu el la protektoformoj de historiaj objektoj kun escepta signifo por la nacia historio kaj kulturo. Ĝis nun troviĝis sur ĝi 81 objektoj i.a. Krakovo kiel historia urbokomplekso, Biskupin kiel la arkeologia rezervejo, Częstochowa kun la paŭlena klostrokomplekso sur la Hela Monto, Wieliczka kun fama salminejo. Nun laŭ la rekomendo de la Nacia Instituto pri la Kultura Heredaĵo aldoniĝis sur ĝi 10 objektoj. La gdanska fortreso Wisłoujście, la palaca-parka komplekso Koszuty, la kastela-parka komplekso en Krasiczyn, kastelo de varmiaj episkopoj en Lidzbark Warmiński, katedrala altaĵo en Płock, la palaca komplekso kun ĝardeno kaj parko en Rogalin, komplekso de la iama klostro de norbertulinoj en Strzelno, pilgrimsanktejo en Święta Lipka kaj ruino de la kastelo Krzyżtopór. La ideo estas, ke lige kun la solenata nunjare 100-jariĝo de la reakirita suvereneco de Pollando sur la listo ektroviĝu entute 100 historiaj monumentoj.

El la elsendo 01.05.2018. Legas Tomek – 1’10”

Kadre de plurjara registara programo „Sendependa Pollando” al la polaj lernejoj estis disponigitaj 20 historitemaj filmoj. Temas pri la verko de la Produktejo de Dokumentaj kaj Beletraj Filmoj, kiu pere de ĉirkaŭ 15-minutaj filmoj prezentas la historion de Pollando baze de tolaĵoj de Jan Matejko. La mapli granda projekto enhavanta 10 filmojn traktas la polan historion pere de pentrajoj de aliaj polaj artistoj. Ilia komuna titolo estas „La sendependa Pollando – historio laŭ vivigitaj pentraĵoj”. La filmoj celas atrakciigi la historilecionojn gvidatajn de historiistoj, instruistoj de la pola lingvo, de la kulturanimantoj, amantoj de la  historio kaj kulturo. Ĉiu el la filmoj estas vivigita bildo disvolviĝanta laŭ la scenaro rilata al la historia evento, kiun finas la prezento de la koncerna tolaĵo. La prezentociklon inaŭguris filmo „La ĵuro de Kościuszko sur la krakova foirplaco 1794” baze de la samtitola tolaĵo de Wojciech Kossak. Dum la porokaza leciono en la varsovia Ĝeneralkleriga Liceo de Reĝo Vladislavo la 4-a oni diskutis pri la genezo de la insurekcio, socia situacio sur la polaj teritorioj fine de la 18-a jarcento kaj pri elementoj de la materia kulturo el la fino de la 17-a jarcento.

El la elsendo 01.05.2018. Legas Milada – 1’56”

Vendrede matene la gvidanto de la Suda Koreio Mun Dze In bonvenigis ĉe la limo de senmilitarigita sfero la gvidanton de la Norda Koreio Kim Dzong Un. Ambaŭ politikistoj dum preskaŭ du horoj interparolis malantaŭ la fermita pordo en la Pacodoomo en Panmundżom. En la fino de la pintrenkonto ili deklaris komenciĝon de nova erao, la erao de paco inter la du koreaj ŝtatoj.  Posttagmeze ili partoprenis la plantadon de piceo simbolonta pacon kaj bonstaton sur la Korea Duoninsulo. Kiel estas skribite en la koncerna dokumento la Suda kaj Norda Koreioj konfirmis la komunan celon, kiu estas libera de la atoma armilaro Korea Duoninsulo atingota pere de plena sennukleigo. Ambaŭ ŝtatoj devontiĝis al aktiva strebado al triflankaj interparoloj kun Usono kaj kvarflankaj kun la partopreno de Ĉinio por deklari finon de la korea  milito kaj konstrui longdaŭran kaj firman pacon. La koreaj gvidantoj devontiĝis al klopodoj favore al solvo de humanecaj problemoj rezultintaj el la divido de la lando, inkluzive ebligon de renkontiĝoj al dividitaj parencoj okaze de la tago de liberigo, la 15-an de aŭgusto nunjare. Kim kaj Mun decidis „gvidi oftajn kaj sincerajn diskutojn pri la ŝlosilaj problemoj por la korea nacio” pere de „regulaj renkontoj kaj rektaj telefoninterparoloj”. Tio celas firmigi reciprokan fidon kaj helpi klopodojn plibonigi la duflankajn rilatojn, kiel ankaŭ pacon, bonstaton kaj unuiĝon de la Korea Duoninsulo. En tiu kunteksto prezidento Mun Dze In vizitos ĉi-aŭtune Pjongjang.

El la elsendo 27.04.2018. Legas Barbara – 2’10”

Lastvendrede en la Pola Instituto en Vieno okazis renkontiĝo de ministro Marek Suski, la estro de la politika kabineto de la pola ĉefministro, kun la diplomatia korpuso, aŭstraj parlamentanoj, amaskomunikilaj reprezentantoj, lokaj institucioj. Ministro Suski parolis i.a. pri la migropolitiko de Pollando. Kiel li atentigis Pollando akceptas la plej grandan kvanton da rifuĝintoj serĉantaj laboron baze de laborpermesoj eldonataj la unuan fojon. En 2016 Pollando eldonis 585 mil permesojn por la estado kaj portempa laboro. Germanio 505 mil, Francio 235 mil, Italio 222 mil. Plej multajn eldonis Britio, entute 865 mil. Ministro Suski prezentis vicon da solvoj proponataj de la pola registaro, kiuj –  se enkondukotaj en la tuta Unio –  solvus la nunajn uniajn problemojn ĉi-koncerne. Kiel la plej gravan solvon la pola ministro prezentis legalan enmigradon kun la helpo surloka, kie aperas problemoj, kompatigon de la limoj kaj strikatan kontrolon de personoj el aliaj mondpartoj celantaj la Union. Ministro Suski substrekis, ke Pollando  rolas kiel stabiliganto de la situacio en la Centra-Orienta Europo, ĉar ĝis nun Pollando akceptis grandajn kvantojn  da militrifuĝintoj ĉefe el Kartvelio kaj Ĉeĉenio kaj lastatempe el Ukrainio. Li ankaŭ akcentis, ke la ĉefa strebo de la pola registaro estas certigi sekurecon al civitanoj de nia lando. Liaopinie la zorgo pri la sekureco de la civitanoj devas esti ankaŭ la supera celo de la Eŭropa Unio.

El la elsendo 24.04.2018. Legas Milada – 2’12”