Novaĵoj

Pli ol 71 procentoj de poloj deklaras sin por tuteca malpermeso reklami alkoholaĵojn, inkluzive de biero. Pli ol 23 procentoj kontraŭas tion, kaj 5,7 procentoj de havas firman opinion pri la temo. Tio estas la rezultoj de la opinisondado de la Tutlanda Esplorgrupo GrowSpace.
La fondaĵo gvidanta la kontraŭalkoĥolan kampanjon „Nul procentoj da vero” deklaras sin por la plena malpermeso reklami alkoholajn dirnkaĵojn, eĉ de nulprocenta biero. La ĉi-speca reklamado ĝiaopinie firmigas drinkemkutimojn kaj faciligas sekve interesiĝon pri alkoholaĵoj altprocentaj.
Samtempe privataj televidtacioj en Pollando aparte vespere gvidas premanan reklamadon de biero de iuj konkretaj vendejretoj, en kies reklamoj aperas ne sole plenkreskuloj, sed ankaŭ gejunuloj.
Laŭ 47 procentoj de la enketitoj biero fariĝis en Pollando alkohola iniciatpordo por dekkeljaruloj kaj eĉ malpli aĝaj infanoj. En tiu kunteksto la landa konsultanto pri la infana kaj junulara psikiatrio indikas, ke gejunuloj, kiuj antaŭ la 15-a vivojaro komencas aventuron kun la drinkado estas eĉ kvinoble pli multe minacitaj de depresio kaj trioble pli ofte entreprenas memmortigajn provojn.

El la elsendo 20.08.2025. Legas Maciek – 01′ 31″

Pollando okupis la 4-an lokon kune kun Japanio en la landa klasifiko de la 66-a Internacia Matematika Olimpiko en Sunshine Coast en Aŭstralio. Polaj lernantoj akiris tri orajn kaj tri arĝentajn medalojn. Similan rezulton kaj la 4-an lokon Pollando akiris antaŭ 50 jaroj en la konkurseldono okazinta en Sovetunio. En la nuna jaro la unuan lokon okupis Ĉinio, sekvis laŭvice Usono kaj la Suda Koreio.
Entute oni atribuis 67 orajn medalojn, 103 arĝentajn kaj 145 bronzajn. Estis distingitaj 132 partoprenintoj. La matematikan olimpikon 2025 partoprenis entute 630 personoj el 110 landoj.
La unua Internacia Matematika Olimpiko okazis en 1959 en Rumanio, kiam partoprenis ĝin 7 ŝtatoj. Pollando partoprenas ĝin ekde la unua eldono akrinte en ĉi tu periodo 37 orajn, 101 arĝentajn kaj 144 bronzajn medalojn. Venontjare la Internacia Matematika Olimpiko okazos en Ŝanghajo, Ĉinio.

El la elsendo 10.08.2025. Legas Gabi – 01′ 28″

Komence de aŭgusto – inter la 9-a kaj 11-a de la monato – kadre de la nunjara eldono de Edinburgh International Festival estis planita inaŭguro de la ciklo da koncertoj popularigantaj la polan muzikon Focus on Poland (Fokuso al Pollando) dum la nunjara eldono de la festivalo. Temas pri la unua evento dediĉita al la pola muziko en la 78-jara historio de la festivalo.
Edinburgh International Festival ĉiujare prezentas la plej renomajn atingaĵojn koncerne muzikon, operarton, teatron kaj dancon. La nunjara festivaleldono okazas sub la devizo „The Truth We Seek” (La Vero, kiun ni serĉas).
Fokuso al Pollando estas parto de la daŭranta ĝis novembro Brita/Pola Sezono 2025, kiu proksimigas al la publikoj en Britio kaj Pollando la plej valorajn aspektojn de la plej interesaj fenomenoj sur la artaj scenejoj de ambaŭ landoj – de filmarto tra teatro kaj vidartoj ĝis dezajno kaj muziko. La eventojn en Pollando organizas British Council kaj en Britio Adam Mickiewicz-Instituto, Instituto de Pola Kulturo kaj British Council.

El la elsendo 10.08.2025. Legas Maciek – 01′ 19″

Interncia Laborgrupo pri Rotacia Sismologio okazigas siajn konferencojn ĉiun trian jaron por interŝanĝi spertojn, prezenti la plej novajn atingaĵojn kaj komune serĉi respondojn al defioj de la nuntempa sismologio.
Ĉi-foje la konferenco – la 7-a laŭvice – okazis en Politekniko de Opole – la sudokcidenta Pollando. Partoprenis ĝin 50 ekspertoj pri sismologio el Italio, Ĉinio, Hinda Unio, Usono, Francio, Germanio kaj Pollando.
La rotacia sismologio akiris apartan signifon post la konferenco en la usona Menlo Park en Kalifornio en 2007. Ĝi esploras ĉiujn aspektojn de rotaciaj grundmovoj rezultantaj el tertremoj, eksplodoj kaj atmosferaj perturboj. Ĝi okupiĝas ankaŭ pri la mezurado de la rotaciaj movoj de konstruelementoj. La ĉi rilataj spertoj de sismologoj havas vastan aplikeblon. Dum la konfereco en Opole estis prezentitaj la esplorrezultoj de pola sciencistoj ligitaj kun la aplikado de dedektoroj/dedektiloj de rotacirapideco por monitori la staton de konstruaĵo. Tio ebligas i.a. lokalizi kaj taksi difektojn en ŝtalbetonaj traboj.

El la elsendo 10.08.2025. Legas Maciek – 01′ 24″

La 110-jara longtiga ulmo en la loko Szydłowiec, en la centra Pollando, estis difinita plebiscite, kiel la Arbo 2025. La ekologia Klubo Gaja el Bielsko Biała (la suda Pollando), kiu organizis la retan voĉdonadon informis, ke ĝi akiris 7999 voĉojn. En 2026 ĝi reprezentos Pollandon en la eŭropa konkurso Tree of the Year. Ne multe malpli da voĉoj akiris la kverko Aleksander el la loko Jarcewo en la norda Pollando. Entute oni notis pli ol 30,6 mil validajn voĉojn kaj la reta paĝo de la plebiscito estis vizitita 242 mil fojojn.
La 110-jara longtiga ulmo, difinata ankaŭ kiel Kurba Arbo, sian formon ricevis dank’ al la naturo. Ĝi kliniĝas profunde super la foso ĉirkaŭanta la pitoreskan insulon, sur kiu troviĝas la kastelo de la magnataj Szydłowiecki- kaj Radziwiłł-familioj. Ĝia trunko, kvazaŭ natura benko, estis plaĉe vizitata de infanoj kaj junuloj. Ĝi estas ŝatata loko de la loĝantoj, fotantoj kaj kastelaj anasoj.
La pasintjara 300-jara fago „venkinto 2024” pretendas nun al la titolo de la Eŭropa Arbo de la Jaro. Voĉdonis por ĝi en la pola plebiscito 10,5 mil internaŭtoj.
La plebiscitoj de la klubo Gaja el Bielsko Biała por la Arbo de la Jaro mobilizas diversajn mediojn, nenecese ligitajn kun ekologio, kiuj kiel socia forto apogas sin sur la ĉirkaŭanta nin naturo. Ĝi kreiĝis lime la 80-aj kaj 90-aj jaroj. La klubo Gaja realigas programojn kaj kampanjojn, kiuj profundigas la komprenon de la homa situo en la ekosistemo.

El la elsendo 20.07.2025. Legas Gabi – 02′ 16″

Fragoj apartenas en Pollando al la plej popularaj kaj forte atendataj sezonaj fruktoj, laŭ esploroj de la firmao Kantar. En la fraga sezono 66 procentoj de poloj konsumas la fruktojn eĉ kelkfoje semajne. Favoras tion ankaŭ la fakto, ke fragoj aperas komence de la 2-a jarkvarono kaj dank’ al fruktoj kultivataj en forcejoj eblas manĝi ilin ĝis la malfrua aŭtuno. En Pollando estas registritaj ĉirkaŭ 50 fragospecioj, kiuj distingiĝas per malsama tempo de fruktado.
Nunjare, antaŭ ol en la polaj bazaroj aperis la polaj fragoj, dominis tie fragoj el Grekio kaj Hispanio. Pollando post ĉi tiu dua lando estas la ĉefa produktanto de fragoj en la Eŭropa Unio kovrante 15 procentojn de la merkato. Al gravaj produktantoj de ĉi tiuj fruktoj apartenas Italio, kiu havas sur la unia merkato 11-procentan partoprenon kaj Germanio, kiu kovras per fragoj 10 procentojn de la merkato. La kultivadon de fragoj en Pollando favoras klimataj kondiĉoj. La fragoplantejoj plej ofte ne superas 10 hektarojn kaj gvidas ilin unuavice individuaj familioj.
Signifa parto de polaj fragoj – inter 50 kaj 70 procentoj – estas eksportata. En 2024 oni eksportis entute 80 mil tunojn da fragoj, inkluzive de 64 tunoj da fragoj frostigitaj. Aldonendas, ke Pollando estas la avana monda eksportanto de fragoj en formo frostigita. La plej granda parto de polaj frostigitaj fragoj trafas al la unia merkato, unuavice al Germanio, Francio kaj Nederlando. Freŝaj fragoj el Pollando en 2024 celis unuavice la eksteruniajn landojn.
Se temas pri la monda merkato de fragoj Pollando en 2023 okupis sur ĝi la 9-an lokon. Tie ĉi de multaj jaroj dominas Ĉinio, kiu en 2023 produktis pli ol 4 milionojn da tunoj da fragoj, kaj Usono, kies fragoproduktado superis samjare unu milionon da tunoj.

El la elsendo 20.07.2025. Legas Gabi – 02′ 42″

Bjalistoko trovis la manieron por doni la duan vivon al plastaj sakoj kaj kartonskatoloj, ambaŭ agnoskitaj kiel problemvekaj por la reciklado. Temas pri ekotabuloj, ekoplatoj uzeblaj por produkti pargetojn, meblojn aŭ akustikajn ekranojn. La produktoj kreataj tiamaniere taŭgas kiel materialo por pontetoj, ŝelaĵoj, florpotaj ĉirkaŭujoj, sed aparta furoraĵo povas esti mebloj kun nekonvenciaj formoj.
Ili povas esti produktataj 70-procente el malnova plasta folio kaj 30-procente el kartonskatoloj, ekzemple por trinkaĵoj, kiuj tute ne estas faritaj el papero. Necesan teknologion prilaboris sciencistoj el la Poznana Politekniko.
Eksperimenta produktolinio jam funkcias en la entrepreno primastrumanta forfalaĵojn en la loko Hryniewice. Unue oni muelas la plastan folion, sekve la trinkskatolojn, laŭvice la kreiĝinta produkto estas sekigata kaj kunpremata. Kvankam la teknologio ŝajnas esti simpla, sed tiel ŝajnas nur unuarigarde, ĉar gravas la proporcioj de la ingrediencoj kaj la produktomaniero.
Daŭras la eksperimento kaj… burokrata obstaklo. Nome malgraŭ tio, ke ekotabuloj, ekoplatoj observas ĉiujn normojn kaj neniel estas toksaj, laŭ la leĝa nomenklaturo ili daŭre estas difinataj kiel forfalaĵo. Tio bremsas vastskalan produktadon.

El la elsendo 20.07.2025. Legas Maciek – 01′ 43″

Lastsabate, la 12-an de julio 2025 la pola tenisistino Iga Świątek venkis en Granda Ŝlemo de tenisturniro Wimbledon en Britio, venkante la usonaninon Amanda Anisimova en eksterordinara maniero. La unuan fojon post 114 jaroj, la virina unuopa finalo ĉe Wimbledon finiĝis per la rezulto 6:0, 6:0. Simila venko ĉe Wimbledon — sen perdi eĉ unu ludon — okazis en 1911, kiam Dorothea Lambert Chambers venkis Dora Boothby 6:0, 6:0.
La antaŭa Grandŝlema finalo, kiu finiĝis per tia remiso, estis la venko de la germanino Steffi Graf super la belorusino Natasha Zvereva, tiam reprezentanta Sovetunion, ĉe la Franca Malferma Turniro en 1988.
Ĉi tiu matĉo en Parizo kaj la triumfo de Świątek estas la solaj Grandaj Ŝlemo-finaloj en la Epoko ekde 1968, kiuj finiĝis per tia rezulto, 6:0, 6:0. Tio signifas, ke Iga Świątek venkis en la lastaj 20 ludoj de sia ĉampioneca kampanjo. Neniu alia ludanto, en kiu ajn Grandŝlema turniro, ekde kiam profesiuloj rajtis konkuri, atingis tian rekordon.

El la elsendo 15.07.2025. Legas Barbara – 01′ 46″

Laŭ la alvoko de la Internacia Unio de Ĝeneralaj Priorinoj – organizaĵo membriganta ĝeneralajn priorinojn de la institutoj de la konsekrita vivo en la tuta mondo – la hieraŭa tago, la 14-a de aŭgusto antaŭnta la feston de la Ĉielpreno de la Plej Sankta Maria Virgulino estis pasonta kiel monda Tago de fasto kaj preĝo favore al paco. La Unio kreigis en 1965 por subteni la spiritan kaj apostolan formiĝon de monakinoj kaj firmigi ilian komunumon sur la internacia nivelo.
Ilia ĵus direktita urĝa alvoko favre al paco estis formulita en la kunteksto de militoj kiuj daŭre tuŝas tiom multajn naciojn en la tuta mondo de Gazao ĝis Sudano, de Ukrainio ĝis Mjanama, de Haitio ĝis Demkratia Respubliko Kongo kaj Sirio. Monakinoj sian alvokon direktis ne sole al la monakaj komunumoj, sed al ĉiuj homoj de bona volo. En sia alvoko monakinoj el la Internacia Unio de Ĝeneralaj Priorinoj atentigis, ke ne eblas plu atendi kaj paco devas esti konstruata, konstruata komune.

El la elsendo 15.07.2025. Legas Barbara – 01′ 31″

Dek kelkaj mil fazanoj kaj perdrikoj trafos nunjare al ĉasejoj de la suda Pollando el la Bredejo de la Pola Ĉasista Asocio apud la loko Moszna. La centro havas jam preskaŭ 50-jaran tradicion kaj estas la plej granda bredejo de ĉi tiuj birdoj en la suda Pollando. En la pasintaj jaroj elkoviĝadis tie ĉirkaŭ 50 mil fazanoj kaj ĝis 10 mil perdrikoj. Nun la produktado estis malgrandigita kaj oni planas por la nuna jaro ĝis 15 mil fazanoj kaj ĉirkaŭ tri mil perdrikojn. En majo kaj julio estos liberigitaj laŭvicaj birdoj sur la tereno de la suda Pollando. Ili estas destinitaj por la bezonoj de ĉasistaj rondoj membrigitaj en la Pola Ĉasasocio (Pola Ĉasista Asocio).

El la elsendo 10.07.2025. Legas Gabi – 0′ 40″