Novaĵoj

Juna loĝanto de Vroclavo en la sudokcidenta Pollando prilaboris projekton de elektronika balotujo, kiu kalkulas la voĉojn jam en momento, kiam oni metas en ĝin balotilon kaj ebligas koni plenajn balotrezultojn apenaŭ kelkajn minutojn post ilia finiĝo. Bedaŭrinde lia ideo, kiu efike limigus balottrompojn, kiujn ni frontis eĉ dum la lastaj komunumaj balotoj, ne vekis inteesiĝon. Patryk Arlamowski la ideodoninto de la projekto diplom­itiĝis pri aŭtomatiko kaj robotiko en la Vroclava Politekniko specialist­iĝante pri komputilaj stir­sistemoj. Li estadis en Hispanio kiel stipendiito pri la internacia merkatiko. Li krome diplomitiĝis pri la produkto­administrado kaj novuma entreprenemoo en la Ekonomika Universitato.

La elektronika balotujo en momento de la enmetado de la papera balotilo skanas ĝin kaj la rezulto estas notita en la sistemo troviĝanta tute dise disde la balotujo. Por ĉia eventualo la papera kopio de la balotilo restas en la balotujo, do ĉiumomente eblas mane ver­konoformigi la rezulton de la kalkul­sistemo. Por certigi sekurecon ĉiu malfermo de la balotujo estas aŭtomate malkovrata kaj registrata, ne ekzistas do la eblo falsi la balotojn.

El la elsendo 23.12.2014. Legas Tomek

nefalsebla balotujo

Preskaŭ 300 kilogramoj da fiŝoj el Pollando troviĝos en la festa menuo sur la tabloj en Romo. Jam sabate 6 polaj kuiristoj pretigos la porokazajn pladojn por la festa Antaŭkristnaska Vespermanĝo en la pola paroĥejo de s-ta Stanislao Epikopo kaj Marito en la Eterna Urbo.  La solenan sankt­vesperan vespermanĝon partoprenos ĉirkaŭ 200 gastoj, inkluzive de polaj diplomatoj, sacerdotoj kaj lernantoj de pola lernejo. Mil fiŝporcioj estos servitaj krome al loĝantoj de omo post la s-ta Meso en la pola preĝejo.  La fiŝpladojn de polaj kuiristoj gustumos – same kiel pasintjare – ankaŭ papo Francisko kaj papo-emerito Bendedikto la 16. Tiam la polaj karpoj estis servitaj sur la festaj tabloj de pli ol 100 svisaj gvardianoj kaj iliaj familioj.

La fistransportaj konvojoj el Kołobrzeg (la nordorienta Pollando) kaj el Rytwiany (en la sudo de la lando) jam last­merkrede direktiĝis al. Romo. La veturon en Rytwiany inaŭguris historia sceno refrencanta al la Mezepoko, dum kiu monakoj kaj fiŝkaptistoj en epokaj vestoj emetis fiŝhokitajn karpojn en lignajn barelojn kun  akvo, kiujn ektiris la jungitaj ĉevaloj. Inter servotaj en Romo pladoj troviĝos i.a. fritita sur butero moruo kun pureo de florbrasiko aromatizita de trufla olivo, balta truto kun kukumoj kaj boletoj kaj trispecaj haringopladoj – kun oksikokaj beroj, en kremo kaj kun sekaj tomatoj.

El la elsendo 19.12.2014. Legas Milada

Fisoj el Pl en festa menuo en Romo kaj Vatikano

Instituto pri Imunologio kaj Eksperimeta  Terapio de la pola Sciencakademio en Vroclavo (la suda Pollando) deklaris la Memorjaron dediĉitan al profesoro Ludwik Hirszfeld lige kun la pasanta 130-a naskiĝ­datreveno kaj la 60-jariĝo de lia morto. Ekde junio 2014 dum 12 monatoj la solendoj prokimigas la figuron kaj atingaĵojn de la elstara sciencisto, kuracisto kaj kreinto de la pola imunologia skolo, la establinto de la Instituto en 1952.

Al la kampanjo aliĝis la urbo­konsilio  de Vroclavo, la Centro de Willy Brandt ĉe la Vroclava Universitato, Centro Memoro kaj Estonteco, la Libroinstituto kaj la pola kultur­ministerio. La proklamon de la jaro spronis la kalumnia artikolo en la germana „Der Spigel” en 2013 sugestanta, ke profesoro Hirszfeld per siaj esploroj pri sangogrupoj popularigis rasismon. Inter la eventoj ligitaj kun la jaro estos la eldono de la aŭtobiografia libro de profesoro Hirszfeld „Historio de unu vivo” en la germana lingvo.  La libro elmontranta kunlaboron de la pola sciencisto kun la elstaraj germanaj sciencistoj  en pli signifa grado proksimigos al la germana leganto i.a. nian komunan historion.

Ludwik Hirszfeld naskiĝis en Varsovio en la 1884-a kaj mortis en Vroclavo en 1954. Li studis medicionon en Wuerzburg kaj Berlino, kie li doktoriĝis kaj habilitiĝis havante 30-jarojn. Sciencan laboron li gvidis i.a. en Heidelberg kaj Zuriko. Post 1918 Ludwik Hirszfeld revenis al Pollando kaj en la jaroj 1942-39 gvidis Ŝtatan Instituton pri Higieno. Post la 2-a mondmilito li laboris en Vroclavo. Al. liaj plej gravaj sciencaj atingaĵoj apartenas laboro pri la sangogrupoj, kiujn li gvidis en Zuriko en ja jaroj 1907-1911. Li malkovris tiam regulojn de la heredado de la sangogrupoj kaj enkondukis la signadon de ili laŭ lasimboloj O, A, B kaj AB., kiuj en 1928 enviviĝis en la tuta mondo. La rezultojn de siaj esploroj li aplikis por difinado de la patreco. Profesoro Ludwik Hirzfeld difinis ankaŭ la faktoron Rh kaj malkoris en 1950 kaŭzon de serologia konflikto, kio ebligis savi vivon al multaj novnaskitoj. Pro tio li estis kandidat­igita al Nobel-premiso. (Felietono pri profesoro Ludwik Hirszfeld estas legebla kaj paralele aŭskultebla en nia programo 20.09.2013 aŭ en la rubriko Felietonoj).

El la elsendo 03.12.2014. Legas Milada

Jaro de prof. Ludwik Hirszfeld

En la nuna semajno komenciĝas la poznana Bet Leĥem, la antaŭkristanska bazaro, kiu la unuan fojon gastigos la Sanktan Nikolaon el Finnlando. Ĝi komenciĝis la 4-an de decembro, kiam sur la Malonovurba Foirplaco estis instalitaj 40 komercaj budoj. Eblas en ili aĉeti la kristnaskajn donacojn, ornamaĵojn, dolĉaĵojn kaj mielkukojn. En la gastronomia sektoro de la bazaro oni servas pladojn de la pola, hungara, turka kaj litova kuirartoj.

Ekde la 6-a de novembro sur la Malnova Foirplaco komenciĝas ciklo de porokazaj koncertoj kaj spektakloj. Estos instalita la kristnaska kripeto kun la figuroj de la Sankta Familio kaj adorcele venintaj bestoj. Antaŭ la urbodomo leviĝas la 13-alta lumoriĉa  kristnaska abio.

La 14-an de decembro al Poznano venos la Sankta Nikolao el Rovaniemi. Lia vizito kronos la daŭrantajn en la urbo ekde la 6-a de decembro Tagojn de Finnlando. La finna gasto akompanita de elfoj surĉevale bonvenigos infanojn,  kun kiuj li poste renkontiĝos en unu el la  komercaj vendogalerioj. La 15-an de decembro li vizitos lernejojn, hospitalojn kaj infandomojn. La 13-an kaj la 14-an okazos la rivalado de glaci­skulptistoj el la tuta mondo, entute 24 konkursantoj el 12 landoj.

El la elsendo 05.12.2014. Legas Tomek

Laŭ iniciato de la brita ministro por la eksterlandaj aferoj, Philip Hammond familianoj de polaj kriptologoj, kiuj rompis la kodojn de la germana ĉifromaŝino Enigma gastis en la historia kriptologia centro Bletchley Park. Polaj matematikistoj Marian Rejewski, Jerzy Różycki i Henryk Zygalski ankoraŭ en la 30-aj jaroj malĉifris la unuajn depeŝojn koditajn de Enigma. Ili prilaboris kelkajn malĉifrajn aranĝaĵojn, inkluzive de la tiel nomata kriptologia bombo. Tuj antaŭ la 2-a mondmilito poloj sen kiuj ajn kondiĉoj transdonis siajn sciojn kaj kopion de Enigma al la sekretservoj de Britio kaj Francio, dank’ al kio aliancanoj povis senprokraste sekvi la movojn kaj planojn de germanaj trupoj. Pliajn laborojn pri Enigma baze de la malkovroj de polaj kriptologoj estis entreprenitaj de britoj en la centro Bletchley Park aŭtune de 1939. Sekvante sukcesojn de la pola Ĉifrooficejo la unuan fojon al la kript­ologiaj laboroj ili dungis krom lingvistoj ankaŭ matematikistojn. La vizito de familianoj de polaj matematikistoj estis organizita kelkajn monatojn post la varsovia konferenco dediĉita al la 75-jariĝo de la transdono de polaj kriptologiaj solvoj al la aliancanoj.

El la elsendo 03.12.2014. Legas Milada

Lastsabate la prezidanto de Bjalistoko (la orienta Pollando) Tadeusz Truskolaski estis honorita de la Instituto pri la Tradicio de la Respubliko kaj Teritoria Komunumo per la titolo „Po­lo­nus bene me­ri­tus” pro la memorindigado de poloj ekzilataj orienten. La titolon „Polo bone meritiĝinta” atribuis al li la prezidanto de la Instituto Karolina Kaczorowska, la edzino de la lasta prezidento de la Pola Respubliko en elmigrejo, Ryszard Kaczorowski, kiu devenis el Bjalistoko. En la pravigo oni konstatis, ke la titolo estis atribuita pro la persona kontribuo de Tadeusz Truskolaski al omaĝado de la martireco de poloj en Oriento pere de la organizado de la ĉiujara Internacia Marŝo de la Viva Memoro pri la Pola Siberio. Truskolaski estas la kvara persono kiu ricevis ĉi tiun titolon. Internacia Marŝo de la Viva Memoro pri la Pola Siberio kreiĝis laŭ la iniciato de la Asocio de Siberiekzilitoj kaj omaĝas la memoron de ĉiuj poloj ekzilitaj Orienten, aparte de tiuj, kiuj neniam al Pollando revenis. Ĉiujare partoprenas ĝin kelkaj mil personoj. La marŝo en la 2014-a estis jam la 14-a laŭvice.

El la elsendo 25.11.2014. Legas Milada

La Eŭropa Parlamento rifuzis lastlunde postulon debati pri la trapaso de la komunumaj balotoj en Pollando. Deputitoj de Juro kaj Justeco postulis, ke la ĉi-rilata debato okazu nunsemajne dum la sesio en Strasburgo.

Ryszard Legutko, la prezidanto de la partidelegacio en la Eŭropa Parlamento pravigis la postuluon per tio, kei ili estas la unuaj post 1989,  kiuj vekas tiom da duboj rilate al regulkonformeco de ilia trapaso.

La eŭropdeputitoj difinantaj la definitivan debatordon de la Parlamento en Strasburgo rifuzis ĉi tiun postulon de la frakcio de EKR (ekoro).

El la elsendo 25.11.2014. Legas Krystyna

Laŭ informo de  Jerzy Walaszek, la prezidanto de la Pola Asocio: Eŭropo-Demokratio-Esperanto la pola ministro por Kulturo kaj Nacia Heredaĵo la 20-an de novembro 2014 lokis Esperanton sur la Polan Liston de Nemateria Kulturheredaĵo. Tio okazis dank’ al iniciato de la pola senatano, profesoro doktoro Edmund Wittbrodt, la prezidanto de la Parlamenta Grupo subtenanta la lingvon Esperanto kaj Kazimierz Krzyżak, estrarano de la Pola Asocio EDE. Al la sukceso kontribuis intensa kunlaboro kun polaj parlamentantoj, polaj E-organizoj, landaj kaj eksterlandaj subtenantoj. Tiu fakto permesas estonte proponi Esperanton sur Reprezentan Liston de la Unuiĝintaj Nacioj pri Nemateria Kulturheredaĵo de la Homaro.

El la elsendo 21.11.2014. Legas Barbara

La bitigitaj rememoroj pri tombejoj de Kielce (la suda Pollando) aŭ  pri divers­konfesiaj kristanoj estas temo de la inaŭgurita en la loka Muzeo de Dialgo de Kulturoj ciklo „Ĵaŭdoj kun dialogo”. La projekto baziĝas sur fil­mmaterialoj kreiĝantaj por Arivejo de Rakontata Historio. La muzeo intencas kolekti bitigitajn rememorojn kaj dank’ al tio roli kiel diskutforumo pri prezentataj problemoj. La temaro de filmoj kaj akompanaj renkontiĝoj estis planita jam ĝis la mezo de 2015. Muzeo de Dialogo de Kulturoj, kiu estas la filio de la Nacia Muzeo en Kielce funkcias ekde 2012. Ĝi estas moderna, plur­komunikila centro, en kiu la enhavoj estas perataj rakonte. La Muzeo proksimigas la ideon de inter­kultura dialogo prezentante ĝiajn ekzemplojn kaj perspektivojn historiajn kaj nuntempajn pere de plurkomunirimeda konstanta ekspozicio, ekspozicioj portempaj, riĉa oferto de labor­renkontoj kaj  edukokupoj, koncertoj, filmoj kaj simile.

El la elsendo 21.11.2014. Legas Krystyna