Novaĵoj

La 2021-a jaro estis proklamita kiel Interacia Jaro de Kavernoj kaj Karsto. Lige kun tio la Universitato de Vroclavo, unu el pli gravaj centroj en la Centra Eŭropo okupiĝanta pri la esplorado de kavernoj planas vicon da eventoj. Unuavice estas preparata speciala retejo dediĉita al vaste planita eduka kaj sciencpopulariga agado ligita kun la mistera kaj malluma mondo konata unuavice al vespertoj. La retejo servos kiel platformo de konferencoj, lekcioj, filmprezentoj. Post malapero de la pandemio estas planataj ankaŭ renkontiĝoj ligitaj kun la vizitado de tiuj objektoj, regionaj konferencoj kaj sciencaj tendaroj. Al la prgramo la vroclava universitato invitis administrantojn de la regionaj kavernoj, kiuj estas disponigitaj al turistoj – Niedźwiedzia kaj Radochowska. Kun sciencistoj kunlaboros speleologoj kaj organizaĵoj okupiĝantaj pri la protektado kaj esplorado de karsto. Por la vastskale planita laboro kreiĝos internaiaj sciencistaj kolektivoj kun partopreno de poloj, ukrainajoj, ĉeĥoj kaj alilandaj kunlaborantoj.

El la elsendo 12.01.2021. Lagas Gabi – 1′ 24″

La pola Sejmo decidis pri pliaj memoromaĝoj en 2021, kio tradukiĝas al diversspecaj eventoj en la socia vivo. I.a. oni donos apartan atenton al la 3-amaja Konstitucio el 1791 en la kunteksto de ĝia nuntempa aktualeco. En 2021 poloj solenas la memoron de la legendeca Primaso de Pollando, Stefan Wyszyński, engaĝiĝanta en la socian vivon de la nacio, reliefiganta en sia instruado, ke bono de homo devas troviĝi en la centro de la socia kaj ekonomia vivo. En 2021 pasas lia 100-a naskiĝdatreveno. Nunjare pasas ankaŭ la 100-a naskiĝdatreveno de la sekva patrono de 2021, Stanisław Lem. Li estas la plej elstara aŭtoro de la pola sciencfikcia literaturo, kies romanoj kaj rakontoj kalkuliĝas al la kanono de la monda literaturo. Ili estis tradukitaj en pli ol 40 lingvojn kaj aperis ĝis nun en 30-miliona eldonkvanto. En 2021 poloj omaĝas ankaŭ la memoron de tri poetoj – de Cyprian Kamil Norwid, en lia 200-a naskiĝdatreveno, de Tadeusz Różewicz kaj Krzysztof Kamil Baczyński en ilia 100-a naskiĝdatreveno.

El la elsendo 12.01.2021. Lagas Maciek – 1′ 21″

Per la nunjara premio Benemerenti atribuata de la Ordinaro de la Polaj Militistaj Fortoj estis distingitaj la pola Limgardistaro, La Centra Militista Biblioteko kaj Presejo de Specialaj Eldonaĵoj. La Pola Limgardistaro fariĝis la laŭreato de la premio i.a. pro la ĉiutaga protekto de la limoj de Pollando, pro agadoj kies celo estas antaŭmalhelpi kaj kontraŭi nelegalan migradon kaj kontrabandadon, pro la gardado de la interesoj de la ŝtato kaj ĝiaj civitanoj. La Centa Militista Biblioteko estis distingita i.a. pro popularigado kaj prezentado de la atingaĵoj de la nuntempa kaj iama militista penso, evoluigado de interesiĝoj de legantoj pri sciencoj ligitaj kun sekureco kaj defendo, pro edukagadoj en formado de patriotaj sintenoj. La lasta distingito Presejo de Specialaj Eldonaĵoj estis premiita pro la tuto de siaj atingaĵoj, inkluzive de pretigado de liturgiaj tekstoj dank’ al kio militistaj sacerdotoj povas servi al soldatoj en ilia religia vivo ankaŭ en malfacilaj atmosferaj kondiĉoj.
La premioj Benemerenti de la Ordinaro de la Polaj Militistaj Fortoj estas atribuataj ekde 1995-a jaro.

El la elsendo 12.01.2021. Lagas Milada – 1′ 48″

Preskaŭ 61 procentoj de la polaj patroj dum la pandemitempo komencis pasigi tempon kun siaj infanoj. Temas pri la testorezultoj okazigitaj de la Ministerio por la Familio kaj Socia Politiko kadre de la programo Tato.net. Ili elmontris kiel ŝanĝiĝis la modelo de la patreco en la lastaj monatoj. Pli ol 21 procentoj de la respondintoj elmontris, ke la pandemio ebligis al ili evoluigi sian patrecon. Negative la situacion taksis pli ol 16 procentoj de la patroj dum pli ol 62 procentoj asertis, ke la pandemio ne influis ĝin. Tamen eĉ 60,8 procentoj de la enketitaj patroj konfesis, ke dum la pandemiperiodo ili pasigas kun siaj infanoj pli da tempo ol antaŭe. Inter la kontentomotivoj la enketitoj unuavice elmontris bonajn rilatojn kun siaj infanoj. Krome temas pri ilia kontento pri la infanoj, pri la familio kaj la edzino kaj ĝenerale pri pli da tempo pasigta kun la familio. Tiuj rezultoj povas helpi al la registaraj kaj eksterregistaraj organizoj ellabori helpoformojn al la patroj konstrui pozitivajn rilatojn kun siaj infanoj.

El la elsendo 05.01.2021. Legas Maciek – 1′ 14″

Pollando fariĝis en la Eŭropa Unio la plej granda bredanto de karpoj. La pola jara produktado konsistigas 30 procentojn de la unia karpobredado. En la kvanto de dek ok ĝis dudek mil tunoj jare polaj karpoj estas preskaŭ tutece destinitaj por la landa merkato. Laŭ la esplorinstituto Eurostat en 2018 en la Unio oni produktis 61 mil tunojn da karpo. Pollando liveris 16, 5 mil tunojn, Ĉeĥio ĉirkaŭ 18, 5 mil kaj Hungario ĉirkaŭ 11, 5 mil tunojn. Tamen la bredadrezultoj varias kaj en signfa grado dependas de la veteraj kondiĉoj. En Pollando ekzistas 3 mil matrumejoj okupiĝantaj pri la bredado de karpoj, unuavice en la suda kaj la okcidenta Pollando. Ĉi tiu fiŝo en la konscio de poloj intime ligiĝas kun la tradicio de la solena antaŭkristnaka Sanktvespera, Vigilia Vespermanĝo. Oni taksas, ke du semajnojn antaŭ la Kristnasko estas vendataj ĉirkaŭ 90 procentoj de la landaj karpoj. Kvankam polaj karpoj estias unuavice destinitaj por la interna merkato, tamen en 2019 ilia eksporto kreskis je 56 procentoj. Polaj karpoj en 2019 estis servataj plej grandkvante ĉe la unilandaj tabloj en Germanio, Francio, Estonio, Litovio kaj Britio.

El la elsendo 05.01.2021. Legas Milada – 1′ 51″

Ĉiam pli da polaj urboj reagas je alvoko limigi la rastadon de falantaj aŭtune arbofolioj. Inter ili estas Bjalistoko, Szczecin, Kielce, Rzeszów aŭ Vroclavo. En ĉi lasta urbo jam la duan jaron laŭvice okazas la socia kampanjo kun la devizo „folio ne estas balaaĵo”. Organizis ĝin la grupo La Vroclava Verdaĵo, al kiu aliĝis aliaj kiel la Ĉefurba Societo de Birdprotektado, La societo Rezino, Faŭno kaj Flaŭro Popovic.
La argumentoj de specialistoj reliefigas, ke la falintaj folioj signifas valoran naturan organikan sterkon, kiu influas la grundkvaliton kaj favoras multajn organismojn tie vivantajn. La tavolo de la falintaj teren folioj efike retenas kaj staplas akvon kaj limigas la akvovaporiĝon el la grundo. Tio estas grava por la protekto kontraŭ sekiĝo de la grundo kaj vivantaj en ĝi organismoj. La falintaj folioj krome efike izolas kaj rezistas la variadon de la temperaturo protektante grundorganismojn kaj plantojn kontraŭ frostiĝo. Sufiĉas malgrandaj ŝanĝoj en kutimoj de verdaĵadministrantoj aŭ ĝardenposedantoj. El tio sekvas la konsilo – rastu foliojn de sur la trotuaro kaj biciklaj vojetoj, sed lasu libere tiujn, kiuj kovras la parkajn kaj skvarajn terenojn.

El la elsendo 29.12.2020. Lagas Maciek kaj Barbara – 1′ 34″

Laŭ analizo de la Pola Ekonomika Instituto kreskas la konscio de poloj pri negativaj sekvoj de fumnebuloj super la urbo. 58 je 100 poloj interparolas pri aerpolucio, kaj 45 je 100 sekvas la kurantan situacion pere de apoj kaj interreto. Kreskas la kritika rilato al personoj, kiuj damaĝas la medion. Ĉiam pli ofte en la plej proksima najbarejo hejme kaj laborloke poloj ĉirkaŭas sin per plantoj, kiuj malaltigas la nivelon de aerpolucio – temas pri 48 procentoj. 25 procentoj aplikas la aerpurigilojn.
Tamen la raporto „Poloj kaj naturprotekto” elmontris, ke la edukado pri naturprotekto daŭre estas tre bezona. Nur du je tri testitaj poloj scias, ke la hejmaj fornoj estas la ĉefa fonto de aerpoluado malgraŭ la fakto, ke du trionoj asertas, ke konsideras influon de aerpoluado je la propra sano kaj tiu de siaj proksimuloj. La plej grandajn konojn pri la aerprotekto, pri la rezultoj de la spirado per la poluita aero kaj ĝiaj fontoj havas la loĝantoj de Kraków-regiono. Tie ekokonsilantoj aktivas en 62 komunumoj kaj donis en la lastaj jaroj preskaŭ 600 mil konsilojn. Krakovo mem gvidas plurajn edukkampanjojn por konsciigi la konsekvencojn de la fumnebulo. Aktivuloj el la organizaĵo Pola Fulmnebula Alarmo realigas projektojn, kiuj celas plibonigi la aerkvaliton.

El la elsendo 29.12.2020. Lagas Maciek kaj Barbara – 1′ 44″

La Ĉefa Statistika Oficejo publikigis la nunjaran eldonon de la raporto „La informadika socio en Pollando”. Pli ol 90 procentoj de la polaj hejmaj mastrumejoj disponas jam pri aliro al la larĝbenda interreto. Temas pri pli ol 3,7 procentoj pli ol en 2019. Iom pli ofte la reton uzas la loĝantoj de la urboj, sed en la nuna jaro la plej granda kresko de la internaŭtoj okazis en la kamparo kaj en la mezdense enloĝataj lokoj. Tiu evoluo okazis dank’ al la Operaca Programo Bita Pollando, por kiu oni destinis 6 miliardojn da zlotoj. En la tuta Pollando estas realigataj projektoj, kiuj certigos al pli ol 2 milionoj da hejmaj mastrumejoj tre rapidan retkonekton. Krome la aliron al la larĝbenda interreto ricevos pli ol 10 mil lernejoj kaj pli ol 100 unuoj de la Volontula Kontraŭincendia Servo. En la daŭro de la lastaj 12 monatoj la servojn de la publika administracio rete uzis preskaŭ 42 procentoj de la loĝantoj de Pollando en la aĝo de 16 ĝis 74 vivojaroj. Preskaŭ 61 procentoj de la loĝantoj el la sama aĝgrupo butikumis rete. Pro la pandemio 25 procentoj de laborantoj en la aĝgrupo inter la 16-a kaj la 74 vivojaroj utiligis la ŝancon labori distance dank’ al la interreto.

El la elsendo 22.12.2020. Legas Milada – 2′ 01″

La 14-an de decembro okazis la solenaĵo en la prezidenta rezidejo dum kiu la pola prezidenta paro transprenis la Pacan Lumon de Bet Leĥem kiel simbolon de bono, frateco kaj servo. Ĝia nunjara devizo lige kun la kontraŭbatalado de la kronvirusa pandemio tekstas ĝuste La Lumo de servo. La disportadon de la Paca Lumo de Bet Leĥem oni komencis en 1986. Unu jaron poste la patronecon super ĝi transprenis aŭstraj skoltoj. Ĉiujare knabo kaj knabino transprenas la lumantan torĉon el la Groto de la Naskiĝo de Jesuo. Sekve el Vieno ĝi estas transdonata en multaj eŭropaj landoj al la loĝantoj de urboj aj reprezentatoj de skoltaj organizoj. Asocio de la Pola Skoltaro aliĝis al la kampanjo en 1991. La Pacan Lumon de Bet Leĥem polaj skoltoj ricevas de skoltoj slovakaj. La plia transdonado okazas alterne en Slovakio kaj Pollando. Polaj geskoltoj, kiel ĉenero en la disportado de la Lumo transdonas ĝin al skoltoj en Rusio, Litovio, Ukrainio kaj Belorusio, al Germanio kaj al Svedio.

El la elsendo 19.12.2020. Legas Milada – 1′ 32″

Pollando okupis la kvian lokon, avancinte de la 16-a, en la rangolisto de la landoj, en kiuj la kondiĉoj por la merkatista agado de virinoj estas la plej favoraj. Apud Svedio, kiu avancis de la 25 al la 8-a loko ĝi estas la 2-a lando, kiu en 2020 notis la plej grandan avancon. Pollandon antaŭis Israelo, Usono, Svislando kaj Novzelando. Temas pr la donitaĵoj el la kvara esploreldono de MIWE, kiu taksis la kontribuon de merkatistinoj el la tuta mondo al la socia kaj ekonomia vivo. Evidentan kreskon de la pozicio de Pollando oni notis ankaŭ en la parta rangolisto sumiganta la partoprenon de virinoj sur la labormerkato, inkluzive de ilia nombro sur manaĝeraj kaj specializaj postenoj. La raporto de MIWE prezentis krome enkondukan analizon de la pandemio je la vivo de virinoj gvidantaj la propran merkatistan agadon. Rezultas el ĝi, ke en la tutmonda skalo la gvidataj de virinoj entreprenoj pli forte suferis panedmikonsekvencojn. Eĉ 87 procentoj de la firmaoj gvidataj de virinoj suferis negativajn sekvojn de la krizo.

El la elsendo 15.12.2020. Legas Milada – 1′ 34″

Nacia Agentejo de Studenta Interŝanĝo kaj Konfederacio de la Rektoroj de Polaj Altlernejoj decidis, ke preskaŭ 900 junuloj el Belorusio dank’ al la agentejo ekstudos en la plej proksima akademia jaro en 73 polaj altlernejoj. Studontoj el Belorusio mem elektis la interesajn por si altlernejojn kaj studdirektojn. Plej multaj stipendiotoj interesiĝis pri la Varsovia Universitato, Adam Mickiewicz-Universitato en Poznano, pri la krakova Jagelona Universitato, pri la Universitato de Lodzo, pri la Ĉefa Komerca Lernejo, pri la Bjalistokaj politekniko kaj universitato. Plej ofte kandidatoj je studentoj en Pollando elektis administradon, informadikon, turismon kaj ripozon, internaciajn rilatojn, loĝistikon kaj kuracistan fakultaton. Polaj altlernejoj de jaroj ĝuas popularecon inter belorusaj junuloj. Ili estas la dua post ukrainanoj plej granda nacia grupo de eksterlandaj studentoj en Pollando. Kadre de la projekto „Solidaraj kun studentoj” belorusaj junuloj ricevos ĉiumonatan stipendion de la pola ŝtato kaj estas liberigitaj de pagoj pro la studoj. Krom la pola programo „Solidaraj kun studentoj” funkcias du pliaj programoj celitaj al la akademia medio en Belorusio. Kadre de la programo „Solidaraj kun sciencistoj” ĉirkaŭ 20 belorusaj sciencaj laborantoj povas veni por staĝi en polaj altlernejoj. Kadre de la programo „Solidaraj kun instruistoj” 15 belorusaj instruistoj partoprenas Postiplomajn Kvalifikaj Studojn pri la Instruado de la Pola Kulturo kaj Lingvo kiel Fremda en la Universitato de Katowice.

El la elsendo 15.12.2020. Legas Maciek – 1′ 52″

Por kontraŭbatali la disvastiĝon de Kovim-19 en la tuta mondo oni aplikas – laŭ diversaj kriterioj – la protektomaskojn, sekve multloke kreskis bezonateco je ili kaj ilia importo. Kun la donitaĵoj el la unua duono de la 2019-a jaro kaj la sama periodo de 2020 la importovaloro de vizaĝmaskoj al la Eŭropa Unio signife kreskis. Dum la unuaj 6 monatoj de 2019 al la Unio oni importis protektajn maskojn kun la valoro de 800 milionoj da eŭroj. En la unua duono de 2020 la importovaloro de protektomaskoj superis 14 miliardojn da eŭroj. Temas pri kresko 1800-procenta. Plej multajn maskojn importis la uniaj landoj kun la plej multnombra loĝantaro, tamen analizante la valoron de la importo je unu loĝanto videbliĝas diferencoj inter la unuopaj landoj. Plej multajn maskojn kalkulite je unu loĝanto importis Luksemburgo lige kun ties politiko pri landa maskodistribuado. La valoro de la importitaj maskoj pokape egalis al 121 eŭroj. La valoro de la maskoimporto de Belgio, Germanio kaj Francio je unu loĝanto superis 50 eŭrojn. La importovaloro de maskoj al Kipro, Pollando, Svedio, Kroatio, Greklando kaj Bulgario ne superis 10 eŭrojn je unu loĝanto. La ĉefa liveranto de vizaĝmaskoj al la Unio estis Ĉinio. En la unua duono de la 2020-a jaro la Unio aĉetis en Ĉinio eĉ 92 procentojn de ĉiuj vizaĝmaskoj, je 30 procentoj pli ol en la unua duono de la 2019-a jaro.

El la elsendo 08.12.2020. Legas Maciek – 1′ 46″

„Kristnasko digna kaj ne nutraĵmanka” estas la devizo de la nunjara Festokaza Nutraĵkvestato, okazinta inter la 23-a kaj la 28-a de novembro. Nunjare pro la pandemio la kampanjon ne partoprenis volontuloj, sed tradicie klientoj povis provizi per krome aĉetitaj nutraĵproduktoj korbojn situigitajn ĉe la vendejkasoj de du mil vendejoj en la tuta lando. Nunjare aldone funkcias karitata reta vendejo, en kiu eblas aĉeti virtualajn produktojn. La kolektita tiel mono servas por aĉeto de nutraĵoj por personoj en malfacila ekonomie vivsituacio. Laŭ la Ĉefa Statistika Oficejo ĉirkaŭ 1 miliono 600 mil personoj vivas en Pollando en ekstrema mizero disponante pri malpli ol 600 zlotoj monate, ĉiutage frontante la dilemon ĉu pagi fakturojn, aĉeti medikamentojn aŭ nutraĵojn. Pasintjare kadre de la Festokaza Nutraĵkvestado oni kolektis por personoj bezonantaj 708 tunojn da nutraĵoj. La kampanjon la 24-an fojon organizas Federacio de la Polaj Nutraĵbankoj.

El la elsendo 01.12.2020. Legas Maciek – 1′ 10″

Rande de Białowieża-praarbaro (la nord-orienta Pollando) finiĝis la kampanjo dum kiu identigajn ringojn ricevis pli ol 10,6 mil birdoj. Temas pri flamkardeloj, ruĝgorĝuloj, ĉifĉafoj, grandparuoj, sed ankaŭ pegoj, strigoj aŭ bluvostuloj. La ringuma kampanjo okazanta apud la Akvoreceptaklo Siemianówka daŭras ekde 2002 kaj partoprenas ĝin ankaŭ ornitologoj kaj studentoj el la Bjalistoka Universitato. La nunjara kampanjo daŭris ekde aŭgusto. En ĝia daŭro la birdoj estis kaptataj pere de diversspecaj retoj kaj tuneloj dislokitaj ĉe konektejoj de la akvoreceptaklo kaj tero, en arbustoj kaj sur terenoj surkreskitaj de fragmito. Dum la ringuma kampanjo oni signis la birdospecion, la staton de la birdo inkluzive de ĝia grasohisto, kio tradukiĝas al la kolektitaj energiprovizoj. Estis kolektitaj krome la biometraj donitaĵoj kaj notita la birdopezo post kio birdoj estis liberigataj. Ĉiuj esplordonitaĵoj trafis al la Ornitologia Stacio de la Muzeo kaj Instituto pri Zoologio de la Pola Sciencakademio en Gdansko. En la ringuma kampanjo krom ornitologoj kaj studentoj partoprenas ĉiam pli da volontuloj. Oni planas venontjare komenci la kampanjon jam printempe por ricevi pli plenan bildon pri tio, kiuj birdoj kaj kiam alflugas al la Akvoreceptaklo Siemianówka.

El la elsendo 01.12.2020. Legas Milada – 2′

Caritas Polska distribuos du milionojn da kandeloj kiel ornamon de la Kristnaskaj Sanktvesperaj Tabloj. La akiritaj tiuvoje rimedoj servos por la financado de nutraĵoj, somera ripozo, stipendioj, rekapabligado kaj kuracado de infanoj. Ĉiuj 10 groŝoj pro la vendo de unuopa kandelo estos destinitaj por helpi infanojn en la Proksima Oriento, kiuj suferas pro militkonfliktoj. La patrono de la kamanjo estas Pola Radio. La Sanktvespera Helpokampanjo por Infanoj estas la plej malnova kampanjo de Caritas Polska kreiĝinta en 1994. La kandeloj estas distribuataj en paroĥoj kaj diocezaj Caritas-centroj. La alia Kristnaskokaza kampanjo realigata de Caritas Polska kune kun la varsovia urbogardistaro estas „Iom da varmo por senhejmuloj”. Realigata de kvin jaroj kampanjo konsistas en liverado de varmaj manĝoj, plejdoj, ŝtrumpoj kaj dormosakoj al senhejmuloj vivantaj ekster sociaj rifuĝejoj kaj tranoktejoj.

El la elsendo 01.12.2020. Legas Milada – 0′ 24″

Eurostat antaŭnelonge prezentis donitaĵojn koncerne la 2019-an jaron pri la forlasado de la gepatra hejmo fare de junaj eŭropanoj. Poloj en ĉi tiu statistiko ne apartenas al avanuloj. Ili forlasas la gepatran hejmon havante meze iom pli ol 27 jarojn, tamen polinoj faras tion je pli ol du jaroj pli frue ol poloj. Tiu diferenco malavantaĝe por viroj aperas en la tuta Unio kaj egalis en 2019 al 27,1 jaroj. La samrilata aĝo por virinoj egalis al 25,2 vivojaroj. La statistika eŭropano estis forlasanta la gepatran hejmon havante 26,2 jarojn, sed oni atentigas pri tiaj landoj kiel Svedio, Danlando, Finnlando, al kiuj laste aldoniĝis Estonio, en kiuj junaj personoj delonge karakteriziĝas per la loĝeja sendependeco. La rezultoj rilate junajn polojn elmontras ankaŭ tion, ke ili nun pli frue ol ankoraŭ antaŭ 15 jaroj rezignas pri la kunloĝado kun la gepatroj. Samtempe en la periodo inter 2009 en 2019 la rezultoj rilate Pollandon estis pliboniĝantaj trioble pli rapide ol montris la uniaj mezindicoj. En 2019 la rezultojn malpli bonajn ol polajn notis Slovenio, Rumanio, Greklando, Portugalio, Hispanio, Malto, Bulgario, Italio, Slovakio kaj Kroatio. Tio ligiĝas ankaŭ kun la fenomeno de senlaboreco de junaj homoj – aparte en tiaj landoj kiel Grekio, Portugalio, Italio aŭ Hispanio.

El la elsendo 24.11.2020. Legas Maciek – 1′ 45″

Dietikistoj rekomendas, ke legomoj kaj fruktoj konsistigu almenaŭ duonon de niaj ĉiutagaj manĝoj. En oktobro 2020 nur 15 procentoj de poloj observis tiun rekomendon. 40 procentoj de la enketitaj pri tio poloj manĝis legomojn kaj fruktojn 4-5 fojojn, kaj 16 procentoj dum ĉiuj el la 6 manĝajoj tage – inkluzive intermanĝajn mordaĵetojn. Tamen eĉ 29 procentoj ne konsideris legomojn kaj fruktojn en sia menuo. Baze de deklaroj pri manĝajoj de la t.n. antaŭa tago la ekzamenintoj elmontris, ke nur 15 procentoj de poloj nutris sin konforme al rekomendoj de specialistoj, se temas pri legomoj kaj fruktoj kiel duono de la menuo. 32 procentoj ĝenerale konsideras tiujn produktojn en la menuo. Tro malriĉan menuon je legomoj kaj fruktoj havas 53 procentoj de poloj, sed ĉe 40 procentoj tiuj produktoj aperis en duono de la ĉiutagaj manĝaĵoj. 13 procentoj de la ekzamenitoj manĝis tre malmultajn legomojn kaj fruktojn kaj foj-foje ili ne manĝis ilin entute. En oktobro 2020 inter la fruktoj plej grandan popularecon ĝuis pomoj, kiujn sekvis prunoj kaj piroj. Inter legomoj plej popularaj estis terpomoj, tomatoj, cepoj. Krome kukumoj, karotoj, paprikoj kaj brasikoj.

El la elsendo 24.11.2020. Legas Milada – 1′ 48″

Je kvin procentoj kreskis en Pollando la produktado de la anasa viando. La komparo koncernas la unuan jarduonon rilate al la stato de antaŭ unu jaro. Tiel Pollando preterpasis Hungarion kaj okupis la duan lokon en Eŭropo post Francio. La kresko de la produktado de la anasa viando okazis malgraŭ la pandemio. La situacio estas des pli interesa, ke kreskoj en Pollando forte kontrastas kun malkreskoj ĉe aliaj produktantoj. Ekzemple en Francio la produktado de la anasa viando malkreskis je 32 procentoj, en Germanio je 25 procentoj. Pollando estas la plej granda produktanto de la kortbirda viando en Eŭropo, kio koncernis ĝis nun la kokidan viandon. Nun al la polaj bredantoj de kokinoj aldoniĝis bredantoj de anasoj.

El la elsendo 17.11.2020. Legas Maciek – 0′ 53″

Lastdimanĉe la 15 mastrumadoj de Azio kaj Pacifiko kreis la plej grandan en la mondo blokon de libera komerco, iniciatitan de Ĉinio. La interkompreniĝo estis subskribita en la fino de la 37-a pintrenkonto de ASEAN en Hanojo. Difinata kiel regiona kompleksa ekonomia partnereco, RCEP fariĝas la plej granda en la mondo komerca kontrakto laŭ la vidpunkto de landa produkto brutte kaj ĉirkaŭprenas du miliardojn da homoj, alivorte ĉirkaŭ 30 procentojn de la monda populacio. Ĝia celo estas krei gigantan sferon de libera komerco inter 10 ŝtatoj de ASEAN: Indonezio, Tajlando, Singapuro, Malajzio, Filipinoj, Vjetnamio, Birmo, Kamboĝo, Laoso kaj Brunejo unuflanke kaj aliflanke – Ĉinio, Japanio, la Suda Koreio, Aŭstralio kaj Novzelando. Hinda Unio retiriĝis el la interparoloj de RCEP en novembro de la pasinta jaro, sed la gvidantoj de ASEAN certigas, ke la pordo por ĝia aliĝo restas malferma. La interkonsento, kies ideo radikas en 2012 estas konsiderata de ekspertoj kiel ĉina reago je suspenditaj nun komercaj intertraktoj kun Usono.

El la elsendo 17.11.2020. Legas Milada – 1′ 40″

Kiel informis en sia plej nova raporto Internacia Federacio de Robotiko (IFR) la kvanto de robotoj en la industrio kreskas kaj baldaŭ egalos al tri milionoj. Pollando en la raporto sumiganta la vendon de robotoj en 2019 ektroviĝis ĉe la 15 loko inter landoj, kiu aĉetas industriajn robotojn. Tio estas la plej bona rezulto de Pollando. Tamen la kvanto de robotoj en la pola industrio estas daŭre tro malalta por proksimiĝi al la monda avanularo. Je unu roboto instalata en Eŭropo kalkuliĝas tri en Azio. En 2019 plej multajn industriajn robotojn instalis Ĉinio.

El la elsendo 10.11.2020. Legas Milada – 0′ 54″

La pola flugkompanio LOT direktas al Vjetnamio du aviadilojn, kiuj servos en la kadro de Bamboo Airways. La aviadiloj estis disponigitaj laŭ la formulo wet-lease, do kun la anaro, asekuro kaj vivteno por la periodo ekde la 15-a de novembro 2020 ĝis la 14-a de majo 2021. Temas pri la aviadiloj Embraer 195. La vjetnama flanko elektis la polan flugkompanion, ĉar ĝi disponas pri la konfirmatesto EASA, garantianta realigadon de la aviadoperacoj konforme al la plej altaj normoj. La vjetnama flugkompanio Bamboo Airwayes priservas landajn flugojn, krome internaciajn al Japanio, Ĉinio, Suda Koreio kaj Tajvano.

El la elsendo 10.11.2020. Legas Milada – 0′ 59″

Dum la dua jarkvarono de 2020 la unia merkato sentis la influon de la sekvoj ligitaj kun la restriktoj aplikataj fare de la membroŝtatoj pro Kovim-19. Evidentiĝis samtempe, ke la indicoj de enlaborigo kaj senlaboreco mezurataj flanke de la Internacia Labororganizo ne estas sufiĉaj por priskribi ĉiujn fenomenojn sur la labormerkato. Tial la unia statistika oficejo Eurostat publikigis aldonajn jarkvaronajn donitaĵojn sezone adapteblajn. Laŭ ili i.a. eblis ekscii, ke kompare al la unua jarkvarono de 2020 en la dua la stagno sur la unia labormerkato kreskis en ĉiuj membraj ŝtatoj escepte de Latvio. La enlaborigo malkresis en ĉiuj landoj escepte de Luksemburgo. En ĉiuj landoj – koncerne kiujn aperis donitaĵoj – estis notita malkresko de efektiva labortempo kalkulita kiel fakte tralaboritaj laborhoroj.

El la elsendo 03.11.2020. Legas Maciek – 1′ 02″

Oni laboras pri dokumento ebligonta al etkvantaj vinproduktantoj grandigi la produktan vinkvanton ĝis 100 mil litroj jare. Ĝis nun rilate ilin validis la dekmillitra limigo. Samtempe estos simpligitaj registroproceduroj por malgrandaj firmaoj okupiĝantaj pri la produktado kaj distribuado de i.a. kvalitaj vinoj, medoj kaj cidroj, kvalitaj pirdevenaj alkoholaĵoj produkitaj baze de fruktoj el la propra farmbieno. Tiuj solvoj povas altigi la profitdonecon de tiu ĉi produktado, kvankam pro duma malmulteco de ĉi specaj produktantoj ne altiĝos aparte la produktado de alkoholaĵoj ĝenerale. Aliflanke tiu produktado altigos la turisman atrakciecon de regionoj, en kiuj estos produktataj sufiĉakvante lokaj vinoj, cidroj kaj pirdevenaj alkoholaĵoj.

El la elsendo 03.11.2020. Legas Milada – 1′ 11″

La Instituto pri la Nacia Memoro informis pri la nunjaraj laŭreatoj de la premio Historiatestanto, kiu estas atribuata ekde 2009. Ĝi celas personojn kaj organizojn, meritiĝintajn en la memorindigado de la historio de la pola nacio ekster la limoj de Pollando. En 2020 ricevis ĝin tri personoj kaj tri organizoj. Motivante la premiatribuon al Teruo Matsumoto la Instituto atentigis, ke li estas elstara japana historiisto interesiĝanta pri la pola historio, aparte pri la problemo de la sortoj de poloj kaj Pollando dum la 2-a mondmilito, esploranta i.a. problemon de la tiel nomataj siberiekzilitaj poloj infanoj, de la agadoj de Janusz Korczak kaj Bronisław Piłsudzki. Oni atentigis krome, ke Matsumoto disvastigas konojn pri la plej nova historio de Pollando en Japanio. Niaflanke ni aldonu, ke Teruo Matsumoto estas konata varsovia esperantisto delonge vivanta en Pollando. La premiita nunjare alia persono estas Janos Tischler el Hungario, kiu – kiel atentigite – en signifa grado kontribuis al la flegado de la hitoria memoro pri Pollando kaj poloj en Hungario kun aparta konsidero de la eventoj de la 1956-a jaro en Poznano kaj Budapeŝto. La tria persono kun la premio Historiatestanto estas Frans C.K. Ruczynski el Nederlando, la prezidanto de la fondaĵo Museum Breda-Polen 1939-1945, kies patrono estas generalo Maczek. Li distingiĝas pri flegado de la memoro pri la engaĝiĝo kaj rolo de polaj soldatoj en liberigo de Nederlando. Informante pri la nunjaraj premioj la Instituto pri la Nacia Memoro elmontris la Fondaĵon de Bonfarado kaj Helpo „Domo de la Pola Kulturo en Vilno”. Ĝi estis difinita kiel „la plej grava institucio por poloj kaj pola kolonio en Litovio pro vasta spektro de agadoj servantaj al popularigado de la pola historio, kulturo kaj lingvo. Inter la distingitoj troviĝas ankaŭ Rondo de la Pola Kulturkleriga Asocio en la ĉeĥa Cierlicko-Kościelec, kiu koncentriĝas pri memorindigado de la polaj pilotoj Żwirko kaj Wigura, kiuj peresis proksime de ĉi tiu loko, krome organizante eventojn ligitajn kun la pola historio, kulturo kaj tradicio. La lasta distingita nunjare organizo estas Muzeo-Pola Ĉambro omaĝanta kaj populariganta la heredaĵojn de la pola kolonio en Danlando. Ĝi pridokumentas la malmulte konatan historion de la polaj sezonaj laborantoj; kolektas, protektas kaj diskonigas la kulturatestojn pri la pionora generacio de la polaj enmigrantoj, zorgante samtempe pri la konigado de la historio de Pollando.

El la elsendo 30.10.2020. Legas Barbara – 3′ 22″

Lastĵaŭde (la 22-an de oktobro) la Konstitucia Tribunalo verdiktis la makongruecon de la tiel nomata eŭgenika premiso kun la Konstitucio de Pollando. Post ĝia publikigo en Leĝoĵurnalo en Pollando ĉesos validi reguloj ebligantaj abortigon kaze de supozo pri difekto aŭ malsano de la infano. En plimulto inter mil, en la lastaj jaroj, abortigoj ĉi-rilataj temis pri supozo, ke koncernaj homembrionoj estas difektitaj per Down-sindromo. Tiu verdikto ne influas la daŭran validecon de abortigoebleco kaze de la sanminaco por la graveda virino kaj gravediĝo sekve de perforto. La verdikto de la Konstitucia Tribunalo elvokis ekstremajn protestojn, inkluzive atakojn kontraŭ sanktejoj en la tuta lando, defende por kiuj organizaĝis civitanoj.

El la elsendo 27.10.2020. Legas Barbara – 1′ 14″