Kulturkroniko

La Eŭropa Filmakademio prezentis liston de animaĵoj nomumitaj por la Eŭropa Filmpremio. Inter kvar titoloj troviĝas la pola filmo „Via Vincent”, la unua en la filmhistorio beletra filmo kreita laŭ pentrista tekniko, reĝisorita de Dotota Kobiela kaj Hugh Welchman. Por la filmo estis uzitaj 65 mil bildoj, pentritaj de 125 pentristoj – 65 el Pollando kaj 60 el eksterlando. La filmon kunkreis pentristoj de 15 naciecoj, kiuj neniam kune kunsidis. Dank’ al kunigo de la biloj kreiĝis vigla, beletra filmo prezetanta la pentroarton de van Gogh postmorte agnoskita patro de la moderna arto. La filmintrigo okazas unu jaron post la morto de la artisto. Ĝia ĉefmotivo estas letero de Vincent al la frato, Theo van Gogh neniam sendita. La tasko de la filo de la leterportisto amikiĝinta kun Vicent estas liveri ĝin al la frato de la pentristo. La nunjara 30-a eldono de la eŭropaj filmpremioj okazos la 9-an de decembro en Berlino. Krom „Via Vincent” en la kategorio de la animitaj filmoj nomumitaj estis  „Ethel and Ernest” de Roger Mainwood, „Louise by the Shore” de Jean-François Laguionie,  „Zombillenium” de Arthur de Pins kaj Alexis Ducord.

El la elsendo 27.10.2017. Legas  Milada – 1’44”

Ĝis la 5-a de novembro en la Muzeo de Sinjoro Tadeo en Vroclavo eblas rigardi la ekspozicion pri la historio de la fama manuskripto de Adam  Mickiewicz, sekvante ŝanĝojn faritajn en ĝi fare de la aŭtoro.  Krom la manuskripto el la Nacia Instituto de Ossoliński-familio en la ekspozicio troviĝas 18 unuopaj folioj el la laborkajero kaj prespreta teksto de la epopeo. Aparte estas ekspoziciita la manuskripto de Klarigoj. Kutime ili ĉiuj troviĝas en la Pola Biblioteko en Parizo, Literatura Muzeo de Adam Mickiewicz en Varsovio, Nacia Muzeo en Krakovo kaj la Centro de la Dokumentado kaj Studumo pri la papado de Johano Paŭlo la 2-a en Romo. La ekspozicio memorigas la rolon de la verko en la pola kulturo pentranta la panoramon de la pola socio lime de la 18-a kaj 19-a jarcentoj.

El la elsendo 20.10.2017. Legas  Tomek – 0’54”

Pli ol 400 objektoj tiaj kiel vestoj, mebloj kaj pentraĵoj, kiujn ŝatis la burĝaro en la unua duono de la 19-a jarcento troviĝas en la ekspozicio de la varsovia Nacia Muzeo, dediĉita al la stilo Biedermeier, difinata ankaŭ kiel la hejma romantiko. Ĝi proksimigas germanan, aŭstran arton kaj artverkojn kreiĝintajn sur la polaj teritorioj. La verkojn de Ferdinand Waldmuller, Carl Spitzweg kaj Moritz von Schwind akompanas tiujn de Jan Chrucki, Aleksander Gryglewski, Rafał Hadziewicz, Wincenty Kasprzycki kaj Marcin Zaleski. La ekspozicio konsistas el kvar partoj, kiujn dividas salonoj aranĝitaj en la stilo de la epoko. La unua parto prezentas „malgrandan stabiliĝon de solidaj burĝoj, familion, artiston, socion”, la alia estas dediĉita al la burĝaj infanoj, kiuj fariĝis grava konsumanto de kulturo kaj por kiuj estis kreataj specialaj etaj mebloj kaj ludiloj. La ceteraj ligiĝas kun loka kaj nacia identeco, vojaĝoj, kuraccela turismo kaj ripozo. La plej granda parto ekspozicias meblojn, arĝentaĵojn, ceramikaĵojn, vitraĵojn, vestojn kaj akcesoraĵojn de modo. Tiun interesan ekspozicion akompanas specialaj gvidadoj, prelegoj kaj muzeaj lecjonoj destinitaj por ĉiuj vizitantoj – infanoj, junuloj, plenkreskuloj kaj neplenlertuloj.

El la elsendo 20.10.2017. Legas  Tomek – 1’29”

Meze de oktobro en Krakovo okazis la tria kongreso de la eksterlandaj esplorantoj de la historio de Pollando kiun partoprenis 250 prelegantoj el 37 ŝtatoj. La 4-taga evento riĉa je lekcioj kaj diskutoj organizita de la Krakova filio de la Pola Historia Societo, la Jagelona Universitato kaj Pedagogia Universitato formis spacon por eksterlandaj kaj polaj specialistoj por interŝanĝi ideojn kaj firmigi interesiĝon pri la historio de Pollando. Laŭ historiisto de la Jagelona Universitato, prof. Krzysztof Zamorski, la historio de Pollando ne estas ĝenerale konata kaj lekciiata sed eblas konstati kreskon de interesiĝo pri la pasinteco kaj pli nova historio de Pollando.  Pruvas tion kreskanta kvanto de fremdlingvaj publikaĵoj.  Pri la historio de la Pola Respubliko kreiĝas aparte multaj publikaĵoj en la germana kaj angla lingvoj. Pri la historio de Pollando interesiĝas ankaŭ nacioj kiuj kunloĝis sur la teritorio de la Respubliko de Ambaŭ Nacioj kies kreo ligiĝas kun la Unio de Lublin el la 1569-a jaro. La gvidtemo de la kongreso estis la iama respubliko – historio, memoro, heredaĵo. La gastoj en 24 podiaj diskutoj kaj sesioj interŝanĝis opiniojn pri la fenomeno de la iama respubliko, ĝia heredaĵo, plurkultureco kaj la nacimemoro de ĝiaj loĝantoj. La aranĝon akompanis salono de la historia libro enhavanta publikaĵojn de kelkdek eldonistoj.

El la elsendo 13.10.2017. Legas Maciek – 1′ 41″

La kolektoj de la bita Nacia Biblioteko riĉiĝis en oktobro 2017 per dumiliona objekto. Temas pri urno kun cindroj de nepritakseble valoraj manuskriptoj kaj malnovpreaĵoj de la Nacia Bilioteko bruligitaj de germanoj en oktobro 1944 post la falo de la Varsovia Insurekcio. Polona intertepe riĉiĝis je novaj funkcioj ebligante al la legantoj trarigardi gazetojn laŭ kalendaro kaj konsulti panelon, en kiu kulturinstitucioj prezentas siajn provizojn utiligante la infrastrukturon de la bita biblioteko. Polona disponigas al la publiko librojn, manovpresaĵojn, manuskriptojn, grafikaĵojn, mapojn, muziknotojn, fotografaĵojn, flugfoliojn kaj poŝtkartojn bitigitajn helpe de la plej modernaj teknologioj. Ĉiuj ĉi objektoj apartenas al la publika domeno kaj eblas ilin utiligi ankaŭ komerce.

El la elsendo 13.10.2017. Legas  Milada – 1’54”

En la vroclava Nacia Muzeo (la sudokcidenta Pollando) unu el la ekspozicisalonoj estis lastatempe aparte destinita por la relikvujo de sankta Dorotea. Ĝi troviĝas kadre de la konstanta galerio dediĉita al la regiona arto el la 14-a kaj 16-a jarcentoj, iam utiligata por prezenti la malfrumezepokajn objektojn  de la metiarto. Speciale aranĝita salono akcentas la rangon de la eksponaĵo, kiu estas brila verko de la oraĵumista arto el la 15-a jarcento. La unua mencio pri la relikvujo de sankta Dorotea aperis en la financa libro de la vroclava urbodomo el 1445. Ĝi konsistas el malnovaj kaj novaj elementoj. Al la malnovaj kalkuliĝas la busto de la sanktulino farita probable en Vroclavo. Al la novaj – bazo kun riĉornama bordaĵo kaj krono el la limo de la 15-a kaj 16-a jarcentoj, kiujn oni ligas kun la hungara oraĵumista arto. Laŭ tradicio sankta Dorotea estis kristana martirino el la 4-a jarcento. En ikonografio ŝi estas prezentata kiel juna virino en reĝaj vestoj kun diademo aŭ krono surkape, kun tiaj atributoj kiel rozo, florbukedo, florkrono, arbusto kreskanta ĉe ŝiaj piedoj kaj kun korbeto da fruktoj kaj floroj. Ŝia bildo troviĝas en la blazono de Vroclavo.

El la elsendo 13.10.2017. Legas  Tomek – 1’27”

La inaŭguro de la ekspozicio ABC de la pola dizajno en la Historia Muzeo en Budapeŝto inaŭguris ciklon Pollando Cent realigatan de Adam-Mickiewicz-Instituto lige kun la 100-jariĝo de la reakiro de suvereneco fare de Pollando en 2018. En la salonoj de la muzeo en unu el la aŭloj de la Reĝa Kastelo en Buda estas prezentaj cent verkoj bildigantaj la historion de la pola dizajno ekde 1918. Tiun ĉi jaron reprezentas la ludilo Wawel-drako de Zofia Stryjeńska. Krome 25 nuntempaj polaj artistoj prezentas siajn artajn variaĵojn pri aliaj historiaj projektoj. La dizajno bildigas ne sole interesiĝemon de pola artistoj kaj iliajn kreajn viziojn sed ankaŭ projektojn rekte ligiĝanajn kun industria dizajno. Estas planata krome kumuna ekspozicio dediĉita al la pola kaj hungara koncepto de dizajno kiun la instituto prezentos ne sole en Pollando kaj Hungario sed ankaŭ en aliaj eŭropaj landoj. Dum la plej proksimaj kvar jaroj Adam-Mickiewicz-Instituto realigos kunlabore kun aliaj eksterlandaj partneroj multajn diversajn projektojn dediĉitajn al la atingaĵoj de la pola kulturo dum la lastaj cent jaroj. Krom dizajno estos prezentataj videoartoj, muziko, arkiteturo, ekspozicioj kaj prelegoj. La ekspozicio pri la pola dizajno inaŭgurita dum la Budapeŝta semajno de dizajno funkcios ĝis la 15-a de oktobro.

El la elsendo 06.10.2017. Legas Maciek 1′ 35″

La nuntempa eldono de la manuskripto de Mikołaj Kopernik „De revolutionibus orbium coelestium” aperis en la kolekta eldonkvanto de nur 99 ekzempleroj dank’ al apliko de modernaj skaniloj, 24-karata oro kaj meteorito de antaŭ kvar kaj duona miliardoj da jaroj. La epokfara por la mondo sciencovivoverko de Mikołaj Kopernik dum jaroj troviĝanta en la listo de malpermesitaj libroj kreiĝis sur paperrulaĵoj dum pli ol tri jardekoj. La originalo estas nun protektata en speciala fajroimuna biblioteka sekurŝranko en la Jagelona Universitato. Ĝi estas strikte protektata kontraŭ lumo, humideco, temperaturoj kaj aerpremo kiuj povus damaĝi la enorme valoran manuskripton. Nenio do miriga, ke publike ĝi estas prezentata tre malofte sed ankaŭ la akiro de permeso bitigi la verkon postulis longajn intertraktojn, zorgeman esploron de la manuskripto kaj aplikon de la plej modernaj skaniloj. Dank’ al ĉio ĉi post multmonata komuna laboro de sciencisto kaj ekspertoj el diversaj sciencobranĉoj kreiĝis la unua en la historio fidela kopio de Kopernik-manuskripto kiun ekde nun povas esplori ne sole malvasta sciencista rondo. Krom mezepokaj motivoj kaj mane pentrita portreto de la sciencisto la faksimilaĵo estas ornamita per juvelistaj ŝtonoj, 33 malakitoj, 79 koraloj, 15 Swarovski-kristaloj, 75 turkisoj kaj po unu sunŝtono, lapis lazuli kaj metorito de Muonionalusta. „De revolutionibus” estas la plej valora manuskripto de la polaj kolektoj. Ekde 1999 ĝi troviĝas en la Unesko-listo de Memoro de la Mondo.

El la elsendo 29,09,2017. Legas  Maciek – 02′ 03″

En la Varsovia malnovurba kvartalo ekde la komenco de septembro funkcias Muzeo de farmacio prezentante sian ĉefeskpozicion Res pharmaceuticae. Eblas en ĝi konatiĝi kun la historio de kuraciloj, venenoj kaj narkotaĵoj. Kun rekonstruitaj internoj de malnovaj apotekoj, antikvecaj mebloj, farmaciistaj instrumentoj kaj ujoj. La ĉefa celo de la ekspozicio estas popularigi la konojn pri la farmacihistorio. En kvin salonegoj troviĝas laŭtemaj ekspozicioj. Officina Sanitatis prezentas la historion de apotekoj kaj apotekistan aktivadon ekde la antikva epoko. Referencante al la figuroj de famaj farmaciistoj, ekzemple la vivanta en la 2-a jarcento de nia erao romia kuracisto Galen. Materia medica proksimigas konojn pri naturaj produktoj, plantaj, bestaj, rokaj, kaj mineralaj por la elfarado de kuraciloj, pri la kreado de kuracilkonsisteroj, pri la kuracilformoj kaj pri kuraciloj iam pretigataj en apotekoj kaj nun forgestitaj. La plej belan eron de la ekspozicio konsistigas la salono Koloro kaj faco en kiu estas prezentata vitro kiu estis la baza materialo por la produktado de apotekaj ujoj. La atenton kaptas la boteloj de turkiskolora vitro, flava vitro, urania vitro, vitro senkolora, kristalaj flakonoj distingiĝantaj ne nur per koloro sed ankaŭ formo. La Forumo de magistrino Antonina Leśniewska proksimigas la silueton de la pola farmaciistino, la patronino de la Varsovia Muzeo kiu establis en Peterburgo la unuan en la mondo apotekon kun ekskluvive ina personalo. Ŝi estis unu el la unuaj virinoj en la mondo kiu diplomitiĝis pri farmacio kaj kiu malfermis al virinoj vojon al la farmaciista profesio. La lasta parto de la ekspozicio estas titolita la Medikamentoj Kampo en la japana tradicio. Medikamentoj Kampo, tio estas laŭ la ĉina metodo, estas la integra parto de la nuntempa farmacia industrio kiu venis al la japanaj insuloj en la 6-a jarcento. Tiu japana parto de la Varsovia Muzeo kreiiĝis interalie dank’ al donaco de la familio Kashimoto el Osako kaj kunlaboro kun prof. Shoji Asada el la universitato en Kobe.

El la elsendo 22.09.2017. Legas Maciek – 2′ 39″

En la Muzeo de Paperhistorio en Duszniki-Zdrój, la sudokcidenta Pollando, estis funkciigitaj du novaj ekspozicioj kiujn nur dum du unuaj tagoj vizitis sep mil personoj. La unua estas dediĉita al la temo polaj paperaj monbiletoj kaj la alia al la paperarto. La unua koncernas konojn pri la polaj bankbiletoj cirkuligataj ekde 1794 kaj prezentas ilian historion kaj signifon por la pola ŝtateco ekde la fino de la dekoka jarcento ĝis hodiaŭ. Inter la eksponaĵoj troviĝas veraj raraĵoj kiel dikpapera plurtavolpapermasa monero el la jaro 1574 cirkuligita en la Nederlanda protestanta Lejdeno aŭ polaj bankbiletoj el la periodo la Kościuszko-insurekcio la 18-a jarcento. El la intermilita periodo la atenton kaptas la 100-zlota monero el la jaro 1932 kiu prezentas kverkon kiel simbolon de la forto kaj firmeco de la pola ŝtato. La ekspozicio prezentas ankaŭ monerojn el la periodo de la popola Pollando inkluzive monbileton kun ministo el 1948 kiu pro sia 500-zlota valoro en la kvindekaj kaj sesdekaj jaroj estis sopirataj de ĉiuj poloj. La ekspozicion kompletigas laboratorio kun aranĝaĵoj por ekzameni modernajn sekursistemojn de la nuntempaj bankbiletoj interalie kun apliko de la ultraviola lumo kaj infraruĝa radiado kaj mikroskopo por rigardi mikropresaĵojn. Tiujn aranĝaĵojn povas uzi ĉiu vizitanto por kontroli la aŭtentecon de propraj bankbiletoj. La ekspozicio kreiĝis kunlabore kun la nacia pola banko kaj pola produktejo de valorpaperoj. Parto de realigita projekto ĉirkaŭprenas ankaŭ speciale projektitan eduksalonon kaj novuman sistemon estingi fajron helpe de la akvonebulo. Dank’ al tio estis sekurigita la konstruaĵo de la loka akvomuelejo en Duszniki-Zdrój. Kreiĝis ankaŭ moderna laborejo por bitigi kolektojn kaj por subigi al konservistaj laboroj pli ol kvarcent muzeajn objektojn kreiĝintajn baze de papero.

El la elsendo 15.09.2017 – 02′ 56″