Kulturkroniko

La Reĝaj Kasteloj en Varsovio kaj Krakovo entreprenis kunlaboron, kiu konsistas en interŝanĝo de valoraj artobjektoj. Ĝi estas motivita per la fakto, ke en Varsovio troviĝas objektoj apartenantaj aŭ kiuj devintus aparteni al Wawel-kastelo kaj inverse.
Dank’ al la iniciatita kunlaboro al la varsovia Reĝa Kastelo revenis busto de reĝo Johano la 3-a Sobieski mendita por la Kastelo ĉe Giacomo Monaldi, la kortega skulptisto de la lasta pola reĝo kaj gobeleno prezentanta la batalon de Aleksandro la Granda. Al Wawel-kastelo revenis la lasta mankanta gobeleno el la fama kolekto de reĝo Sigismundo Aŭgusto, kiu ne revenis al Pollando baze de Riga-traktato (1921, finanta la polan-bolŝevistan militon). Ĝi estis transdonita nur de Leonid Breżniew al Edward Gierek por la Reĝa Kastelo.
La varsovia kaj krakova Reĝaj Kasteloj planas okazigi sciencajn kaj devenidentigajn esplorojn samtempe disponigante artverkojn al la vasta publiko.

El la elsendo 25.05.2025. Legas Gabi – 01′ 12″

Post 12 ĉiutagaj priaŭskultoj en la Nacia Filharmonio en Varsovio la 4–an de majo finiĝis la eliminadoj al la 19-a de Internacia Chopin-konkurso. La ĵurio, kiun prezidis profesoro Piotr Paleczny elektis 66 pianistojn, kiuj post neplenaj kvin monatoj denove renkontiĝos en Varsovio dum la Konkurso mem. Liaopinie pri la alta pianista nivelo de la partoprenintoj atestas la elekto de la plej ofte ludata komponaĵo, kiu estis skerco Mi maĵora 54, plej malfacila inter skercoj de Chopin. Al la konkurso ekster la elimina etapo estis allasitaj 19 pianistoj-laŭreatoj de piankonkursoj en Leeds, Miami, Bolzano, Hamamatsu, Tel Avivo, de Paderewski-konkurso en la pola Bydgoszcz kaj de la Landa Piankonkurso de Frederiko Chopin en Varsovio.
En oktobro en la unua konkursetapo prezentiĝos 85 pianistoj el 20 landoj. Plej multnombre estos reprezentitaj Ĉinio (29 pianistoj), Japanio kaj Pollando (po 13).
Por la nunjara konkurso lime de la 2024-a kaj la 2025-a anonciĝs 642 pianistoj el la tuta mondo. 171 estis allasitaj al la eliminado baze de la transsenditaj registraĵoj. La eliminadon partoprenis efektive 162 pianistoj el 28 landoj.
La solena inaŭguro de la 19-a Chopin-konkurso komenciĝos la 2-an de oktobro kaj konkursaj prezentiĝoj daŭros ĝis la 20-a de oktobro. La sekvan tagon okazos solenaĵo, dum kiu estos enmanigitaj premioj kaj okazos koncerto de laŭreatoj, en la varsovia Teatro la Granda. La venkinto de la unua premio en la Internacia Chopin-konkurso 2025 ricevos oran medalon kaj la premion en la alteco de 60 mil eŭroj. Post la konkurso ĝiaj laŭreatoj partoprenos mondan koncertan turneon tra Eŭropo, Azio kaj ambaŭ Amerikoj organizita de Chopin-instituto kunlabore kun Liu Kotow-agantejo.

El la elsendo 15.05.2025. Legas Barbara – 02′ 39″

Hodiaŭ malfrue vespere en Poznano finiĝos Internacia Lutierista Konkurso post la fina kunsido de la konkursĵurio. La patrono de la konkurso estas pola komponisto kaj violonisto, Henryk Wieniawski. Morgaŭ okazos solena enmanigo de la premioj kaj solena koncerto, dum kiu oni ludos per la venkaj instrumentoj. Ekde sabato en la Muzeo de Muzikaj Instrumentoj en Poznano eblos ilin rigardi dum ekspozicio de konkursintaj instrumentoj.
La poznana konkurso estas unu el la plej prestiĝaj lutieristaj konkuroj en la mondo, kiun povas partopreni lutieristoj el la tuta mondo sendepende de la aĝo. La ĉefa celo de la konkurso estas elekto de instrumentoj kun la plej bonaj sontrajtoj kaj distingiĝantaj per la plej majstra finpretigo de la instrumentoj. Por observi la plej altajn normojn de honesteco kaj objektiveco ĝis la finverdikto la intrumentoj estas anonimaj. Tio signifas i.a., ke la instrumentoj ne povis esti liveritaj persone de iliaj kreintoj, sed nur perpoŝte aŭ per kuriero. Por la kokurso venis 76 instrumentoj, kiuj estas juĝitaj trietape. La lasta malfermita por la publiko taksis la sonadon de violonoj en la ĉambraj kaj estradaj kondiĉoj.
La ĵurion konsistantan el lutieristoj kaj violonistoj prezidas Frank Ravatin el Francio, renoma lutieristo, distingita per pluraj premioj kaj rekonita ĵuriano de la plej gravaj konkursoj i.a. en Parizo Pekino, Manĉestro kaj Mittenwald.

El la elsendo 15.05.2025. Legas Maciek – 01′ 44″

Per la koncerto de la ensemblo de la kirka muziko „Varslavia” el Varsovio, la gajninto de Grand Prix de la pasintjara eldono de la evento en Hajnówka – la nord-orienta Pollando -komenciĝis la nunjaraj Tagoj de la Kirka Muziko. En la konkursa parto de la festivalo partoprenas 23 korusoj el Pollando, Egiptio, Litovio, Latvio, Rumanio, Serbio kaj Ukrainio. La gajninto de la festivala konkurso estos prezentita dum koncerto de laŭreatoj la plej proksiman sabaton. Inter la akompanaj eventoj troviĝas koncertoj de la konkurspartoprenantoj i.a. en Bjalistoko, Krakovo kaj Bielsk Podlaski. La aparta trajto de la festivalo estas plurnombra partopreno de paroĥaj korusoj, kiuj tra la jaro plenumas la kirkan muzikon dum la religiaj celebradoj.
La Tagoj de la Kirka Muziko en Hajnówka ne estas la unusola festivalo de ĉi-speca muzko en la Podlaĥia Vojevodio, opiniata la ortodoksa centro en Pollando. En la dua duono de majo en Bjalistoko okazos la nunjara eldono de la Internacia Festivalo de la Kirka Muziko Hajnówka 2025, kiu antaŭ pli ol 20 jaroj estis translokita al la ĉefa urbo de la regiono.

El la elsendo 15.05.2025. Legas Maciek – 01′ 21″

Ekde fino de aprilo 2025 en la loko Mamerki en Mazurio (la norda Pollando) eblas rigardi replikon, duplikaton de la Sukcena Ĉambro. Ĝia rekreo sukcesis helpe de la noveca prestekniko 3D.
Mamerki estas arbara setlejo en la varmia-mazuria vojevodio en la komunumo Węgorzewo. Ĝi estas konata al turistoj pro la troviĝanta tie komplekso de 30 bunkroj, en kiuj troviĝis la Ĉefa Kvartiro de la Germanaj Kontinentaj Fortoj dum invado de Germanio kontraŭ Sovetunion. En 2016 kaj 2017 oni serĉis tie la Sukcenan Ĉambron.
La prezentata en la tiea Muzeo de la 2-a Mondmilito Sukcena Ĉambro estas farita en la skalo unu je unu. La ekspozicisalono havas la dimension de 10 je 10 metroj kaj ĝia alteco egalas al 8 metroj. Inter la unuaj gastoj estis esploristoj el Mamerki, kiuj apartenis al skipo serĉanta la originalan ĉambron. Mamerki post la 2-a mondmilito estis unu inter kelkaj lokoj, en kiu estis supozite, ke la Sukcena Ĉambro troviĝas.
La Sukcena Ĉambro kreiĝis en la komenco de la 18-a jarcento por la prusa reĝo Frederiko la 1-a Hohenzollern laŭ la projekto de la gdanska arkitekto, Andrzej Schluster. La Sukcena Ĉambro estis ornamonta lian palacon en Charlottenburg. La filo de Frederiko la 1-a, Frederiko Wilhelm la 1-a donacis la Ĉambron en 1716 al la rusa caro, Petro la Granda. En 1755 la Ĉambro trafis al palaco en Carskie Sioło, kiun prirabis germanoj en 1941 kaj la Ĉambron transportis al kastelo al Kenigsbergo. Kiam en 1945 la urbon konkeris la Ruĝa Armeo la Ĉambro ne plu tie troviĝas. Post la milito Erich Koch, germana militkrimulo ĝis la vivfino troviĝanta en mlliberejo, asertis, ke la Sukcena Ĉambro estis kaŝita en Mamerki. Ĝis nun ĝi ne estis tie retrovita.

El la elsendo 05.05.2025. Legas Maciek – 02′ 17″

Interesan ekspozicion lige kun la Miljariĝo de la Pola Reĝolando kaj 500-jariĝo de la Prusa Omaĝo pretigis la Universitata Biblioteko en Vroclavo. En la ekspozicio „Ekde la Piastdinastia krono ĝis Eŭropo de la Jagelona-dinastio 1025-1525” estas prezentita i.a. atlaso „Geografio de Ptolomeo” el 1482, kiu estas la kopio de la manuskripto el la 2-a jarceto de nia erao. Temas pri tiuj paĝoj de ĉi tiu malnovpresaĵo, sur kiuj troviĝas mapo prezentanta pli-malpli la teritorion de la hodiaŭa Pollando. Tio estas la unua mapo rilatanta al la teritorio de Pollando, kiun oni uzis ekde la fino de la 2-a ĝis la 14-a jarcentoj. La vizitantoj povas rigardi la devenantajn el Venecio atlason kun maraj kaj navigistaj mapoj el 1549 aŭ panoramon de la ĉeĥa Prago el 1562.
La ekspozicio funkcianta ĝis junio enhavas ankaŭ malnovpresaĵojn eldonatajn en la tiama Vroclavo, en kiuj troviĝas referencoj al la Piast-dinastio kaj ĝia silezia alo. Unu el la plej malnovaj eksponaĵoj estas liturgia libro kun antifonoj el la klostro en Lubiąż devenata el la 13-a aŭ 14-a jarcentoj. Inter la eksponaĵoj troviĝas krome i.a. poemo de la pola renesanca poeto Jan Kochanowski dediĉita al la Prusa Omaĝo el 1611 aŭ „Historia Polonica” de la pola kronikisto Jan Długosz el la eldono de 1615.
La ekspozicio estas vizitebla sub la gvido de kuratoro.

El la elsendo 05.05.2025. Legas Pamela – 02′ 10″

Fine de marto la unusola originala ekzemplero de Gutenberg-Biblio – troviĝanta en la Dioceza Muzeo en Pelplin (la norda Pollando) – post dujaraj esploroj estis ekspoziciita al la vizitantoj por konstante. Ĝis nun pro manko de konformaj kondiĉoj ĝi estis prezentata nur kvar fojojn jare. La Biblio el Pelplin troviĝas en la grupo de apenaŭ 17 kompletaj, duvolumaj ekzempleroj de la verko. Ĝi apartenas al malmultaj, kies du volumoj transdaŭris en originlaj klapkovriloj el la 15-a jarcento.
La esplorajn kaj konservistajn laborojn gvidis kolektivo konsistanta el 35 sciencistoj el Pollando kaj el la mondo. Nun la pola ekzemplero estas la plej bone kaj ĝisfunde esplorita Gutenberg-Biblio. La esplorlaboroj estis gviditaj ĉefe surloke en Pelplin-muzeo helpe de la plej modernaj esplorinstrumentoj kaj teknikoj.
Sciencistoj sukcesis spuri la procezon de la kreiĝo de la pola ekzemplero. Dank’ al tio eblis konstati, ke ekzemple la ligno por la klapkovriloj devenis el Oliwa-arbaroj, apartenantaj el la tiea cisterciana klostro. Dank’ al la detalaj esploroj estas konata la konsisto de inkokolorigilo, kiun aplikis Gutenberg. La esploroj elmontris ankaŭ, ke Gutenberg-Bilbio estas ekzemplero kiu kiel la unua forlasis la presilon.
La Biblio el Pelplin malgraŭ tempesteca historio transdaŭris preskaŭ komplete. Mankas sole tri lastaj paĝoj de la 2-a volumo. Unu kun la teksto de la Apokalipso kaj du, kiuj ne estis surpresitaj. La Dioceza Muzeo en Pelplin funkciigis interretan paĝon, kun informoj pri sia ekzemplero de Gutenberg-Biblio.

El la elsendo 25.04.2025. Legas Pamela – 02′ 08″

La Kulturo de la Toruna Miel-, Spickuko ektroviĝis en la pola Landa Listo de Nemateria Kulturheredaĵo. Ĝia historio radikas en la Mezepoko komence kiel luksa varo destinita por la reĝa tablo. Kun la tempofluo la spickukoj trafis sur la tablojn de malpli altaj socitavoloj. La spickuka tradico fariĝis en Toruno populara, kaj la mielkukoj komencis roli kiel donacoj dum gravaj eventoj. Ĝis nun ili apartenas al ŝatataj regaloj el Pollando.
Toruń daŭrigas sian spickukan tradicion organizante nun Mielkukan Feston aŭ Festivalon de la Toruna Spickuko >Katerinjo<. La Muzeo de la Toruna Spickuko kaj privataj mielkukaj produktejoj ofertas krome laborrenkontojn pri la mielkuka elfarado ligante edukon kun distro. Spic-, mielkukoj produktaj el bazaj ingrediencoj kiel faruno, mielo, spicoj fariĝis simbolo de Toruno. De centoj da jaroj oni fanfaronas pri ilia beleco kaj ilia ornamarto.
La Landa Listo de Nemateria Kulturheredaĵo enhavas tiel jam 112 registrojn dokumentanajn vivajn tradiciojn kaj kutimojn peratajn de generacio al generacio. En 2014 estis en ĝi registrita Esperanto kiel portanto de la E-kulturo.

El la elsendo 25.04.2025. Legas Maciek – 01′ 27″

Ekde mezo de aprilo la Nacia Muzeo de Varsovio prezentas ekspozicion „Vojoj al Jerusalemo”. Ĝi estas klopodo montri la fenomenon de Jerusalemo, kiel urbo de tri grandaj kulturoj: juda, kristana kaj muzulmana. Ĝi prezentas Jerusalemon ekzistantan en konkreta geografia, historia kaj kultura realo, kaj krome kiel spacon imagitan – metafizikan pilgrimcelon, objekton de la fantazio de la vojaĝantoj, eskatologian finon de la vivvojoj de generacioj de religiuloj, en la transmondo. Laŭ religiaj tradicioj ĝuste en Jerusalemo komenciĝis la mondo kaj tie en la juĝotago ĝi havos sian finon.
Invitante por la ekspozicio la varsovia Nacia Muzeo atentigas, ke Jerusalemo estas plena de malakordoj kaj paradoksoj. Ĝi estas urbo same komuna, kiel dividita, kies statuto de jarcentoj estas ligita kun spiriteco kaj pieco de diversreligiaj konfesantoj kaj samtempe ligita kun akraj politikaj konfliktoj.
La varsovia ekspozicio „Vojoj al Jerusalemo” estas konceptita kiel malferma kaj plurkultura spaco de konoj kaj dialogo, en kiu arto kaj metio de la malnovaj epokoj renkontiĝas kun la verkoj de nuntempaj artistoj. En la ekspozicio troviĝas artverkoj kaj produktoj, kiuj kreiĝis en Jerusalemo – kaj pli vaste en Palestino. Samtempe troviĝas en ĝi nuntempaj artverkoj kaj produktoj, kiuj emfazas fasciniĝon kaj sopiron al tiu teritorio, elvokas rememorojn kaj simbolajn al ĝi veturojn.
La enpensiĝo pri la universala historio, pramalnova mito kaj komplika nuntempo de Jerusalemo okazas laŭ la loka perspektito de Varsovio. La ekspzicititolo „Vojoj al Jerusalemo” kiel celo de la vojaĝado kaj pilgrimado, referencas ankaŭ al aparta lokalizo de la ekspozicio, nome la adreso de la varsovia Nacia Muzeo troviĝanta ĉe la Jerusalemaj Aleoj.
La ekspozicion – daŭrontan ĝis la 20-a de julio – akompanas pluraj eventoj, kiel komuna gvidado tra la ekspozicio fare de fakuloj, prelegoj de ekspertoj, laborrenkontoj por infanoj kaj plenkreskuloj, komunaj promenoj tra la urbo.

El la elsendo 20.04.2025. Legas Maciek – 02′ 33″

Meze de majo okazos la 21-a Internacia Kantkonkurso en Nowy Sącz – la suda Pollando. Ĝia patrono estas Ada Sari (1886-1968), pola operkantistino, kiu en sia repertuaro havis la plej famajn koloratursopranajn rolojn. Ŝi kantis sur la plej grandaj operscenejoj de la mondo, kiel La Scala en Milano, Carnegie Hall en Novjorko.
La nunjara eldono de la konkurso, kies patrono estas Ada Sari vekis grandan interesiĝon de junaj kantistoj en la tuta mondo. Kandidatiĝis 210 personoj el 40 landoj kaj 6 Kontinentoj. Post la elimina etapo al la konkurso estis allasitaj 70 kantistoj el 18 landoj, inter kiuj 23 reprezentos Pollandon. La ceteraj konkursanoj reprezentos Argentionon, Aŭstrion, Ĉinion, Germanion, Italion, Kartvelion, Kazaĥion, Latvion, Litovion, Montenegron, Norvegion, Slovenion, Svedion, Svislandon, Sudan Koreion, Usonon kaj Ukrainion. Plej multaj kandidatoj, ĉar 38 estas sopranulinoj, sekvas mezosopranulinoj – 11. La konkurson partoprenos krome 4 tenoruloj, 12 baritonuloj kaj 5 basuloj.
La konkurso de Ada Sari komenciĝos la 18-an de majo kaj finiĝos per Koncerto de Laŭreatoj la 24-an de majo. Krom tri unuaj premioj estos atribuitaj distingoj kaj specialaj premioj pro la plenumo de iu el la komponaĵoj de Mozart, pro la plenumo de pola kanto. Estos atribuitaj specialaj premioj por la plej brila koloratursopranulino, por la plej bona pianisto.

El la elsendo 15.04.2025. Legas Gabi – 02′ 09″