Kulturkroniko

En Pietrasanta en Toskanio finiĝas la konstrulaboroj de la Muzeo de Igor Mitoraj. Estas entreprenataj klopodoj, ke la unua muzeo de la pola artisto mortinta en 2014 – dum jaroj vivanta kaj laboranta en la urbeto, ĝia honora civitano, tie sepultita – estu malfermita ĝis la jarfino.
Moderna, vitrumita blanka sidejo de la muzeo de la alte taksata en Italio artisto kreiĝis en la loko, kie troviĝis merkathalo konstruigita en la 60-aj jaroj. Ĝi konservas en modernigita formo la originalan arktekturan strukturon. La muzeo najbaras kun la historia urbocentro, difinata „malgranda Ateno” pro la fakto, ke en la regiono en kiu estas elfosata la fama Karara-marmoro laboris multaj skulptistoj. La Muzeo financita i.a. de la itala kulturministerio laŭ la lokaj amaskomunikiloj altigos aldone pli grandan internacian dimension de Pietrasanta.
Igor Mitoraj famas pro siaj multaj monumentecaj skulptaĵoj, prezentitaj en pluraj ekspozicioj de la mondo. Ĝis oktobro nunjare liaj skulptaĵoj estas ekspoziciataj diversloke en la itala Sirakuzo, Sicilio.

El la elsendo 25.08.2025. Legas Barbara – 01′ 32″

Komence de septembro 2025 inter la 4-a kaj 10-a de la monato renomaj polaj ĵazartistoj prezentiĝos dum la Semajno de Pola Kulturo organizata dum la monda ekspozicio Expo 2025 Osaka.
Sian muzikon prezentos EABS aŭ establita de Kuba Więcek kvarteto Hoshii sukcese ligantaj ĵazon influitan de elektroniko, rapo kaj alternativa muziko. Ludos Maciej Obara Quartet kaj Tomasz Chyła Quartet kaj aliaj artistoj i.a. Paulina Przybysz surprizinta pasintjare per la disko „Insides”, prezentanta muzikforme diversajn bildojn de ĵaz kasikaĵoj. Iliaj koncertoj okazos en apudtokia klubo Blue Yard, en Space 14 kaj Umeda Club Quatro. Krome en la Pola Pavilono de Expo 2025 dum la tuta semajno aŭdiĝos 30-minutaj recitaloj. Unu el la plej gravaj momentoj de la evento „Ĵazforumo el Pollando en Japanio” estos la premiero de la speciale komponita por la Semajno „Konĉerta suito” de Nikola Kołodziejczyk, kiun plenumos ĉiuj polaj artistoj invititaj al Japanio. La speciala gasto estos Tomohiro Ishii, la pasintjara laŭreato de la 3-a premio en Interacia Violonista Ĵazkonkurso, kies patrono estas Zbigniew Seifert. Post la Ĵazforumo en Osako pliaj koncertoj de polaj ĵazartistoj okazos ankaŭ en Tokio.

El la elsendo 25.08.2025. Legas Barbara – 01′ 45″

Povas ŝajni, ke la pola literaturo priskribanta la lokajn realaĵojn malfacile povas akiri la rekonon sur la internacia areno. Kaj tamen eksterlandaj legantoj volonte prenas en la manojn librojn kreiĝintajn apud Vistulo rimarkante en ili ion pli ol sole malfacile prononceblajn nomojn kaj ekzotikan historion de la lando.
Antaŭneloge la rangoliston de la plej bonaj polaj libroj publikigs la informcentro Goodreads. Ĝi reliefe respondas la demandon ĉu poloj verkas mondnivelan literaturon.
La unuan lokon en la rangolisto de Goodreads okupis „La Pupo” de Bolesław Prus. La aŭtoro skizas en ĝi la bildon de 19-jarcenta Varsovio kaj samtempe rakontas universalan historion pri nerealigita amo, disreviĝo kaj sociaj tranfromiĝoj. Tiu ĉi romano troviĝas ankaŭ en la E-versio same kiel du aliaj konataj al E-legantoj romanoj de polaj verkistoj – „Solaris” de Stanisław Lem kaj „Quo Vadis” de Henryk Sienkiewicz. Krome la rangolisto de Goodreads listigas romanojn de Bruno Szulz, Aleksander Kamiński, Andrzej Sapkowski kaj Stanisław Mrożek.

El la elsendo 25.08.2025. Legas Maciek – 01′ 17″

La kontraŭnuklea organizaĵo honorita per Paca Nobelpremio kreis interretan monumenton dediĉitan al 38 mil infanoj mortintaj sekve de la atombomba atako de Usono kontraŭ Hiroŝimon kaj Nagasaki antaŭ 80 jaroj. Ĝia interreta paĝo (Childrenspeacememorial.org) enhavas profilojn de 426 infanoj, inter kiuj 132 estas provizitaj per fotoj. Ĝi priskribas ilian vivon kaj doloron de la transvivintaj proksimuloj. Oni esprimis tiuokaze la konvinkon, ke kundividante ĉi tiujn korskuajn historiojn oni ne sole omaĝas ilian memoron, sed samtempe instigos al agadoj por plene likvidi la nuklean armilaron, kio en la kuntesto de kreskantaj streĉitecoj en la mondo estas ĉiam pli urĝa tasko. Tiel tekstas la deklaro de Internacia Kampanjo por Forigi la Nuklean Armilaon ICAN, kiu en 2017 ricevis Pacan Nobel-premion.
Usono faligis la atombombon sur Hiroŝimon la 6-an de aŭgusto 1945 kaj tiam pereis ĉirkaŭ 140 mil personoj. Tri tagojn poste Usono ripetis la atombomban atakon kontraŭ Nagasaki, tiam pereis ĉirkaŭ 74 mil personoj. Multaj personoj transvivis la atomeksplodojn, sed poste mortis pro la postradiadaj sekvoj.
Pasintjare Nihon Hidankyo, Japana Konfederacio de Organizaĵoj de la Viktimoj de la Atoma kaj Hidrogena Bombo ricevis Pacan Nobelpremion.

El la elsendo 07.08.2025. Legas Gabi – 01′ 58″

En la 2025-a jaro la 6-an de septembro okazos en Pollando jam la 13-an fojon la Nacia Legado. En sia porokaza mesaĝo la pola prezidenta paro informis, ke ĉi foje temos pri poezio de la pola renesanca poeto Jan Kochanowski. Li estis tradukisto, la kortega poeto de reĝo Stefan Batory, reĝa sekretario de ĉi tiu reĝo kaj ankaŭ de la reĝo Sigismundo la 2-a Aŭgusto. Jan Kochanowski estas taksata kiel unu el la plej elstaraj reprezentantoj de Renesanco en Eŭropo kaj poeto, kiu en la plej signifa grado kontribuis al evoluo de la pola literatura lingvo. Aldonendas, ke la aplikata de li lingvaĵo estas plene komprenebla por la nuntempa leganto.
La poeziaĵoj de Jan Kochanowski reflektas profundan enpensiĝon pri la mondo ne sen humora nuanco kaj reflektas la humanismajn ideojn kun matura civitana enzorgiĝo pri la Patrolando. Lia poezio emanas universalajn emociojn kaj travivaĵojn, dank’ al kio ĝi proksimas ankaŭ al nuntempuloj. Verkita per bela lingvaĵo, riĉa je saĝaj konsiloj Kochanowski-poezio formas enorman kronikon de pensoj kaj tradicioj de la iama Respubliko, kiu ligas la generaciojn kaj daŭre estas aktuala.
La kulimina momento de la Tago de la Nacia Legado estos la subĉiela evento, dum kiu same la prezidenta paro, kiel ankaŭ profesiaj parolistoj prezentas tiuokaze speciale preparitajn tekstojn. Similaj eventoj lige kun la Tago de la Nacia Legado estas organizataj en la tuta Pollando kaj en la mondo, aparte en centroj flegantaj la polan tradicion. Ekde la komenco al la kampanjo de la Nacia Legado aliĝis esperantistoj tra la mondo, legantaj en organizita maniero, E-tradukojn de la ĉi-rilataj literaturaĵoj.

El la elsendo 07.08.2025. Legas Gabi – 02′ 23″

La Muzeo de Poŝto kaj Telekomunikado en Vroclavo estas la unusola en Pollando centro kolektanta kaj protektanta historiajn polajn poŝtmarkojn. Ili atestas pri la funkciado de poŝto sur la polaj teritorioj, inkluzive de Pola Poŝto establita de reĝo Sigismundo Aŭgusto en 1558. La Muzeo de Poŝto kaj Telekomunikado estis establita en 1921 en Varsovio. Ekde 1956 ĝi troviĝas en la historia konstruaĵo de la Ĉefa Poŝtoficejo en Vroclavo.
Ekde fino de junio funkcias tie konstanta ekspozicio „Kataloga Kolekto de polaj poŝtmarkoj”. Ĝi prezentas pli ol 5500 poŝtmarkojn, ekde la unua emisiita en 1860. La eksponaĵoj estas grupigitaj kronologie sur albumfolioj en speciale projektitaj vertikalaj ŝrankoj. Apartan lokon havas poŝtmarkoj, kiuj diversmotive neniam estis cirkuligitaj, ekzemple pro preseraroj aŭ faritaj de falsigintoj.
La muzeaj kolektoj estas prezentitaj en du fakoj: Filatela kaj dediĉita al la Historio de Poŝto kaj Telekomunikado. En la Muzea Biblioteko troviĝas pola kaj fremda literaturo pri la temo, polaj kaj eksterlandaj revuoj kaj specializaj katalogoj, malnovpresaĵoj kaj manuskriptoj.

El la elsendo 07.08.2025. Legas Maciek – 01′ 33″

En la varsovia Palaco de Krasiński-familio la Nacia Biblioteko prezentas manuskriptojn de la kreiĝintaj en la 2-a duono de la 15-a jarcento unikaj mapoj de la mondo. Ĝis la 10-a de aŭgusto la vizitantoj povas konatiĝi kun la kolekto de 30 renesancaj mapoj baziĝantaj sur la traktato „Geografio” de Klaudio Ptolemeo el la 2-a jarcento. Ptolemeo, elstara matematikisto, astronomo kaj geografo el Aleksandrio en sia verko „Geographike hyphegesis” (Enkonduko al desegnado de mapoj) prezentis priskribon de la konataj tiam mondregionoj kaj la metodon de ilia kartografia bildigo.
Ĉeokaze oni memorigis, ke unu el la plej gravaj kreantoj de la Ptolemeaj mapoj en la 15-a jarcento estis Nicolaus Germanus aktivanta en Italio. Li estis aŭtoro de luksaj manuskriptoj kun kolorriĉe ornamitaj inicialliteroj, kiuj enhavas i.a. mapojn de la tuta konata tiam mondo kaj 29 detalajn mapojn de Eŭropo, Azio kaj Afriko. Unu el ĉi tiuj nepritakseble valoraj kopioj dediĉitaj al papo Paŭlo la 2-a trafis al Pollando, plej verŝajne kiel donaco por grafo Jan Zamoyski. Ĝi saviĝis dum la milittempesto kaj nun troviĝas en la kolekto de la Nacia Biblioteko kiel parto de la aĉetita Biblioteko de Zamoyski-familio.

El la elsendo 25.07.2025. Legas Gabi – 01′ 44″

Betona sulptaĵo de pola artistino Monika Sosnowska titolita „Muzeo” estis lanĉita de la sveda reĝa familio en parko sur la insulo Djurgarden, populara ripozloko de stokholmanoj.
La instalaĵo enhavas originalajn elementojn el la 19-jarcento, inkluzive de marmoraj kolonoj, por neniam realigita tie artmuzeo. Imponan konstruaĵon ekde 1830 planis konstruigi reĝo Karlo la 14-a Johano, la unua reprezentanto de la reganta ĝis hodiaŭ Bernadotte-dinastio.
Kiel reliefigis en sia porokaza alparolo princo Daniel dank’ al la skulptaĵo de Monika Sosnowska la nuntempo interplektiĝas kun la pasinteco. La laboroj pri la skulptinstalaĵo daŭrantaj tri jarojn ligiĝis i.a. kun penaj purigaj laboroj pri marmoraj ŝtoblokoj kaj kolumnoj el forgesita staplejo.
Monika Sosnowska apartenas al la plej talentaj artistinoj de juna generacio. En 2007 ŝi reprezentis Pollandon dum la venecia Artbienalo. Unu jaron pli frue ŝi havis individuan ekspozicion en la Muzeo de la Nuntempa Arto en Novjokro kaj en 2008 ŝia ekspozicio estis prezentita en la prestiĝa Schaulager en la svisa Bazielo.

El la elsendo 25.07.2025. Legas Maciek – 01′ 25″

Lime de julio kaj aŭgusto 2025, t.e. inter la 26-a de julio kaj la 3-a de aŭgusto okazos la 62-a Semajno de Beskidy-montara Kulturo en dek kelkaj lokoj de Beskidmontara regiono, en la sudo de Pollando. Ĉi tiun plej malnovan kaj plej grandan en la lando folkloran festivalon partoprenos ĉirkaŭ 100 ensembloj el Eŭropo, Suda Ameriko kaj Azio. Sur la estradoj de la Festivalo prezentiĝos ĉirkaŭ 4 mil dancistoj, muzikistoj, kantistoj, kulturkreantoj, metiistoj kaj individuaj fokloraj majstroj.
Krom koncertoj estis planitaj ekspozicioj, laborrenkontoj, prezento de diversloka kuirarto. Oni komune dancos, okazos folkloraj stratparadoj.
En la unua parto de la festvala semajno en Żywiec okazos unu el la plej prestiĝaj por polaj montaranoj konkurso dediĉita al Folkloro de Polaj Montaranoj kun la partopreno de pli ol 100 kapeloj, kantistaj trupoj kaj solartistoj, kiuj rivalos por akiri Orajn Żywiec-korojn. En la loko Wisła dancistoj kaj muzikistoj el diveraj mondpartoj rivalos por Grand Prix de la 34-aj Internaciaj Folkloraj Renkontiĝoj.
La Semajno de la Beskidmontara Kulturo ligas al la antaŭmilita Festo de Montoj. Post la milito la unuan fojon ĝi estis organizita en 1964 en la loko Wisła ĉefe kun la partopreno de polaj ensembloj el Beskidy-montaro.

El la elsendo 25.07.2025. Legas Maciek – 01′ 44″

La Muzeo de la Jagelona Universitato en Krakovo prezentas kolekton de pli ol 500 matematikaj akcesoraĵoj, kiujn al la muzeo donacis pasintjare – antaŭ sia morto – kolektanto, inĝeniero Walter Szrek. La Universitato difinis ĝin kiel unu el la la plej grandaj kaj valoraj en la mondo.
Troviĝas inter ili aritmometroj, ĉifroaranĝaĵoj, abakoj, mekanikaj adiciiloj kaj subtrahiloj, rada glitkalkulilo. Inter tiuj eksterordinaraj objektoj troviĝas unu el la unuaj ekzempleroj el la seria produktado de Odhner-maŝino farita en St. Peterburgo kun la produktonumero 21. La retrovo de ĝi en la varsovia pula bazaro komencis la tutan kolekton, grandiĝantan dank’ al trovaĵoj en pliaj pulaj bazaroj aŭ retaj aŭkcioj. Inter la donacitaj maŝinoj troviĝas ankaŭ patentumversioj, prototipoj kaj neniam produktataj variantoj de konataj markoj. La deziro de la kolektanto loĝanta en Usono estis protekti sian kolekton kiel tuton kaj disponigi ĝin por edukaj celoj.

El la elsendo 15.07.2025. Legas Gabi – 01′ 24″