Kulturkroniko

La ĉikaga Muzeo Ateneum kunorganizas ekde 20 jaroj Internacian Arkitekturan Konkurson, kiu distingas la plej bonajn arkitekturajn projektojn el la tuta mondo elstarigante estetikan aspekton de la nuntempa arkitekturo. Por la nunjara konkurseldono estis anoncitaj 850 projektoj, el inter kiuj la ĵurio elektis 26 laŭreatojn. En la kategoriio Restaŭro/renovigo la premion ricevis la pola arkitektura laborejo WXCA kaj ĝia ideo pri rekonstruo de la Saksa Placo, de Brühl-palaco kaj brikdomoj ĉe la strato Królewska en Varsovio.
La Saksa Palaco estis unu el la simboloj de la antaŭmilita Varsovio kaj la 2-a Pola Respubliko. Antaŭ ĝi en la intermilita periodo estis okazantaj la plej gravaj solenaĵoj kaj eventoj, aparte tiuj ligitaj kun la restarigo de la sendependeco de Pollando en 1918.
La arkitetoj de WXCA prilaboris sian projekton baze de arkivaj fotoj kaj ilustraĵoj, sed iliaj internoj, estas adaptitaj al la nuntempaj funkcioj. En la nova arkitektura komplekso troviĝos institucioj registaraj kaj kulturaj, aldone publikaj oficejoj. La decido pri la rekonstruo de la Saksa Palaco estis alprenita en 2021. Iniciatis ĝin la pola prezidento lige kun la 100-a datreveno de la regajnita suvereneco de Pollando. La fina rekonstro de la Saksa Palaco estas planita por la jaroj 2027-2030.

El la elsendo 10.11.2024. Legas Pamela – 01′ 58″

Dank’ al la kampanjo „Senpaga Novembro” organizata de la pola kulturministerio ekde pli ol 10 jaroj la reĝaj rezidejoj dum tuta monato proksimigas senpage signifan parton de sia oferto.
Kvankam en la lastaj jaroj la senpagan vizitadon de siaj rezidejoj en novembro proponis pli multaj institucioj ekde la nuna jaro la kulturministerio limigis la oferton nur al kvar reĝaj rezidejoj, kiel estis en la komenco mem. Temas pri la Reĝa Kastelo en Varsovio, la Reĝa Kastelo en Krakovo, la varsovia Reĝa-Łazienki Palaca kaj Parka Komplekso kaj la Palaco de Reĝo Johano la 3-a Sobieski en la varsovia Wilanów. Ili partoprenas nunjare la eventon la 13-an fojon.
La atrakcieco de la senpaga vizitado de la Reĝaj Rezidejoj en novembro konsisitas krome en tio, ke dum la senpagaj vizitoj eblas renkontiĝi kun artspecialistoj, sciencistoj kaj esploristoj. Eblas partopreni organizatajn laborrenkontojn kaj specialajn eventojn adresitajn al infanoj kaj plenkreskuloj. Ekzemple meze de novembro en la Palaco de Reĝo Johano la 3-a Sobieski en Wilanów eblos lerni la koretegajn dancojn. En la varsovia Reĝa-Łazienki Palaca kaj Parka Komplekso i.a. eblos lerni la brodadon inspiritan per ĝiaj teatraj tradicioj. La oferto estas multe pli riĉa kaj ĉiu reĝa rezidejo detaligas ĝin en siaj interretaj paĝoj.

El la elsendo 30.10.2024. Legas Gabi – 01′ 48″

La 25-an de oktobro nunjare sur la ekranoj aperis la sepa filma adapto de la romano de Henryk Sienkiwicz „Quo Vadis”. Temas pri animita filmo adresita al tutaj familioj, kiu estis kunproduktita kun la kreantoj el la Hinda Unio. La dato de la varsovia premiero estis simbola, ĉar akurate 100 jarojn pli frue 150 mil poloj staris ĉe la ĉerko de Henryk Sienkiewicz sur la Hela Monto en Częstochowa.
La animitan version de la filmo „Quo Vadis” reĝisoris Anira Wojan kaj Roy Sukankan. La animado okazis en la studio Ssoftoons, kunlaboranta kun la studioj Disney, Sony kaj Viacom. Por ĝin realigi oni aplikis la modernan teknologion Unreal Engine, ĝis nun utiligatan ĉefe por videoludoj. Tio celis efike alparoli junajn ŝatantojn de animitaj filmoj.
La filmo keiĝis en du lingvaj versioj – la angla kaj la pola. La muzikon komponis polaj kaj eksterlandaj artistoj. La animita „Quo Vadis” estas oficiala kunprodukto sub la patroneco de la Hindunia Ministerio por Amaskomunikiloj, la pola kulturministerio kaj pola edukministerio.
Por polaj instruistoj, kiuj vizitos kinejojn kun siaj klasoj estis pretigitaj edukmaterialoj kun la scenaroj por lernantoj el la elementaj kaj superelementaj klasoj, kiujn instruistoj povas adapti kaj utiligi en sia laboro post la filmrigardo kun lernantoj.

El la elsendo 30.10.2024. Legas Gabi – 01′ 51″

Post la senhereda morto de la lasta reĝo el la Jagelona dinastio, en Pollando sekvis 222-jara periodo, en kiu regis reĝoj elektataj de la nobelaro. Inter 11 tiel elektitaj polaj reĝoj du estis ligitaj kun la saksa dinastio, Aŭgusto la 2-a kaj Aŭgusto la 3-a. Kaj ĝuste kun ili estas ligita la ekspozicio en la krakova Wawel-kastelo. Ĝi enhavas preskaŭ ĉiujn ekzistantajn memoraĵojn – entute 130 objektojn – ligitajn kun la du lastaj reĝaj kronceremonioj okazintaj tie. Inter ili temas pri parto de la dresdena kolekto de arĝentaĵoj, naturforma figuro de Aŭgusto la 2-a en kronvestoj, kutime troviĝanta en la aresenalo de la Rezideja Kastelo en Dresdeno, kaj ankaŭ kolekto de kroninsignoj – kronoj, sceptroj kaj reĝaj pomoj de Aŭgusto la 3-a kaj Maria Jozefino el la kolektoj de la Nacia Muzeo en Varsovio, por kiuj venis prunte ujoj konservataj en Dresdeno. La saksdinastiaj reĝoj observis la polan kronceremonian riton. La ekspozicio spegulas do ĝiajn sep etapojn – elekton, enveturon de reĝo-elektito en la urbon, sepulton de la antaŭa reĝo, pilgrimviziton al historia-religia komplekso en Krakovo ĉe la tn. Skałka, kronceremonion en la katedralo ĉe Wawel-altaĵo, festenon en la kastelo kaj omaĝon de la loĝantoj sur la Foirplaco. La ekspozicio emanas per unika klimato, ĉar ĝia ĉefa parto estas prezentata en la Senata Salonego de la Reĝa Wawel-kastelo, en kiu okazis la postkronceremoniaj festenoj de ambaŭ reĝoj. La ekspozicio estas frukto de partnereco kaj internacia kunlaboro inter la Reĝa Wawel-kastelo en Krakovo, Nacia Muzeo en Varsovio kaj Ŝtata Artkolekto en Dresdeno. Ili kune proksimigis la kronceremoniojn de la reĝoj Aŭgusto la 2-a kaj Aŭgusto la 3-a, la lastajn, kiuj okazis en Krakovo. Tiu impona ekspozicio daŭras ĝis la 9-a de februaro 2025.

El la elsendo 20.10.2024. Legas Gabi – 02′ 28″

La 17-an de oktobro 2024 la unuan fojon estis festita Internacia Tago de Nemateria Kulturheredaĵo. Ĝi estis starigita laŭ iniciato de Pollando kaj interregiona koalicio dum la 217-a sesio de la Plenumkonsilio de Unesko en 2023. La Tago celas kreskigi la konscion pri la nemateriaj kulturmanifestiĝoj, kiel tradicioj, ritoj, metiistaj kapabloj esencaj por la formado de la socia identeco, kiuj estas minacitaj pro la tutmondiĝo kaj sociaj transformiĝoj. Laŭ Unesko-difino la nemateria kulturheredaĵo ĉirkaŭprenas praktikojn, imagojn, konojn kaj kapablojn kiel elementon de la kultura identeco de koncerna socio. Temas pri buŝaj tradicioj kiel fabeloj, proverboj kaj kantoj, spektaktoj, muziko, soci-kulturaj praktikoj inkluzive de ĉiujaraj festoj, familiaj solenaĵoj kaj ludoj, ankaŭ konoj pri la tradicia metio kaj manfarado. La 14-an de oktobro 2013 en la Pola Listo de la Nemateria Kulturheredaĵo estis registrita Esperanto kiel portanto de E-kulturo.

El la elsendo 20.10.2024. Legas Maciek – 01′ 18″

Direktoroj de la Naciaj Bibliotekoj el la tuta mondo elektis la direktoron de la Pola Nacia Biblioteko, Tomasz Makowski kiel vicprezidanton de la Konferenco de la Direktoroj de CDNL dum la kunsido okazinta komence de oktobro 2024 en Brisbane, Aŭstralio. CDNL, Conference of Directors of National Libraries estas sendependa societo membriganta pli ol 100 direktorojn de la Naciaj Bibliotekoj el la tuta mondo. Ĝi kreiĝis por ebligi kunlaboron, interŝanĝon de spertoj kaj diskutojn pri komunaj temoj por ĉiuj naciaj libraroj. Ĉiujare la renkontiĝo de CDNL okazas dum la internacia konfereco de IFLA, Internacia Federacio de Societoj de Bibliotekistoj kaj Institucioj, kiu ĉi-jare okazas lime de septembro kaj oktobro. Partoprenis ĝin preskaŭ unu mil personoj el la tuta mondo. La Polan Nacian Bibliotekon reprezentis direktoro Tomasz Makowski kaj lia anstataŭanto Julia Konopka-Żołnierczuk. La ĉefa temo de la konferenco estis evoluo de la Artefarita Inteligento, ĝia evoluo en la bibliotekaj servoj kaj garantio de ĝenerala disponebleco de informoj.

El la elsendo 10.10.2024. Legas Gabi – 01′ 32″

Inter elstaraj figuroj, kies memoron oni omaĝos en Pollando en 2025 troviĝas Franciszek Duszeńko (1925-2008), skulptisto, pedagogo ka reprezentanto de la pola skolo de monumenteca arto. Li estis profesoro de la Ŝtata Supera Lernejo de Plastikaj Artoj en Gdansko kaj ĝia rektoro. Al liaj plej famaj verkoj apartenas la monumenteca projekto omaĝe al la Viktimoj de la germana koncentrejo en Treblinka el 1964, kiun li realigis kune kun Adam Haupt. La alia estas monumento en Gdansko el 1966 honore al la Defendantoj de Westerplatte – la loko simbolanta la eksplodon de la 2-a mondmilito kaj la polan reziton en septembro 1939. Ambaŭ skulptistaj projektoj inspiris kelkajn generaciojn de artistoj, kiuj sian arton dediĉis al bildigo de la kolektiva memoro. La skulptista monumento en Treblinka – en kiu pereis i.a. Lidia kaj Zofia Zamenhof konsistas el 8-metra postamento kun basreliefoj, Dek granitaj kolonoj kun nomoj de ŝtatoj el kiuj devenis la pereintaj tie judoj kaj 17 mil ŝtonoj kun nomoj de lokoj, el kiuj devenis ĉiuj viktimoj. Ĝi estas taksata ne sole kiel elstara arkitektura projekto, sed ankaŭ kiel unu el la plej korskuaj omaĝoj al holokaŭsto en Pollando kaj en la mondo. Ĝian centran elementon formas alta monumento el granitaj blokoj laŭ sia aspekto memoriganta la jerusaleman Plormuron. Tra la mezo de la fronta muro kuras fendo memoriganta krevaĵon. La monumenton kronas ŝtona bloko kun basreliefoj prezentantaj homajn figurojn kies vizaĝoj emfazas doloron, titolitaj „Martireco”, „Virinoj kaj infanoj”, „Batalo”, „Transdaŭro”. Ĉe la pinto de la fronta muro videbliĝas manplatoj en benogesto kaj la basreliefo sur la malantaŭa muro bildigas menoron. Antaŭ la monumento troviĝas ŝtona plato kun la surskribo „Neniam plu” en la lingvoj angla, franca, jida, hebrea, germana, pola kaj rusa. En la proklamodokumento pri 2025 kiel Jaro de Franciszek Duszeńko oni i.a. akcentis, ke lia arto elvokas emociojn kaj memorigas la dramecan historion de la 20-a jarcento.

El la elsendo 10.10.2024. Legas Maciek – 02′ 43″

En la viena Muzeo de Arthistrio ekde la 8-a de oktobro ĝis la 12-a de januaro 2025 estas prezentata ekspozicio „Rembrandt-Hoogstraten. Koloro kaj iluzio”. Ĝi estas la okazo kompari la majstrajn verkojn de Rembradt kaj lia disĉiplo Samuel van Hoogstraten. La ideon inspiris disertaĵo pri la pentroarto de van Hoogstraten el 1678, en kiu la aŭtoro memorigas la tempon pasigitan en la metiejo de Rembrandt. La arto de ambaŭ artistoj estas prezentata fone de la tiamaj intelektaj pensofluoj kaj la ekspozicio prezentas la plej novajn esploranalizojn pri noveca aplikado de perspektivo, koloro, lumo kaj ombro en la kreado de ambaŭ artistoj. La viena ekspozicio prezentas 60 tolaĵojn, desegnaĵojn kaj grafikaĵojn el multaj muzeoj de la mondo i.a. Metropolitan Museum of Art en Novjorko, Luvro, La Nacia Muzeo de Svedio, Museo Thyssen-Bornemisz en Madrido, Muzeo de la Belartoj en San Francisko, Armand Hammer Collection en Losanĝelos, Leiden Collection en Nowym Jorku kaj el privataj kolektoj. Pollando disponigis unu el la plej grandaj artverkoj el la polaj kolektoj, kiu estas „Knabino en bildokadro” de Rembrandt. Kune kun alia portreto de Rembrandt „Sciencisto ĉe pupitro” ĝi troviĝas en la Galerio de la Artverkoj de la varsovia Reĝa Kastelo. Ambaŭ portretoj kreiĝis en 1641 kaj estas signitaj de la artisto. La portreto de „Knabino en bildokadro” ravas per rafinita lumludo kaj vivanteca energio en la rigardo kaj gesto de la knabino, apoganta manojn ĉe la rando de kadro kaj impresanta kvazaŭ ŝi transkliniĝas ŝatante foriri. La ekspozio estos poste prezentata en la Muzeo de Rembrandt en Amsterdamo, sed la tolaĵo de „Knabino en bildokadro” revenos post la viena prezento al Varsovio.

El la elsendo 10.10.2024. Legas Gabi – 02′ 24″

La Muzeo de la Pola Historio estis rekonita kiel unu el la plej belaj muzeoj de la mondo en la internacia konkurso Prix Versailles. Tiu ĉi prestiĝa arkitektura premio la unuan fojon estis atribuita ĉi-jare en la kategorio „muzeoj”. La pola muzeo apartenas al sep novkreitaj aŭ restarigitaj muzeoj en la tuta mondo agnoskitaj de la ĵurio Prix Versailles kiel la plej belaj. Ĝi troviĝas en la akompano de Artmuzeo A4 en la ĉina Chengdu, Muzeo pri la memoro de la tertremo en Smritivan en Bhuj Hinda Unio, Muzeo Oman Ascross Ages, Het Loo difinata kiel nederlanda Versajlo, la japana Artmuzeo Simose en Hiroŝimo kaj Granda Egipta Muzeo en Giza. La konstruaĵo de la Muzeo de la Pola Historio ĉe la varsovia Citadelo konsistas el 6 niveloj – du subeteraj kaj kvar ternivelaj kun la surfaco de 44 mil kvadrataj metroj. La aranĝo de la konstruaĵoj kaj de la placo spegulas la kazernon de la Reĝa Gvardio el la fino de la 18- jarcento. La Muzeo havas plurfunkcian rolon. Krom ekspoziciaj spacoj, konservistaj kaj staploj en ĝia nova konstruaĵo troviĝas didaktaj salonegoj, legejo kaj biblioteko. Ĝi enhavas aŭditorion por 580 spektanoj, kaj estas destinita i.a. por la koncertoj de Sinfonia Iuventus. La Muzeo disponas krome pri la kineja-spektakla salonego por 140 personoj, kiu kun kelkaj pliaj ejoj formas atrakcian konferencan centron.

El la elsendo 30.09.2024. Legas Maciek – 01′ 51″

La programo Eŭropa Ĉefurbo de Kulturo funkcias ekde 1985. Ĝia celo estas protekti kaj famigi la riĉecon kaj variecon de eŭropaj kulturoj. Ĝis nun tiun titolon ricevis pli ol 60 urboj, kiuj dank’ al tio povis reklamprezentiĝi sur la internacia areno. Ĉiu el la Eŭropaj Ĉefurboj de Kulturo pretigas la tutjaran programon de solenadoj, en kiuj estas prezentata la kulturkrea povo de la koncerna urbo, ĝia regiono kaj lando en la internacia kaj eŭropa kuntekstoj. Ĝis nun la titolon ricevis du polaj urboj. En la 2000-a jaro temis pri Krakovo kaj en la 2016-a pri Vroclavo. En 2029 ĉi tiu titolo iros al Lublino, kio same kiel koncerne Krakovon kaj Vroclavon, ligiĝos kun multaj pozitivaj sekvoj ne nur kulturaj, sed ankaŭ ekonomiaj kaj sociaj. La eventoj organizataj en la eŭropa kultururbo logas milojn da turistoj, kontribuas al la famigo de la urbo en la propra lando kaj en la mondo kaj estas ŝanco akiri eŭropajn fondusojn helpontajn evoluigi la lokan infrastukturon. Krom la pola Lublino en 2029 la dua Eŭropa Ĉefurbo de Kulturo estos sveda Kiruna aŭ Uppsala, kio estos decidita en decembro. Dume jam estas sciate, kiuj urboj havos la titolon de la Eŭropa Ĉefurbo de Kulturo en la plej proksimaj jaroj ĝis 2029. En 2025 temos pri Chemnitz en Germanio kaj Nova Gorica en Slovenio, en 2026 pri Oulu en Finnlando kaj Trenčín en Slovakio. Laŭvice en 2027 la titolon kundividos Liepāja en Latvio kaj Évora en Portugalio. En 2028 eĉ tri eŭropaj urboj kundivios la titolon de la Eŭropa Ĉefurbo de Kulturo – České Budějovice en Ĉeĥio, Skopije en Nord-Makedonio kaj Bourges en Francio.

El la elsendo 30.09.2024. Legas Maciek – 02′ 16″