Novaĵoj

La ĵus pasinta 30-jariĝo de la Franca-Pola Ekonomia Ĉambro estis la okazo por iom alirgardi la francajn investaĵojn en Pollando, kiuj superis jam la valoron de 108 miliardoj da zlotoj. Unu triono de la investita kapitalo venis en la lastaj kvin jaroj, kio ilustras la investan dianamikokreskon. Dank’ al tio la franca partopreno en la eksterlandaj investaĵoj en Pollando egalas al 9 procentoj kaj lokiĝas laŭ ĉi tiu vidpunkto sur la dua loko post Germanio antaŭante i.a. Nederlandon kaj Usonon. Spite onidirojn la investaĵoj ne rilatas ĉefe al komerco, kvankam la nomoj de tiaj komercaj centroj kiel i.a. Auchan, Carrefour aŭ Leroy Merlin videbliĝas ĉiupaŝe. Plej multaj francaj investaĵoj rilatas al industrio – 27 procentoj, informadiko kaj trafiko, transporto kaj loĝistiko – 24 procentoj. La francaj entreprenoj distingiĝas se temas pri enlaborigiteco. Meze ili dungas 500 laborantojn dum se temas pri la tuto de la eksterlandaj firmaoj en Pollano temas pri 300 enlaborigitoj. Preskaŭ du trionoj de la entreprenoj deklaris, ke ili konstante kunlaboras en Pollando kun pli ol 100 lokaj firmoj. Ĉiu kvina taksas, ke la kvanto de iliaj polaj partneroj superas mil subjektojn. La valoro de la komerca interŝanĝo inter Francio kaj Pollando atingis en 2023 25 miliardojn da eŭroj. Samtempe la valoro de la pola eksporto estas pli granda je 8,4 miliardoj da eŭroj. Francio estas por Pollando la tria eksportocelo kaj en 2023 sur la francan merkaton trafis polaj varoj kaj servoj kun la suma valoro de 21 kaj duona miliardoj da eŭroj.

El la elsendo 20.05.2024. Legas Maciek – 02′ 07″

Nur antaŭnelonge ni informos pri la aperinta en Pollando abelo Colletes hederae, nun venis nova alia novaĵo pri abeloj. Nome sur la polaj herbejoj reaperis „Nigra abelo” – Xylocopa violacea, opiniata kiel formortinta. Ĝi estis registrita en 2002 en la Pola Ruĝa Registro de Animaloj Malaperantaj kaj Minacitaj. „Nigra abelo” estas relative granda insekto, kies korpo longas tri kaj duonan centimetrojn. Ĝi apartenas al la solece vivantaj abelspecioj, kiu plej ofte konstruas siajn nestojn en seka ligno. Eblas ĝin renkonti ekde majo plej ofte sur la floroj de i.a. salvio, latiro, visterio. Xylocopa violacea kalkuliĝas al maloftaj meditereaneaj specioj. Sur la tereno de la nuna Pollando ĝi estis notita nur kelkfoje en la jaroj 1868-1935. Ekde 2005 ĝi estas ĉiam pli ofte renkontebla ne nur en la baseno de Meditereaneo. En Pollando oni konstatis ĝian reaperon sur la tereno de Vroclavo, Oława, Polesie-regiono en la orienta Pollando, en la montoĉeno Okcidentaj Bjeŝĉadoj en Karpatio, en la lokoj Miechów, Włoszczowa, en la suda Pollando. Ekde 2004 la nigra abelo estis ĉirkaŭprenita per plena protekto, ekde 2014 per protekto neplena. En la retejo de la Ĝenerala Direkcio de Naturprotekto krom informoj pri la signifo de abeloj troviĝas ankaŭ pli detalaj informoj kiel aktive aliĝi al ilia protekto lasante por ili putriĝantan aŭ malsekan lignon aŭ kultivante prokime al iliaj nestoj ŝatatajn de ili plantojn.

El la elsendo 20.05.2024. Legas Milada – 02′ 23″

La farmacia gigantulo AstraZeneca la unuan fojon malkaŝis en tribunalaj dokumentoj, ke ĝia kontraŭkovima injekciaĵo “Vaxzevria” povas kaŭzi maloftajn, sed seriozajn flankefikojn kiel sangokoagulaĵojn. Informis pri tio la brita “The Telegraph”. Temas pri TTS, siglo signifanta trombozon kun trombocitopenia sindromo. Temas pri komplika sanstato, kiu kondukas al sangokoagulaĵoj en la cerbaj kaj ventraj sangovojoj kaj ankaŭ al malgrandiĝo de sangoplatetoj.
Laŭ la novaj informoj AstraZeneca komencis nun retiradi sian kontraŭkoviman vakcinon Vaxzevria kaj ĉesigis ĝian produktadon motivante tion per la „troo de la aĉeteblaj, modernigitaj preparaĵoj kontraŭ novaj variantoj de viruso”. En marto 2024 la firmao libervole rezignis pri licenco, ke ĝia vakcino estu distribuata en la Eŭropa Unio.
La varianto Vaxzevria estis allasita al la uzo ĉe personoj pli ol 18-jaraĝaj. Komence la vakcino estis agnoskita kiel relative sekura kaj efika. Ĝiajn negativajn flankefikojn oni konstatis ĉe ĉirkaŭ tri mil personoj je 100 mil vakcinitaj malsanuloj.

El la elsendo 10.05.2024. Legas Milada – 01’45”

En 2023 Pollando eksportis al Kolombio preskaŭ 5 mil tunojn da pomoj kun la valoro de preskaŭ 5 milionoj da dolalroj. Duoble pli ol en 2022. 30-oble pli ol en 2021.
Laŭ ekspertoj tiu kreskanta interesiĝo pri polaj pomoj flanke de Kolombio ligiĝas kun la fakto, ke ĉi tiu lando ne havas konformajn klimatajn kodiĉojn por kultivi pomojn, kiuj bezonan pli moderan klimaton. Kolombio apogas sin je importo de pomoj, ĉefe el Ĉilio. Tamen en Ĉilio oni ne disponas pri teknologio, kiu ebligus konservi pomojn pli ol 8 monatojn. Tial kreskas tie la interesiĝo pri pomoj el Eŭropo. En ambaŭ landoj – Kolombio kaj Ĉilio – oni alte taksas novecajn solvojn kaj aŭtomatigon de procezoj ligitaj kun la pakumado kaj klasado de la fruktoj.
Pasintjare ekster la Union polaj pomoj trafis krome sur la merkatojn de Egiptio, Hinda Unio kaj Kazaĥio.

El la elsendo 10.05.2024. Legas Maciek – 01′ 07″

Ekde 2004 Societo de Polaj Bibliotekistoj organizas en majo Tutlandan Semajnon de Bibliotekoj. Temas pri kampanjo, kies celo estas popularigi la legadon kaj bibliotekojn. Nunjare ĝi daŭras inter la 8-a kaj la 15-a de majo kaj koncentriĝas pri diversaj agdoj en la publika spaco prezentantaj bibliotekojn kaj ilian funkciadon. Esencan rolon plenumas la legopromociado instiganta personojn, kiuj kutime ne vizitas bibliotekojn, fari tion.
La nunjara devizo de la semajno estas „Biblioteko – loko moda, loko ĝisdata” reliefigas la neceson de la adaptiĝado al la ŝanĝigantaj sociaj bezonoj, konsideradon de novaj fluoj kaj eksperimentadon kun noveca maniero peri konojn kaj kulturon. La nunjaraj agadoj de la semajno celas unuavice la plej junajn legemulojn por kreskigi ilian interesiĝon pri librolegado kaj formi ilian legoapetiton. Ĉiuj ĉi agadoj alportas pozitivajn fruktojn. En la pasinta 2023-a jaro oni notis signifan legovigliĝon post la pandemia periodo, kio speguliĝis en la kreskinta nombro de personoj vizitintaj bibliotekojn. Temas pri personoj, kiuj ĝis tiam ne interesiĝis pri la ekzisto de tiuj kulturcentroj.
La pasintjaran Semajnon, organizitan de la Societo de Polaj Bibliotekistoj partoprenis en la tuta lando ĉirkaŭ unu mil publikaj kaj lernejaj bibliotekoj kaj la eventojn partoprenis kelkcent mil personoj. La societo en sia medio organizas diversajn konkursojn i.a. popularigantaj la plej bonajn bibliotekistajn praktikojn por veki interesiĝon pri librolegado, vastigi konojn kaj informojn pri bibliotekoj. En alia ĉiujara konkurso oni proklamas Bibliotekiston de la Jaro. La societo ĉiujare promocias ankaŭ personojn kies magistraj disertaĵoj rilatis al biblioteka temaro aŭ personojn kiuj eldinis rilatajn publikaĵojn.

El la elsendo 10.05.2024. Legas Milada – 02’51”

Laŭ la esploroj de firmao Biostat el januaro 2024 pli ol 74 procentoj de poloj negative taksas la kaĝan bredadon de kortbirdaro por akiri konsumajn ovojn, opiniante ke ĝi ne certigas konformajn vivkondiĉojn al la birdoj. Preskaŭ samtiom asertas, ke la bredfirmaoj devas publike informi pri la rezigno kaĝe bredi ovmetajn kokinojn, kaj pli ol 65 procentoj asertas krome, ke en Pollando ekvalidu la malpermeso de kaĝa bredado de kovkokinoj. Laŭ la raporto de la fondaĵo Albert Schweitzer kaj la societo Malfermitaj Bredkaĝoj ovoj el alternativaj bredejoj konsistigas jam preskaŭ unu trionon de pakumitaj konsumovoj. Ĝis la fino de 2023 161 firmaoj kaj vendejretoj devontiĝis rezigni pri la vendado de kaĝbredaj konsumovoj kaj pli ol 40 procentoj jam observas ĉi tiun devontiĝon. Iuj firmaoj kiel distribuanto de majonezo Wielkopolski ekzkluzive uzas ovojn de kokinoj vivantaj libere, la produktanto de ĉokoladetoj Mieszko tutece rezignis pri la uzo de pulvorigita ovoflavo. La decidoj de la firmaoj reale influas en Pollando la bredstrukturon de la konkinoj liverantaj konsumajn ovojn, kio poiome ŝanĝiĝas ekde 10 jaroj. La plej granda procenta kresko koncernas kokinojn bredatajn en ekologia sistemo. Laŭ esploroj de Biostat konsumantoj asertas, ke rezigno pri ovoj akirataj el la kaĝbredaro devas koncerni ankaŭ restoraciojn kaj nutraĵproduktantojn. Preskaŭ 74 procentoj de poloj opinias, ke restoracioj devus liveri informojn pri produktomaniero de ovoj uzitaj por la pretigo de pladoj. 70 procentoj de klientoj preferus nutraĵproduktojn kun apliko de ovoj el alia ol kaĝa ovprodukto, se ekzistuas tiaj informoj.

El la elsendo 30.04.2024. Legas Maciek – 02′ 16″

Komenciĝis la aliĝado al la 7-a eldono de la konkurso organizata por la Elementaj Lernejoj „Al la himno”. En la konkurso povas partopreni ankaŭ elementaj lernejoj funkciantaj ĉe la polaj diplomatiaj centroj sur la tereno de la tuta Eŭropo. Al la konkurso oni akceptos tamen nur 150 unuajn sin anoncintajn lernejojn. La konkurso inciatita kaj organizata de la Nacia Kulturcentro konsistas en komunua, unuvoĉa kantplenumo de la ŝtata himno kaj du aliaj himnkarakteraj kantoj (el la listo troviĝanta en la konkursregularo) fare de almenaŭ duono de lernentoj de koncerna lernejo. Ĝia celo estas eduko patriota, historia kaj muzika, krome integriĝo de la lerneja socio kaj kolektiva laboro. La plej bonajn lernejojn kaj instruistojn atendas atrakciaj financaj premioj. En la ses antaŭaj konkurseledonoj partoprenis sume preskaŭ 130 mil lernantoj el pli ol 1300 lernejoj.

El la elsendo 30.04.2024. Legas Milada – 01′ 29″

Jam la trian fojon Pollando venkis en la eŭropa konkurso por la Arbo de la Jaro. Ĉi-foje la titolon akiris 200-jara fago el la malnova parko de la botanika ĝardeno de la Vroclava Universitato, difinata kiel Koro de la Ĝardeno. Ĝia majesta aspekto ravas pro eksterordinare bele formita dika trunko, vaste etendiĝanta branĉaro kaj violaj folioj brilantaj en la suradioj. La rezultoj estis anoncitaj dum la unua tago de la printempo en la Eŭropa Parlamento. La pola Koro de la Ĝardeno ricevis 39 mil interretajn voĉojn, preskaŭ je duono pli ol 160-jara Ploranta fago el Francio, kiu okupis la 2-a lokon. Sur la tria loko ektroviĝis la t.n. miljara olivarbo el Sardinio. La konkurso por la Eŭropa Arbo de la Jaro estas organizata ekde 2011 laŭ la iniciato de ses eŭropaj fondaĵoj. Komence la projekton partoprenis kvin ŝtatoj, nun temas jam pri dek kvin. La venkinto estas elektata en la interreta plebiscito.

El la elsendo 30.04.2024. Legas Milada – 01′ 32″

Inter la decidoj de la klerigministrino en la registaro de Donald Tusk – la aktuala registaro en Pollando – ekde la 1-a de aprilo en la tri unuaj klasoj de la bazaj lernejoj instruistoj ne povas proponi al la lernantoj hejmajn taskojn nek praktikajn-teknikajn taskojn. Tio koncernas infanojn en la aĝo de 7 ĝis 10 jaroj. Eblas sole rekomendi al ili ekzercojn ligitajn kun la lertigo de la manplatoj kaj fingroj. En la 5 pli superaj klasoj ekde la 4-a ĝis la 8-a eblas proponi hejmajn taskojn al la lernantoj, sed ili ne estas devigaj por plenumo kaj ne estas poentataj. Tio koncernas infanojn en la aĝo inter la 11-a kaj la 15-a vivojaroj. Laŭ la opinisondado okazigita la 22-an kaj 23-an de marto fare de la firmao United Surveys por la gazeto „Dziennik Gazeta Prawna” kaj la radiostacio RMF FM, 54 procentoj de la respondintoj ne subtenas tiun decidon, preskaŭ 31 firme kontraŭas ĝin. Laŭ 41 procentoj de la respondintoj ŝanĝoj estas pozitivaj. Inter ili 27 procentoj firme subtenis novajn proponojn. 5 procentoj ne esprimis firman opinion ĉi-rilate.

El la elsendo 20.04.2024. Legas Maciek – 01′ 28″

En 2023 la vendovaloro de muziko en Pollando kreskis je pli ol 18 procentoj kaj superis la valoron de 671 milionoj da zlotoj. La raporton pretigis Asocio de Aŭdio-Video Produktantoj. Tiu ĉi kresko ligiĝas kun la vendo de bitproduktoj, kiu kovras ĉirkaŭ 74 procentojn de la tuta merkato kaj en 2023 signifis enspezon de 520 milionoj da zlotoj. Por la bitigita muziko poloj elspezis pli ol 16 procentojn pli ol en 2022. Tiamaniere Pollando avancis je la 18-a loko en la rangolisto de la plej grandaj muzikaj merkatoj de la mondo. En 2022 ĝi la unuan fojon eniris la unuan dudekon superinte Belgion. La plej populara formo konsumi la muzikon koncernas flukanalojn, kies enzpezoj pasintjare egalis al 516 milionoj da zlotoj. Tio konformis al 66 procentoj de la tuteca vendo. Evidentiĝis krome, ke en muzikaj flukanaloj kreskas partopreno de pagendaj elektronikaj abonoj. La vendo de muziko sur fizikaj diskoj, malgraŭ la malkresko de populareco de CD-diskoj je pli ol 10 procentoj, estis stabila kaj superis la nivelon de 15 milionoj da zlotoj. Al tiu rezulto grave kontribuis la vendo de vinilaj muzikdiskoj, kies vendo inter fizikaj muzikportantoj atingis preskaŭ 41 procentojn. Samtempe kreskas populareco de iom niĉaj muzikaj sonportantoj, kiel magnetofonaj bendoj aŭ VHS-kasedoj. Poloj plej volonte estis aĉetantaj muzikon de polaj kreantoj. En la unua deko de la plej bone vendataj diskoj nur du rilatas al eksterlandaj muzikproduktoj. Sur la 6-a loko ektroviĝis “72 Seasons” de Metallika kaj sur la 9-a loko “Memento Mori” de Depeche Mode. Ankaŭ la raporto de Internacia Federacio de la Muzika Industrio (IFPI) elmontris en 2023 kreskon je 10 procentoj kaj ĝia ĝenerala vendo superis la valoron de 28,6 miliardoj da dolaroj. La 2023-a jaro estis la 4-a jaro laŭvice, en kiu estis notita vendokresko de la fizikaj muzikportantoj. Simile kiel en Pollando la vendokresko en tiu kategorio ŝuldiĝas al kreskanta interesiĝo pri vinilaj diskoj.

El la elsendo 20.04.2024. Legas Milada – 03′ 15″

Laŭ Material Focus unufojaj elektronikaj cigaredoj fariĝas la plej danĝera por la medio kaj klientoj konsumaprodukto. Ĝi taksis, ke nur en Britio ĉiun sekundon en rubujon trafas ok e-cigaredoj. Ili ne subiĝas al recikligado kreante pli grandan mediominacon ol tradiciaj cigaredoj. Ili enpenetrigas en la medion plaston, nikotinajn salojn, pezajn metalojn, plumbon, hidrargon kaj facile brulantajn litajn-jonajn bateriojn. Laŭ Instituto pri Ekonomiaj Prognozoj kaj Analizoj en Pollando en 2023 la unufojuzaj e-cigardeoj kaŭzis preskaŭ 2,5 mil tunojn da eletrorubo el la venditaj tiujare ĉirkaŭ 99,7 milionoj da pecoj. Laŭ esplorinstituto de UN-o ĉiujare en rubujojn trafas 844 milionoj da e-cigaredoj. Ili pezo egalas al ĉirkaŭ 42 mil tunoj, kio ekvivalentas al la pezo de ses Eiffel-turoj. Aktuale la plej granda monda produktanto de elektronikaj cigaredoj estas Ĉinio kaj ĝia merkato valoras jam kelkdek miliardojn da dolaroj. Ĉinio ĉefe eksportas e-cigaredojn malpermesinte en 2022 en la propra lando fruktogustajn cigaredojn. Oni taksas, ke Ĉinio povas produkti eĉ 95 procentojn de ĉiuj e-cigaredoj en la mondo. La produktantoj de e-cigaredoj celas la plej junajn konsumantojn. Kiel informis Centro pri la Monitorado de la Merkato pli ol 90 procentoj de la unufojuzaj e-cigaredoj havas guston de fruktoj, dolĉaĵoj, enerigizaj trinkaĵoj. Instituto pri la Ekonomiaj Prognozoj kaj Analizoj precizigas, ke oficiale en Pollando oni ofertas ĉirkaŭ 770 gustojn de e-cigaredoj – i.a. temas pri la gusto de vanilglaciaĵoj, sukera vato, bobelmaĉgumo, akvomelono, kolao, mango aŭ energizaj trinkaĵoj, aparte atrakciaj por la infanoj. Krome la Societo Kontraŭbatalanta la Pulmokanceron liveris siajn enektrezultojn faritajn inter junularo. Konforme al la ricevitaj donitaĵoj preskaŭ la duono de polaj lernantoj ĉiutage uzas e-cigaredojn, unuavice pro iliaj atrakciaj gustoj.

El la elsendo 10.04.2024. Legas Maciek – 02′ 46″

Unu el la plej volonte vizitataj en la Nacia Parko de Tatry-montaro turismaj itineroj kondukas la Kościeliska-valo. Baldaŭ ĉe ĝia enirejo ekfunkcios nova atrakciaĵo, la edukcentro „Tatry-montara Arkivejo de la Planedo Tero”. La tuta objekto troviĝas subtere, ĉe la grundnivelo troviĝas malgranda ligna kabano, kiu rolas kiel enirejo. Kiel klarigas la ideodonintoj de la centro la celo estas proksimigi la historion de nia planedo en la kunteksto de Tatry-montaro. Ĝi ankaŭ helpos al la vizitantoj kun nova impresiĝemo percepti la naturon kaj okazantajn en ĝi – de milionoj da jaroj – procezojn. La ekspozicio jam pretas kaj etendiĝas tra la aero de sep salonoj. En ĉiu el ili troviĝas iu objekto-atestanto de diversaj naturprocezoj, oni lernos pri la rolo de akvo, aerpremo kaj temperaturo rilate al tio, kion oni povas vidi moviĝante laŭ la turisma itinero. En unu el la ekspoziciaj salonegoj troviĝas la naturdimensia kvinmetra modelo de dinosaŭro, rekreita en konsulto kun panteologoj, baze de ostorestaĵoj retrovitaj en unu el la valoj de la Parko. Laŭplane la centro estos disponigita al turistoj jam ĉi-printempe.

El la elsendo 10.04.2024. Legas Maciek – 01′ 28″

Evento ligita kun la ĵus pasinta dimanĉo estas komenco de la Granda aŭ Sankta Semajno kaj inaŭguranta ĝin Palma Dimanĉo. Krom strikte religia karaktero ĝi ligiĝas kun la konkursoj por elfarado de Paskaj Palmoj, kiuj havas apartan karakteron, aspekton i.a. en Pollando, kie ne eblas uzi pro klimatkondiĉoj verajn palmobranĉojn. El tio kreskis la tradicio de polaj Paskaj Palmoj, pri kio ni plurfoje parolis kaj koncernaj tekstoj troviĝas en nia reta arkivo. Kaj ĵus ni eksciis, ke dum la hieraŭa Paska Dimaĉo en la 65-a konkurso en Lipnica Murowana, en la regiono de Krakovo (la suda Pollando) venkis palmo superinta 27 metrojn en la kategorio de palmoj pli ol 3-metraj, por kiu oni anoncis 64 palmojn. La tieaj palmoj estas farataj el salikbranĉetoj, fortikigataj de piceaj fostoj ornamataj per koloraj silikpaperaj floroj kaj rubandoj. Sur la pinton oni metas ornamfaskon el amentoj kaj ruĝa vakcinio. Kun la tradicio de Palma Dimaĉo ligiĝas la sciigo, ke baldaŭ en la landa listo de nemateria kulturheredaĵo estos registrita Paska Palmo el la etna Kurpie-regiono, kiu etendiĝas tra tri vojevodioj en la centra kaj nordorienta Pollando. Tieaj palmoj konsistas el salikbranĉetoj, vakcinio aŭ bukso aranĝitaj ĉirkaŭ la hakita abieto aŭ eta piceo, kies pinto devas resti verda. Ĉion ornamas mistere eltonditaj floroj el salikpapero.

El la elsendo 25.03.2024. Legas Barbara – 02′ 04″

Hieraŭ, la 24-an de marto en Pollando estis solenita la Nacia Memortago pri Poloj savantaj judojn sub la germana okupacio, lanĉita laŭ la iniciato de la pola prezidento en 2018. Tio okazis lige kun la datreveno de la martira morto de 8-persona pola familio Ulm mortigita de germanoj kun 8 kaŝataj de ili judoj en la loko Markowa. La tago estis la okazo memorigi la rolon ankaŭ de aliaj ofte sennomaj poloj, kiuj pereis portante helpon al judoj. Krom ili tiun helpon estis donanta la organizaĵo Żegota de la Pola Konsipra Ŝtato; kun tiu helpo rapidis polaj diplomatoj engaĝiĝante en la savadon de polaj kaj alilandaj judoj dum ilia diplomatia laboro en la alianciĝintaj kaj neŭtralaj landoj. La Instituto Yad Vashem inter personoj, kiuj portis helpon kaj savis la vivon de judoj dum la 2-a mondmilito kaj ricevis la medalon Justulo inter la Nacioj de la Mondo distingis ĝis nun 7232 polojn inter entute 28 mil 217 honoritaj per la medalo personoj. La konojn pri poloj savantaj judojn dum la germana okupacio kompletigas muzeoj kaj memorlokoj aparte al ili dediĉitaj, kiel viktimoj dum jaroj en Pollando nerimarkataj. Al ili apartenas Muzeo en Markowa aŭ Memorkapelo pri Justuloj en Toruń, kiu dokumentas la liston de ĉirkaŭ mil poloj, kiu estas daŭre aktualigata.

El la elsendo 25.03.2024. Legas Milada – 02′ 06″

La uniaj preskriboj devontigis firmojn, ke ĉiu litia pilo encirkuligita sur la merkato estu recikligata. Aparte malfacile recikligeblaj estas litiaj piloj devenantaj el la elekrataj aŭtomobiloj kaj busoj. Samtempe paralele al la evoluo de elektroveturiloj la kvanto de foruzitaj litiaj piloj kreskos. Ilia alifarado laŭpremise ebligos limigi la akiradon de novaj krudaĵoj. La entrepreno Eneris funkciigis en la loko Żarki en la suda Pollando la plej grandan en Eŭropo alifaran etablon de litiaj piloj Eneris B&R (Batteries & Recycling). Ĝi povas alifari ĉiujare el la eŭropa merkato 27 milojn da tunoj da litiaj piloj. Kiel oni atentigis dum la inaŭguro de la establo en Żarki la malaltemisia, mekanika alifarado uzanta la verdan energion ebligas produkti altklasan nigran mason, tio estas miksaĵon de metalkemiaĵoj por ĝia denova utiligo kune kun kupro, aluminio kaj polimeroj dum la produktado de novaj akumulatoroj.

El la elsendo 20.03.2024. Legas Maciek – 01′ 18″

Komence de marto 2024 la usona Ĉambro de Reprezentantoj honoris la polan aktorinon, Beata Poźniak. Ŝi estas ankaŭ filmreĝisorino, poetino kaj pentristino, laŭreatino de la premio Earphones Award. Antaŭ 30 jaroj laŭ ŝia iniciato la usona Kongreso proklamis en Usono la 8-an de marto kiel Internacian Tagon de Virinoj. Porokazan gratuldepeŝon direktis al Beata Poźniak la usona vicprezidento Kamala Harris. Ŝi atentigis, ke Poźniak estas varma pledantino por la virinaj rajtoj kaj agadas por la evoluigo de la virinaj kaj junulinaj kapabloj kaj talentoj en la tuta mondo.

El la elsendo 20.03.2024. Legas Milada – 0′ 55″

La estro de la UN-oa agentejo por la infanoj, UNICEF, Catherine Russel informis ke ekde la komenco de la milito en la sfero de Gaza (komence de oktobro 2023) pereis pli ol 13 mil infanoj. Ŝi atentigis samtempe, ke multaj infanoj en la palestina enklavo suferas pro serioza subnutro kaj estas tiom malfortaj, ke „eĉ ne havas forton plori”. Miloj da infanoj estis vunditaj kaj eĉ ne eblas difini kie ili troviĝas, ili povas troviĝi sub la ruinaĵoj. En la programo CBS News la estro de la UN-oa agentejo por la infanoj, UNICEF diris, ke tian mortoindicon inter infanoj oni notis en preskaŭ neniu alia konflikto en la mondo. Catherine Russel aldonis, ke la kamiona transporto de humaneca helpo al la sfero de Gaza renkontas „seriozajn burokratajn defiojn”.

El la elsendo 20.03.2024. Legas Milada – 01′ 10″

La kanada Ĉambro de Komunumoj unuanime akceptis en februaro rezolucion pri la starigo de la Monato de la pola heredaĵo ĉiujare en majo. La 3-a de majo estos solenota kiel Tago de la Pola Konstitucio. En la rezoluciteksto oni konstatas i.a., ke la Ĉambro agnoskas la esencan kontribuon de la poldevenaj kanadanoj al la kanada socio, mastrumado, politiko kaj kulturo. Ĝi agnoskas la signifon de la edukado de ĉiuaĝaj kanadanoj pri la ŝlosilaj valoroj per kiuj poldevenaj kanadanoj kontribuis al la forto kaj diverseco de Kanado. En la tuta Kanado pli ol 500 mil loĝantoj estas poldevenaj kaj pli ol ilia duono loĝas en Ontario.

El la elsendo 10.03.2024. Legas Maciek – 0′ 51″

Antaŭtage de la Virina Festo en Pilecki-Instituto en Berlino estis inaŭgurita ekspozicio pri polinoj batalantaj por siaj politikaj rajtoj. Polinoj troviĝis inter la unuaj en la mondo virinoj, kiuj povis uzi plenon de la civitanaj rajtoj jam du semajnojn post la regajnita suverenco en novembro 1918. La nomo de la ekspozicio „Duoble liberaj. La naskiĝo de la virina balotrajto en Pollando” rilatas al la duobla ĝojo pro la regajnita suverenco kaj akiritaj politikaj rajtoj. Ĝi rakontas unuavice pri tio, kio okazis pli frue, pri la vojo kiun trapasis polinoj el grandaj kaj malgrandaj urboj, el nobelaj domoj kaj kamparanaj ĥatoj ĝis momento, kiam meze de frosta vintro ili povis direktiĝi al la baloturnoj por la unuan fojon en la historio elekti deputitojn. La ekspozicio „Duoble liberaj. La naskiĝo de la virina balotrajto en Pollando” prezentas eksterordinarajn biografiojn de polinoj el la limperiodo de la 19-a kaj 20-a jarcentoj, el la periodo jam post la epokfara 1918-a jaro. La berlina ekspozicio en Pilecki-Instituto estas vizitebla senpage ĝis la 30-a de septembro 2024.

El la elsendo 10.03.2024. Legas Milada – 01′ 52″

En la loko Kalisz (en la regiono de Poznano, en la okcidenta Pollando) 120 infanoj 7-12-jaraĝaj fariĝis studentoj de Infana Teknika Universitato. Tio estas jam la 7-a loko en Pollando, en kiu dank’ al la Fondaĵo Subtenanta Edukadon de la Societo „La aviada valo” el Rzeszów – la sudorienta Pollando – , estas organizataj senpagaj prelegoj kaj laborrenkontoj por infanoj. Ilia universitatnivela edukado sub la gvido de la Fondaĵo ĉe la societo „La aviada valo” okazas krom en Rzeszów mem ankaŭ en tiaj lokoj de la antaŭkarpatia vojevodio kiel Jasło, Mielec, Dębica, Ustrzyki Dolne, Zaryszyn. La okupojn gvidas sciencistoj, altlernejaj prelegantoj kaj popularigantoj de la scienco el la tuta lando. Ili helpas al la infanoj vastigi siajn konojn kaj memstare malkovradi la mondon de la scienco. La infanoj ricevis unuflanke studentajn libretojn, tiuj kiuj partoprenas laborrenkontojn estis provizitaj krome per materialoj kun instrukcioj por memstare fari eksperimentojn hejme. Ĉiuj okupoj en la nova filio de la Infana Teknika Universitato estas senpagaj dank’ al subvencioj de partneroj, kiuj estas firmaoj el la aviada branĉo el la regiono de Poznano. La okupoj okazas ankaŭ kunlabore kun la urbooficejo kaj la universitato de Kalisz.

El la elsendo 10.03.2024. Legas Milada – 02′ 02″

Profesoro Zbigniew Izdebski estis honorita per la medalo de Magnus Hirschfeld fare de la germana scienca societo DGSS pro la atingaĵoj rilate la esplorojn pri homa sekseco kaj seksa edukado. Profesoro Izdebski estas seksologo, pedagogo, familikonsilisto kaj specialisto pri la publika sano. Li i.a. gvidas Katedron pri la Biomedicinaj Fundamentoj de Evoluo kaj Seksologio ĉe la Pedagogia Fakultato de la Varsovia Universitato. Li kunlaboras kun multaj eksterladaj centroj. Ekde 2010 li estas konstanta scienca kunlaboranto de la Instituto pri esploroj koncerne sekson, seksan identecon kaj generadon en la Indiana Universitato, kunlaboranto de la Monda Sanorganizo. Prof. Izdebski estas iniciatinto kaj organizanto de landaj debatoj pri la seksa sano ligante la esploragadon kun didaktika kaj klinika agadoj. Li aŭtoras plurajn publikaĵojn, sciencaj kaj popularsciencajn verkojn. La establita en 1971 societo DGSS atribuas la medalojn de Magnus Hirschfeld pro elstaraj esploratingaĵoj pri la homa seksemo kaj seksa reformo. Ĝis nun la distingon ricevis specialistoj el Usono, Aŭstrio, Argentino, Ĉinio, Nederlando, Svedio, Turkio kaj Germanio. Profesoro Zbigniew Izdebski estas la unua polo distingita per ĉi tiu medalo.

El la elsendo 01.03.2024. Legas Maciek – 01′ 43″

La pola klerigministerio prezentis la plej novajn donitaĵojn pri infanoj kaj gejunuloj lernantaj eksterlerneje, kadre de la tiel nomata hejma edukado. Konforme al ili en januaro 2024 en la bazaj kaj superbazaj lernejoj ĉi tiun klerigformon utiligis 53 mil 968 lernantoj, pli ol 25 mil en la bazaj lernejoj kaj preskaŭ 29 mil en lernejoj mezgradaj. La hejma edukado estas senpaga, alternativa kaj plene legala instruformo, kiu estas reguligita de la kleriga leĝaro. Pro la eksterlerneja edukado de la infano respondecas gepatroj kaj la infanaj konoj estas konfirmataj per klasifikaj ekzamenoj, pere de kiuj oni kontrolas ĉu la infano alproprigis konojn konforme al la klerigaj programaj premisoj. Aktuale kreiĝas ĉiam pli da lokoj, lernejoj kaj platformoj, kiuj subtenas la hejman edukadon. Kiel rezultas el la enketo de Centro de la Hejma Klerigo la gepatroj kiel la plej grandajn avantaĝojn de ĉi tiu instrumaniero elmontras i.a. pli grandan psikan komforton de la infano, ĝian eblecon lerni en libere elektita loko kaj tempo, adapton de la lerndo al la individuaj bezonoj de la infano kaj ankaŭ pli da tempo pasigita kun la familio.

El la elsendo 01.03.2024. Legas Milada 02′ 02″

OLBG, la firmo specialistiĝanta pri organizo kaj pritakso de la distra oferto de la urboj el la tuta mondo kreis rangoliston de la plej bonaj eŭropaj urboj por la semajnfina ripozo. Laŭ ĝi eĉ du el kvin la plej bonaj kaj plej favorprezaj eŭropaj urboj por mallondaŭraj ekskursoj troviĝas en Pollando. La rangolisto Eŭropa Indekso de Nokta Vivo kreiĝis baze de donitaĵoj el TripAdvisor, AirDNA aŭ Numbeo. Oni konsideris tiajn faktorojn, kiel prezoj de tranoktoj, de taksioj kaj de biero, kiel nombro de kazinoj kaj noktaj kluboj kaj ankaŭ sekurecnivelo. La 5-an lokon okupis Budapeŝto en Hungario, sur la 4-a loko lokiĝis Krakovo en Pollando. Sur la 3-a loko plasiĝis Bratislavo en Slovakio, sur la 2-a Istambulo en Turkio. La 1-an lokon okupis Varsovio unuavice pro malaltaj tranoktoeblecoj kaj la sekurecindico, kiu ricevis eĉ 74,28 poentojn. La varsoviaj bieroprezoj ne estas tamen la plej favoraj. Tiujn oni notas en Bratislavo, same kiel la kostojn de la nokta vivo. Konklude Varsovio estas malmultekosta kaj sekura urbo, kiu taŭgas por familiaj semajnfinaj ekskursoj kun infanoj. Bratislavo havas bonan oferton de la nokta vivo kaj biero, do taŭgas por junaj homoj, ekzemple studentoj serĉantaj surprizan lokon por urba ripozpaŭzo.

El la elsendo 01.03.2024. Legas Milada 02′ 05″

La 2024-a jaro en la Biebrza-rivera Nacia Parko – en la orienta landoparto, estis proklamita kiel Jaro de panoramoj. Tiamaniere la organizantoj atentigas pri ŝanĝoj okazantaj en la ĉirkaŭantaj nin panoramoj kaj edukcele klarigas kiel tion influas la homa agado. Ne temas sole pri la rapidaj ŝanĝoj okazantaj antaŭ nia rigardo, sed ankaŭ pri tio, kiomrapide homo transformas la medion kaj kiel malmultiĝas lokoj sen la homa interveno en la naturpanoramojn. La Bierza-riveraj marĉoj estas unu el malmultaj lokoj, en kiuj videbliĝas karakterizaĵoj de la naturaj panoramoj, kiel vastaj marĉaj terenoj, mozaiko de arbaroj kaj arbokreskaĵoj, lignaj mastrumkonstruaĵoj, apudvojaj kapeletoj kaj krucoj, dominataj en la panoramo turoj de vilaĝaj preĝejoj. Tiuj panoramoj elstaris en la tuta okcidenta Eŭropo, kiu senrevene sekigis siajn marĉajn terenojn. Des pli signifa estas la valoro de Biebrza-rivera Nacia Parko. Por konservi tiun riĉon estas necesaj komunaj streboj ne nur de la parkoaŭtoritatoj, sed ankaŭ de la lokaj komunumoj kaj institucioj. La Biebrza-rivera Nacia Parko apartenas al la plej valoraj marĉaj terenoj en Eŭropo kiel rifuĝejo de multaj maloftaj specioj de akvokotaj birdoj, kaj de alkoj. La 2-an de februaro oni solenis la Internacian Tagon de Marĉoj, dum kiu oni honornotas 2511 lokojn en 172 landoj. La Biebrza-rivera Nacia Parko kaj ĝiaj unikaj naturaj valoroj, kiel vivejo de multaj maloftaj specioj de akvokotaj birdoj kaj fiŝoj ektroviĝis en ĉi tiu listo en 1995-a jaro.

El la elsendo 20.02.2024. Legas Gabi – 02′ 18″

La nombro de eksterladanoj aĉetantaj loĝejojn en Pollando konstante kreskas. En 2022 ili aĉetis 14 359 loĝejojn, do ĉiu sepa loĝejo en Pollando estis entute notarie vendita al eksterlandanoj. Inter la klientoj la plej mulnombraj estis ukrainanoj kaj germanoj. La nombro de ukrainanoj aĉetintaj loĝejojn en Pollando en 2022 kreskis je 40 procentoj kompae al 2021. Ili aĉetis 6393 loĝejojn. La trian lokon okupis belorusoj. Laŭ la donitaĵoj de la pola ministerio por la internaj aferoj inter 10 plej aktivaj eksterlandaj klientoj investantaj en aĉeto de loĝejoj en Pollando troviĝas ankaŭ civitanoj de la Hinda Unio. Al Pollando logas ilin la branĉo ligita kun Informadikaj Teknikoj. La hinduniaj programistoj enspezas en sia lando sesoble malpli ol oni ofertas en Eŭropo, tial multajn logas la laborcela elmigrado, i.a. al Pollando.

El la elsendo 20.02.2024. Legas Milada – 01′ 34″