Novaĵoj

En Pollando aŭtuno ravas ne nur per pentrindaj pejzaĝoj, dank’al falantaj de sur la arboj multkoloraj folioj. La oranĝa koloro plenigas polajn urbojn ankaŭ dank’ al kukurboj ornamantaj enirejojn de butikoj kaj restoracioj. Ili videblas ankaŭ sur privataj terasoj, balkonoj, sur kuirejaj parapetoj. Aldonante koloron dum grizaj aŭtunaj tagoj, kukurboj ĉiam pli ofte aperas en pola urbospaco kaj sur teleroj en polaj hejmoj. Rimarkendas, ke ne nur pro Haloveno festotago antaŭnelonge importita al Pollando kaj fremda al la pola kulturo.
La kreskanta populareco de kukurboj ŝuldiĝas al la fakto, ke Pollando estas la plej granda kukurbo-eksportanto en la Eŭropa Unio. Ĉi-jare, la areo destinita al kukurbokultivado egalas en Pollando al 9289 hektaroj. Temas do pri 2000 hektaroj pli ol en 2023. Antaŭ 10 jaroj Pollando produktis 48 mil tunojn da kukurboj, kaj aktuale la jara produktado superas 400 mil tunojn. La plej grandaj kukurbokampoj troviĝas en la regiono de Lublin, en la orienta Pollando. Sur la pola merkato troveblas pli ol 30 kukurbospecioj: bambino, Hokajdo, muscat de Provance kaj aliaj.
Kukurbo estas botanike frukto, ne legomo. Ĝi enhavas multe da beta-karoteno, kiu subtenas la vidkapablon kaj havas pozitivan efikon sur la homa haŭto. Kukurbo donas satosenton, nutras niajn bonajn mikrobojn, subtenas la funkciadon de la renoj kaj hepato kaj estas rekomendita por homoj suferantaj pro hipertensio. Kukurbosemoj estas riĉaj je triptofano, aminoacido grava dum la produktado de serotonino, hormono havanta kernan rolon por nia bonfarto. La semojn oni uzas ankaŭ por produkti oleon taŭgan por bongustaj salatoj. Krome, per aldono de kukurmo aŭ kapsiko kukurbosupo ekhavos varmigan efikon, tiom gravan en malvarmaj tagoj.

El la elsendo 15.11.2024. Legas Maciek – 02′ 16″

Dum 12 monatoj – inter aŭgusto 2023 kaj julio 2024 en Pollando naskiĝis iom pli ol 259 mil infanoj. Tio estas plej malmulte ekde la finiĝo de la 2-a mondmilito. La demografia malkreskoritmo estas alta, kion reliefigas donitaĵoj. Laŭ ili en 2023 naskiĝis ĉirkaŭ 272 mil infanoj, en 2022: 305 mil kaj en 2019: 375 mil infanoj.
Antaŭnelonge la opinisonda laborejo IBRIS laŭ la komisio de la ĵurnalo „Rzeczpospolita” demandis seninfanojn personojn pri faktoroj instigontaj ilin gepatriĝi. Plej multaj respondintoj, 36 procentoj menciis la posedon de la propra loĝejo. La gravecon de loĝeja faktoro elmontris eĉ 40 procentoj de personoj, kiuj deklaris sian materialan situacion kiel tre bonan.
22,2 procentoj de la enketitoj kiel necesan faktoron por havi infanojn menciis stabilan laboron por junaj personoj kaj 17 procentoj elmontris la amikan por virinoj labormerkaton. Tamen pli ol 11 procentoj de la enketitoj deklaris, ke ne temas pri financa aspekto, sed pri la maldeziro flanke de junaj personoj posedi infanojn.

El la elsendo 15.11.2024. Legas Milada – 01′ 50″

Jam de multaj tagoj la polaj grandspacaj vendejoj plenplenis je tombotorĉoj, kio ligiĝis kun la novembra Festo de la Mortintoj, kaj kun la kutimo lumigi ilin sur la tomboj de proksimuloj kaj konatoj. Torĉoj tamen estas ne sole simbolo de memoro, sed grava elemento de la pola eksporto. Kiel sciigis International Trade Center la eksportovaloro de la polaj torĉoj kaj kandeloj atingis en 2023 la valoron de 764 milionoj da eŭroj. Laŭ „Puls Biznesu” Pollandon antaŭas Ĉinio, kiu eksportas torĉojn kun la valoro de 877 milionoj da eŭroj.
La vendado de torĉoj kreskis post la pandemio je 40 procentoj. La ĉefa komerca partnero de Pollando estas Germanio, kiu aĉetas ĉiun trian eksportatan polan torĉon. Ĉiu deka pola torĉo aŭ kandelo trafas sur la merkaton de Nederlando. La landa produktado de torĉoj tutece kontentigas la bezonojn de la pola merkato. En 2023 poloj aĉetis 300 milionojn da torĉoj pagante por ili 700 milionojn da zlotoj.

El la elsendo 05.11.2024. Legas Maciek – 01′ 14″

La eksa finna prezidento, konsilisto de la prezidanto de la Eŭropa Komisiono asertas, ke la Unio devas rekomendi al la ŝtatoj-membroj, ke ĝiaj civitanoj provizu sin per nutraĵoj, akvo kaj artikoloj de la urĝa bezono kiel medikamentoj, lanternoj, radiopiloaparatoj, kiuj sufiĉus por almenaŭ 72 horoj. La ŝtatoj devus prilabori rekomendojn por evakuo kaj disponigebleco de savservoj. La eksa finna prezidento atentigis, ke la Unio ne estis preparita por la pandemio, nek por la situacio en Ukrainio, tial necesas zorgi pri preteco aktiviĝi, se estos tia bezono.

El la elsendo 05.11.2024. Legas Milada – 0′ 56″

La ukraina prezidento plian fojon atakis Pollandon pro tio, ke ĝi ne helpas al Ukrainio. Temas pri la pafkraŝado de rusaj rakedoj eĉ super la teritorio de Ukrainio kaj ne-livero de MiG-29.
La pola defendministro Władysław Kosiniak-Kamysz reagis je tiuj skandalaj asertoj konstinte, ke Pollando transdonis al Ukrainio tiom da militistaj akcesoraĵoj, kiom eblis. La limon konsistigas defendkapablo kaj sekureco de Pollando mem. La decido pri pafkraŝado de rusaj rakedoj dependas de la tuta NATO kaj de unuopa ŝtato.
Je la kritikaj vortoj de la ukraina prezidento reagis ankaŭ Radosław Sikorski, la pola ministro por la eksterlandaj aferoj, kiu memorigis ĉeokaze la enorman helpon donitan de Pollando – en la komparo kun aliaj landoj helpantaj al Ukrainio – konsiderante la polan malnetan enlandan produkton.
Temas pri helpo militista, financa, ekonomia, humaneca, ne parolante pri ukrainaj enmigrantoj bonvenigitaj kaj daŭre venantaj al Pollando.

El la elsendo 05.11.2024. Legas Milada – 01′ 31″

Lige kun la 35-jariĝo de la polaj diplomatiaj rilatoj inter Pollando kaj la Korea Respubliko Instituto de Adam Mickiewicz pretigis specialan kulturan oferton. Polaj ensembloj kaj individuaj kreantoj prezentiĝos dum la plej gravaj festivaloj en Koreio. En la daŭro de la 6-monata festado (ekde aŭgusto 2024) estis planitaj filmprezentoj, koncertoj kaj ekspozicio. Porokazan muzikan eventon en Pollando pretigas Centro de la Korea Kulturo.
Jam la 17-an de oktobro la mondfama finna violonĉelisto Arto Norasa kune kun polaj muzikistoj inaŭguris Seulan Muzikan Festivalon. En la ĉiujara ĵazfestivalo Jarasum Jazz Festival inter la 18-a kaj 20-a de oktobro ankaŭ partoprenis polaj artistoj. Inter ili sur la plej granda festivala scenejo ludis Leszek Możdżer, pola komponisto kaj ĵazpianisto. Krome Sinfonia Varsovia, pola simfonia orkestro rezidanta en Varsovio, dum sia tria koncerta itinero tra Koreio donos du koncertojn. La 26-an de novembro en Daegu dum la festivalo World Orchestra Series. La sekvan tagon ĝi koncertos en Seoul Arts Center.
En la pola kultura programo daŭronta ĝis januaro 2025 troviĝas ankaŭ la premiera ekspozicio en la Pola Pavilono dum Gwangju Biennale kaj Trarigardo de la pola animado kaj videoarto.

El la elsendo 25.10.2024. Legas Maciek – 01′ 32″

La Eŭropa Komisiono deklaris pretigon de reguligoj pri pli efika deportado de nelegalaj enmigrantoj. La komisaro por la aferoj de egaleco, Helena Dalli informi dum la sesio de la Eŭroplarlamento en Strasburgo, ke la projekto estos preta venontjare. Ŝi argumetis, ke la Unio ne sukcesos solvi la problemon de la enmigrado, se ĝi ne povos efike resendi personojn, kiuj ne ricevis la azilorajton. Kiel ŝi argumentis el preskaŭ duona miliono da personoj, kiuj devus forlasi ĉiujare la teritorion de la Unio efektive revenas al siaj landoj nur unu kvinono. La komisiono konsideros aplikon de ĉiuj rimedoj, ekzemple establadon de revenigaj centroj ekster la Unio.

El la elsendo 25.10.2024. Legas Maciek – 0′ 48″

La pola vicĉefministro, ministro por la nacia defendo Władysław Kosiniak-Kamysz deklaris meze de la monato publike, ke ĉe ukraina flanko mankas konscio, ke sen la helpo donata de Pollando ekde la komenco de la rusa invado la situacio de Ukrainio aspektus tute alie.
Samtempe li atentigis, ke lia partio, t.e. Kampana Partio ĉiam havis klaran starpunkton pri la neceso honeste rilati al la hombuĉado de poloj en Wołyń-regiono fare de UPA-trupoj. Temis pri la planita ekstermo de pli 120 mil poloj en la jaroj 1943-44 loĝantaj ĉe la orientaj randregionoj.
La estro de la pola defendministerio memorigis samtempe, ke Pollando liveris al Ukrainio militaranĝaĵojn kun la valoro de pli ol 15 miliardoj da zlotoj. Władysław Kosiniak-Kamysz memorigis sian deklaron de antaŭ kelkaj monatoj, ke Pollando helpos al la ukraina ŝtato, se ĝi volos voki siajn civitanojn, kiuj devas defendi sian landon, sed estadas en Pollando.
La prezidanto de la Pola Kamparana Partio konstatis krome, ke la incita por la pola socio estas la bildo de junaj viroj el Ukrainio veturantaj per la plej luksaj aŭtombiloj, pasigantaj semajnfinojn en kvinstelaj hoteloj. Tio estas ne estas dece rilate polojn, kiuj pagas per siaj impostoj por sanprotekto, monhelpo kaj edukado de ukrainanoj en Pollando ne parolante pri armilliveroj kaj alia helpo donata al Ukrainio.

El la elsendo 25.10.2024. Legas Milada – 02′ 06″

La 14-an de oktobro en Pollando oni festis tradicie la Intruistan Tagon. Ĝi estis la okazo por esprimi dankon pro la pedagogia laboro de instruistoj, unuavice instruistinoj. Nome laŭ la lastaj informoj de la edukministerio en la pola instrusistemo laboras 580 mil 387 instruistinoj kaj 110 mil 34 instruistoj. Fine de septembro de la pasinta jaro, laŭ la printemaj informoj de la ministerio, virinoj konisitigis 98 procentojn de la instruista personalo en antaŭlernejoj. Se temas pri la aĝo de la instruistoj mezume polaj instruistinoj havas 46 jarojn kaj polaj instruistoj 48 jarojn. Kompare al la donitaĵoj el 2012 la aĝo de la polaj instruistoj altiĝas. La plej aĝa laboranta pola instruisto aktuale havas 87 jarojn kaj la plej juna 21 jarojn. Plej multaj polaj instruistoj laboras en bazaj lernejoj, 22 procentoj en lernejoj superelementaj, 17 procentoj laboras en antaŭlernejoj kaj 7 procentoj en aliaj klerigaj centroj. La plej grandan grupon konsisitigas instruistoj diplomitaj, tio estas atingintaj la plej altan gradon de la profesia avanco.

El la elsendo 15.10.2024. Legas Barbara – 01′ 42″

Kiel informis PAP-agentejon la gazetara reprezentanto de Vini Portugal, Maria Joao Menezes, en la unua duono de la 2024 el Portugalio al Pollando oni eksportis 7,85 milionojn da litroj da vino kun la suma valoro de 18,09 milionoj da eŭroj. Ĝis nun la rekorda laŭ ĉi tiu vidpunkto estis la 2023-a jaro. Sed en la sama periodo de la nuna jaro, do la unua jarduono, oni notis kreskon je 3,03 procentoj. Entute en 2023 al Pollando estis eksportitaj 15,68 milionoj da litroj da portugala vivo kun la suma valoro de 36,5 milionoj da eŭroj. Pollando troviĝas tiel sur la 10-a loko en la rangolisto de la plej grandaj importantoj de la portugalaj vivoj laŭ la vidpunkto de ilia vendovaloro. Kun ĉiu jaro kreskas la nombro da kompanioj liverantaj la portugalajn vinojn sur la polan merkaton. En 2023 inter la plej grandaj importantoj de la portugalaj vinoj troviĝis Francio, Usono kaj Britio. Iliaj aĉetoj havis la valoron de 103,5 milionoj da eŭroj, respektive 100,1 milionoj da eŭroj kaj 88,5 milionoj da eŭroj.

El la elsendo 15.10.2024. Legas Milada – 01′ 57″

La Sanktakruca Geoparko en la sudo de Pollando, ampleksanta la urbon Kielce kaj la komunumojn Chęciny, Piekoszów, Morawica kaj Nowiny havas Unesko-licencon ekde 2017. Tiu ĉi surfaco de 526 kvadarataj kilometroj, unika en la internacia skalo, aparte pro la objektoj de geologia kaj industria heredaĵo havos Unesko-licencon dum pliaj 4 jaroj. Tio i.a. kreas la eblon diskonigi la regionon en la tuta mondo kaj inviti al ĝi eksterlandajn turistojn. Aktuale en la Monda Reto de Geoparkoj troviĝas 213 parkoj en 48 landoj. En Pollando krom la Sanktakruca Geoparko la statuson de Unesko-parko havas la parko Arko de Mużakowa en la okcidenta Pollando kaj la Regiono de la Estingiĝintaj Vulkanoj en la sudokcidenta Pollando.

El la elsendo 05.10.2024. Legas Maciek – 0′ 59″

Pasintjare Pollando okupis la 2-an lokon en Eŭropo kaj la 7-an lokon en la mondo inter la plej grandaj eksportantoj de fruktoj. Eĉ kvarone temis pri pomoj, kies vendovaloro egalis al 398,8 milionoj da eŭroj. Tio estis je 32 procentoj pli ol unu jaron pli frue. La plej grandaj klientoj estis Rumanio, Egiptio, Germanio, Kazaĥio kaj Hispanio. La valoro de la pola eksporto de riboj kaj grosoj egalis en 2023 al 5 milionoj da eŭroj. Se temas pri ĉi tiuj fruktoj Pollando estas la tria plej granda eksportanto en la mondo kaj nia ĉefa kliento estas Germanio. En eksporto de framboj kaj rubusoj Pollando okupas la kvinan lokon en Eŭropo kaj la okan en la mondo. La valoro de la pasintjara eksporto de ĉi tiuj fruktoj egalis al 41,3 milionoj da eŭroj. Polaj framboj kaj rubusoj estas aĉetataj unuavice de germanoj, nederlandanoj kaj ĉeĥoj. Ili estas popularaj ankaŭ en Svedio kaj Germanio. El „Puls Biznesu”, kiu prezentis ĉi tiujn informojn, ni ekscias ankaŭ ke Pollando eksportas krome pirojn, prunojn kaj fragoj. La eksportovaloro de ĉi tiuj fruktoj en 2023 egalis al 51,7 milionoj da eŭroj (piroj), 7,4 milionoj da eŭroj (prunoj) kaj 28,1 milionoj da eŭroj (fragoj).

El la elsendo 05.10.2024. Legas Milada – 02′ 06″

Daŭras streĉita situacio inter Israelo kaj Libano. Laŭ “Wall Street Journal” la isrealaj militfortoj ĉiam pli intense preparas sin al „eventuala kontinenta invado” kontraŭ la najbaron el la nordo. Laŭ la informoj de la ĵurnalo rezultas, ke Israelo povas komenci la atakon jam ĉi-semajne. La pola ministro por la eksterlandaj aferoj alvokis polojn estadantajn en Libano forlasi ĉi tiun landon. Post la lasta atako kontraŭ la gvidantojn de Hezbollah la pola ministro akcentis, ke la situacio en la regiono fariĝas ĉiam pli danĝera kaj eblas ekskludi neniun scenaron. La usona prezidento Joe Bindes esprimis dimanĉe maltrankvilon pro la eskalo de la israela-libana konflikto dirante ke necesas eviti plenskalan militon. Li anoncis sian intencon diskuti la temon kun la israela ĉefministro Netanjahu. Sian starpunkton rilate al la konflikto en la Proksima Oriento esprimis ankaŭ papo Francisko reage je la demando pri la atako de Israelo kontraŭ Bejruton, en kiu pereis la gvidanto de Hezbollah. La demando estis starigita dum la gazetara konferenco, kiu okazis sur la ferdeko de la papa aviadilo. La papo diris, ke defendo ĉiam devas estis proporcia al la atako. Alikaze temas pri ekstermoralaj, nemoralaj agadoj. Hodiaŭ la palestina grupo Hamas informis, ke ĝia gvidanto en Libano pereis lunde kun la familio en israela atako. Reuter atentigas, ke ĉiam pli oftaj atakoj de Israelo en Libano kaj Jemeno elvokas timon, ke la bataloj en la Proksima Oriento eskapos de la kontrolo kaj tiros al la milito Iranon kaj Usonon. Kiel informis sabate la libana sanministro dum ne plenaj du semajnoj en la israelaj flugatakoj kontraŭ Libanon pereis 1030 personoj, t.e. pli ol sume en la lastaj 11 monatoj. Kiel hodiaŭ , do lunde, informis Alta Komisaro de UN-o por Rifuĝintoj jam ĉirkaŭ 100 mil personoj fuĝis al Sirio pro la israelaj atakoj kontraŭ Libanon.

El la elsendo 30.09.2024. Legas Barbara – 02′ 34″

La sud-okcidenta Pollando daŭre luktas kontraŭ la katastrofecaj sekvoj de la inundo, kiu ruinigis multajn mastrumejojn kaj plurajn personojn komplete senigis je la vivhavaĵoj. La inundominaco ne malaperis, la akvoelverŝigo minacas al pliaj loĝlokoj, kvankam la prognozata skalo de katastrofo ne estas same drameca kiel antaŭ unu semajno. Materiala helpo venas de institucioj kaj privataj personoj. Hodiaŭ vespere la pola Sejmo aŭskultos registaran informon pri la inundostato kaj morgaŭ traktos projekton de speciala registara leĝpropono en la kuntekto de la elementa plago. La meteologiaj servoj avertas kontraŭ tempestoj kaj ŝiraj ventoj ankaŭ en la regionoj plagitaj de la inundo.

El le elsendo 25.09.2024. Legas Barbara – 0′ 58″

La nova nederlanda registaro ekoficinta en julio planas envivgi pli severajn migroregulojn kaj deklari la landan azilan krizon. La intensiĝanta migrikrizo instigis la nederlandajn aŭtoritatojn serĉi solvojn sur la landa nivelo malgraŭ formala maleblo rezigni pri la uniaj reguloj. La nederlanda ministro pri la migrado Marjolein Faber substrekis, ke Nederlando devas reakiri plenan kontrolon super sia azila politiko. Tamen la aferprezentantino de la Eŭropa Komisiono, Anitta Hippner memorigis, ke Nederlando subtenis ĉiujn elementojn de la migropakto sur la forumo de la unia Konsilio.

El le elsendo 25.09.2024. Legas Krystyna – 0′ 51″

La centrodektrula registaro de Svedio kaj la partio Svedaj Demoratoj deziras signife grandigi la subvencion por enmigrantoj de 10 mil ĝis 350 mil svedaj kronoj por ĉiu plenkreskula enmigranto, kiu deklaros la intencon reveni al sia hejmlando. La decido jam estis alprenita kaj la novaj reguloj enviviĝos en 2026. Tiu propono rilatas al personoj, kiuj havas permeson de portempa aŭ konstanta loĝado en Svedio, sed pro diversaj kialoj volas reveni al sia devenlando. Kiel informis “Aftonbladet” ĉirkaŭ 400-500 mil eksterlandanoj troviĝantaj nun en Svedio estas personoj longiĝe senlaboraj kaj frontantaj malfacilaĵojn sin vivteni. Svedio severigas sian migropolitikon ekde la ŝanĝo de la registaro en 2022.

El le elsendo 25.09.2024. Legas Milada – 01′ 13″

Laŭ la donitaĵoj de Eurostat el la fino de julio 2024 la statuson de provizora protekto en la uniaj landoj ricevis pli ol 4,1 milionoj da ukrainanoj. Eurostat informas, ke fine de julio 2024 en Germanio estis registritaj 1 miliono 110 mil 600 personoj, en Pollando estis registritaj 976 mil 205 rifuĝintoj. (Laŭ la raporto de la pola Ĉefkomadantaro de Limgardistaro en 2022 el Ukrainio al Pollando venis ĉirkaŭ 9,5 milionoj da personoj kaj en 2023 – ĝis la 30-a de septembro – ĉirkaŭ 7,2 milionoj da personoj). Laŭ la donitaĵoj de Eurostat fine de julio 2024 la plej multa elcento de elmigrintoj el Ukrainio estis notitaj en Ĉeĥio, Litovio kaj en Pollando. Kompare al la fino de junio 2024 plej multaj personoj el Ukrainio ricevis statuson de provizora protekto en Pollando, Ĉeĥio kaj Rumanio. Malplej multaj en Slovenio, Luksemburgo, Malto kaj Liĥtenŝtejno. La plej grandan malkreskon de rifuĝintoj el Ukrainio notis Germanio. Fine de julio 2024 plej multaj inter la rifuĝntoj estis ukrainanoj, civitanoj de Rusio, Niĝerio kaj Azerbejĝano. La 25-an de junio la Konsilio de Eŭropo pluvalidigis la provizoran protekton por rifuĝintoj el Ukrainio ĝis la 4-a de marto 2026. Tiuj personoj havas la rajton loĝi en la koncerna lando, havas la rajton legale labori kaj la rajton al loĝigo. Ili ricevas medicinan helpon kaj havas garantiitan partoprenon en la eduksistemo.

El le elsendo 25.09.2024. Legas Milada – 02′ 35″

Pollando daŭre sentas la inundan minacon kaj sentas la sekvojn de la inunda plago. La plaga inundo trafis la Centran-Orientan Eŭropon, aparte tiajn landojn, kiel Ĉeĥio, Austrio, Rumanio, Pollando. Kontraŭ inundo batalas Italio kaj Hungario. Malgraŭ tio, ke la inundominaco estis prognozita pli frue multaj eŭropaj urboj, uebetoj kaj vilaĝoj ektroviĝis sub la akvo, digoj kaj kontraŭinundaj remparoj ne sukcesis rezisti la premon de la elemento. En Pollando la plej drameca estas la situacio en la sudokcidenta Pollando kaj en la regiono de Opole. Lunde, la 16-an de septembro la pola registaro anoncis la staton de la elementa plago dum ankoraŭ vendrede ĝia estro estis trankviliganta la publikon, ke la minaco ne ŝajnas aparte granda. La avertoj de Ĉeĥio, la alarmoj de la Eŭropa Komisiono direktataj ekde la 10-a de septembro pri la inundorisko ne estis prenitaj en konsideron. Kiel diris hodiaŭ, tio estas la 20-an de septembro la pola prezidento vizitinta la terenojn trafitajn de inundo ne estas nun tempo kulpigi iun ajn pri la neglektoj, ĉar necesas fronti la enorman skalon de postinundaj sekvoj. La inunda ondo ne ĉesis ruliĝi kaj direktiĝas nun al la regiono de la urbo Zielona Góra, al la lubuŝa regiono. Tie aliflanke, kie la akvospegulo jam malaltiĝas videbliĝas la hororiga skalo de la perdoj – ruinigiaj konstruaĵoj, infrastrukturo, tavoloj da ŝlimo kaj koto, netrinkebla akvo, humideco penetranta havaĵojn. Oni avertas pri la netrinkebla akvo, minaco de epidemioj. Ĉiu akvobotelo, higienaj akcesoraĵoj, longvalidaj nutraĵoj estas orvaloraj. Tra la tuta lando daŭras kvestado favore al la viktimoj de la inundo, oni kolektas longvalidajn nutraĵojn, higienajn akcesoraĵojn, por dimanĉo la Eklezio anoncis tutlandan kvestadon. Dimanĉe al la forigado de la sekvoj de inundo kadre de la operaco Feniks enĝagiĝos 25 mil soldatoj (je kvin mil pli ol aktuale). Ilia helpo konsistos en revenigado de trafikebleco, konstruado de provizoraj pontoj kaj revenigado de provizora vojtrafiko. Hodiaŭ estis elektita la plenrajtigito de la registaro por la forigado de la inundosekvoj.

El la elsendo 20.09.2024. Legas Barbara – 03′ 07″

La pola registaro proklamis la staton de elementa plago pro la inundo, kiu plagis en la lastaj tagoj la sud-okcidentan parton de la lando kun la celo kontraŭbatali ĝiajn sekvojn kaj por ilin forigi. Ili koncernas partojn de tri vojevodioj en ĉi tiu regiono. Ĝi validos ĝis la 16-a de oktobro inkluzive. La registaro certigis financan rezervon en la alteco de unu miliardo da zlotoj por la bezonoj de lokoj kaj homoj damaĝitaj de la inundo.

El la elsendo 15.09.2024. Legas Barbara – 0′ 40″

En la kanada provinco Novskotio septembro estas solenata kiel Monato de la Pola Heredaĵo. Ĝi estis proklamita de la novskotia parlamento kaj festita la unuan fojon en 2020. La 1-an de septembro 2024 specialan mesaĝon al la pola kolonio en Novskotio direktis ĝia gubernatoro leŭtenanto Arthur LeBlanc. Antaŭ la pola preĝejo en Whitney Pier estis hisita la pola flago kaj dum la meso oni preĝis favore al paco. Dum la tuta septembro en la loka radiostacio The Coast Radio estas prezentataj polaj podkastoj, okazos promenoj laŭ la spuroj de la pola kolonio. Krome okazos renkontiĝoj kun studentoj de la Universitato en Cape Breton, kiu estas la partnera urbo de la pola Wałbrzych. Komence de la 20-a jarcento ĝuste al Cape Breton celis la unuaj polaj enmigrantoj. La Pola-Kanada Societo en Novskotio inaŭguris ĉi-monate en Halifakso lecjonojn de la pola lingvo por plenkreskuloj kaj infanoj. Dum ili oni lernas krome pri la pola kulturo kaj polaj sociaj ĝentilformoj, oni komune rigardas filmojn aŭ legas pri polaj sportistoj kaj artistoj. Junaj reprezentantoj de la pola kolonio en Ontario ĉiam pli ofte atentigas, ke necesas ŝanĝi la manieron rakonti pri Pollando ne sole en la polkolonia medio, sed ankaŭ al kanadanoj mem.

El la elsendo 15.09.2024. Legas Maciek – 01′ 37″

La troviĝanta en Unesko-listo de la monda kulturheredaĵo salminejo Wieliczka apud Krakovo logas turistojn el la tuta mondo liverante al ili neforgeseblajn travivaĵojn kaj vidindaĵojn. Kun ĉiu jaro vizitas ĝin ĉiam pli da gastoj ne nur el Pollando, sed el la tuta mondo. Jam la 8-an de aŭgusto 2024 estis tie la unumiliona turisto, du semajnojn pli frue ol en 2023. En la nuna jaro oni notis iujn ŝanĝojn en la strukturo de la vizitantoj. Dum sep unuaj monatoj de la jaro 60 procentojn de la gastoj konsistigis eksterlandanoj. La plej populara lingvo uzata de ili estis la angla je du procentoj superinta la polan lingvon. La plej multaj inter eksterlandanoj estis britoj (137 mil), sekve italoj (42 mil) kaj francoj (39,7). La turisma interesiĝo pri la salminejo Wieliczka kreskas ankaŭ inter la ekstereŭropaj gastoj. Grandiĝis la nombro de vizitanoj el la arabaj landoj, kiel Unuiĝintaj Arabaj Emirlandoj, Saŭda Arabio, Kataro. Duobliĝis la kvanto de gastoj el Turkio kaj Serbio kaj la nombro de gastoj el Filipinoj triobliĝis. Oni notas kreskantan nombron de turistoj el Japanio, Honduraso, Hinda Unio kaj Kanado. Nur en la periodo januaro-julio de la nuna jaro oni notis kreskon de vizitantoj kompare al la sama periodo de 2023 je 108,5 mil personoj. Dum la tuta pasinta jaro la salminejon Wieliczka vzitis pli ol unu kaj duona milionoj da personoj.

El la elsendo 15.09.2024. Legas Milada – 02′ 25″

Ekde lundo en ĉiuj lernejoj de Nederlando validas la plena malpermeso uzi en la lernejaj klasoj la plurfunkciajn telefonojn. Informis pri tio la agentejo dpa. Ekde januaro la uzo de plurfunkciaj telefonoj kaj tabletoj estis malplermesita en nederlandaj mezgradaj lernejoj, nun la malpermeso koncernas ankaŭ la bazajn lernejojn. Tiu malpermeso estis en Nederlando objekto de publika debato inter gepatroj, instruistoj kaj politikistoj. Oni referencis al ĉiam pli da fontoj pri tio, ke la poŝtelefonoj en klasoj malebligas plenan koncentriĝon de lernantoj kaj kaŭzis, ke iliaj lernorezultoj malboniĝas. Kiel informis la nederlanda NOS en lernejoj, en kiuj estis mapermesita la uzo de poŝtelefonoj ankaŭ dum la interlecionaj paŭzoj pliboniĝas la komunikatmosfero. La escepto rilate la uzon de la purfunkciaj poŝtelefonoj en klasoj koncernas medicinajn konsiderojn aŭ handikapon de lernanto. La malpermeso uzi la plurfunkciajn poŝtelefonojn en klasoj validas jam en Grekio, Italio, Hispanio, Francio kaj Svedio. En Pollando jam ekzistas lernejoj, en kiuj la uzo de poŝtelefonoj en la klasoj kaj dum la interlecjonaj paŭzoj estas malpermesita. Iuj polaj lernejoj registras tion en siaj statutoj.

El la elsendo 05.09.2024. Legas Maciek – 01′ 31″

Ekde la jarkomenco signife kreskis sur la mondaj merkatoj la prezo de arĝento. En februaro necesis pagi preskaŭ 23 dolarojn por unu unco (℥), en majo la prezo kreskis ĝis 27,9 dolaroj por la sama kvanto. La prezoj akcelis en julio kaj rekorda estis la 11-a de ĉi tiu monato, kiam por unu unco necesis pagi 31,5 dolarojn. Laŭ ekspertoj de la Pola Ekonomika Instiituto altaj prezoj de arĝento konserviĝos sur la historie alta nivelo i.a. pro kreskanta aĉetateco de elektraj aŭtomobiloj kaj juvelaro. La prezokreskon influis krome limigita vendateco kaj geopolitikaj streĉitecoj. La pola kompanio KGHM, kiu estas la dua en la mondo plej granda produktanto de arĝento akiris en 2023 45 milionojn 900 mil uncojn da arĝento.

El la elsendo 05.09.2024. Legas Milada – 01′ 15″

Malkreskanta konsumado de vino en la tuta mondo devigis multajn eŭropajn vitejojn fini la produktadon. Pasintjare la vinproduktado estis la plej malalta ekde 1961 pro ekstremaj veterkondiĉoj kaj fungaj malsanoj, kiuj plagis vitejojn. Ekde 2018 la vinkonsumado malkreskas ankaŭ pro la malgrandiĝo de vinaĉetemo en Ĉinio kaj alta inflacio, kiu frapas la poŝojn de la konsumantoj. Ĉiam pli da personoj preferas bieron aŭ fortajn alkohoaĵojn aŭ rezignas pri alkoholaj drinkaĵoj pro sankonsideroj. La franca firmao Pernod Ricard decidis vendi siajn sep vitejojn en Aŭstralio, Novzelando kaj Hispanio. Per tiu ĝi decido la grupo intencas koncentriĝi ĉirkaŭ investaĵoj rilataj al altklasaj alkoholaĵoj kaj ĉampanoj, kiuj stimulas la evoluon de la firmao. Samtempe Pernod Ricard grandigas la vendatecon de la usona viskio.

El la elsendo 25.08.2024. Legas Gabi – 01′ 11″

La fandistaj tradicioj same kiel Tago de Fandisto estis registritaj lastatempe en la pola listo de nemateria kulturheredaĵo. Tio sekvis el plurmonata kunlaboro de diversaj institucioj, subjektoj kaj individuoj el kvin polaj vojevodioj. En la landa skalo la preparlaborojn kunordigis Muzeo de Fandindustrio en la urbo Chorzów kunlabore kun la fandista, sindikata kaj akademia medioj. La registro koncernas tradiciojn ligitajn kun la festado de la Tago de Fandisto. Temas pri solenaj tramarŝoj, sanktaj mesoj favore al la fandista fratularo, fandista inico, fandistaj tavernoj kaj bakedado. Temas krome pri fandista eduko formala kaj neformala, profesia lingvaĵo – sociolekto, muzika kulturo inkluzivanta blovorkestrojn kaj kanttradiciojn, kulto de s-ta Floriano, la religia patrono de la fandistoj, fandistaj uniformoj, fandista flago aŭ blazono. La registro celas protekti kaj popularigi la fandistajn tradiciojn kiel gravan identecoelementon de lokoj kaj regionoj ligitaj kun la fandindustrio.

El la elsendo 25.08.2024. Legas Maciek – 01′ 19″