Novaĵoj

Pasintjare Pollando okupis la 2-an lokon en Eŭropo kaj la 7-an lokon en la mondo inter la plej grandaj eksportantoj de fruktoj. Eĉ kvarone temis pri pomoj, kies vendovaloro egalis al 398,8 milionoj da eŭroj. Tio estis je 32 procentoj pli ol unu jaron pli frue. La plej grandaj klientoj estis Rumanio, Egiptio, Germanio, Kazaĥio kaj Hispanio. La valoro de la pola eksporto de riboj kaj grosoj egalis en 2023 al 5 milionoj da eŭroj. Se temas pri ĉi tiuj fruktoj Pollando estas la tria plej granda eksportanto en la mondo kaj nia ĉefa kliento estas Germanio. En eksporto de framboj kaj rubusoj Pollando okupas la kvinan lokon en Eŭropo kaj la okan en la mondo. La valoro de la pasintjara eksporto de ĉi tiuj fruktoj egalis al 41,3 milionoj da eŭroj. Polaj framboj kaj rubusoj estas aĉetataj unuavice de germanoj, nederlandanoj kaj ĉeĥoj. Ili estas popularaj ankaŭ en Svedio kaj Germanio. El „Puls Biznesu”, kiu prezentis ĉi tiujn informojn, ni ekscias ankaŭ ke Pollando eksportas krome pirojn, prunojn kaj fragoj. La eksportovaloro de ĉi tiuj fruktoj en 2023 egalis al 51,7 milionoj da eŭroj (piroj), 7,4 milionoj da eŭroj (prunoj) kaj 28,1 milionoj da eŭroj (fragoj).

El la elsendo 05.10.2024. Legas Milada – 02′ 06″

Daŭras streĉita situacio inter Israelo kaj Libano. Laŭ “Wall Street Journal” la isrealaj militfortoj ĉiam pli intense preparas sin al „eventuala kontinenta invado” kontraŭ la najbaron el la nordo. Laŭ la informoj de la ĵurnalo rezultas, ke Israelo povas komenci la atakon jam ĉi-semajne. La pola ministro por la eksterlandaj aferoj alvokis polojn estadantajn en Libano forlasi ĉi tiun landon. Post la lasta atako kontraŭ la gvidantojn de Hezbollah la pola ministro akcentis, ke la situacio en la regiono fariĝas ĉiam pli danĝera kaj eblas ekskludi neniun scenaron. La usona prezidento Joe Bindes esprimis dimanĉe maltrankvilon pro la eskalo de la israela-libana konflikto dirante ke necesas eviti plenskalan militon. Li anoncis sian intencon diskuti la temon kun la israela ĉefministro Netanjahu. Sian starpunkton rilate al la konflikto en la Proksima Oriento esprimis ankaŭ papo Francisko reage je la demando pri la atako de Israelo kontraŭ Bejruton, en kiu pereis la gvidanto de Hezbollah. La demando estis starigita dum la gazetara konferenco, kiu okazis sur la ferdeko de la papa aviadilo. La papo diris, ke defendo ĉiam devas estis proporcia al la atako. Alikaze temas pri ekstermoralaj, nemoralaj agadoj. Hodiaŭ la palestina grupo Hamas informis, ke ĝia gvidanto en Libano pereis lunde kun la familio en israela atako. Reuter atentigas, ke ĉiam pli oftaj atakoj de Israelo en Libano kaj Jemeno elvokas timon, ke la bataloj en la Proksima Oriento eskapos de la kontrolo kaj tiros al la milito Iranon kaj Usonon. Kiel informis sabate la libana sanministro dum ne plenaj du semajnoj en la israelaj flugatakoj kontraŭ Libanon pereis 1030 personoj, t.e. pli ol sume en la lastaj 11 monatoj. Kiel hodiaŭ , do lunde, informis Alta Komisaro de UN-o por Rifuĝintoj jam ĉirkaŭ 100 mil personoj fuĝis al Sirio pro la israelaj atakoj kontraŭ Libanon.

El la elsendo 30.09.2024. Legas Barbara – 02′ 34″

La sud-okcidenta Pollando daŭre luktas kontraŭ la katastrofecaj sekvoj de la inundo, kiu ruinigis multajn mastrumejojn kaj plurajn personojn komplete senigis je la vivhavaĵoj. La inundominaco ne malaperis, la akvoelverŝigo minacas al pliaj loĝlokoj, kvankam la prognozata skalo de katastrofo ne estas same drameca kiel antaŭ unu semajno. Materiala helpo venas de institucioj kaj privataj personoj. Hodiaŭ vespere la pola Sejmo aŭskultos registaran informon pri la inundostato kaj morgaŭ traktos projekton de speciala registara leĝpropono en la kuntekto de la elementa plago. La meteologiaj servoj avertas kontraŭ tempestoj kaj ŝiraj ventoj ankaŭ en la regionoj plagitaj de la inundo.

El le elsendo 25.09.2024. Legas Barbara – 0′ 58″

La nova nederlanda registaro ekoficinta en julio planas envivgi pli severajn migroregulojn kaj deklari la landan azilan krizon. La intensiĝanta migrikrizo instigis la nederlandajn aŭtoritatojn serĉi solvojn sur la landa nivelo malgraŭ formala maleblo rezigni pri la uniaj reguloj. La nederlanda ministro pri la migrado Marjolein Faber substrekis, ke Nederlando devas reakiri plenan kontrolon super sia azila politiko. Tamen la aferprezentantino de la Eŭropa Komisiono, Anitta Hippner memorigis, ke Nederlando subtenis ĉiujn elementojn de la migropakto sur la forumo de la unia Konsilio.

El le elsendo 25.09.2024. Legas Krystyna – 0′ 51″

La centrodektrula registaro de Svedio kaj la partio Svedaj Demoratoj deziras signife grandigi la subvencion por enmigrantoj de 10 mil ĝis 350 mil svedaj kronoj por ĉiu plenkreskula enmigranto, kiu deklaros la intencon reveni al sia hejmlando. La decido jam estis alprenita kaj la novaj reguloj enviviĝos en 2026. Tiu propono rilatas al personoj, kiuj havas permeson de portempa aŭ konstanta loĝado en Svedio, sed pro diversaj kialoj volas reveni al sia devenlando. Kiel informis “Aftonbladet” ĉirkaŭ 400-500 mil eksterlandanoj troviĝantaj nun en Svedio estas personoj longiĝe senlaboraj kaj frontantaj malfacilaĵojn sin vivteni. Svedio severigas sian migropolitikon ekde la ŝanĝo de la registaro en 2022.

El le elsendo 25.09.2024. Legas Milada – 01′ 13″

Laŭ la donitaĵoj de Eurostat el la fino de julio 2024 la statuson de provizora protekto en la uniaj landoj ricevis pli ol 4,1 milionoj da ukrainanoj. Eurostat informas, ke fine de julio 2024 en Germanio estis registritaj 1 miliono 110 mil 600 personoj, en Pollando estis registritaj 976 mil 205 rifuĝintoj. (Laŭ la raporto de la pola Ĉefkomadantaro de Limgardistaro en 2022 el Ukrainio al Pollando venis ĉirkaŭ 9,5 milionoj da personoj kaj en 2023 – ĝis la 30-a de septembro – ĉirkaŭ 7,2 milionoj da personoj). Laŭ la donitaĵoj de Eurostat fine de julio 2024 la plej multa elcento de elmigrintoj el Ukrainio estis notitaj en Ĉeĥio, Litovio kaj en Pollando. Kompare al la fino de junio 2024 plej multaj personoj el Ukrainio ricevis statuson de provizora protekto en Pollando, Ĉeĥio kaj Rumanio. Malplej multaj en Slovenio, Luksemburgo, Malto kaj Liĥtenŝtejno. La plej grandan malkreskon de rifuĝintoj el Ukrainio notis Germanio. Fine de julio 2024 plej multaj inter la rifuĝntoj estis ukrainanoj, civitanoj de Rusio, Niĝerio kaj Azerbejĝano. La 25-an de junio la Konsilio de Eŭropo pluvalidigis la provizoran protekton por rifuĝintoj el Ukrainio ĝis la 4-a de marto 2026. Tiuj personoj havas la rajton loĝi en la koncerna lando, havas la rajton legale labori kaj la rajton al loĝigo. Ili ricevas medicinan helpon kaj havas garantiitan partoprenon en la eduksistemo.

El le elsendo 25.09.2024. Legas Milada – 02′ 35″

Pollando daŭre sentas la inundan minacon kaj sentas la sekvojn de la inunda plago. La plaga inundo trafis la Centran-Orientan Eŭropon, aparte tiajn landojn, kiel Ĉeĥio, Austrio, Rumanio, Pollando. Kontraŭ inundo batalas Italio kaj Hungario. Malgraŭ tio, ke la inundominaco estis prognozita pli frue multaj eŭropaj urboj, uebetoj kaj vilaĝoj ektroviĝis sub la akvo, digoj kaj kontraŭinundaj remparoj ne sukcesis rezisti la premon de la elemento. En Pollando la plej drameca estas la situacio en la sudokcidenta Pollando kaj en la regiono de Opole. Lunde, la 16-an de septembro la pola registaro anoncis la staton de la elementa plago dum ankoraŭ vendrede ĝia estro estis trankviliganta la publikon, ke la minaco ne ŝajnas aparte granda. La avertoj de Ĉeĥio, la alarmoj de la Eŭropa Komisiono direktataj ekde la 10-a de septembro pri la inundorisko ne estis prenitaj en konsideron. Kiel diris hodiaŭ, tio estas la 20-an de septembro la pola prezidento vizitinta la terenojn trafitajn de inundo ne estas nun tempo kulpigi iun ajn pri la neglektoj, ĉar necesas fronti la enorman skalon de postinundaj sekvoj. La inunda ondo ne ĉesis ruliĝi kaj direktiĝas nun al la regiono de la urbo Zielona Góra, al la lubuŝa regiono. Tie aliflanke, kie la akvospegulo jam malaltiĝas videbliĝas la hororiga skalo de la perdoj – ruinigiaj konstruaĵoj, infrastrukturo, tavoloj da ŝlimo kaj koto, netrinkebla akvo, humideco penetranta havaĵojn. Oni avertas pri la netrinkebla akvo, minaco de epidemioj. Ĉiu akvobotelo, higienaj akcesoraĵoj, longvalidaj nutraĵoj estas orvaloraj. Tra la tuta lando daŭras kvestado favore al la viktimoj de la inundo, oni kolektas longvalidajn nutraĵojn, higienajn akcesoraĵojn, por dimanĉo la Eklezio anoncis tutlandan kvestadon. Dimanĉe al la forigado de la sekvoj de inundo kadre de la operaco Feniks enĝagiĝos 25 mil soldatoj (je kvin mil pli ol aktuale). Ilia helpo konsistos en revenigado de trafikebleco, konstruado de provizoraj pontoj kaj revenigado de provizora vojtrafiko. Hodiaŭ estis elektita la plenrajtigito de la registaro por la forigado de la inundosekvoj.

El la elsendo 20.09.2024. Legas Barbara – 03′ 07″

La pola registaro proklamis la staton de elementa plago pro la inundo, kiu plagis en la lastaj tagoj la sud-okcidentan parton de la lando kun la celo kontraŭbatali ĝiajn sekvojn kaj por ilin forigi. Ili koncernas partojn de tri vojevodioj en ĉi tiu regiono. Ĝi validos ĝis la 16-a de oktobro inkluzive. La registaro certigis financan rezervon en la alteco de unu miliardo da zlotoj por la bezonoj de lokoj kaj homoj damaĝitaj de la inundo.

El la elsendo 15.09.2024. Legas Barbara – 0′ 40″

En la kanada provinco Novskotio septembro estas solenata kiel Monato de la Pola Heredaĵo. Ĝi estis proklamita de la novskotia parlamento kaj festita la unuan fojon en 2020. La 1-an de septembro 2024 specialan mesaĝon al la pola kolonio en Novskotio direktis ĝia gubernatoro leŭtenanto Arthur LeBlanc. Antaŭ la pola preĝejo en Whitney Pier estis hisita la pola flago kaj dum la meso oni preĝis favore al paco. Dum la tuta septembro en la loka radiostacio The Coast Radio estas prezentataj polaj podkastoj, okazos promenoj laŭ la spuroj de la pola kolonio. Krome okazos renkontiĝoj kun studentoj de la Universitato en Cape Breton, kiu estas la partnera urbo de la pola Wałbrzych. Komence de la 20-a jarcento ĝuste al Cape Breton celis la unuaj polaj enmigrantoj. La Pola-Kanada Societo en Novskotio inaŭguris ĉi-monate en Halifakso lecjonojn de la pola lingvo por plenkreskuloj kaj infanoj. Dum ili oni lernas krome pri la pola kulturo kaj polaj sociaj ĝentilformoj, oni komune rigardas filmojn aŭ legas pri polaj sportistoj kaj artistoj. Junaj reprezentantoj de la pola kolonio en Ontario ĉiam pli ofte atentigas, ke necesas ŝanĝi la manieron rakonti pri Pollando ne sole en la polkolonia medio, sed ankaŭ al kanadanoj mem.

El la elsendo 15.09.2024. Legas Maciek – 01′ 37″

La troviĝanta en Unesko-listo de la monda kulturheredaĵo salminejo Wieliczka apud Krakovo logas turistojn el la tuta mondo liverante al ili neforgeseblajn travivaĵojn kaj vidindaĵojn. Kun ĉiu jaro vizitas ĝin ĉiam pli da gastoj ne nur el Pollando, sed el la tuta mondo. Jam la 8-an de aŭgusto 2024 estis tie la unumiliona turisto, du semajnojn pli frue ol en 2023. En la nuna jaro oni notis iujn ŝanĝojn en la strukturo de la vizitantoj. Dum sep unuaj monatoj de la jaro 60 procentojn de la gastoj konsistigis eksterlandanoj. La plej populara lingvo uzata de ili estis la angla je du procentoj superinta la polan lingvon. La plej multaj inter eksterlandanoj estis britoj (137 mil), sekve italoj (42 mil) kaj francoj (39,7). La turisma interesiĝo pri la salminejo Wieliczka kreskas ankaŭ inter la ekstereŭropaj gastoj. Grandiĝis la nombro de vizitanoj el la arabaj landoj, kiel Unuiĝintaj Arabaj Emirlandoj, Saŭda Arabio, Kataro. Duobliĝis la kvanto de gastoj el Turkio kaj Serbio kaj la nombro de gastoj el Filipinoj triobliĝis. Oni notas kreskantan nombron de turistoj el Japanio, Honduraso, Hinda Unio kaj Kanado. Nur en la periodo januaro-julio de la nuna jaro oni notis kreskon de vizitantoj kompare al la sama periodo de 2023 je 108,5 mil personoj. Dum la tuta pasinta jaro la salminejon Wieliczka vzitis pli ol unu kaj duona milionoj da personoj.

El la elsendo 15.09.2024. Legas Milada – 02′ 25″