Novaĵoj

La historia-eduka projekto „Lernante de Justuloj” koncernanta polojn, kiuj savis judojn dum la 2-a mondmilito akiris novan kadron. Antony Lishak, pedagogo kaj verkisto de jaroj gvidanta historiajn okupojn por infanoj el polaj kaj judaj lernejoj en Britio establis la fondaĵon „Lernante de Justuloj”. Lia lasta libro „Stars” okazanta en la okupaciata Varsovio estis inspirita per la historio de la geedza paro Jan kaj Antonina Żabiński, kiuj dum la 2-a mondmilio savis multajn judojn donante al ili rifuĝejon en la varsovia ZOO-ĝardeno, kies direktoro estis Jan Żabiński. Pri la establo de la fondaĵo oni infomis dum evento ataŭanta la Europan Tagon de Justuloj en la pola ambasado en Londono. Partoprenis ĝin pli ol 450 infanoj, kiuj dum la lasta jaro partoprenis okupojn pri la rolo de poloj en la savado de judoj dum holokaŭsto. Inter personoj partoprenintaj la solenaĵoj estis saviĝintoj, estis reprezentantoj de la brita registaro kaj reprezentantoj de juda socio en Britio.  La pasintjara sumigo de la projekto aperis libroforme. Unu el ĝiaj fruktoj estas la prezentita dum la evento movebla ekspozicio, prezentota en diversaj lernejoj en Britio.

El la elsendo 14.03.2017. Legas Milada – 1’44”

En la daŭro de la 65-jara ekzisto de la Studumo pri la Pola Lingvo por Eksterlandanoj funkcianta ĉe la Universitato de Lodzo pli ol 24 mil personoj el la tuta mondo lernis la polan lingvon.  Aktuale lernas ĝin pli ol 400 personoj el 49 landoj, plej multnombre el Azio (Mongolio, Ĉinio), krome el Belorusio, Ukrainio, Konga Respubliko kaj Angolo. La studumo komencis funkcii en 1952 preparante eksterlandanojn al la studoj en Pollando samtempe ebligante profundigi konojn pri la pola kulturo. Aktuale la instruoferto vastiĝis, eblas ekzemple lerni en la pola lingvo kemion aŭ fizikon, depende de la planoj por estontaj studoj. El Lodzo ĉiuj diplomitoj estas direktataj al altlernejoj en la tuta lando. En la lastaj jaroj la lodza studumo estas la plej granda centro pretiganta al la medicinaj studoj en Pollando kaj koncerna kurso finiĝas per integrita studentiga ekzameno al medicinaj studoj organizata de la Departemento pri Scienco kaj Supera Eduko de la Sanministerio. La lodza studumo organizas ankaŭ Someran Lernejon de la Polaj Lingvo kaj Kulturo kaj preparas studentojn, kiuj venas al Pollando kadre de la programo Erasmus+. Ĉiujare la nombro de studentoj lernantaj en Lodzo la polan lingvon kreskas je ĉ. 10 procentoj.

El la elsendo 14.03.2017. Legas Tomek – 1’29”

Jam 2041 siriaj familioj, unuavice en Aleppo, estas ĉirkaŭprenitaj per la daŭranta de kvin monatoj kampanjo de Caritas Polska „Familio al familio”. Oni destinis por ĝi ĝis nun unu kaj duonan milionojn da zlotoj.  La kampanjo pontas inter poloj kaj sirianoj turmentitaj de la militkonflikto en la kondiĉoj,  kiam de du jaroj ili ne plu havas fluantan akvon kaj de multaj monatoj mankas elektro. Entute unu triono de kristanoj en Aleppo ricevas helpon el Pollando. La pola helpo trafas ankaŭ al muzulmanoj. 

El la elsendo 14.03.2017. Legas Krystyna – 0’43”

Kadre de la pasinta lastlunde Eŭropa Memortago pri Justuloj la pola Instituto pri la Nacia Memoro prezentis eksterordinaran albumon „Poloj savantaj judojn dum holokaŭsto. Revenigado de Memoro”. Temas pri nova pola-angla albumo pri 165 polaj herooj, kiuj dum la milito endanĝerigante la propran vivo (pro kio minacis la mortopuno) savis eksterminatan de germanoj judan loĝantaron. La herooj de la albumo estis distingitaj en 2016 fare de prezidento Andrzej Duda. Dum la germana okupacio alemanaŭ kelkcent mil poloj – plenkreskaj kaj infanoj – diversforme portis helpon al judoj. La nombron de la savitoj oni taksas je kelkdek mil personoj. Ekde 1963 la jerusalema Instituto Yad Vashem pretigas la liston de Justuloj inter la Nacioj de la Mondo kaj atribuas al la koncernatoj specialan Medalon. Ĝis nun sur la listo troviĝas pli ol 26, 5 mil herooj el 51 landoj de la mondo. Plej multnombran grupon de la distingitoj konsistigas poloj – 6706 personoj. La sekvajn lokojn okupas Nederlando – 5595 ditingitoj kaj Francio – 3395.

El la elsendo 07.03.2017. Legas Milada – 1’39”

La urbo Świnoujście ricevis rimedojn el la unia Operaca Programo Infrastrukturo kaj la Medio 2014-2020 por elkonstrui tunelon, kiu ligos la insulojn Uznam kaj Wolin. Temas pri 85 procentoj de la valoro de la tuta investaĵo, 15 procentojn de la kostoj la urbo kovros el la propraj buĝetaj rimedoj. La longeco de la tuta investaĵo egalos al ĉirkaŭ 3,4 kilometroj. La longeco de la tunelo egalos al 1,44 kilometroj kaj enhavos la dudirektan aŭtovojon. Ĝia diametro egalos al 12 metroj. Funkcios krome la evakua tunelo. La unuaj aŭtomobiloj trafikos laŭe de ĝi lime de la 2021-a kaj 2022-a jaroj. Dum la unuaj kvin jaroj la uzo de la tunelo estos senpaga. Świnoujście estas la unusola urbo en Pollando situanta sur kelkdek insusloj el inter kiuj nur tri estas enloĝataj. Sur la insulo Uznam troviĝas administra-serva centro kaj apudmara kvartalo kun turisma-kuracloka infrastrukturo. Loĝas tie 80 procentoj de la loĝantoj de Świnoujście. La urbo disponas pri pramoj, sed ne havas konekton kun la reto de la landaj vojoj.

El la elsendo 31.01.2017. Legas Tomek – 1’19”

La Sejmo proklamis leĝon pri nova akvovojo tra la Vistula Remparego situanta ĉe la sudorienta bordo de la Gdanska Golfo (La norda Pollando). La nova akvovojo ligos la Gdanskan Golfon kun la Vistulrivera Akvobaseno. Ĝia konstruado komenciĝos en 2018 kaj daŭros ĝis la 2022 kaj ĝia kosto egalos al ĉirkaŭ 800 milionoj da zlotoj devenantaj el la ŝtatbuĝeto. Laŭ la projekto la naviga kanalo longos mil tricent metrojn kaj estos profunda 5 metrojn. Tio ebligos ennavigi la havenon en Elbląg marajn ŝipojn. La kanalo estos grava investaĵo por Elbląg, kiu fariĝos tiel la 5-a plenmara haveno en Pollando post Szczecin, Świnoujście, Gdynia kaj Gdańsk. Ĝi gravos por la orienta Pollando kaj ankaŭ por niaj orientaj najbaroj Belorusio kaj Ukrainio.

El la elsendo 28.02.2017. Legas Milada – 1’04”

La pola Sejmo amendis la punkodon, sekve de kio estos severigitaj punoj pro pezaj deliktoj kontraŭ la vivo, sano kaj libereco de la infanoj.  Kiam la nova leĝo enviviĝos kiel delikton oni traktos ankaŭ la neinformon de la punorganoj pri delikto kontraŭ la infanoj. La leĝo estis proklamita dank’ al la kunlaboro de la Oficejo de la Aferprezentanto de la Infanaj Rajtoj kaj la Prezidenta Kancelario de Andrzej Duda, kiu estis la formala ideodoninto de la projekto. Rezulte de la amendo estas severigotaj punoj i.a.pro vundo, forkonduko de la infano, ĝia forlaso aŭ pro infankomerco.

El la elsendo 28.02.2017. Legas Tomek – 0’40”

Laŭ la raporto de la Nacia Instituto pri la Publika Sano pri la vivolongo de poloj decidas klereco. Diplomita 30-jarulo vivas pli ol 12 vivojarojn pli longe ol lia samaĝulo finanta la lernadon sur la nivelo de la profesia lernejo. La sanstato de kleraj poloj en Eŭropo nur nesignife diferencas disde la sansato de similaj personoj en Okcidento. Grava diferenco aperas inter poloj malpli kleraj kaj iliaj samaĝuloj en la Okcidenta Eŭropo. Laŭ polaj esploristoj neniu alia socia faktoro tiel forte influas la sanstaton de poloj kiel la klerecnivelo. La plej grandaj diferencoj speguliĝas en la vivlongo. Ekde la komenco de la 90-aj jaroj poloj vivas ĉiam pli longe. Polinoj meze 82 jarojn, poloj 74 jarojn. La unuan fojon oni esploris la dependecon inter la vivolongo kaj klereco. Influas tion tiaj faktoroj kiel pli vastaj konoj pri la sanfavoraj kondutoj kaj la kapablo utiligi la sistemon de la sanprotekto kaj profilakto. Similajn kondludojn esploristoj de la Nacia Instituto tiras el statistikaj donitaĵoj pri obezeco kaj nutromaniero de poloj aŭ tabakfumado. Ekzemple obezon suferas ĉiu kvara polino kun baza klereco. Inter plej kleraj polinoj tiun problemon frontas nur 10 procentoj de ili. Inter viroj 14 procentoj de kleraj poloj suferas obezecon kaj eĉ 20 procentoj de tiuj, kiuj sian klerecon limigis al la profesinivela eduko.

El la elsendo 21.02.2017. Legas Milada – 1’40”

En 2018 ĉiuj polaj lernejoj estos konektitaj per la Interreto en la kadro de komuna Tutlanda Eduka Reto (OSE). La projekto realigata de la ministerioj por la bitigado kaj por la nacia klerigo ligos ĉirkaŭ 30, 5 mil polajn lernejojn kaj certigos al ĉiuj infanoj lernanataj en Pollando egalajn klerigŝanĉojn. La virtuala reto OSE estos financita el la komercaj rimedoj kaj el la publikaj rimedoj, aparte Operaca Programo Pollando Bitigita. La aldonaj rimedoj estis destintaj por la kodigoinstruado al instruistoj kaj lernantoj, ĉefe en la kamparaj kaj kamparaj-urbaj medioj. Ekde la pasintjara aprilo NASK, t.e. Scienca kaj Akademia Komputila Reto gvidas enkondukan programon OSE en la mazovia kaj podlahiaj vojevodioj. Ĝi ĉirkaŭprenas per la bita reto  kun la rapideco ĝis unu gigabajto je sekundo 26 lernejojn. Ĉiuj kostoj ligitaj kun la funkciado de OSE, inkluzive de livero de la servoj al la lenejoj en la unuaj jaroj estos kovritaj el la ŝtata buĝeto.

El la elsendo 21.02.2017. Legas Milada – 1’28”

La pola ŝtato pro la deliktoj sekvantaj el trompoj ligitaj kun la aldonvalora imposto perdas miliardojn da zlotoj. Nur en 2015 ili sumiĝis al preskaŭ 40 miliardoj da zlotoj. Dank’ al la amendo de la Punkodo subskribita lastlunde de la prezidento, Andrzej Duda la batalo kontraŭ trompistoj estos pli efika kaj la punoj pli severaj.

Pro la falsado de fakturoj pri aldonvalora imposto minacas ekde nun puno de eĉ 25-jara mallibereco. Punoj estas proporcioj al la skalo de la perdoj, suferitaj de la ŝtato. La amendo listigas gamon de novaj kategorioj, kiel prezentado de fikciaj fakturoj pri la aldonvalora imposto, falsado de ili kaj alifarado por akiri materialajn profitojn. Se la falsa fakturo rilatas al kvoto pli ol 5-miliona la antaŭvidita puno egalas al mallribeceo inter 3 kaj 15 jaroj. La falsado koncerne sumon pli ol 10-milionan estas minacita eĉ per 25-jara mallibereco. La leĝo ekvalidos la 1-an de marto 2017. Krom la amendo en la Punkodo ĝi enkondukas sanĝojn en la leĝoj pri polico, Centra Kontraŭkorupta Oficejo, Limgardistaro, Militista Ĝandarmaro kaj fiska kontrolo.

El la elsendo 14.02.2017. Legas Krystyna  kaj Barbara – 1’34”