Novaĵoj

La direktoro de la Ŝtata Muzeo Auschwitz-Birkenau, Piotr Cywiński estis distingita per la Oficira Kruco de la Ordeno de Brita Imperio. Li ricevis la distingon el la manoj de la brita ambasadoro en Pollando Anna Clunes kaj speciala sendito de la brita registaro por la aferoj de holokaŭsto Eric Pickles. Kiel substrekis ambasadoro Anna Clunes la distingo konfirmita de la reĝo Karlo estas atribuata al personoj kun plej altgrada engaĝiteco realiganta eksterordinarajn projektojn. La solenaĵo okazis dum la kunsido de la Internacia Komitato de la Fondaĵo Auschwitz-Birkenau. Transprenante la distingon Piotr Cywiński substrekis, ke la plej grava grupo de junaj personoj venantaj al Auschwitz – tuj post poloj – estas britoj. Liajn vortojn konfirmis speciala brita sendito Eric Pickles akcentante grandan atenton, kiun Britio donas al edukado pri tiaj lokoj kiel Auschwitz, kien ĉiujare estas sendataj por du lernantoj el ĉiu brita mezlernejo. Direktoro Piotr Cywiński estas laŭeduke historiisto, diplomito de la Katolika Lublina Universitato, doktoriĝinta pri humanismaj sciencoj en la Historia Instituto de la Pola Sciencakademio. Ekde 2006 li estas direktoro de la Ŝtata Muzeo Auschwitz-Birkenau en Oświęcim. Ekde 2009 Piotr Cywiński prezidas la Internacian Fondaĵon Auschwitz-Birneau, kies ĉefa tasko estas financado de konservistaj laboro en la Memorloko Auschwitz-Birkenau.

El la elsendo 20.11.2023. Legas Maciek – 01′ 49″

Konforme al la pola Laborkodo laborantoj depende de la laborstaĝo povas ricevi 20- aŭ 26-tagan ripozigan forpermeson. Tamen troviĝas jam firmaoj, kiel Traffit, Bitpanda czy Syzygy Warsaw, kiuj rezignas pri forpermesaj limigoj. Pri laŭplaĉe longa forpermeso interesiĝas 60 procentoj de laborantoj. La labordonantoj 39-procente rilatas neŭtrale al ĉi tiu ideo, 37 procentoj havas pozitivan sintenon. Preskaŭ unu kvarono, t.e. 23 procentoj opinias, ke tio estas ideo malbona. Laŭ raporto de la firmao SD Worx 31 procentoj de polaj laborantoj povas peti pri tuj donota ripoziga forpemeso, 32 procentoj povas peti ĝin kun semajna aŭ malpli longa anticipo. Nur 11 procentoj devas peti ripozigan laborforeston kun unusemajna aŭ dusemajna anticipo. 18 procentoj de polaj laborantoj devas plani la ripozigan forpemeson kun anticipo de du semajnoj ĝis unu monato. Malgraŭ tio, ke bezonateco de elasta forpemesa sistemo sentiĝas kiel grava, ne ĉiuj estas konvinkitaj pri la ideo de nelimigitaj laŭkvante forpermesaj tagoj. Sed se efektive laborantoj rajtus preni forpermeson nelimigitan kvante nur 27 procentoj uzus ĉi tiun eblon, 25 procentoj kontentiĝus pri la forpermesoj longaj konforme al la valida pola Laborkodo.

El la elsendo 20.11.2023. Legas Mailada – 02′ 08″

La Nacia Pola Banko encirkuligis arĝentan kolektistan moneron kun la valoro de 10 zlotoj, dediĉitan al la ideo de la plej granda patriota manifestiĝo en Pollando, la Marŝo de Sendependeco el la 11-a de novembro.
La kolektistaj moneroj kaj monbiletoj de la Nacia Pola Banko memorindigas gravajn eventojn, omaĝas polajn heroojn, elstarajn individuojn kaj aŭtoritatulojn. Ili kontribuas al kreskigo de interesiĝo pri la pola historio, kulturo, scienco kaj tradicio. La kolektistaj moneroj estas farataj el oro aŭ arĝeneto, aldone ili povas esti atrakciigataj per dekoraj elementoj el sukceno, vitro, ornama siliko aŭ ceramiko kun apliko de multaj diversaj teknikoj.
La ĵus emisiita kolektista monero ĉe aversa flanko prezentas la bildon de la Blanka Aglo sur la simbole prezentitaj polaj flagoj. Ĉe la reverso kiel la ĉefmotivo videbliĝas flagoj kaj la blank-ruĝa rubando. Ĉe la supro legeblas la vortoj „Marŝo de sendependeco”. Temas pri cikla evento okazanta la 11-an de novembro en Varsovio, tutlanda solenaĵo omaĝanta homojn kaj eventojn, kiuj en 1918 alkondukis al la regajnita suvereco de Pollando. Kun la fluo de la tempo la Marŝo de Sendependeo transformiĝis en la plej grandan patriotan manifestiĝon en Pollando, kiu tradicie ĝuas pli ol 100-milan frekventecon.

El la elsendo 10.11.2023. Legas Milada kaj Krystyna – 01′ 52″

Morgaŭ, la 11-an de novembro 2023 en la tuta lando okazos solenaĵoj ligitaj kun la 105-a datreveno de la regajnita suvereneco en 1918. Antaŭtage, la 10-an de novembro je la 11 horo 11 minutoj jam la 6-an fojon okazis kampanjo alvokanta individuojn kaj unuopajn mediojn komune kanti la polan nacian himnon „Dąbrowski mazurkon”. Por La 11-a de novembro estas planitaj en la tuta lando porokazaj manifestacioj, paradoj kaj koncertoj. Riĉan porokazan programon pretigis Varsovio. La ĉefa evento en la pola ĉefurbo estas la tradicia Marŝo de Sendependeco, por kiu venas ne sole varsovianoj sed partoprenantoj el la tuta lando.

El la elsendo 10.11.2023. Legas Milada – 01′ 01″

6 jarojn antaŭ la solenadoj, ligitaj kun la proklamo de la Eŭropa Ĉefurbo de Kulturo-2029 12 polaj urboj kandidatiĝis por ĉi tiu titolo. El inter ili la pola kultuministerio elektis kvar, t.e. Lublin, Katowice, Bielsko-Biała kaj Kołobrzeg. La titolo Eŭropa Ĉefurbo de Kulturo estas atribuata al du aŭ tri uniaj urboj, urboj el EOG/EFTA kaj el kandidatantaj landoj. Ĝis nun per ĉi tiu titolo estis distingitaj du polaj urboj. Temas pri Krakovo en 2000 kaj Vroclavo en 2016. Ĉiu el la Eŭropaj Ĉefurboj de Eŭropo konservas ĉi tiun titolon dum unu jaro. La titolon la Eŭropa Ĉefurbo de Kulturo oni atribuas baze de la poponita de ili kultura programo, kiun devas karakterizi klara eŭropa dimensio, ĝi devas havi vastan grupon de kunpartoprenantoj kaj konformi al la longdaŭra evoluplano en la programo de urboj kaj regionoj.

El la elsendo 10.11.2023. Legas Maciek – 01′ 06″

Jam la 12-an fojon en novembro okazas la kampanjo de libera vizitado de la polaj reĝaj rezidejoj. Kadre de ĝi ili disponigas al la publiko signifan parton de siaj kolektoj kaj vizitadon de daŭrantaj en ili konstanataj kaj porokazaj ekspozicioj, partoprenon en specialaj programoj, kiujn tiuokaze ili organizis. Komence de la kampanjo siajn pordojn por la publiko malfermis senpage kvar reĝaj rezidejoj, aktuale temas pri 9 institucioj kaj 11 rezidejaj fililoj en Varsovio, Krakovo, Lublino, Malbork, Poznano, Sandomierz, Wieliczka. Ekde la komenco eblis senpage viziti la Reĝan Kastelon ĉe Wawel-altaĵo en Krakovo, la Reĝan Kastelon en Varsovio, la Reĝan Łazienki-komplekson en Varsovio kaj Palacon de Reĝo Johano la 3-a Sobieski en la varsovia Wilanów. En la lastaj jaroj al la kampanjo aliĝis muzeoj en Sandomierz, Lublino kaj Malbork, kiuj ankaŭ havas kastelajn rezidejojn, salkastela muzeo en Wieliczka, Reĝa Kastelo en Poznano kaj kasteloj en la lokoj Kwidzyn kaj Sztum, kiel la filioj de la Kastela Muzeo en Malbork.

El la elsendo 10.11.2023. Legas Pamela – 01′ 26″

La Ĉambro de Reprezentantoj de la belorusa Nacia Asembleo akceptis leĝon pri konscienclibereco, kiu reguligas la agadon kaj leĝan statuson de religiaj organizaĵoj. La enkondukitaj ŝanĝoj antaŭvidas, ke la religia klerigo devas esti gvidata nur en la ŝtataj lingvoj, t.e. ruse kaj beloruse. En julio 2023 en Belorusio estis amendita leĝo „Pri lingvoj”. La amendo malpermesas, ke en la lernejoj de la ŝtata klerigsistemo la instrulingvo estu alia ol la rusa aŭ belorusa. La ĝistiama leĝo el 1990 garantiis al la naciaj malplimultoj la eblon instriui siajn infanojn en la gepatra lingvo. Nun tio estas ekskludita. La amendita leĝo allasas tamen, ke en la ŝtata lernejo estu establataj apartaj klasoj, en kiuj la lingvo de naciaj malplimultoj povas esti uzata laŭ postuo de la gepatrpoj post la akiro de permeso flanke de la lokaj aŭtoritatoj kaj la belorusa edukministerio.

El la elsendo 30.10.2023. Legas Maciek – 01′ 14″

De dek jaroj la Katolika Universitato de Lublin – la orienta Pollando – ebligas al malliberigitoj akiri superan edukitecon. Dum la nunjara akademia jaro 2023/24 la studojn komencis 23 personoj. Rekrutigo de studentoj okazas tradicie en la tuta lando, t.e. en pli ol 100 malliberejoj. La universitato proponas al ili bakalaŭrajn kaj magistrajn studojn pri familio koncerne du specializojn. Asistanto de nememstara persono (la 1-a grado) kaj la animanto de la socia medio (la 2-a grado). Ekde 2013 la studprojekton partoprenis 80 malliberigitoj, 30 finis la studojn. Laŭ la pritakso de la organizantoj temas pri diligentaj kaj laboremaj studentoj, kiuj distingiĝas per granda scivolemo. La malliberigitoj realigas kompletan programon de la studoj proponitan de la Katolika Lublina Universitatao, sed realigas ilin, t.e. lernas en malliberejo.

El la elsendo 30.10.2023. Legas Maciek – 01′ 07″

La germana versio de la bildstrio „Lupoj. Historioj veraj”, eldonita de Moritz Verlag ricevis la premion EMYS pro la plej bona nefikcia libro por infanoj kaj junuloj. Aŭtoras ĝin Michał Figura el la Ekologia Subinstituto de la Biologia Fakultato de la Varsovia Universitato kaj Aleksander kaj Daniel Mizieliński, kiuj ankaŭ ilustris ĝin. La libro „Lupoj. Historioj veraj” bildstrie prezentas la vivon de ĉi tiuj bestoj kaj esplorojn pri ili. Ĉiuj libroherooj estas sciencistoj profesie okupiĝantaj pri lupoj i.a. habilitiĝinta dotorino Sabina Pierużek-Nowak kaj habilitiĝinta doktoro, inĝeniero Robert Mysłajek. Laŭ la pritakso de doktorino Ulrike Clausen, ĵurimembro kaj veterinaro, temas pri ekscita kaj ĝisfunde traktanta la temon libro, distingiĝanta fone de aliaj dediĉitaj al la samaj bestoj. La premio EMYS estas atribuata de la societo proWissen kaj la urba biblioteko de Potsdamo. La pola eldono de la libro ricevis nunjare la ĉefpremion en la katerogio „Libroj por infanoj kaj junularo” en la konkurso „La plej bela pola libro 2022” organizata de la Pola Societo de Libroeldonistoj.

El la elsendo 30.10.2023. Legas Maciek – 01′ 29″

Laŭ la donitaĵoj de la Krakov-regiona Turisma Organizo ĉi-somere oni notis 174-procentan kreskon de eksterlandaj turistoj kompare al la feria sezono 2022. Se temas pri la landaj turistoj en la regiono situacio estas stabila kaj temis pri 3,4 milionoj da personoj. La nunjara aŭgusto estis la unua monato, en kiu la nombro de eksterlandaj turistoj superis la nivelon de la rekorda, antaŭpandemia 2019-a jaro. Same en julio kiel ankaŭ en aŭgusto la regionon de Krakovo vizitis nunjare plej multnombre germanoj, usonanoj, britoj, slovakoj, loĝantoj de Israelo. La turisma ĉefallogaĵo daŭre estas la malnova pola ĉefurbo, Krakovo. Turistoj volonte vizitas ankaŭ tiajn lokojn, kiel Zakopane, Wieliczka, Oświęcim (kie troviĝas la germana koncentrejo Auschwitz-Birkenau) kaj Krynica Zdrój. La turismon favoras la plej granda regiona flughaveno en Pollando, Kraków Airport. En julio ĝi batis sian rekordon akceptinte 919 mil pasaĝerojn, kaj fine de septembro ĝi bonvenigis sian 7-milionan pasaĝeron en 2023.

El la elsendo 20.10.2023. Legas Maciek – 01′ 25″

La nunjara somera sezono elmontris, ke poloj efektive ŝanĝas siajn manĝokutimojn. Ĉiam pli ofte ili rimarkas ligon inter tio, kion ili konsumas kaj kia estas ilia bonfaro kaj sanefikoj. Laŭ la antaŭnelongaj ekzamenoj de la merkata esploraganetejo, Kantar Pl la somera sezono 2023 konfirmis la daŭran kreskotendencon de la konsumado de fruktoj kaj legomoj. Preskaŭ la duono de poloj, 49 procentoj, deklaris, ke manĝas ilin grandkvante kaj eĉ 19 procentoj, ke pli ol grandkvate. Tio signifas ke ĉi lasta grupo de konsumantoj adaptis sian dieton al rekomendoj de dietetikistoj konforme al kiuj, ĉiu manĝo alemanŭ en duono devus konsisti el legomoj kaj fruktoj. La kreskantan favorsanan konscion de poloj influis la kovima pandemio kaj multiĝantaj edukkampanoj pri la valoro de lokaj kaj sezonaj produktoj en Pollando.

El la elsendo 20.10.2023. Legas Maciek – 01′ 09″

Jam ekde la 10-a de decembro 2023 la pasaĝeroj de la Pola Fervojo PKP povos veturi rekte per la nokta trajno el Varsovio al Munkeno. La ĉefurbo de Bavario estas unu el la plej belaj germanaj urboj plena de atrakciaĵoj, aparte en la antaŭkristnaska periodo. La nova fervoja konekto el Varsovio al Munkeno kreiĝis kunlabore kun la Aŭstria- kaj la Germana Fervojoj. En komfortaj kondiĉoj la rekta nokta traveturo per la trajno EN Chopin tra Ĉeĥio kaj Aŭstrio al la ĉefurbo de Bavario daŭros 14 horojn. La trajno enhavos krome vagonojn celantajn Pragon kaj Budapeŝton. Bavario estas unu el la plej belaj germanaj federaciaj landoj popularaj inter poloj. Ĝia ĉefurbo Munkeno, plenplena de vidindaĵoj kaj vizitindaĵoj, estas bonega startloko por konatiĝi kun la tuta regiono. La funkciigo de la nova trajnkonekto en la komenco de decembro koincidas kun la ebleco viziti kaj butikumi dum famaj munkenaj kristnaskaj bazaroj, kiuj prezentas sian oferton ekde la 27-a de novembro ĝis la 24-a de decembro.

El la elsendo 20.10.2023. Legas Milada – 01′ 37″

Ĉi-aŭtune en Internacia Edukcentro pri Auschwitz kaj Holkaŭsto komenciĝas edukprogramo por lernantoj el la lastaj klasoj de la bazaj kaj el la superbazaj lernejoj. Tie en oktobro kaj novembro ili partoprenos la muzeajn renkontiĝojn kun saviĝintaj viktimoj de la germana koncentrejo sur la pola teritorio, kadre de la projekto „Ke mi sukcesu rakonti al vi”. Jam meze de oktobro Lidia Maksymowicz proksimigos sian sorton, kiam neplene trijara ŝi estis transportita al Auschwitz kune kun la patrino. La patrino dum la evakuado en januaro 1945 estos transportita en la profundon de la Regno, dum ŝi restis en la subtendaro Auschwitz II-Birkenau. Postmilite ŝi estis adoptita de la pola geedza paro el Oświęcim dum la patrino transvivinta la militon retrovis ŝin en 1962. Alia transvivinto renkontiĝonta kun polaj lernantoj estos Zdzisława Włodarczyk, kiu kun la gepatroj kaj pli juna frato estis transportita al Auschwitz en aŭgusto 1944 en la unuaj tagoj de la Varsovia Insurekcio. La liberigo venis en januaro 1945. En novembro i.a. pri sia koncentreja sorto kaj trudlaboro en Berlin-Blankenburg rakontos dum renkontiĝoj kun lernantoj Bogdan Bartnikowski direktita al la koncentrejo kiam li estis ĉ. 12-jaraĝa. Auschwitz-koncentrejo estis establita de germanoj en 1940 kaj estis destinita por poloj. En 1942 kreiĝis Auschwitz II-Birkenau, fariĝinte la ekstermoloko de judoj. En la koncentreja komplekso funkciis ses subtendaroj, en kiu pereis almenaŭ 1 miliono cent mil personoj, ĉefe judoj. El inter ĉirkaŭ 140-150 mil deportitaj poloj pereis preskaŭ la duono. Auschwitz-koncentrejo fariĝis ekstermoloko ankaŭ por sovetuniaj ostaĝoj kaj personoj de aliaj naciecoj.

El la elsendo 10.10.2023. Legas Maciek – 02′ 24″

Laŭ la plej nova raporto de la firmao Wedel „Monda kaj pola ĉokoladmerkatoj” baze de analizoj de la opinisonda Nielson rezultas, ke la pozicio de Pollando daŭre estas tre bona. La valoro de ĉi tiu merkato en Pollando inter junio 2022 kaj julio 2023 kreskis je pli ol 17 procentoj ĝis la nivelo de 10 miliardoj da zlotoj. Post Germanio kaj Nederlando, Pollando okupas la trian lokon, kiel la plej grandkvanta eksportanto de ĉokoladtavoletoj kaj ĉokoladaj tavoletoj en la Unio. En la monda skalo Pollando okupas la 4-an lokon en la ĉokoladeksporto post Germanio, Belgio kaj Italio. La eksportodinamiko en la nuna jaro akcelis je preskaŭ 30 procentoj. La konsumado de ĉokolado de poloj estas stabila, malgraŭ la ducifera inflacio. En 2022 poloj konsumis meze pokape 5,9 kilogramojn da ĉokolado. Laŭ la donitaĵoj de Wedel rezultas, ke ĉokoladtavoletoj estas la preferata dolĉaĵo en Pollando. Laŭ pritaksoj la ĉokoladspezoj superos nunjare la valoron de unu milirado da zlotoj, el kio 10 procentoj koncernas eksporton. La polaj ĉokoladproduktoj troviĝas nun en 60 landoj de la mondo.

El la elsendo 10.10.2023. Legas Milada – 01′ 46″

La plej granda nederlanda vendoplatformo Bol.com liveras i.a. centojn da libroj verkitaj de AI. Tio koncernas ĉefe turismajn gvidlibrojn, lingvajn konsillibrojn kaj librojn kun kuirreceptoj. Laŭ la radiostacio BNR post la analizo de unuopaj ĉapitroj tio estas evidenta. La Babilroboto kreas ne sole e-librojn, sed ankaŭ iliajn paperajn versiojn, kies prezo varias inter kelkaj kaj kelkdek eŭroj. Onidire la babilroboto pretas liveri libron ene de kelkaj minutoj. Bol.com ne disponas pri informoj koncerne la vendatajn titolojn kreiĝintajn helpe de AI dume Reuters-agentejo informis antaŭ kelka tempo, ke Amazon estas priŝutita de libroj „verkitaj” aŭ „desegnitaj” de la Artefarita Inteligenteco.

El la elsendo 10.10.2023. Legas Pamela – 0′ 58″

La iniciatita en Krakovo movado Pola Fumnebula Alarmo – PAS – membriganta 50 lokajn kontraŭfumnebulajn organizaĵojn – estis kandidatigita al la premio Earth shot Prize Awards, la t.n. Ekologia Nobel-premio en la kategorio „protektado de la medio”. PAS estis nomumita kiel la aŭtoro de la plej plej efika en la mondo socia kampanjo favore al la medioprotektado. La nomumojn prezentis princo William la 19-an de septembro dum la pintrenkonto de Earthshot Innovation Summit en Novjorko. La premio estas atribuata en kvin kategorioj – aero, klimato, biodiverseco, oceanoj, rubo/forfalaĵoj. Nunjare rivalis pri la nomumo pli ol mil firmaoj, komunumoj kaj organizaĵoj. En ĉiu kategorio estis elektitaj po tri finalanoj. PAS estas la unusola finalano el la Centra-Orienta Eŭropo. La premion, kiu estas opiniata la plej grava ekologia distingo en la mondo kaj difinata Ekologia Nobel-premio, lanĉis en 2020 princo William. Laŭreatojn oni prezentos la 7-an de novembro en Singapuro. Kvin el inter 15 finalanoj ricevos po unu milionon da pundojn por sia plua agado.

El la elsendo 30.09.2023. Legas Maciek – 01′ 31″

La nederlanda KLM decidis grandigi la flugkonektojn el Amsterdamo al diversaj polaj urboj, ofertonte en la aŭtuna-vintra sezono 102 flugkonektojn semajne. Aktuale KLM proponas flugojn el la Nederlando al kvin polaj urboj – Gdansko, Poznano, Krakovo, Varsovio-Okęcie kaj Vroclavo. Baldaŭ la flugkonektoj grandiĝos je duono. Plimulto el la menciitaj flughavenoj havos po unu plia flugkonekto, Gdansko eĉ je du pli. La rektajn flugkonektojn el la flughaveno Schiphol en Amsterdamo certigas la Pola Flugkomoanio LOT kaj KLM. Aliflanke el la alia nederlanda flughaveno en Eindhoven la vojaĝantoj helpe de la flugkompanio Ryanair povas flugi al Krakovo kaj Varsovio-Modlin. Kun la flugkompanio WizzAir el Eindhoven eblas flugi al Gdansko, Katowice, Krakovo, Varsovio-Okęcie kaj Vroclavo. La flugojn el Eindhoven al Katowice certigas ankaŭ la flugkompanio Transavia.

El la elsendo 20.09.2023. Legas Milada – 01′ 27″

Laŭ raporto de la Eŭropa Parlamento sume ĉiuj uniaj landoj foĵetas jare 88 milionojn da tunoj da nutraĵoj. El tiu kvanto 8,8 milionoj da tunoj estas malŝparataj pro malbona interpretado de etikedoj. Tio sekvas el esploroj faritaj en 2019. Por plimulto de la konsumantoj produktoj post la finiĝo de ilia validecoperiodo estas nefreŝaj kaj estas forĵetataj. La uniaj landoj devontiĝis ĝis la 2030-a jaro limigi 50-procente la forĵetadon de nutraĵoj. Produktantoj devos ŝanĝi la informetikedojn kaj adapti al la nova unia leĝaro. Krom alivortumo de informo pri fino de konsumvalideco aperos sur ili informoj pri nutrovaloroj de koncerna produkto; krome la informo, ke produkto estas konsumebla pli longe ol ĝia konsumvalideco. Daŭras esploroj pri tio ĉu la konsumantoj legas etikedojn kaj kiamaniere komprenas la vortumitajn informojn. La Unio planas novajn vortumojn, kiel „plej bone konsumi antaŭ…”, „La plej bona kvalito antaŭ la fino de…..”, „Ofte konsumtaŭga pli longe”. Ĉi lasta koncernos tiajn produktojn kiel salo, sukero, kelkiuj mieloj, vinagro, rizo, altprocentaj alkoholaĵoj, pastoj, kafograjno, spicaĵoj, iuj dolĉaĵoj.

El la elsendo 20.09.2023. Legas Milada – 02′ 01″

En Pollando kaj en aliaj landoj de la regiono kreskas inter la studentoj la populareco de la nederlanda lingvo. En Vroclavo funkcias Katedro de la Nederlanda Filologio, la plej granda en la centra-orienta Eŭropo. Tie la nederlandan dum la bakalaŭraj kaj magistraj studoj lernas ĉiujare inter 170 kaj 200 studentoj. Temas pri la sama nombro de studentoj, kiu lernas ĝin dum la unua studjaro en Nederlando mem. La nederlandan filologion eblas studi ankaŭ en aliaj polaj altlernejoj kiel ekzemple en Poznano aŭ Lublino. La populareco de la nederlanda lingvo kiel studobjekto parte ligiĝas kun ekonomiaj konsideroj. Nederlandaj firmaoj eksterlande kaj aliaj internaciaj korporacioj volonte dungas personojn konantajn la lingvon. Pro la fakto, ke ĝia kono estas malpli ofta ol de la angla aŭ germana, la regantaj ĝin personoj povas kalkuli je bonaj salajroj.

El la elsendo 10.09.2023. Legas Maciek – 01′ 04″

Laŭ la raporto de Internacia Platformo pri Biologia Varieco kaj Ekosistemaj Servoj (IPBES) en la ekosistemoj de la tuta mondo estis konstatitaj 37 mil fremdaj specioj. Pli ol 3, 5 mil kalkuliĝas al specioj nocivaj, grave minacantaj al la naturo kaj la kvalito de la homa vivo. Krom dramecaj ŝanĝoj en la biologia diverseco kaj ekosistemoj la invadspecioj kaŭzas mezureblajn ekonomiajn kostojn. La perdoj ligitaj kun ili en 2019 estis taksitaj je 423 miliardoj da dolaroj. Ekde 1970 tiuj kostoj kvarobliĝas ĉiun dekan jaron. La invadspecioj estas unu inter kvin plej gravaj faktoroj kaŭzantaj perdojn en la biologia varieco apud ŝanĝoj en la utiligado de grundoj kaj maroj, rekta ekpluatado de la specioj, klimataj ŝanĝoj kaj poluado. La raporon komisiitan de IPBES prilaboris 86 ekspertoj el 49 landoj. La laboroj pri ĝi daŭris kvar kaj duonan jarojn. Rezultas el ĝi krome, ke 34 procentoj de la sekvoj el la bilogia invado estis konstatitaj en ambaŭ Amerikoj, 31 procentoj en Eŭropo kaj Centra Azio, 25 procentoj en Azio kaj Pacifiko kaj ĉ. 7 procentoj en Afriko. La negativaj sekvoj (ĉirkaŭ 75 procentoj) estis notitaj sur kontinentoj, multe malpli en la dolĉakvaj kaj maraj medioj. Kvankam 80 procentoj de la landoj en siaj planoj konsideras celojn ligitajn kun batalado kontraŭ trudspecioj, nur 17 procentoj havas reguligojn, kiuj traktas tiun problemon. 45 procentoj de la landoj antaŭvidas neniujn investojn por fronti la biologian invadon de la specioj.

El la elsendo 10.09.2023. Legas Milada -02′ 38″

La 4-a de septembro signifas novan lernojaron por infanoj ne nur en Pollando. Ĉirkaŭ 100 infanoj el polaj familioj komencos la novan lernojaron en la Pola Lernejo ĉe la Pola Ambasado en Romo. En ĝia programo la infanoj en la kompletiga instrusistemo akiros konojn pri la pola lingvo kaj Pollando, sendepende de sia lernado en italaj lernejoj. Ĝia programo malsimilas tamen de la pola instrubazo por polaj lernejoj ĉe diplomatiaj centroj eksterlande. La lernejo en Ostia funkcias ekde lundo ĝis merkredo kaj ĉiu klaso havas okupojn nur unu fojon semajne. La instruado estas senpaga, komplete financata de la pola edukministerio sub la administa kaj pedagogia kontrolo de la Evolucentro pri la Pola Edukado Eksterlande. Pli ol 600 instruistoj laborantaj kun dekkelkaj mil polaj infanoj kaj junuloj en 74 Polaj Lernejoj ĉe la Polaj Ambasadoj en 36 diversaj landoj frontas altajn postulojn ligitajn kun sia profesia preparo. Krom universitata diplomo koncerne sian instruspecializon, instruista preparo ili devas fini krome specialan preparkurson por la instruado en la polaj lernejoj ekterlande.

El la elsendo 30.08.2023. Legas Barbara – 03′ 31″

Ekde la lernojaro 2023/24 ĉiujare laŭvicaj jaraloj de lernantoj el la 4-aj klasoj de la bazaj publikaj kaj nepublikaj lernejoj ricevos senpage tekokomputilojn. Pri ilia aĉeto zorgos oficejo de la ministro pri informdiko baze de donitaĵoj de kleriginistro pri nombro de lernantoj en ĉi tiu grupo. Sekve la tekokomputiloj trafos al la lernejoj, kiuj transdonos la komunikilojn al la gepatroj de la 4-klasanoj ĝis la 30-a de septembro baze de individuaj interkonsentoj. Nunjare tio devos okazi plej laste ĝis la 31-a de decembro. La tekokomputiloj fariĝos la propraĵo de la gepatroj de la lernantoj. Ili ne povos esti venditaj dum 5 jaroj. Kiam lernanto devos ŝanĝi klason aŭ lernejon la tekokomputilo ne devos esti redonita, tamen lernantoj povos disponi nur pri unu tekokomputilo financita el la publikaj rimedoj.

El la elsendo 30.08.2023. Legas Maciek – 01′ 03″

Venontjare komenciĝos la konstruado de la unua mara ventoturbina parko ĉe apartenanta al Pollando parto de la Balta Maro. Janusz Gajowiecki, la prezidanto de la Pola Ventoenergia Asocio asertas, ke la disvolviĝo de ĉi tiu energisektoro estas la plej granda entrepreno de la pola ekonomio post la dua mondmilito. En la polaj kondiĉoj, ĝuste ventoenergio estas, kaj restos dum longa tempo, unu el la ĉefaj kolonoj de energitransformo kaj senkarbonigo. Krome, ĝia kreskanta rolo en la landa energiproduktado signife plibonigos la energian sekurecon de la Pollando, kiu – rezulte de la atako de Rusio kontraŭ Ukrainion – ĉesis esti abstrakta koncepto en nia mondoparto. Laŭ ekspertoj pri enerigproduktado, la mara ventoenergio povus kontentigi ĝis 57 procentoj de la elektrobezonoj de Pollando. Dume, oni antaŭvidas, ke elektro el la unua pola ventoturbinaro en la Balta Maro fluos jam en 2026. Akorde kun la pritaksoj, investoj en tiu ĉi brancxo de la energiprodukta sektoro generos dum la evolufazo pli ol cent mil laborlokojn kaj 178 miliardojn da zlotoj kaj 46 miliardojn da zlotoj ĉiujare en la funkcia fazo. Maraj ventoturbinoj estas ankaŭ la plej bona, grandskale disponebla teknologio por ĉerpi renovigeblan energion, kiu ebligos al Pollando plenumi eŭropajn klimatajn celojn. Nuntempe, la evoluo de la tuta sektoro de renovigebla energio estas neĉesigebla. Registaroj de multaj landoj igis ĝin la prioritata cele al redukto de la karbonoksida emisiadio kaj internaciaj klimataj celoj. Tamen, la ambicioj ligitaj kun tiu ĉi sektoro estas multe pli vastaj kaj inkluzivas ankaŭ la sociekonomiajn avantaĝojn, kio estas precipe grava en la kunteksto de la daŭra ĝisdatigado de la energiopolitiko de Pollando ĝis 2040 kaj plia evoluo de la landa mastrumado.

El la elsendo 30.08.2023. Legas Maciek – 02′ 20″

La Nacia Agentejo por la Altlerneja, Akademia Interŝanĝo i.a. gvidas la programon Polaj Revenoj. Ĝis nun en la daŭro de ĝiaj kvin eldonoj utiligis ĝin 71 distingiĝantaj esploristoj revenintaj al Pollando el Britio, Usono, Germanio kaj Svislando. En plimulto ili reprezentis ekzaktajn sciencojn. Aktuale ili realigas projektojn en 14 polaj altlernejoj kaj esplorinstitutoj. Dank’ al la programo ili ricevis la eblecon krei en Pollando propran projektogrupon kaj gvidi esplorojn en optimumaj kondiĉoj. La landaj altlernejoj, sciencaj institutoj kaj esplorinstitutoj akiris aliflane specialistojn kun internaciaj spertoj, kun konoj pri la plej novaj esplorfluoj en la reprezentata de ili sciencbranĉo. La laŭreatoj de la programo pritaksas ĝin tre pozitive kiel ŝancon reveni al la hejmlando, interpretante ĝin samtempe kiel formon de moderna patriotismo. Ili facile adaptiĝas al polaj kondiĉoj kaj pro tio, ke la esplorinfrastrukturo en Pollando estas ĉiam pli bona senprobleme ili povas gvidi siajn esplorojn sen malaltigi ilian kvaliton. Kvankam la decido pri translokiĝo, ofte kun la tuta familio, ne estas facila, tamen tiuj kiuj volas reveni al Pollando utiligas ĉi tiun solvon pro atrakcia formulo de la programo, kiu ebligas al ili financan stabileon por la komencaj tri, kvar jaroj. La programo Polaj Revenoj celas ankaŭ kontraŭefiki la fenomenon de la cerboŝtelado, kiam altklasaj specialistoj estas logataj labori ekster Pollando.

El la elsendo20.08.2023. Legas Maciek – 01′ 49″

Komence de aŭgusto liceaj lernantoj el Tsuruga, Japanio plantis ĉ. 100 memorpomujojn ĉe la deklivo de la varsovia Nacia Stadiono lige kun la 101-a datreveno de savo de polaj infanoj el Siberio fare de la japana registaro kaj la Japana Ruĝa Kruco.
Post la regajno de la suverenco fare de Pollando en 1918 la posteuloj de la poloj ekzilitaj de la caraj aŭtoritaoj al Siberio establis en Vladivostoko Polan Savkomitaton de Infanoj el la Fora Oriento. Ĝia celo estis ebligi al orfoj, infanoj kaj prainfanoj de la polaj ekzilitoj reveni al Pollando. En la kondiĉoj de la rusa revolucio kaj civitana milito la polaj infanoj estis komence loĝigitaj en la usona kazerno helpe de Usona Ruĝa Kruco. Kiam ĝi estis likvidita, reprezentanto de la pola savkomitato, veturis al Tokio kaj en la tieaj ministerioj por la defendo kaj por la eksterlandaj aferoj petis helpon por transporti la polajn infanojn al Japanio. La dokumento de la japanaj aŭtoritatoj devontigis ĉiujn subalternajn servojn liveri ĉian helpon. Dank’ al tio, kaj dank’ la japana Ruĝa Kruco al Tsuruga trafis 765 polaj infanoj. Komence la polaj infanoj estis loĝigiaj en la centro por la socia helpo Fukudenkai en Tokio. Poste ili estis per la ŝipoj de la japana komerca floto transportitaj al Pollando.
La polaj infanoj estis varme bonvenigitaj de la urboloĝanoj de Tsuruga kaj regalitaj per pomoj. Tio fariĝis la ĝerma simbolo de la pola-japana amikeco en Tsuruga, kiu nun alprenis formon de ĉ. 100 pomujoj plantitaj de japanaj junuloj en Vasovio.

El la elsendo20.08.2023. Legas Milada kaj Barbara – 02′ 19″

.