Novaĵoj

Komence de junio 2018 la Muzeo de la Familia Domo de Johano Paŭlo la 2-a bonvenigis la unuamilionan vizititanon. La muzeon, troviĝantan en la brikdomo – en kiu loĝis Wojtyła-familio, kaj en kiu naskiĝis Karol Wojtyła – vizitas personoj el la tuta mondo, kvankam en plimulto temas pri poloj. La sekvan grupon formas italoj. Entute inter la turistoj estis civitanoj de pli ol 100 landoj. La muzeo kreiĝis en 1984. Dudek jarojn poste ĝi estis reinaŭgurita post la 4-jaraj renovigaj laboroj. Karol Wojtyła loĝis en Wadowice ĝis la abiturienta ekzameno. Poste kun la patro li translokiĝis al Krakovo.

El la elsendo 26.06.2018. Legas Maciek – 0’46”

La Jura Komisiono de la Parlamenta Asembleo de la Konsilio de Eŭropo alvokis Rusion, ke tiu ĉi redonu la vrakon de la aviliadilo,  en kiu en 2010 pereis apud Smolensko la pola prezidenta paro kun 94 aliaj personoj, en plimulto gravaj figuroj  en la pola politika kaj socia vivo. La proklamita lunde rezolucio alvokas senprokrastan redonon de la vrako, kiel ankaŭ de aliaj materialoj apartenantaj al la pola ŝtato. La rezolucion akceptis preskaŭ ĉiuj  ŝtatoj. Sindetenis Germanio.  En la teksto de la rezolucio la komisiono esprimas la bedaŭron, ke la rusaj reprezentantoj ne kunlaboris kun la vizitantaj Moskvon ĝiaj reprezentantoj kaj respondis neniujn petojn pri ricevo de donitaĵoj. Kiel informas la raporto „La 11-an de aprilo 2018 la Komitato por denova esploro de la katastrofo de la aviadilo Tu-154M en Smolensko, funkcianta ĉe la pola mnisterio por la defendo konstatis, ke la aviadilo estis „detruita en la aera spaco sekve de kelkaj eksplodoj”.

El la elsendo 26.06.2018. Legas Krystyna – 1’14”

Laŭ la raporto de Work Service pri la laborcelaj migardoj de niaj samlandanoj eĉ 87 procentoj de poloj ne konsideras la laborcelan forveturon. Eĉ pli ol 40 procentoj kiel motivon elmontras la atrakciajn enspezojn en la lando. Inter la ceteraj motivoj troviĝas la korligiĝo al la familio kaj amikoj. Nur 5 procentoj de la enketitoj timas malbonan, diskriminacian traktadon en la cellando. Nur ne plenaj 12 procentoj de la enketitoj konsideras enspezcelan forveturon. Temas pri personoj ĉefe 18-24 jaraĝaj kaj 35-44 jaraĝaj, en 85 procentoj temas pri personoj sen altlerneja diplomo. 69 procentoj de ili havas laboron kaj nur 13 procentoj estas senlaboraj. La enketon realigitan en marto 2018 ne partoprenis emeritoj, pensiuloj kaj personoj okupiĝantaj pri la hejma mastrumado.

El la elsendo 19.06.2018. Legas Maciek – 1′

La administracio de la urbo Tychy en la suda Pollando komencis realigi projekton, en kies sekvo ĝiaj oficistoj uzos en siaj dokumentoj kompreneblan, facilan lingvaĵon. Tro longaj frazoj, nekompreneblaj vortumoj, komplka stilo, erara frazkonstruo kaj manko de difaneco kalkuliĝas al oftaj eraroj en la oficistaj dokumentoj. La plej longa frazo, kiun lingvistoj trovis en la interretaj paĝoj konsistis el 130 vortoj, sed la oficista normo oscilas al ĉirkaŭ 60-70 vortoj. La optimuma nombro de vortoj percepteblaj por legantoj egalas al 20 vortoj, en la kazo de pli ol 30 malfacilas sekvi la tekston kaj kompreni ĝian enhavon. Por la klareco de la korespondaĵo grava estas ankaŭ la aspekto de la teksto, i.a. apliko de alineoj kaj de spaco inter ili, faciligontaj la legadon. Pli ol 100 laborantoj de la fako pri mastrumado per nemoveblaĵoj de la urbaoficejo patoprenis prelegon kaj kelkhorajn laborrenkontojn kun lingvistoj el Laborejo de Facila Pola Lingvo de la Vroclava Universitato. La oficistoj sub ilia gvido devis verki facilajn,  kompreneblajn tekstojn. Al la instrukciado estos subigitaj sekve i.a. oficistoj el fakoj pri impostoj kaj pagendecoj, loka mastrumado kaj civitanaj aferoj. Pasintjare la oficistoj de Tychy direktis al la urboloĝantoj preskaŭ 100 mil diversajn leterojn, nunjare ĝis majo preskaŭ 45 mil.

El la elsendo 19.06.2018. Legas Maciek – 1’35”

Sakŝalmistoj el la lokoj Zakopane kaj Domachowo kaj metiistoj, kies kreado estis registrita en la Landa Listo de Nemateria Kulturheredaĵo komence de junio prezentis siajn talentojn  en la pariza Unesko-sidejo. Tio okazis lige kun la ekspozicio dediĉita al la nemateria kulturheredaĵo de Pollando. En Salle des Pas Perdu per 30 afiŝoj en la akompano de muziko de ŝakŝalmoj, kordofonoj kaj violonoj estis prezentitaj polaj objektoj de la listo. La ekspozicio kaj koncerto okazis dum la debatoj de la Ĝenerala Asembleo de la Ŝtatoj-flankoj de Unesko-Konvencio el 2003, kiu traktis poblemojn gravajn por la protektado de la nemateria kulturheredaĵo. Gastoj el la tuta mondo povis realtempe rigardi kiel oni faras krakovajn  bobenajn puntaĵojn, kiel kreiĝas la kaŝubaj brodaĵoj, kiel oni elfaras lignajn infanludilojn.  La koncerto de polaj sakŝalmistoj havis apartan pezon pro la fakto, ke la polaj popolmuzikistoj ludantaj sakŝalmojn kune kun sakŝalmistaj grupoj el la Centra kaj Orienta Eŭropo entreprenis klopodojn, ke ilia tradicio estu enskribita en Unesko-listo. La pola Listo de la Nemateria Kulturheredaĵo enhavas 29 poziciojn, inter kiuj troviĝas ankaŭ la lingvo Esperanto, kiel portanto de la E-kulturo.

El la elsendo 19.06.2018. Legas Maciek – 1’26”

Matteo Salvini, la vicĉefminitro kaj samtempe ministro por la internaj aferoj de la nova itala registaro decidis malakcepti ŝipon kun preskaŭ 630 migrantoj. La ŝipo „Aquarius”, kiel multaj aliaj navigantaj sur la Meditereaneo, estis kolektanta migrantojn el malpli grandaj ŝipoj forlasantaj havenojn de Libio kun la celo transporti ilin al unu el la italaj havenoj. Kiel skribis Salvin en iu el la sociaj portaloj Italio komencas diri ne al la kontrabandado de homoj kaj komencas diri ne al la merkato de nelegala migrado. Lastlunde la germana registaro alvokis Italion kaj Malton acepti pli ol 600 enmigrantojn el la ŝipo „Aquarius” kaj transpreni humanecan respondecon.  Ambaŭ landoj ne esprimis konsenton pri tio. Ankaŭ Eŭropa Komisiono alvokis Italion kaj Malton certigi protekton al migrantoj sur la ŝipo, kiun ambaŭ landoj decidis ne enlasi.  Al la afero engaĝiĝis Hispanio akceptinte la ŝipon en la haveno de Valecio.

El la elsendo 12.06.2018. Legas Milada – 1’23”

Germanio ricevos de la Unio financan kompenson pro la akceptado de enmigrantoj. La planata unia buĝeto por la jaroj 2021-2027 antaŭvidas, ke temos pri kvar kaj duona miliadoj da eŭroj. Kiel informis Frankfurter Algemeine Zeitung kaj la agentejo DPA por ĉiu migranto Germanio ricevos 2800 eŭrojn. Laŭ la informoj de la germana ministerio por la internaj aferoj rezultas, ke inter personoj ricevantaj monservon por senlaboruloj unu trionon konsisitigas enmigrantoj, en pli multo sen ajna edukiteco. La uniaj kompensorimedoj devenas el strukturaj fondusoj destinitaj por la uniaj regionoj malpli fortaj ekonomie.

El la elsendo 12.06.2018. Legas Milada – 0’57”

La gvidantoj de Usono, Donald Trump kaj de la Norda Koreio Kim Dzong Un renkontiĝis hodiaŭ en Singapuro. Post preskaŭ unu hora interparolo ili subskribis dokumenton difinitan de la usona prezidento, kiel tre grava. Prezidento Trump devontiĝis en ĝi garantii sekurecon al la Norda Koreio kaj Kim Dzong Un konfirmis sian engaĝiĝon al plena sennukleigo de la Korea Duoninsulo. La prezidento de Usono diris i.a., ke la gvidantoj decidis fermi la pasintecon substrekinte, ke ambaŭ estas tre fieraj pri tio, kio okazis kaj la rilatoj inter Usono kaj Koreio estos „aliaj ol en la pasinteco”.  Donald Trump diris krome, ke estis ellaboritaj apartaj reciprokaj rilatoj. Krome la usona kaj nordkorea gvidantoj subskribis devontiĝon pri senprokrasta reveno al la patrolandoj de identigitaj restaĵoj de la militostaĝoj kaj de personoj perdiĝintaj dum la korea milito.  La dokumento informas pri baldaŭaj intertraktoj inter ambaŭ landoj.

El la elsendo 12.06.2018. Legas Barbara

Unicef Pollando komencis kampanjon „Pli ol unu tagon” atentigante, ke la mortemo de la novnaskitoj, aparte en la plej mizeraj landoj estas tre alta. La celo de la kampanjo estas akiro de rimedoj por savi infanojn kaj helpi al patrinoj. Ĉiujare unu miliono da infanoj en la mondo mortas dum sia naskiĝotago. Kvankam dum la lastaj dudek jaroj estis atingita grandega progreso en la savado de infanoj  malpli ol kvinjaraj simila progreso ne okazis en la savado de la vivo de la novnaskitoj. Laŭ Unicef eĉ 46 procentoj de la mortoj de infanoj malpli ol kvinjaraj okazas en la unua monato de la vivo. Plej multaj infanoj mortas en la tago de sia naskiĝo, ĉiutage mortas 7 mil novnaskitoj. Pli ol 80 procentoj de la mortoj estis kaŭzitaj de trofrua akuŝo, komplikaĵoj dum akuŝo aŭ infektiĝoj. Plimulton de ili eblus preventi. Tial la kampanjo gvidas sin per la ideo donaci al la novnaskitoj pli ol unu tagon de la vivo, pli ol unu monaton, pli ol solan transvivon. Unicef memorigas,ke infanoj naskiĝintaj en la plej riĉaj landoj havas eĉ 50-oble pli grandajn ŝancojn transvivi la unuan monaton de la vivo ol infanoj el la plej malriĉaj regionoj de la mondo.

El la elsendo 05.06.2018. Legas Maciek – 1’27”

Marĝene de la Tago de la Patrino, en Pollando solenita la 26-an de majo, la Ĉefa Statistika Oficejo publikigis komparajn donitaĵojn pri la klereco de polaj patrinoj en la jaroj 1990 kaj 2017. Evidentiĝas, ke preskaŭ 52 procentoj de polinoj, kiuj fariĝis patrinoj en 2017 havis altlernejan diplomon. En 1990 havis ĝin nur 6,1 procentoj. Laŭ la Ĉefa Statitsika Oficejo tiom da junaj polaj patrinoj, do 6,1 procentoj  pasintjare havis nur mezan aŭ bazan klerecon. En tiu periodo okazis ankaŭ aliaj ŝanĝoj. 33, 6 procentoj de la akuŝantaj pasintjare polinoj havis inter 30 kaj 34 jarojn, en 1990 temis pri 17, 4 procentoj. Signife ŝanĝigis la nombro de patrinoj 20-24-jaraĝaj. En 1990 temis pri 36, 4 procentoj, pasintjare pri 13,9. Malkreskis la kvanto de junulaj patrinoj. En 2017 nur 2,5 procentoj de polinoj havis malpli ol 19 jarojn, en 1990 tiu procento egalis al  8 procentoj. Je pli ol 1 procento kreskis la nombro de polinoj fariĝintaj patrinoj pli ol 40-jaraj. Pasintjare temis pri 2,6 procentoj de polinoj. Je 3,7 kreskis en 2017 kompare al 1990 la nombro de polinoj patriniĝintaj en la aĝo de 25-29 jaroj. La Ĉefa Statistika Oficejo komparis ankaŭ la fekundecoindicon en 17 polaj vojevodioj en la jaroj 2000 kaj 2017. Ĝi kreskis de 1,37 ĝis 1,45 procentoj. Plej alta ĝi estas en la Pomeria Vojevodio (la nordokcidenta Pollando), kie ĝi egalas al 1,63.

El la elsendo 05.06.2018. Legas Gabi – 2’22”

Lastsabate en Barcelono estis ĵurenoficigita la nova registaro de Katalunio, kio finis la periodon de rekta kontrolo de Hispanio super la regiono post la pasintjara referendumo pri apartigo de la regiono disde la cetera parto de la lando.  La nova ĉefministro de Katalunio Quim Torra akceptis la ĵurpromeson de la membroj de nova kabineto, ses virinoj kaj sep viroj. Torra deklaris, ke li daŭrigos klopodojn favore al la sendependeco de la regiono.

El la elsendo 05.06.2018. Legas Krystyna – 0’35”

La gvidanto de la hispanaj socialistoj, Pedro Sanchez estis lastsabata ĵurenoficigita  kiel estro de la kabineto post la mafidesprimo de la Kongreso de Deputitoj rilate al la ĉefministo Mariano Rajoy kaj prezidanto de la Popola Partio. La estro de la Socialista Laborista Partio devas nomumi nun membrojn de sia registaro. Pedro Sanchez venkis super Rajoy, post kiam lia partio en la dua duono de majo prezentis postulon en la Kongreso de Deputitoj pri konstrua malfidesprimo rilate la eksan ĉefministron.

El la elsendo 05.06.2018. Legas Krystyna – 0’39”

La nova registaro de Italio, kiun gvidas juristo Giuseppe Conte estis ĵurneoficigita de prezidento Sergio Mattarella. Formas ĝin post longdaŭra polityka stagno Movado de Kvin Steloj kaj la dekstrula Ligo. Hodiaŭ la itala Senato deklaris fidesprimon por la 65-a registaro en la historio de la Itala Respubliko, difinata kiel „kabineto de ŝanĝoj”. Morgaŭ fidesprimon traktos la Deputita Ĉambro.

El la elsendo 05.06.2018. Legas Krystyna – 0’32”

La prezidento de Italio Sergio Mattarella malebligis al la venkintoj de la lastaj balotoj el la 4-a de marto elformon de la registaro, i.a. rifuzante la kanidatecon de ekonomikiisto Paolo Savone por la ministro de matrumado kiel tro eŭroskeptika kaj kritika rilate Germanion.  La mision establi teknikan registaron, kiu laboros ĝis la akcelitaj balotoj ricevis de la itala prezidento ekonomiikisto Carlo Cottarelli. La unia komisaro por buĝeto kaj homaj provizoj, germano Günther Oettinger estis dirinta en intervjuo por la germana  „Deutsche Welle”, ke „la financaj merkatoj skuos balotontojn apud Tibro kaj kaŭzos, ke ili faros ĝustan elekton ĉe la balotujoj”. Korespondisto de la agentejo Bernd Riegert kelkajn horojn poste anstataŭis ĉe tvitero la ĵus menciitan eldiron de Oettinger per la vortumo „merkatoj kaj mornaj ekonomiaj perspektivoj instruos italojn ne voĉdoni por populistoj en sekvaj balotoj. Mi esperas, ke tio rolos en la balotkampanjo”.

El la elsendo 29.05.2018. Legas Barbara – 1’19”

La Jagelona Universitato en Krakovo, kiel la unusola altlernejo el Pollando kaj el la centraorientaj eŭropaj landoj troviĝas en la rangolisto de la Plej Inventemaj Eŭropaj Universitatoj. La rangoliston jam la trian fojon pretigis la agentejo Thomson Reuters. La Jagelona Universitato konservis sian 90-an lokon.  La listo estas kreata baze de analizo de la sciencaj publikaĵoj kaj patentumaj donitaĵoj el la jaroj 2010-2016. La venkan pozicion denove akiris la belga Katolika Universitato en Loveno. Sekvajn lokojn okupis britaj altlernejoj, Imperial College London kaj Kembriĝa Universitato. Antaŭ la publikigo de la rangolisto oni analizis unuopajn altlernejojn laŭ indikoj difinantaj inventemon de koncerna institucio. Temis i.a. pri kvanto de patentoj registritaj en la Monda Organizo de Intelekta Propreco, pri rilato de anoncitaj patentoj al la subvencioj, pri procento de patentoj kun interacia signifo, pri kvanto da citaĵoj ligitaj kun patentoj. Gravan rolon ludas ankaŭ la suma kvanto de artikoloj pri inventaĵoj en rilataj revuoj,  aŭ de sciencaj artikoloj de koncerna altlernejo kreiĝintaj  kunlabore kun industrio.

El la elsendo 29.05.2018. Legas Tomek – 1’19”

En la rangolisto de City Costs Barometer publikigita en la paĝo  de Post Office Travel Money la pola Krakovo evidentiĝis la plej malmultekosta urbo inter atrakciaj, vizitindaj lokoj en Eŭropo. En la esplorado estis konsideritaj pritaksaj kostoj el vojaĝoficejoj kaj meza kosto de hotelrestado por du personoj. Sekve estis difinita kosto de la semajnfina ripozo en 36 eŭropaj urboj. En la finkalkulo estis prenitaj en konsideron ankaŭ prezoj de  i.a. triplada manĝo por du personoj, kafotaso, biero, dutaga trafikbileto, muzeaj biletoj. Konsiderante prezon kompare al la kvalito de la servoj la plej bona estis Krakovo. Sekvis Vilno kaj Rigo. La kvaran lokon okupis Varsovio,  post kiu laŭvicajn lokojn okupis Budapeŝto, Moskvo kaj Prago. Nur la 8-an lokon okupis Ateno antaŭante Lisbonon kaj Lilon. 

El la elsendo 29.05.2018. Legas Maciek – 1’01”

Dum du tagoj historiistoj kaj esploristoj el Pollando kaj diversaj eŭropaj landoj partoprenis la sciencan konferencon en Lodzo organizitan de la Instituto pri la Nacia Memoro. Ĝi estis dediĉita  al la temo „Germana kaj sovetunia leĝaro rilate polojn kaj polajn civitanojn 1939-1945”. La partoprenantoj interŝanĝis esplorrezultojn pri la eksterma leĝsistemo, precize difinanta la kadron de la funkciado de poloj kaj polaj civitanoj, en la kondiĉoj de la germana kaj sovetunia okupacio, elmontrante grandajn similecojn kaj celojn de „leĝmekanismoj” de ambaŭ ŝtatoj.  Ilia leĝsistemo unuavice celis ekstermon de la pola inteligentularo por superregi la tutan nacion. La honora gasto de la konferenco estis la germana esploristo de la germanaj militkrimoj, Dieter Schenk, kiu difinis la ekstermadon de la pola inteligentularo kiel hombuĉadon. Laŭ liaj donitaĵoj la germana okupaciinto elmurdis 28 procentojn de la pola sacerdotaro, 56,9 procentojn de advokatoj kaj notarioj, 45,2 procentojn de kuracistoj, 40 procentojn de akademiaj lekciantoj, 34 procentojn de teknikistoj kaj inĝenteroj. La rezultoj de la konferenco aperos kiel scienca publikaĵo venontjare.

El la elsendo 23.05.2018. Legas Barbara – 1’41”

La 14-an de majo 2018 la Monda Sanorganizo oficiale deklaris batalon kontraŭ la industridevenaj acidaj grasoj-trans en la nutraĵoj. Ĝi alvokis la registarojn en la tuta mondo rezigni pri ilia uzo. Ĝi anoncis ankaŭ 6-punktan planon de la eliminado de ĉi tiuj grasoj el la nutraĵoj kun la finrealiga dato 2023. Tiam ili devus malaperi de sur la vendejaj bretoj. La industridevenaj grasoj-trans troviĝas i.a. en kelkiuj margarinoj, dolĉaĵoj, frititaj legomflokoj, kukoj, pretaj nutraĵoj kiel pico, majonezo kaj eĉ pano. La produktantoj volonte aplikas ilin, ĉar la graso-trans fajnigas la guston kaj longigas la konsumeblecon de iliaj produktoj. La Monda Sanorganizo avertas, ke la grasoj-trans en ĉiu ajn kvanto grandigas riskon de obezeco, kormalsanoj, diabeto, ili ankaŭ povas kreskigi agreson. La unua lando, kiu jam en 2003 envivigis la malpermeson vendi alifaritajn nutroproduktojn kun la konsisto de la acidaj grasoj-trans estis Danlando.

El la elsendo 23.05.2018. Legas Maciek – 1’12”

Per la planto de „Kverko de Sendependeco” ĉe la Vojevodia Oficejo en Lublin (la orienta Pollando) komenciĝis la kampanjo planti en la vojevodio,  unuavice ĉe lernejoj pli ol 500 kverojn. Ili omaĝas la 100-an datrevenon de la reakiro de suvereneco fare de Pollando. La ĉi-rilatan informtabuleton ĉe la plantita kverko akompanas la teksto: „Ĝi kresku estante la evoluoatesto de suverena, libera kaj justa Respubliko”. La plantataj kveroj estas la simbola dankesprimo kaj omaĝo al la samlandanoj, kiuj laboris por la sukceso de suverenec-reakiro. En la inaŭgura solenaĵo ĉeestis partoprenantoj de la konferenco „Lernejo – komunumo edukanta kaj formanta por la Suverena Pollando. Ĝi estis dediĉita al la rolo de patriota edukado kaj rolo de lernejo en la formado de nacia identeco ĉe infanoj kaj junularo, en la formado de sinteno emfazanta interesiĝon kaj respekton por la patrolanda kulturo kaj historio.

El la elsendo 23.05.2018. Legas Milada – 1’25”

Lastlunde la prezidento de Italio Sergio Mattarella anoncis, ke aŭ en Italio kreiĝos neŭtrala registaro aŭ en la plej proksimaj monatoj estos necesaj novaj balotoj. La tria raŭndo de la konsultoj gviditaj de Mattarella pri supervenko de la kabineta krizo post la balotoj el la 4-a de marto finiĝis per fiasko. La proponojn de la itala prezidento tuj rifuzis la centrodekstrularo kaj Movado de Kvin Steloj, la plej granda partio en la parlamento, subtenante sian posulon, ke jam somere estu anoncitaj novaj  balotoj. La subenon deklaris Demokrata Partio.

El la elsendo 15.05.2018. Legas Milada – 0’49”

Pollando estis la unua lando, kiun lastlunde vizitis la ĵurenoficigita pasintemajne estro de la hungara registaro Viktor Orban. La hungara ĉefministro renkontiĝis i.a. kun la pola samrangulo, Mateusz Mazowiecki kaj kun la pola prezidento Andrzej Duda. Dum la komuna gazetara konferenco la ĉefministroj de Pollando kaj Hungario rilatigante sin al la unia buĝeto substrekis, ke koncerne la politikon de kohereco kaj agrikulturo ilia starpunkto estas identa. Simile Pollando kaj Hungario havas unusignifan starpunkton pri migrado kaj rifuĝintoj. La interparoloj de la hungara gasto kun la prezidento de Pollando koncentriĝis pri du temoj. Tio estas  regiona kunlaboro kaj aparte infrastrukturaj demandoj, ligoj transportaj kaj energetikaj. La alia temo ligiĝis kun la geopolitikaj problemoj, la maniero en kiu ili perceptas sian pozicion en la eŭropa geopolitiko.

El la elsendo 15.05.2018. Legas Barbara – 1’12”

Laŭ informoj de la baza administracia strukturo de la Polaj Ŝtataj Arbaroj en Bielsko (la suda Pollando) la plej alta arbo en Pollando havanta 57 metrojn estas marborda duglaso, pinaca pseŭdocugo. Temas pri specio, origine kreskanta en la okcidenta parto de la Norda Ameriko, laŭplane enkondukita en la polan biocenozon. Ĝi kreskas en la montoĉeno Klimczok (klimĉok) en la Silezia Beskidy-montaro inter arboj ne multe malpli altaj, ĉar ĉiu superas 45 metrojn kaj almenaŭ kvar havas inter 53 kaj 55 metrojn. Ĝis nun kiel la plej altajn oni taksis du abiojn, kiuj estis tamen je kvin kaj duona metroj malpli altaj. La novan rekordulon oni malkovris helpe de la aviadila lasera skanado farita de la Centro pri Geodezia kaj Kartografia Dokumentado. Ĝia aĝo estas taksata je 115 jaroj.

El la elsendo 15.05.2018. Legas Maciek – 1’02”

Kelkdek palestinanoj pereis lunde en la interbataloj kontraŭ la israelaj fortoj en la Sfero de Gazo ĉe la limo kun Israelo. Ekde mateno daŭris tie protestoj kontraŭ la transloko de la ambasado de Usono el Telavivo al Jerusalemo. Temas pri la plej sangoverŝa tago post la milito en la Sfero de Gazo en 2014. La usona prezidento, Donald Trump la usonan decidon pri agnosko de Jerusalemo la ĉefubo de la juda ŝtato anoncis la 6-an de decembro 2017. Baldaŭ poste la Ĝenerala UNO-Asembleo proklamis rezolucion, per kiu ĝi postulis revoki tiun ĉi decidon. La internacia socio ne agnoskas Jerusalemon la ĉefurbo de Israelo.

El la elsendo 15.05.2018. Legas Milada – 0’57”

La unuan fojon lastlunde okazis la centraj solenaĵoj omaĝantaj la dummilitan martirologion de polaj infanoj. Antaŭ la monumento de Infana Martirologio, difinata ankaŭ Monumento de la Krevinta Koro en Lodzo, en la loko kie dum la milito troviĝis germana infana koncentrejo, estis omaĝita la memoro de la plej junaj viktimoj de la 2-a mondmilito. La funkcianta en la jaroj 1942-45 koncentrejo estis destinita por polaj infanoj kaj junuloj ekde la 6-a ĝis la 16-a vivojaroj. Troviĝis en ĝi ankaŭ infanoj kelkmonataj. Tra tiu ĉi unusola en Eŭropo labortendaro dummilite trapasis dek kelaj mil infanoj, kiuj estis regule pribatataj, subnutrataj kaj severe punataj. Fine de la germana okupacio en Lodzo, la 19-an de januaro 1945, estadis en ĝi 800 junulaj malliberigitoj.

El la elsendo 08.05.2018. Legas Barbara – 1’11”

Pri rekonstruo de la monda heredaĵo ekde lundo debatas en la varsovia Reĝa Kastelo internacia konferenco. La dutagan eventon, organizitan de la pola kulturministerio kaj Nacia Instituto pri la Heredaĵo partoprenas reprezentantoj de ĉiuj Unesko-regionoj. Estis planitaj 20 prelegoj de reprezentantoj de i.a. Sirio, Bahrajno, Irako, Malio, Haitio, Japanio, Hinda Unio, Italio, Bosnio kaj Hercegovino, Kroatio, Usono, Biritio kaj ankaŭ de Barbadoso, Ekvadoro, Nepalo, Pollando kaj Ukrainio. La konferenco referencas al la deklaroj de la Komitato de la Monda Heredaĵo el 2017 dum la sesioj en Instambulo kaj Krakovo. Ĝi respondas al la defioj de nia tempo, en kiu militkonfiltoj aŭ naturaj katastrofoj, en diversaj mondpartoj, kaŭzas damaĝojn en lokoj kun eksterordinara signifo por la tuta homaro. La varsovia konferenco sumigas la ĝisnunajn diskutojn kaj prilaboras universalajn indikojn pri la traktado de la lokoj de la monda heredaĵo, kiuj estis detruitaj. La loko de la konferenco ne estis elektita hazarde. Kiel substrekis la organizantoj dum la 2-a mondmilito Pollando, kaj aparte Varsovio troviĝanta sur Unesko-listo, spertis la konscian, laŭplanan detruadon de la urba substanco.

El la elsendo 08.05.2018. Legas Milada – 1’56”