La komencaj tagoj kaj semajnoj de la Nova Jaro estu – ankaŭ en la kazo de nia Redakcio – bona okazo reveni al bonaj programtradicioj, al kiuj apartenis la kunfoliumado de la venantaj al la Redakcio E-gazetoj. Eĉ se temas pri ĉiam malpli la presitaj revuoj tiu ĉi decido ne estas lastmomenta, kaj aldone spronis ĝin laboro de energia redaktorino de la revuo „Kontakto”. Nelonge post la fb-a informo, ke Karina Oliveira transprenas la redaktoran oficon en duomonata socikultura revuo de TEJO nian redakcion atigis ŝia unua numero, cetere entute la 1-a numero de 2023, komence de novembro. La 2-a numero 2023 atingis nin la 3-an de decembro kaj la 3-a jam estas kun ni ekde la 2-a de janurao 2024. Nur antaŭ kelkaj tagoj ni eksciis el fb-o, ke finpretiĝas la 4-a pasintjara numero. Admirinda laborstreĉo, sed ne nur ĝi meritas gratulojn, sed ankaŭ la enhavo. En la 1-a numero aparte mi ŝatis la redaktoran artikolon dediĉitan al la 60-jariĝo de „Kontakto” kaj memorigon de iuj momentoj el ĝia historio. Ili gravas ne sole por ĝeneralaj konoj, sed ankaŭ por la firmigado ĉe novaj generacioj de identecosento kun la ĝenerala E-komunumo pere de iamaj junuloj, nun la dojenoj de la E-movado kiel Humphrey Tonkin, la unua redaktoro, kiun citas la redaktoriono. Li nome „difinis tiom klare kia estu „Kontakto” ke oni simple devas jardekon post jardeko, reveni al tiu unua numero (de „Kontakto”) kaj memori, kiel entute la tiamaj junuloj de 1963 kreis la revuon”. Nu, en ĉi tiu unua numero iom surpizis min relative multaj kontribuoj – amasiĝintaj en ĝia dua parto – ligitaj kun la E-movado: Bobelarto, E-kantoj dum la nederlanda IJK-2022, la NASK-a sperto, la raporto pri IJK 2023, Junulara programo dum UK 2023, Dum IJK… La surprizo ja venis el la iama kutimo, ke „Kontakto” mem pri la movadaj aferoj ne aparte okupiĝas. Sed mi estu justa, multas aliaj interesaj ekstermovadaj kontribuoj, inkluzive de la malnovaj rubrikoj aŭtorataj de Viktoro Solé kaj István Ertl. Mi aparte ŝatus atentigi pri la intervjuo kiun Karina Oliveira faris kun Soraya Alvarez, argentina esperantistno, kiu naskiĝis sen maldekstra brako, kaj tiu fakto estas la okazo proksimigi gravan socian problemon, kiun homoj sen handikapo ne ĉiam rimarkas. Mi citu mallonge el ŝia lasta respondo je la demando de la redaktorino „Kion vi pensas, ke povus esti pli bona en la socio ĝenerale por ke la personoj ne juĝu iun nur laŭ la fizika aspekto de tiu persono?”. Soraya Alvarez respondas i.a. „Mi opinias, ke por ne juĝi iun laŭ la fizika aspekto de tiu persono estas necese kompreni, ke same kiel estas normale vidi homojn kun diversaj haŭtkoloroj, altecoj, hararkoloroj ankaŭ ekzistas homoj kun vere malsama fizika aspekto kaj tio normalas. Mi pernsas, ke unu grava afero estas kompreni, ke ni povas pensi kaj decidi pri ni mem same kiel aliaj homoj. […] Oni devas kompreni ke ni estas parto de la socio kaj ke ni rajtas elekti kiel ni volas vivi aŭ kion fari same kiel aliaj homoj faras”, fino de la citaĵo. Jen la mesaĝo por ni kaj pere de ni meaĝo portebla en niajn mediojn. Kun aparta scivolemo kaj ja ankaŭ plezuro mi ekfoliumus la 2-an numeron de „Kontakto” 2023, kiu kiel la ĉeftemon elektis podkastojn. En ilian historion kaj aparte en la historion kaj nunon de E-podkastoj kaj podkastado enkondukas Tobiasz Kubisowski, kvankam iom ne tute prave skribante pri podkasto, kiel moderna radioelsendo, sed ja tute prave dirante pri podkastoj, kiel retaj sonelsendoj, aŭskulteblaj en ajna momento. Reliefe tion proksimigas la enkonduka intervjuo de la redaktorino kun la teamo de la podkasto „Usone Persone” kiu triope (Brandon Sowers, Rafa Nogueras, kaj Hans Beklin) renkontiĝas por trakti anticipe difintajn temojn. Ankaŭ en ĉi tiu numero de „Kontakto” estas kelkaj E-movadtemaj kontribuoj, min tamen aparte kaptis la nova nemovaduma rubriko „Scivolemo kun Kontakto” de Frank van Hertrooij, kiu amplekse traktas la demandon „Kio estas ĥemio al vi? Ĉu kaŭzo aŭ solvo”. Mi diras pri „la nova rubriko”, ĉar lia laŭvica amleksa – same interesa – felietono troviĝas en la 3-a numero de „Kontakto”, kiu atingis min jarkomence. Ĉi-foje pri „Kolora fenestro al la nanomondo”. En la 3-an numeron enkondukas la artikolo de Alvaro Motta el Brazilo, kiu prokismigas al la leganto la brazilan leĝon „La Tempa Marko” celitan kontraŭ indiĝenajn popolojn, kaj – kiel li eksplikas – „unu el la problemoj de tiu leĝo estas, ke ĝi ne konsideras iamajn forpelojn de kelkaj indiĝenaj popoloj” avantaĝe al grandbienuloj, entreprenantoj, orministoj. Forpelojn de indiĝenoj ĝis 1988. Tiun skuan en sia emfazo tekston akompanas traduko de Fernano Maia pri subtila fedeno inter skriba kaj parola tradicio, kiu aldone prilumas la indiĝenan problmeon en Brazilo. Ne nur ĉi tiu teksto rilatas al la teritoriavido de unuj kontraŭ la aliaj. En ĉi tiu numero la redaktorino donas la parolon al Amri Wandel kaj lia – juda – starpunkto pri la daŭranta milito inter Israelo kaj Hamas, atentigante ke ŝi ne trovis kontribuonton por prezenti la aferon el la palestina vidpunkto. Mi esperas tamen, ke estonte ni konatiĝos kun tia starpunkto des pli, ke tio, kio okazas en kaj ĉirkaŭ Gazo ne havas maleskalan tendencon. En la 3-a numero de „Kontakto” la ĉefkontribuantoj de la numero estas brazilanoj. Ana Riberio el Brazilo de kelkaj jaroj loĝanta en Eŭropo prezentas sian starpunkton „Kiel malsame oni spertas Esperantujon en malsamaj mondopartoj”. Alia brazila kontribuanto Ilvero Almejdo koncentriĝas en la movada rubrkriko pri laboroj de TEJO-komitato kaj la 10-a TAKE en Fortalezo. Ĉuj ĉi numeroj enhavas kontribuojn de Jonas Marx pri elektronikaj ludoj, de Stela Besenyei-Merger pri Bobelarto, krome en la lastaj du numeroj ni trovas artikolojn pri Litovio, la lando de la nunjara IJK. Sendube Karina Oliveira meritas niajn gratulojn pro la leginda, ritme reaperinta „Kontakto”, kiu sendube interesos junulojn ne nur en TEJO-aĝo. Estas interese sekvi ŝian redaktoran evoluon, kaj se mi ion kritikus, eble kelkajn testojn, en kiuj foresto de interpunkcia komo, iom ĝenas dum la legado. Por ne koncentriĝi sole pri „Kontakto” permesu ke el inter revuoj, kiuj troviĝas hodiaŭ apud mia komputilo mi elektu la delonge ne ricevitan paperan „Esperantolehti”, ĝian 5-an de numeron de 2023, kiun ni ricevis ankoraŭ fine de la pasinta jaro. Malfermas ĝin la enkonduka felieno de AEF-prezidanto Juha Metsäkallas. La titolo „La „dua” vintro de milito” estas emfaza kaj pruvas, ke pri mondskalaj problemoj E-parolantoj mem ne hezitas preni la parolon. La redaktoro skribas i.a. „Rusio atakis Ukrainion jam en 2014, do fakte jam temas pri la deka vintro de milito, sed dum la unaj ok ni ne vere reagis. Nur la nuna, pli ampleksa atako vekis nin. La atako estas klare nigra-blaka en sia aranĝo. Rusio kondukas agresmiliton, kiuj ĉiam estas senrajtaj […] Rusio devas sperti „deputinĝon”, kie la kulpoj estas juĝataj. Juha Metsäkallas daŭrigas. „La konflikto inter Isrealo kaj la paletinanoj daŭras ekde 1948. […] Kiel solvi tiun konflikton certe estas malfacile. Dum la pasanta fazo multaj ofte atentigas pri la rajto de Israelo defendi sin. Kompreneble tio pravas, sed al la palestinanoj ankaŭ apartenas simila rajto. Isrealo jam longe sekvas la doktrinon de masiva kontraŭatako, laŭ kiu oni renkontas ĉiun agreson per troa uzo de forto. Kvankam novaĵoj pri la amasaj seksperfortoj kaj mutiladoj faritaj de Hamaso al isrealaj civitanoj estas ŝokaj, ili neniel pravigas la masivan murdadon de palestinaj civitanoj. Mi ne estas eksperto pri militaj krimoj, sed mi demandas min, ĉu ne la mortigo de oli ol 18 mil civiluloj (la numero anoncita de la ministrejo de la sano en Gazo ĉe la momento de skribado) pro mortigo de pli ol 1200 konstituas ian militan krimon. […] Bedaŭrinde – skribas la aŭtoro sekve – estas pliaj armilaj konfliktoj. En decembro 2010 komenciĝis la t.n. arabaj printempoj, kiam homoj de kelkaj arabaj landoj komencis postuli demokration kaj pli bonan registaron. La rezultoj varias inter la landoj. Ie oni iel sukcesis, sed ekzemple Libio kaj Sirio falis en cirklon de perforto, kiu cirklo daŭras jam jarojn kaj el kiu ŝajnas ne ekzistas facila eliro. Verŝajne preskaŭ neniu notis – daŭrigas la redaktoro – la denove flamiĝintan sudanan internan militon en aprilo. […]Kompreneble ĉiu konflikto estas malsimila laŭ siaj kialoj, aranĝo kaj viktimoj. […] Ĉiu konflikto ja estas solvigebla, se nur la partioj kapablas sidi ĉe la sama negocitablo kaj se la nedemokratiaj gvidantoj komprenas, ke ilia tempo forpasis”. Fino de la citaĵo, ampleksaj citaĵoj, nepre enpensigaj, espereble komprenebalaj ne sole por finnaj esperantistoj. Ĉiu ti numero de la dulingva – kiel ĉiam – „Esperantolehti” en plimulto estas dediĉita al la movadaj demandoj, kiel apermaniero de la revuo en 2024, interesaj lokaj informoj, inter kiuj kun scivolemo ni ekscias, ke en Taivalkoski kreiĝis memorĉambro pri la milita tempo, en kiu inter aliaj memoraĵoj, estas spektebla la E-lingvo filmo de Roman Dorzyński „La reveno al Finnlando”, ke dank’ al la asocia stipendio, ĝia estrarano diplomitiĝis pri gvidado kaj administrado kaj nun per siaj profesiaj konoj al la asocio helpas. Oni amplekse informas pri la martaj Vintraj Tagoj kaj Jarkunveno. La legantoj ekscias detalojn pri la oficialigo de la radiko finn- fare de la Akademio kaj pri la kreiĝinta konversacia medicinista vortaro Finna-Esperanta-Ukraina. Por nia redakcio aparte kortuŝa estas paĝoj (bedaŭrinde finnalingvaj) dediĉitaj al nia fidela, siatempe tre aktiva aŭskultantino Terttu Tynynelä forpasinta en la pasintjara oktobro. Foto de ŝia ridetanta vizaĝo restas en nia redakcia memoro kaj multajn rememorojn spronas.
El la elsendo 20.01.2024. Legas Barbara – 14′ 17″
