Ĉi-semajne ni volas prezenti al vi la silueton de la pola 15-jarenta sciencisto nomata jen Marcin Król el la loko Żurawica (la suda Pollando), jen Martin Polonus, jen Martinus Rex de Premislia, jen Martinus Rex in medicinus. La vivinta nur 31 jarojn Marcin el Żurawica lasis firman spuron en la historio de la pola kulturo kaj scienco. La vivinta en la periodo 1422-1453 sciencisto estis pola matematikisto, astronomo, astrologo, kuracisto. Unu el la antaŭkurieroj de humanismo en Pollando.
Akirinte la gradon de la magistro de liberaj artoj en la Krakova Universitato li preskaŭ tuj komenci memstaran laboron pri la scienca materialo, kiun li alproprigis en la studperiodo. Spite la ĝis tiam valida metodo de dogma ekspliko de konokanonoj subtenitaj de la aŭtoritateco de antikvaj pensuloj – Marcin Król subigis ilin al kritiko kaj pritakso. Konsiderante la signifon de matematikaj konoj por aliaj sciencoj kaj la metodikajn konsiderojn li samjare prilaboris en maniero facile komprenebla Artmetikon de frakcioj. Lia traktato kaptis la atenton de la universitataj aŭtoritatoj, kiuj aprobas ĝian enhavon kiel lekcitemojn. La universitata kanceliero Zbigniew Oleśnicki aliflanke ebligas al la juna sciencisto direktiĝi por plustudado eksterlanden sen ŝiri la kontaktojn kun la patrina altlernejo. Marcin el Żurawicy vizitis do sciencajn centrojn en Prago, Lajpcigo kaj studis en Padovo kaj Bolonjo. En Bolonjo li aldone lekciis astronomion kaj tie li akiris la gradon de medicina doktoro. En tiu rolo li estis en 1499 la kortega kuracisto de Jan Hunyad, la heroo de la hungaraj kontraŭturkaj bataloj. Ekde la sama periodo en ĉi-lasta rolo li gvidis sciencan kaj lekcian laboron, ankaŭ la kuracistan praktikon, pro kiu li ricevis la menciitan pli frue kromnomon Reĝo de la medicinaj sciencoj. Vintre de 1500 Marcin Król revenis al Krakovo, en kies Akademio li okupiĝis pri astronomio kaj pri matematiko. Li poste fondis tie el la propraj rimedoj katedron de astrologio, rapide akirintan la eŭropan famon, kiel krakova astrologia skolo. Ĝis la fino de la 15-a jarcento ĝi estis marko en si mem. En tiu fakultato studis fine de la 15-a jarcento i.a. doktoro Johann Georg Faust, germana alkemiisto, la modelo de doktoro Faŭsto el la verko de Goethe. Entute en la jaroj 1475-1510 la krakova altlernejo enŝoviĝis en la unuan vicon de la eŭropaj universitatoj kaj sole la itala Padovo povis egalpaŝi kun Krakovo.
Aparte la krakova astronomio famiĝis tra la kontinento. Krom Marcin Król lekciis tie i.a. Marcin Bylica el Olkusz kaj Wojciech el Brudzewo. Dum tiu ora epoko de la krakova astronomio studis en la Krakova Universitato i.a. Nikolao Kopernik.
Ne malpli fama estis la krakova matematika skolo, inter kies kreintoj troviĝas la heroo de nia felietono, Marcin Krol el Żurawica kaj liaj disĉiploj. La signifon de la polaj matematikistoj kaj astronomoj pruvas la fakto, ke seninterrompe en la jaroj 1448-1480 eĉ sep polaj sciencistoj – klerigitaj en Krakovo – laboris kiel profesoroj de la fama universitato de Bolonjo. Pri la famo de la pola astronomio kaj astrologio atestas ankaŭ enorma populareco – aparte en Germanio kaj Ĉeĥio – de la krakovaj kalendaroj, horoskopoj kaj prognozoj.
Marcin el Żurawica aŭtoris plurajn verkojn. Estas inter ili verkoj pri frakcioj “Algorismus minutiarium”, “Nova compilatio algorismi minutiarium”, “Opus de geometria”. Marcin el Żurawica estis la kritikinto de “Tablas alfonsíes” per la disertaĵo “Summa super Tabulas Alphonsi vel Correctiones Tabularum Alphonsi”. Kiel la unua pola sciencosto li uzis en sia laboro la trigonometriajn funkciojn.
La tutan sian bonhavaĵon Marcin Krol testamentis al la Krakova Universitato. Lia testamento bonhavigis ankaŭ lian fraton Florian, simplan kamparanon en Żurawica.
Barbara Pietrzak
El la elsendo 20.12.2013. Legas Tomek
