Michał Wojnicz estis nobeldevena polo el la regiono Żmudź (Ĵemajtio), aktivulo de la unua pola laborista partio Proletaro, malliberigito de la Varsovia Citadelo, instalita de la caraj aneksintoj kontraŭ batalantaj poloj, kaj Siberi-ekzilito. Fuĝinte el Siberio li sukcesis traiĝi al Londono kaj tie komenciĝis lia brila kariero de antikvaĵisto. Tuj antaŭ la eksplodo de la unua mondmilito serĉante novan vendomerkaton li translokiĝis al Novjorko kaj tie mortis. Tiom telegramstile pri homo, kun kies nomo ligiĝas mistera manuskripto verkita en la lingvo ĝis nun ne rekonita. Iom malpli lakone, eĉ se ne tro longe. Michał Wojnicz blazone Habdank naskiĝis la 31-an de oktobro 1865 en Telsze en la familio de ŝtata konsilisto. La gimnazian lernadon li trapasis en Suwałki kaj diplomon de farmaciisto li akiris en la Moskva Universitato. Dum la studoj li konatiĝis kun la revolucia movado kaj iĝis membro de la laborista partio Proletaro, en kiu li aktivis sub la pseŭdonomo Wilfryd. Post la studoj en 1884 li venis al Varsovio, kie li komencis labori kiel apoteka provizisto. Unu jaron poste li engaĝiĝis en partilaboron kaj lia aparta tasko estis liberigi el la 10-a Pavilono de la Varsovia Citadelo agantojn de Proletaro. Tio ne sukcesis, la arestitoj estis de rusoj pendumitaj. Wojnowicz kun aliaj kunlaborantoj estis kondamnita je 18-monata mallibereco en la sama 10-a Pavilono. Post tiu periodo li estis ekzilita al Siberio, kie en la loko Tunka li konatiĝis kaj amikiĝis kun Józef Piłsudzki zorgante poste pri sekretaj dokumentoj de la Pola Socialista Partio. Wojnicz sukcesis fuĝi el Siberio en junio 1890 kaj vendinte en Hamburgo sian havaĵon en la formo de okulvitroj kaj veŝto li aĉetis triaklasan bileton por eta varŝipo transportanta al Britio fruktojn kaj legomojn. En oktobro li senmone atinigs Londonon. Provizita per kontaktodreso ricevita en Irkucko post kelkaj aventuroj li atinigis la loĝejon de Siergej Krawczyński, pseudonome Stiepniak. Tie li renkontis blondulinon, kiun – surprize por ili ambaŭ – li jam vidis en Varsovio tra la mallibereja fenestreto dum ŝiaj promenoj laŭ la Vistulbordo apud Citadelo. Temis pri Ethel Lilian Boole, la filino de konata brita matemaikisto George Boole al kiu li edziĝis en 1893. Ŝi mem famiĝis poste kiel maldekstrula verkistino, la aŭtorino de la furorlibro „Krabro”. La paro fariĝis la plej intimaj kunlaborantoj de Stiepniak, kion ĉesigis lia morto en akcidento. Tio finis ankaŭ ilian revolucian engaĝiĝon. Michał klopodante trovi novan vivcelon kaj laboron ricevis la sufloron de Richard Garnetta, kuratoro en la Brita Muzeo kaj fariĝis antikvaĵisto. En la establita antikvaĵejo ĉe Soho Square, li estis eldonanta luksajn kataologojn kaj unuavice ofertis al siaj klientoj centojn da nepritakseble valoraj inkunabloj kaj raraj manuskriptoj. Necesis por tio multaj rimedoj. Oni supozas, ke temis pri la monlavado ligita kun la periodo de lia revolucia laboro. En 1904 Michał Wojnicz akiris britan civitanecon alprenante la nomon Wilfrid Michael Voynich. Rekte antaŭ la 1-a monmilito serĉante pli bonan vendomerkaton li translokiĝis kun sekretariino Anne Nill al Novjorko. La edzino venis al ili 6 jarojn poste. Wojnicz en 1914 malfermis en Novjorko sian duan antikvaĵejon kaj en 1917 transportis tien sian londonan vendejon instalante ĝin ĉe Picadilly-strato. Li mortis pro stomakkancero la 19-an de marto 1930. La edzino transvivis lin je 30 jaroj kaj sian tutan havaĵon ŝi lasis al Anne Nill, kun kiu ŝi vivis la tutan tempon en la sama domo. Inter la heredaĵo troviĝis ankaŭ la mistera manuskritpo aĉetita de Wojnicz de jezuitoj en Italio en 1912. Wojnicz mem prezentis ĝin la unuan fojon publike en Art Institute of Chikago en 1915, kion akompanis la etoso de mistero kaj publika ekscitiĝo. Sendube Wojnicz kapablis vendi librojn, sed unuavice majstramaniere li kapabis provizi ilin per legandoj, kiuj altigadis ilian valoron. Tiel estis ankaŭ kun la manuskritpo, kiu tuj post la prezento famiĝis kiel Wojnicz-manuskripto, la plej mistera libro de la mondo. Misteraj estas ankaŭ cirkonstancoj en kiuj ĝi kreiĝis kaj ĝiaj sortoj. Ne estas loko por okupiĝi pri tio iom pli detale. Sed ja necesas diri kelkajn vortojn pri la manuskripto mem. Ĝi konsisitas el 240 pergamenaj paĝoj (120 folioj) je la dimensio de 15 je 22,5 centimetroj. Ĝiaj pluraj ilustraĵoj rilatas i.a. al astronomio, biologio, herboj kaj plantoj. Sed la plej granda kuriozaĵo estas ĝia plene nekomprenebla teksto konsistanta el 35 mil signoj, vortunuoj. Malgraŭ multaj provoj neniu ĝis nun sukcesis ĝin malĉifri, rekoni, identigi. Kiel skribis la ĵurnalo „Rzeczpospolita” en 1912 „s-ro Wojnicz aĉetinte la manuskripton prezentis ĝin al spertaj kritptologoj britaj kaj francaj, sed neniu el ili kapablis malkovri ĝian misteran lingvaĵon”. Tio ne sukcesis cetere tra pliaj jardekoj. Unu sola konfirmita informo estas, ke laŭ la modernaj datverkonformigaj teknikoj ĝi kreiĝis en la periodo 1404-1438. Neniu el la ĝisnunaj hipotezoj pri ĝia kreiĝo kaj malĉifro konfirmiĝis. Ni notu tamen, ke la brita lingvisto Gerard Cheshire kontstais, ke liaopinie la libro ne estis ĉifrita, sed skribita en mortinta protoromanĉa lingvo. Polo, doktoro Marek Grajek matematikisto, specialisto pri kriptologio asertas, ke la teksto estas skribita per konataj de neniu signoj kaj plej verŝajne en nekonata lingvo. Liaopinie plej verŝajne temas pri artefarita lingvo bone konceptita laŭ konstruprincopoj malsamaj ol en naturaj lingvoj. La lasta informo el 2018 rlatas al profesoro Greg Kondrak kaj lia doktoriĝanto Bradley Hauer el Edmonton-universitato en Kanado. Kondrak deklaris tiam, ke utiligante la Artefaritan Intelekton ili kapablas malkovri la sereton de la unu el la plej enigmaj manuskriproj de la Mezepoko. Hipotezoj multiĝas, sed konkretaj rezutoj mankas. Post diversaj etapoj en 1969 Wojnicz-manuskripto trafis al la Biblioteko de Raraj Libroj de Yale-universitato kaj ne estas prezentata publike. Pli facile eblas rigardi la luksan kopion de la manuskripto, kiu kreiĝis en la pola Emisia Domo Manuskriptum. Ĝi estis antaŭ kelkaj jaroj prezentita dum la Librofoiroj en Varsvio kaj Krakovo. Ĝi aperis en limigita eldonkvanto. La aktuala prezo de ĉi tiu luksa eldono – en la paĝaro de Manuskriptum – egalas al 12 mil 900 zlotoj, tio estas al pli ol 2750 eŭroj.
El la elsendo 15.04.2023. Legas Barbara – 09′ 37″
