Kiam en julio 1887 Zamenhof publikigis sian Unuan Libron, nek li, nek la baldaŭaj adeptoj de lia Lingvo Internacia supozis, ke malkovro efektivigota nur dek kelkajn semajnojn poste en septembro fare de juna germana fizikisto, Heinrich Hertz metos fundamentojn por evoluo de radiokomunikado. Ene de 18 jaroj formiĝis la ĝermoj de la E-komunumo, en tiu periodo la komunikado atingis la formon de sendrata telegrafio. El ĝi kreiĝis radiostacioj. La unua estis funkciigita la 21-an de decembro 1920 en la usona Piitsburg. Temis pri 8ZZ konstruita de Western Electric. El Usono do kvazaŭ nature komenciĝis en 1922 la unuaj E-disaŭdigoj elsendataj de la stacio Newark WJZ kun kio estas ligita la nomo de s-ro Sayers. En Eŭropo la unua lando interesiĝanta pri la dissendado pere de la radiostacioj estis Britio. Kaj ĝuste London 2 LO estis la stacio, kiu en la sama 1922 komencis elsendi siajn E-disaŭdigojn. Tiel kreiĝis fenomeno difinata de ni E-Radio, E-Radiofonio. De du radiostacioj em 1922 ili plinombriĝis al 10 la sekvan jaron. 4 jarojn poste en 1927 temis pri 168 radiostacioj elsendantaj E-programojn el 33 landoj. Al la fenomeno de E-Radio – aparte en la kunteksto de la unua profesia radioredakcio tiu de E-Redakcio de Pola Radio – plurfoje mi estis parolanta en niaj E-elsendoj de Pola Radio, kaj ankaŭ en la pollingvaj programoj de Pola Radio kune kun redaktoro Andrzej Pettyn. Poste mi dediĉis min al pliaj esploroj pri la historio de E-elsendoj de Pola Radio antaŭmilite kaj tujpostmilite. Pri tio mi prelegis multfoje dum diversaj E-eventoj. Laste mi okupiĝis pli ĝenerale pri la historio de la Esperanto-radiofonio. Pasintjare mi kompletigis ampleksan artikolon por Interlingvistikaj Studoj kun la iom pli detala konsidero de diverslandaj E-radioelsendoj, kvankam tiu laboro nur fiksas komencon kaj plian etapon de profundigotaj esploroj. Tiuj esploroj ne multas en nia komunumo. La unuan broŝuron pri Esperanto kaj Radio verkis d-ro Walter Doehker, estro de la Komisiono por Radio-statistiko komisiita de Internaca Centra Komitato de la E-movado en Ĝenevo en 1928. (citaĵo el la vortoj de d-ro Walter Doehler el 1928 en la menciita broŝuro). En 2022, en la jubilea jaro de E-radiofonio ni frontas novan realon kaj kunekziston en la interreta mondo. Tio ekzameniĝis. Multaj E-radioprogramoj, adaptiĝis al la nova teknologia rimedo, al la realo de la informadika socio. Kaj tamen malgraŭ sia 100-jariĝo E-Radio estas afero efemera. Iuj elsendoj ekzistas, daŭras. La aliaj malperas, laste kun bedaŭro ni eksciis pri la malapro de la E-elsendoj de Ĉina Radio-Internacia. La Jubilea Jaro estu do la okazo por registri la realon, savi savendon, konservi konservendon. Estu do 2022 la jaro por protekti al estontaj generacioj de la E-komunumo la scion pri la historio kaj nuno de la E-Radiofonio, krom ĝisdata produktado de la E-programoj.
El la elsendo 04.01.2022. Legas Barbara – 7′ 32″
