Hodiaŭ mi deziras proksimigi al vi, gesinjoroj la silueton de polo, difinata kiel „Edisono de metalurgio”. Lia nomo troviĝas sur la omaĝtabulo de 886 plej meritiĝintaj por Usono enmigrintoj, tabulo fiksita al la Statuo de Libereco en la 100-a datreveno de ĝia kreiĝo. Nia heroo, Tadeusz Sendzimir devenis el malnova pola nobela familio. Li naskiĝis la 15-an de julio 1894 en Lvovo, kie liaj gepatroj setliĝis post la edukperiodo en Krakovo kaj Vieno. Tadeusz estis la plej aĝa inter 4 infanoj de Kazimierz Sędzimir ŝtata oficisto en adminsitra oficejo de salminejoj. En Lvovo Tadeusz finis klasikan liceon kaj Mekanikan Fakultaton de la Lvova Politekniko. Jam de la infanaĝo li manifestis teknikajn talentojn kaj unu el la fruktoj estis filmkamerao, kiun li kreis havante 13 jarojn. La 1-a mondmilito perturbis la studojn kaj Tadeusz Sędzimir dungiĝis en la aŭtista riparejo. Poste li estis sekretario en la Rusa-Usona Komerca Ĉambro en Kijevo, dank’ al kio li flue alproprigis la rusan kaj la anglan lingvojn. Post la eksplodo de la revolcio 1917, dank’ al kredito prenita en la Rusa-Azia Banko, kiun tiam gvidis poloj li atingis Ŝanhajon. Tie Sędzimir establis en 1918 fabrikon de ŝraŭboj, najloj kaj drato provizante per siaj produktoj la malproksimorientan rusan fervojon. En la tiea humida klimato liaj produktoj estis grave minacitaj de kordo. Tio instigis Tadeusz-on Sędzimir okupiĝi pri la problemo de ilia protekto. Jam tiam li konvinkiĝis, ke la ĉefa obstaklo konsisitis en la metodo zinkumi, galvanizi feran ladon. Ke necesas la galvanizadon okazigi sen la influo de aero kaj en maniero kontinuna ĉe longaj ladobendoj, kaj ne ĉe la ladofolioj, kiujn produktis la tiamaj laminatejoj. Ne povante efike labori pri la problemo en Ŝanhajo li fermis interesojn kaj en 1929 por mallonge li forveturis al Usono. Tie li profundiĝis en fakan literaturon, li kreis la galvanizan produktolinion en Butler en Pensilvanio kaj klopodis per siaj ideoj veki intereson de usonaj industriistoj. La daŭranta Granda Krizo ne favoris novecajn investaĵojn. Simile estis en Krupp-fabriko en Essen, kie lian koncepton laminati ŝtalan ladon malvarmmaniere al fajne malgranda dikeco oni taksis nereala. En 1930 Tadeusz Sędzimir revenis al Pollando kaj tie ĉi en la loko Kostychów apud Katowice li kreis en 1933 la unuan teknologian produktolinion de kontinua laminatado mallvarmaniere kaj de galvanizado de lado laŭ sia originala ideo. Per liaj zinkumitaj, galvanizitaj ladoj oni kovris la tegmenton de la krakovaj Draphaloj en 1934, baldaŭ la tegmenton de la episkopa rezidejo en Wilno. Lia laminatilo istalita en la fandejo Pokój en Nowy Bytom funkciis senĉese ĝis 1962. La galvanizitaj ladoj de Sędzimir akiris favorajn opiniojn de fakuloj ankaŭ eksterlande. Sekve de tio Sędzimir en 1935 translokiĝis al Parizo. Baldaŭ liaj laminatiloj – daŭre fajnigataj – estis instalataj en Britio, Francio, Usono. En 1939 Sędzimir forveturis al Uono, kie suprizis lin la 2-a mondmilito. En Usono Tadeusz, kun iom modifita ortografie nomo Sendzimir restis ĝis la vivofino en 1946 ricevinte la usonan ŝtatanecon. Li daŭre okupiĝis pri la plibonigado, fajnigado de siaj produktoj. Fine de lia vivo (1989) pli ol 400 liaj diversspecaj laminatiloj funkciis en pli ol 35 landoj produktante 90 procentojn de la monda produktado de nekorodebla ŝtalo. Tio bildigas la influon de Tadeusz Sendzimir je moderna ŝtalproduktado, kvankam lia inventemo ligiĝas ne sole kun ĉi tiu branĉo. Li aliris ĉirkaŭ 120 patentojn (73 en Usono). Li estis plurfoje premiata kaj distingata. Inter ili la plej gravaj estas la ora medalo de Bessemer atribuita de Brita Instituto de Fero kaj Ŝtalo en 1965 kaj la ora medalo de Brinell, kiun atribuis al li La Reĝa Akademio de Teknikaj Sciencoj en Stokholmo en 1974. Multe pli frue, ĉar en 1938 Pola Respubliko distingis lin per Ora Meritkruco. En 1990 la Metalurgia Kombinato en Nowa Huta apud Krakovo ricevis lian nomon, kaj ekde 1999 elstaraj polaj inventistoj kaj kreantoj de la teknka progreso estis distingataj per Honora Medalo kies patrono de Tadeusz Sedzimir. Fariĝinte fama kaj bonhava Tadeusz Sendzimir subtenadis finance multajn polkoloniajn institutciojn kaj organizaĵojn. Unuavice temas pri Kościuszko-fondaĵo, en kies Kontrolkonsilio li troviĝis dum kelka tempo. Cetere ĉe ĝi kreiĝis fondaĵo de lia nomo. Li estis ankaŭ. i.a. la prezidanto de la Konsilio de la Pola Instituto de Sciencoj kaj Arto en Novjorko. Ĝis la vivofino Tadeusz Sndzimir konservis enorman mensan kaj fizikan viglecon, praktikante naĝadon kaj fortostreĉajn promenadojn, kaj ankaŭ observante specialan ajlodieton. Li estis dufoje edziĝinta, sed neniu el liaj kvar infanoj sekvis liajn profesiajn interesiĝojn. Lia korpo ekripozis eterne en Betlhehem apud Waterbury en ĉerko el nekorodebla ŝtalo produktita laŭ lia teknologio.
El la elsendo 19.03.2021. Legas Barbara – 7′ 49″
