Ĝuste hodiaŭ pasas la 309-a mortodatreveno de la amata edzino de la pola reĝo Johano la 3-a Sobieski, karesnome konata kiel Marysieńka. Kvankam ŝi naskiĝis kaj mortis en Francio preskaŭ la tutan vivon ŝi pasigis en Pollando kaj cetere tie ĉi ŝi estis fine sepultita kune kun la amata edzo.
La edzeco de Maria Kazimiera d’Arquien kun Johano Sobieski en la pola historio eble estas la unusola ekzemplo de tiom granda ampasia rilato inter la polaj regantoj. En la komuna vivo ili ne sole reciproke sin arde amis, sed ankaŭ apogis senrezerve. Atestas pri tio lasita de ili riĉa amplena leterkolekto. Ili estis verkitaj ĉefe dum iliaj disiĝoj jen pro nobelkunvenoj, partopreno de Johano sur diversaj batalkampoj interalie dum fama batalo kontraŭ turkoj apud Vieno en 1683. La leteroj bilidigas aŭtentojn emociojn de la reĝa paro, kaj krome malfacilaĵojn kaj problemojn de la tiama mondo.
Marysieńka, Maria Kazimiera d’Arquien naskiĝis la 28-an de junio 1641 en Nevers, Burgundio. Ŝiaj geaptroj estis markizo Henri Albert de La Grange d’Arquien el familio kun plurjarcenta historio, sed sen plu granda influo. La patrino, Françoise de La Châtre, devenis el aristokrata familio kaj estis honordamo de reĝino Ludovika Maria Gonzaga. La gepatroj zorgis pri sia filino, kiu tre frue estis sendita al la kortego de la reĝino. Maria Kazimiera apenaŭ kvar- aŭ kvinjara venis al Pollando kun la kortego de la reĝino, kiu fariĝis la edzino de du sinsekvaj polaj reĝoj. Marysieńka rapide alproprigis la polan lingvon kaj kulturon. Tamen en 1648 pro la malfacila situacio en la lando kaj la morto de reĝo Vladislavo la 4-a la vidviĝinta Ludovika Maria Gonzaga resendis la sepjaran knabinon al Francio. Tie en la familia Nevers dum ĉ. 4 jaroj ŝi kompletigis edukon en la klostra ursulanina lernejo. Reveninte al Pollando Marysieńka apartenis al la plej ŝatataj honordamoj de Ludovika Maria Gonzaga, kiu dume fariĝis la duon fojon la reĝino de Pollando edziniĝinte al Johano II Kazimiro Vasa. Marysieńka enirante la mondanan vivon perfektiĝis pri politikaj aferoj, ekregis la epistolan arton kaj en la perspektivo estis edziniĝi al bonstata pola magnato, kiu iĝu pledanto ĉe la reĝina alo. Marysieńka akiris apartan pozicion inter la ceteraj damoj kaj fariĝis ne sole atestanto, sed ankaŭ partoprenanto de gravaj politikaj kaj kortegaj eventoj de la Pola Respubliko. Kiel skribis pri la 13-jaraĝa tiam knabino pola politikisto kaj poeto, Jan Andrzej Morsztyn ŝia anĝeleska korpo harmoniigis en si spritecon kaj racion.
La unua renkontiĝo de Jan Sobieski kun Maria Kazimiera d’ Arquien okazis ĉirkaŭ 1655 kaj sendube temis pri la fulmenamiĝo. Maria Kazimiera kvankam junaĝa logis la atenton per sia gracio kaj inteligenteco. Logis ŝia viglo, energio, sed samtempe subtileco. Jan devenanta el bonstata kaj influpova magnata familio estis tiam juna oficiro distingiĝanta per karieraŭguraj trajtoj. Lia familio tenis proksimajn rilatojn kun la reĝa kortego.
La reĝino Ludovika Maria Gonzaga sciis pri la profunda sentimento de ambaŭ. Jan ne kaŝis sian afekcion kaj la deziron de la edziĝo. La reĝino favoris ilin, sed… sed Jan faris paŝon nepardoneblan. Dum la invado de svedoj kontraŭ la Polan Reĝolandon li deklaris sin flanke de Karolo la 10-a Gustavo. Eĉ se nur por tri monatoj tio eĥis negative kaj vaste. La forlaso de la reĝo Johano Kazimiro sekvis per la reĝina malfavoro. Ŝi decidis do, ke Maria Kazimiera d’Arquien edziniĝu al Jan Sobiepan Zamoyski, unu el la plej riĉaj kaj influpovaj mangantoj de la Respubliko. Marysieńka fariĝis lia edzino havante 17 jarojn. Ne temis pri feliĉa geedzeco eĉ se la paro havis kvar infanojn, el kiuj tamen neniu ĝisatendis maturan aĝon. Juna kaj ambicia Marysieńka ne kontentis pri la komuna vivo. La morto de Jan Zamoyski 7 jarojn post la geedziĝo ebligis la edziniĝon al la unua amo, la atendanta ŝin Jan Sobieski. Aldonendas, ke tiu ĉi neniam ĉesis direkti al ŝi epistolojn kun amcertigoj. Ili eĉ elpensis specialan amlingvaĵon, kiun ili praktis dum la tuta vivo ŝi verkane la leterojn en Varsovio, li sendante ilin de la batalkampoj. La leteroj forte impresas pro nevelkanta tra jaroj reciproka raviĝo kaj sopiro. Ilia nupto, malgraŭ funebroperiodo post la forpaso de Jan Zamoyski okazis la 14-an de julio 1665. Pli frue ili jam sekrete ĵuris amon ankoraŭ antaŭ la sepultaj solenaĵoj.
Marysieńka fariĝis la edzino de unu el la plej gravaj militistoj de la Pola Reĝolando kaj baldaŭ reĝino de Pollando. Jan Sobieski estis elektita kiel la pola reĝo en 1674. Marysieńska kiel la reĝa edzino havis signifan infuon je la politikaj aferoj de la reĝa Respubliko. Ŝiaj ambicioj kaj forta personeco kaŭzis, ke ŝi estis agnoskita kiel unu el la plej gravaj virinoj de sia epoko. Ŝi viglis por firmigi la pozicion de la edzo, ofte engaĝiĝate en komplikajn politikajn intrigojn. Kiel la reĝino ŝi gvidis politikon, kiu celis polan-francan prokimiĝon.
Marysieńka estis ankaŭ granda mecenato de la arto kaj literaturo. Laŭ ŝia iniciato kreiĝis multaj konataj konstruaĵoj kaj unu el la plej brilaj, plej gravaj estas la barokstila palaco en la apudvarsovia Wilanów, la rezidejo de Sobieski-familio. La reĝino Marysieńka famiĝis ankaŭ per sia karitata agado subtenente multajn ekzeziajn fondaĵojn kaj kreante novajn hospitalojn. Ŝia vivo plena de amo, sed ankaŭ politiko vaste eĥis en la historio de Eŭropo. El inter 8 infanoj de la geedza paro kvar atingis la maturan aĝon. Kune kun Jan Marysieńka esperis, ke ilia plej aĝa filo Jakobo estos elektita kiel reĝo de Pollando kaj eblos denove instali en Pollando la heredan monarkon. Tio ne okazis.
Post la morto de Johano III Sobieski en 1696 Marysieńka ne plu edziniĝis. Tri jarojn post la forpaso de la amata edzo ŝi forveturis al Romo, kie ŝi vivis dum kelkaj jaroj. Fine de la vivo ŝi translokiĝis al Francio kaj la lastajn unu kaj duonan jarojn ŝi pasigs en la kastelo de Blois. Tie ŝi mortis la 30-an de januraro 1716. La ĉerko kun ŝia korpo unu jaron poste estis venigita al la varsovia kapucena preĝejo kaj metita apud tiu de Johano la 3-a Sobieski. De tie en 1733 kune kun la teraj restaĵoj de la reĝo ŝi estis transportita al la Wawel-kastela katedralo en Krakovo. Marysieńka kaj Johano la 3-a Sobieski estis sepultitaj unu apud la alia en la kripto de s-ta Leonardo.
El la elsendo 30.01.2025. Legas Barbara – 09′ 32″
