La urbo Złoty Stok (la ora deklivo) en la sudokcidenta Pollando difinata kiel la masuprasilezia Eldorado ekde la komenco de sia historio estis ligita kun la orminado. En ĝia preskaŭ unumiljara historio oni elterigis tie ĉirkaŭ 2 milionojn da tunoj da ora erco, el kiu oni akiris pli ol 16 tunojn da pura oro kaj 126 mil tunojn da arseniko. La tiean oron elterigadis onidire jam keltoj, la unuaj spuroj de la ekspluatado devenas el la 10-a jarcento. En la 13-a jarcento temis jam pri signifa minista centro kaj la elterigadon de la orercoj kaj ilian purigdon konfirmas multaj dokumentoj el la jaro 1241. Baldaŭ poste princo Henryk la IV Probus permesis al cistercianoj el la proksima Kamieniec gvidi tie ministajn laborojn. En 1344 la loko havis jam la urborajtojn kaj ricevis la statuson de Libera Minista Urbo kun multaj privilegioj. La regado de la princoj apartenantaj al la pola Piast-dinastio finiĝis tie en 1392, kiam post la morto de Bolek la II ĝi estis per familiaj/heredaj konektoj ligita kun Ĉeĥio. Post kelka ekonomia regreso en la epoko de Hus-militoj la urbo denove reviviĝis, la ekzistantaj minejoj estis plukonstruitaj. Komence de la 1491-a jaro Złoty Stok ricevis blazonon kaj flagon rekirinte samtempe la rangon de Libera Minista Urbo. La apogea disfloro de la orminado kaj fandado de la oro kaj de la urbo mem datiĝas al la komenco de la 16-a jarcento, kiam pri la urboriĉaĵoj venis aparta interesiĝo flanke de la famaj en Eŭropo komercaj domoj kaj min-fandindustriaj kompanioj. Pri la bonstato de la urboposedantoj atestu la fakto, ke inter la jaroj 1507 kaj 1621 la loka monemisiejo produktis kontinue ormonerojn el la elterigataj en Złoty Stok orercoj. En 1511 sekve de trafaj pruntoj la princajn minejojn transprenis Fugger-familio el Augsburg, kiu akiris baldaŭ la ekskluzivan rajton pri la tiea orkomerco. En 1529 en Złoty Stok funkciis 145 minejoj kaj dek kelkaj malgrandaj fanedejoj. Dudek jarojn poste la nombro de minejoj kreskis ĝis 190, la eltrigado de orercoj superis 30 mil tunojn kaj la jara orproduktado egalis al 60 kilogramoj, en la plej bona periodo eĉ 140 kilogramojn, kio egalis meze al 8 procenoj de la tuta eŭropa orminado. La frapa por la urboevoluo estis la 1565-a, kiam en la ŝakto Ora Azeno pereis 59 ministoj. En tiu periodo en la urbo disvolviĝis la produktado de arseniko el arseno troviĝanta el la minrestaĵaj ŝutaĵoj. La familio Fugger ligis sian kapitalon kun la de devenanta el Hungario Turzon-familio kaj ili komune ekregis la silezian orkomercon. Denove venis malfavora periodo. La 30-jara milito efikis damaĝe al la urbo, la malfunkciigitajn minejojn priverŝis akvo. Fine de la 17-a jarcento la orercaj provizoj komencis elĉerpiĝi, kvankam la lastan orfadejon oni fermis nur en 1859. Pli frue en 1742 la urbo kun la tuta Malsuprsilezia regiono trafis sub la prusan administradon. Lime de la 19-a kaj 20-a jarcentoj ĝia loĝantaro kreskis ĝis 2064 loĝantoj, en pli multo germanaj katolikoj. En 1939 ĝia loĝantaro egalis al ĉ. 2600 personoj. Post la 2-a milito la urbo baze de internaciaj traktatoj Złoty Stok estis transdonita al Pollando. La ĉefa industria establo estis tiam la entrepreno „La aresena industrio” produktanta arsenon kaj oron. La minejo estis fermita en 1960. En Złoty Stok funkciis tamen multaj aliaj diversnomaj industriaj establoj ligitaj kun la produktado de plasto kaj kolorigiloj. Aktuale Złoty Stok famas pro siaj turismaj valoroj kaj estas konsiderata kiel turisma atrakciaĵo laŭ la eŭropa skalo. En 2015 ĝi estis difinita kiel la plej bona turisma produkto de Pollando. Speciala turisma itinero kondukas al muzeaj atrakciaĵoj en la ŝaktoj „Gertruda” kaj „Czarna”. En la unua i.a. temas pri unika kolekto de geologiaj mapoj, iamaj ministaj intrumentoj kaj spirraba trezorejo kun 1066 oraj ingotoj. En la alia, Czarna, turistoj laŭ mane aranĝitaj postercaj koridoroj konatiĝas kun la ministaj teknikoj tra la jarcentoj, admiras la unusolan en Pollando subteran akvofalon, povas veturi per subtera tramo kaj propamane emisii memormoneron. Alia atrakciaĵo estas mezepoka Minista setlejo. Ne eblas ne mencii laste la ĉirkaŭan lokan naturon. Złoty Stok situanta ĉe la deklivoj de Oraj Montoj en la Sudety-montoĉeno certigas krome al la vizitantoj la ĉarmojn de la montara tereno kun vastaj arbaroj kaj belegaj panoramoj.
El la elsendo 14.01.2022. Legas Barbara – 6′ 58″
