La heroo de nia nunsemajna felietono estas pola fiziologo, profesoro de la Jagelona Universitato en Krakovo, membro de la Pola Akademio de Kapabloj, la patro de la krakova fiziologia skolo Nikodem Napoleon Cybulski. Li apartenis al la plej elstaraj fiziologoj de sia epoko, pri kio i.a. atestas la fakto, ke tri fojojn en la jaroj 1911, 1914 kaj 1918 li estis nomumita por Nobel-premio.
Nikodem Napoleon Cybulski estas vaste konata kiel malkovrinto de adrealino, malkovrinto de fotohemotaĥometro kaj mikrokalorimetro, unu el la kreintoj de endokrinologio, kaj ankaŭ pioniro de elektroencefalogafio, samtempe publicisto kaj socia aganto.
Nikodem Napoleon Cybulski naskiĝis en la nobela familio en 1854 en la loko Krzywonosy en la regiono de Vilno. Post la gimnazia lernado en Minsko li studis medicinon en la Militita-Medicina Akademio en Peterburgo, kie lia studkolego estis Iwan Pawłow. La diplomon de kuracisto kun la plej alta takso “cum eximia laude” li akiris en 1880. En la jaroj 1877-1885 li laboris en la Militita-Medicina Akdemio kiel asistato en la Katedro de Fiziologio ĉe profesoro Iwan Tarchnow, kun kiu ligis lin plurjara kunlaboro kaj amikeco. Tiuperiode Cybulski konstruis instrumenton, mezurantan la rapidecon de sangofluo, kapablan fotoregistri. Ĝi ricevis la nomon fotohemotaĥometro. Helpe de ĝi Cybulski difinis i.a. ŝanĝojn en la rapideco de la sangofluo depende de la laborfazoj de koro kaj de la spirritmo. En 1885 Cyblski doktoriĝis per disertaĵo “Esploroj pri rapidfluo de la sango helpe de fotohemotaĥometro”. Samjare li translokiĝis al Krakovo, kie li transprenis Katedron de Fiziologio, Histologio kaj Embriologio en la Jagelona Universiato. Kun entuziasmo li entreprenis vastplanitajn sciencajn esplorojn senĉese plukonstriante la katedron. Ĉirkaŭ li amasiĝis grupo de talentaj disĉiploj, kiel Adolf Beck kaj Władysław Szymonowicz, kiuj atingis elstarajn rezultojn.
Epokfarajn esplorojn Cybulski gvidis pri elektrofiziologio. Kune kun Adolf Beck ili malkovris elektran aktivecon de la cerbo kaj en 1890 ili faris ĝian pionoran mezuron. Cybulski okupiĝis ankaŭ pri elektrofiziologio de muskoloj. Samjare li prilaboris instrumenton por mezuri la varmokvanton produktatan de muskoloj, la t.n. mikrokalorimetron. En 1910 kiel la unua pola esploristo li faris registron de elektra funkciado de la koro.
Iom pli frue, ĉar en 1895 Nikodem Napoleon Cybulski kun sia alia disĉiplo Wladyslaw Szymonowicz malkovris la hormonan efikadon de superena glando kaj izolis adrealinon, kiu altigas la sangopremon. Al la efikado kaj rolo de adrealino Cybulski dediĉis multajn pliajn esplorojn kaj verkojn. Li ankaŭ iniciatis en Pollando esplorojn pri hipnoto kaj kelkajn liajn tezojn el lia ĉi-tema libro eblas konsideri antaŭkurieraj rilate al la koncepto de subkonscio, kiuj antaŭis la ideojn de Freud.
Aparta sfero de la aktivado de profesoro Cybulski estis socia publicistiko. Ankaŭ al tiu temo li dediĉis plurajn librojn kaj artikolojn kiel “Ĉu ŝtato kaj la socio havas la devon apogi la sciencon”, “Pri organizo de kamparanaj mastrumejoj”, “Scienco fronte al milito”. Li estis aktiva pledanto por tio, ke ankaŭ virinoj povu studi medicinon, povu akiri superan klerecon. En 1891 kune kun Odo Bujwid li stablis en Krakovo la unuan knabinan gimnazion.
Profesoron Nikodem Napoleon Cybulski karakterizis laborardo, enorma inĝenieco, eksterordinara honesteco en la solvado de sciencaj demandoj, modesteco. Siajn ideojn li senavare estis dividanta kun siaj disĉiploj inspirante ilin al krea laboro. Li verkis ĉirkaŭ 100 sciencajn publikaĵojn ne kalkulante artikolojn kaj presitajn prelegojn. Aktiva ĝis la lastaj vivmomentoj profesoro Nikodem Napoleon Cybulski mortis en sia kabineto pro apopleksia atako la 26-an de aprilo 1919.
El la elsendo 06.03.2015. Legas Barbara
