Printempe estis inaŭgurita projekto „Plurkultura Respubliko en la epoko de reĝo Sigismundo Aŭgusto”. Unu el ĝiaj plej gravaj celoj estas esplorado de la arasoj (murtapiŝoj) el la kolektoj de la Reĝa Kastelo ĉe Wawel-altaĵo, en Krakovo. La esploroj de la polaj kaj norvegaj sciencistoj daŭrontaj ĝis aprilo 2016 servos al artkonservistoj taŭge protekti la kolekton. Sciencistoj esploras la gradon de foruzo de la lanaj kaj silkaj fibroj, la kontraŭluman firmecon de la aplikitaj kolorigiloj kaj ilian identigon. Ili krome klopodos identigi mikologian flaŭron. La norvega partnero, kiu estas Norvega Instituto pri Aeresplorado jam mezuras la naturkondiĉojn kaj esploras la aerpolucion per kemiaj kombinaĵoj de sulfuro, azoto kaj ozono, kiuj povas ankaŭ mafavore influi teksaĵojn. Kadre de la projekto sur Wawel-altaĵo okazos ankaŭ edukokupoj por junularo, i.a. prelegoj dediĉitaj al la historio de la plej grava kolekto de la 16-jarcentaj arasoj kaj spacaj ludoj. La eduka programo estos adresita ankaŭ al gejunuloj kun misfunkcioj de rigardo- kaj aŭdokapabloj.
La esplorataj murapiŝoj, kiujn reĝo Sigismundo Aŭgusto mendis en Bruselo en la jaroj 1550-1560 estis la unuan fojon prezentitaj en la Reĝa Wawel-Kastelo en 1553 dum la nuptoceremonio de la reĝo kun Katarina Habsburgidino. Reĝo Sigismundo Aŭgusto testamente heredigis la murtapiŝojn al la fratinoj, kaj post ilia morto la arasoj fariĝis la proporietaĵo de la Respublio. En 1795 rusoj forportis ilin al Peterburgo kaj redonis nur en 1921 baze de Riga Traktato, kiu estis finanta la polan-boŝevistan militon 1920-21. En 1939 la arasoj estis forveturigitaj al Kanado tra Rumanio, Francio kaj Britio por protekti ilin kontraŭ germanoj. Ili revenis al la lando en 1961 kaj tuj estis subigitaj al la konservistaj laboroj. Ekde marto 1961 ili denove ornamas la kastelajn murojn. Ĉiun kelkan tempon la prezentataj arasoj estas alterne ŝanĝataj, ĉar malbone efikas je ila la ultraviola radiado, aerpolucio kaj polvo. Temas pri la unusola parto de kastela ekipaĵaro el la Jagelona epoko, kiu transaŭris ĝis hodiaŭ. Ĝi enhavas 136 teksaĵojn. Tio estas la plej valora el la kastelaj kolektoj kaj unu el la plej gravaj en la monda skalo. Ĝis nun apris unu publikaĵo pri la Wawel-kastelaj murtapiŝoj, baldaŭ aperos la 2-a volumo. Fine de la somero komenciĝos la bitigo de la parto de la murtapiŝoj. La plej grandaj altas 4,8 metrojn kaj vastas pli ol 8 metrojn pezante kelkdek kilogramojn. Konsiderante ilian plurjarcentan historion la murtapiŝoj konserviĝis en bona stato kaj la kolorfreŝeco malmulte ŝanĝigis. Teksitaj per silko, lano, arĝentaj kaj oraj fadenoj la arasoj ilustras la bibliajn scenojn, prezentas buntan mondon de plantoj kaj ekzotikaj animaloj kaj blazojn de Pollando kaj Litovio reference al la Respubliko de ambaŭ Nacioj, alivorte alianciĝo de la Reĝa Pollando kun la Litova Princlando.
El la elsendo 19.06.2015. Legas Barbara
