Hodiaŭ ni volas prezenti al vi eksterordinaran polinion. Ankoraŭ kiel 92-jaraĝa virino ŝi lernis, studis, vizitadis bibliotekojn. Tion ŝi konfesis en 1998 en intervjuo lige kun sia 100-a naskiĝdatreveno. Meze de sia vivo – en la periodo de la 2-a mondmilito – ŝi diametre ŝanĝis siajn profesiajn interesiĝojn rezignante pri la amata arthistorio favore al la profundigado de la historio de Pollando. La naskiĝinta en Vieno filino de polo kaj germanino malgraŭ la fakto, ke plimulton de sia vivo pasigis eksterlande ĉiam akcentis sian ligon al Pollando kaj polecon. Neniam ŝi rezignis pri la pola civitaneco, en ĉiuj cirkonstancoj agante por la bono de la lando.
Karolina Lanckoroński estis la lasta reprezentanto de la malnova kaj meritiĝinta por Pollando magnata gento, kies historio radikas en la 14-a jarcento. Ŝia familia nomo deriviĝas de la urbo Lanckorona, kiun donaci al ŝiaj prauloj reĝo Jagelo rekone pro iliaj bravagoj en la kontraŭteŭtona batalo sur la kampoj Grunwald. Reprezentantoj de la familio aktive partoprenis en la vivo de la nobela Respubliko, servis al ĝi kiel deputitoj kaj senatanoj, generaloj, episkopoj, vojevodoj, kastelestroj kaj starostoj. Ili batalis defene por la lando kaj ĝiaj interesoj kontraŭ tataroj kaj kozakoj.
Karolina Lanckoroński naskiĝis en 1898 en Aŭstrio, kien post la tria dispartigo de Pollando translokiĝis ŝia avo. Ŝia patro, grafo Karol Lanckoroński, granda bienposedanto en Pollando kaj Aŭstrio okupis altan postenon ĉe la aŭstra kortego. Ŝia patrino Małgorzata Lichnowski estis fratino de la germana ambasadoro en Britio. Dank’ al la patro, granda amanto de literaturo kaj artkolektanto vizitanta kun siaj infanoj gravajn eŭropajn muzeojn ekde frua infancaĝo ŝi intesiĝis pri la arto. Samtempe malgraŭ grandsinjora kaj senĝena vivo Karolina sentis fortan ligon kun la pola kulturo kaj historio, malgraŭ tio, ke Pollando malaperis tiam sur la mapo de Eŭropo. Ŝi intersiĝis pri ĝaj klopodoj rakiri sendepedecon kolektante fotojn pri la legioj kaj legionoj, agloinsignojn, broŝurojn. Dum kelka tempo ŝi zorgis pri malsanaj kaj vunditaj polaj soldatoj en resanigejo konstruigita de la patro. Eĉ se komence ŝi pensis pri flegistina kariero finfine ŝi elektia la arthistorion en la Viena Universitato. Aparte ŝi dediĉis sin al la kreado de Michelangelo kaj post la doktoriĝo dum kelkaj jaroj en Romo ŝi esploris la arton de la itala renesanco kaj baroko. En 1934 ŝi forveturis al Lvovo. Tie en la Universitato de reĝo Jan Kazimierz ŝi lekciis arthistorion. Du jarojn poste ŝi kiel la unua polino habilitiĝis pri la arthistorio.
La feliĉan vivon ĉesigis la 2-a mondmilito kaj la invado de Lvovo fare de ruĝarmeanoj la 22-an de septembro 1939. La 42-jaraĝa tiam profesorino Karolina Lanckoronski ne uzis la doniĝintan okazon evakui sin, sed tuj aliĝis al la konspira lvova filio de la Asocio de Armita Batalo. En majo 1940 ŝi forveturis al Krakovo troviĝanta sub la germana okupacio, tie daŭragante la konsiran laboron por la krakova filio de la Asocio, engaĝiĝante samtempe en la agadon de la Ruĝa Kruco. Al ŝiaj taskoj apartenis poste ankaŭ la zorgo pri polaj malliberigitoj en la tuta Ĝenerala Gubernio, establita de germanoj sur la polaj teritorioj. Kiam germanoj konkeris la orientajn randregionojn de Pollando ŝi estis redelegita al Lwów kaj Stanisławów. En majo 1942 ŝi estis arestita. Dum ŝia priaŭskultado la komandanto de gestapo Hans Krüger estis tiom nervozita pro ŝia rezista sinteno kaj manifestado de poleco, ke en furiozo li konfesis la elmurdon de 25 profesoroj de altlernejoj de Lvovo en julio 1941. Tiel Karolina Lanckoroński eksciis pri ĉi tiu krimo, fariĝinte ĝia atestanto. Dank’ al la interveno de la itala reĝa familio ĉe Himmler ŝi evitis la verdiktitan mortopunon. Komence ŝi estis direktita al Berlino, sed en januaro 1943 ŝi trafis al la germana koncentrejo en Ravensbrück, kie ŝi ricevis la numeron 16076. 8 tagojn ŝi pasigis en obskurejo – en kiu ĉiutage – laŭ siaj rememoroj – ŝi nutris sin per rememoraj imagoj kaj imagtaj vizitoj en po unu el la famaj eŭropaj muzeoj. En Ravensbrück Karolina Lanckoroński fariĝis atestanto de multaj ekzekutoj kaj medicinaj eksperimentoj, sed unuavice ŝi rapidis helpri morale al kunmalliberigitinoj inaŭgurinte lekciojn pri historio kaj arthistorio. Unu monaton antaŭ la militfino – dank’ a la klopodoj de la prezidanto de la Internacia Ruĝa Kruco – ŝi estis liberigita kiel la unua polino en la grupo de 229 francinoj.
Postmilite pro sia aristokrata origino prof. Karolina Lanckorońska ne povis reveni al komunista Pollando. Ŝi ekloĝis en Italio, kie laŭ peto de generalo Anders ŝi organizis studojn por ĉirkaŭ 1300 eksaj soldatoj de la 2-a Korpuso. Dank’ al ŝiaj klopodoj ili povis studi en Romo, Bolonjo, Torino. Similan helpon ŝi donis al eksaj polaj soldatoj en Skotlando kaj Britio.
Aŭtune 1945 kun pastro Walerian Meysztowicz kaj kelkaj polaj sciencistoj ŝi establis en Romo Polan Historian Instituton. Ŝi rezignis pri sia sciencista kariero elektinte la postenon de profesoro en la Pola Universitato en Elmigrejo koncentriĝante pri la historio de Pollando en la establita de si Instituto. En tiu periodo ŝi kreis monumentecon 76-voluman eldonserion pri fontoj al la historio de Pollando. La materialoj devenis el eksterlandaj bibliotekoj kaj arkievjoj i.a. el la malnova arkivejo de la teŭrona ordeno en Królewiec (la nuna Kalilingrado), el la reĝa arkivo en Danlando, el la italaj, hispanaj kaj portugaloj arkivoj. Ŝian laboron helpis ŝia flua rego de la klasikaj greko kaj latino, de la anga, franca, itala, germana kaj pola lingvoj. En 1967 Karolina Lanckoroński establis en Svislando Fondaĵon de Lanckoroński-familio. Ĝi finance helpis jen al ŝia Pola Historia Instituto, jen al la Pola Biblioteko en Parizo, jen al la universitataj bibliotekoj en Pollando. Dank’ al ŝi polaj sciencistoj povis akiri eksterlandajn stipendiojn. En 1994 profesorino Karolina Lanckoroński donacis al la Reĝaj Kasteloj en Krakovo kaj en Varsovio tolaĵojn el la familia kolekto. Al Wawel trafis pli ol 500 eksponaĵoj, inkluzive 82 pentraĵojn de la itala gotiko kaj renesanco, pli ol 200 desegnaĵoj kaj 69 leteroj de pola pentristo, amiko de la familio, Jacek Malczewski. 37 bildojn ricevis la Reĝa Kastelo en Varsovio inkluzive de du tolaĵoj de Rembrandt, krome historiajn meblojn, valorajn arkivaĵojn kaj familiajn memoraĵojn. Antaŭ 20 jaroj en ambaŭ muzeoj estis ekspozicie prezentitaj ŝiaj donacoj. La Reĝa Kastelo en Varsovio en la 100-a naskiĝdatreveno de profesorino Karolina Lanckoronski funkciigis novan segmenton de la konstanta ekspozicio en la 2-a etaĝo de la norda alo, kiu prezentas la plej valorajn objektojn el la familia trezoro de profesorino Lanckoroński. Ŝi mortis senherede en 2002 havante 104 jarojn tiel finante la ekziston de la elstara pola Lankoroński-familio.
El la elsendo 13.02.2015. Legas Barbara
