La vilaĝo Staniątki (sta-njon-tki) troviĝas en la regiono de Krakovo ĉirkaŭ 20 kilometrojn sudoriente de la urbo. Ĝia nomo refrencas al la vortoj de s-ta Wojciech (Adalberto), kiu en la 997-a jaro pasis tra ĝi al Krakovo kaj poste norden kun la religia misio al prusoj. Li haltigis ripozcele tiuloke sian akompanantaron per la vortoj „udielamy tady staniatky”. La alia versio laŭ lingva analizo derivas la nomon de la vilaĝo de la persona nomo – Stanimir, Stanisław aŭ Stanibor. Antaŭ 5 jaroj troviĝanta en ĝi la Benediktanina Abatejo de s-ta Wojciech (Adalberto) estis agnoskita kiel plia pola Historimonumento.
Ĝi estis fondita en 1228 fare de Klemens el Brześnica, de la grifita gento – unu el la plej signifaj grandsinjoroj de la Piast-dinastia Pollando kaj lia edzino Racława. Ilia filino Wisenna fariĝis la unua abatino de la klostro. La abatejo en Staniątki estas la plej malnova en Pollando benediktanina klostro distigiĝanta per kontinua 800-jara funkciado, atestanta pri la pola religia vivo, pri la traiĝado de laika kun la abateja kulturoj. Ĝia konstruaĵo mem estas valora dokumento videbliganta la evoluon de la gotika kaj baroka arkitekturo en Pollando.
La konstruigita meze de la 13-a jarcento preĝejo de la Plej Sankta Maria-Virgulino estas opiniata la plej malnova gotika, ununava preĝejo en Pollando. La klostra komplekso kreiĝanta ekde la 13-a jarcentro ĝis la limperiodo inter la 14-a kaj 15-a jarcentoj – malgraŭ alikonstruo en la 17-a jarcento – konservis la mezepokan formon kaj proporciojn. La celo de alikonstruo estis certigi severan fermitecon al la monakinoj konforme al la reformita regulo de benediktaninoj. Dank’ al tio ĉiu fratulino disponis pri aparta ĉelo, apartaj lokoj estis destinitaj por noviculinoj kaj por lernantinoj de laika lernejo; estis aranĝita interna malsanulejo. La funkciadon de tiuj alikonstruoj konfirmis per sia vizito kardinalo Jerzy Radziwiłł en la 16-a jarcento. Staniątki estis ankaŭ dum jarcentoj grava edukcentro de virinoj kiel trezorejo de historiaj memoraĵoj, kiel medio kultivanta la memoron pri la fondintoj el la piastdinastia epoko, kiel viva organismo emananta per naciaj kaj patrioraj tradicioj je laŭvicaj generacioj. Post la 1-a dispartigo de Pollando en 1772 en Staniątki trovi rifuĝejon benediktaninoj el likvidita klostro en la loko Jarosław. Fratulinojn en Staniątki kontraŭ likvido protektis la gvidata de ili lernejo por knabinoj, kiu en 1784 estis transformita en registaran lernejon en la aŭstra aneksoparto de Pollando, Galicio. Dank’ al la alta intelekta kaj kultura nivelo de benediktaninoj ĝi distingiĝis per tre alta instrunivelo. La vizitinta klostron kaj lernejon en 1787 imperiestro atribuis al ĝi subvencion. La klostro kaj la lernejo akiris grandan renomnon en la tuta Galicio. Ekde 1836 la klostro gvidis misiojn, kredofirmigajn semajnojn por la loka loĝantaro. La fratulinoj subtenadis insurgentojn dum la kontraŭcara januara insurekcio en 1861. Dum la 19-a jarento daŭre evoluis la klostra lernejo. Estis establitaj klasoj por kamparanaj infanoj, kreiĝis klaso por knaboj. Oni senĉese zorgis pri la riĉiĝo de la instruporgramoj kaj malgraŭ tio, ke en 1869 lernejo perdis la statuson de lernejo publika la instrunivelo daŭre altis kaj ĝia famo ne malkreskis. La 1-a mondmilito bonŝance ne aparte damaĝis la abatejon. Dum la 2-a modmilito la monakinoj gvidis tie sekretan instruadon, kaj en 1944 ili organizis en la klostro rifuĝejon por infanoj el la damaĝita de la Insturekcio Varsovio. Postmilite la klostro suferis plurajn reprezaliojn flanke de la komunistaj aŭtoritatoj. Estis likvidita lernejo kaj poste la monakinoj estis eksloĝigitaj al la loko Alwernia. Nur post 1956-a jaro, „tiel nomata degelo” – post la Juniaj Eventoj en Poznano, monakinoj povis reveni al Staniątki.
En la klostro kaj en la muzeo en la apuda preĝejo troviĝas pluraj artverkoj, valoraj arkivaĵoj kaj eksterordinare riĉa laŭ la landa skalo kolekto de muziknotoj ligitaj kun la liturgia kantarto. Inter la fino de la 14-a jarcento ĝis la fino de la 16-a jarcento floris en ĝi riĉa religia, muzika kuturo. Al la mezepokaj verkoj de la plej supera klaso apartenas tabula bildo de Dipatrino Doloranta, figuro de Kristo Zorgoplena. El pli postaj epokoj devenas la 16-18-jarcentaj polikromiaĵoj, 15-18-jarcentaj fajne ilustritaj muzikaj manuskriptoj, kolekto de la 16-jarcentaj lignaj formoj por aranĝado de monakinaj kapkovriloj, kolekto de vaksaj figuroj (17-19 jarcentoj), i.a. ilustrantaj la klostra historion, riĉa kolekto de la pola pantroarto el la 16-20 jarcentoj. En tiu kolekto aparte elstaras baroka bildociklo pri la historio de piastdinastia princo, la reganto de Pollando Kazimierz Odnowiciel devenanta el la la Benediktana Abatejo en Tyniec.
Tio ne estas ĉiuj vidindaĵoj, kiuj meritas viziton en la apudkrakova Staniątki. Unuavice logu tien la fakto, ke ĝuste tie ĉi de pli ol 800 jaroj batas koro de la plej malnova en Pollando Benediktanina Abatejo.
El la elsendo 05.03.2025. Legas Barbara – 07′ 45″
