Unu el la legendecaj lokoj en Varsovio troviĝas iom flanke de la Reĝa Trako kondukanta de la Reĝa Kastelo ĝis la kastelo en Wilanów-kvartalo en la sudo. Sufiĉas kelkaj paŝoj por ektroviĝi ĉe Tamka-strato kondukanta malsupren al la bordo de Vistulo. Kaj ĝia nomo derivigas de la iama eta digo, retena terŝutaĵo konstruigita ĉe la riverbordo.
Enpaŝante Tamka-straton flanke de Nowy Świat-strato subite antaŭ la rigardo aperas impona palaco. Kun ĝi ligiĝas unu el la varsoviaj legendoj, tiu pri la Ora Anaso. Onidire en ĝiaj subterejoj vivis iu reĝidino sorĉita je Ora Anaso, kiun eblis renkonti nur dum la Saktjohana Nokto, la solstica tempo. Laŭ onidiroj, tiu, kiu ĝin renkontos, kiu ĝin kaptos estos bonŝanĉulo fariĝonta ne sole riĉulo, sed rekte magnato.
Kaj tiun ĉi ŝancon ekdeziris uzi malriĉa ŝumetilernanto el la Malnova Urbokvartalo, Lutek. Efektive, tri tagojn post kiam en la metiista kompanio li ekaŭdis tiun ĉi novaĵon li, tamen ne tro kuraĝe, aliris la kastelon. Farinte la krucosignon li enpenetris la subkastelan koridoron kaj bruliginte kandelon enmane li enprofundiĝis en nekonatejon. Subite li ektroviĝis en vasta masonita kelo kun eta lageto en la centro. Sur ĝi, kiel asertis Piedkriplulo-ŝuisto, naĝis ora anaso susurante per oraj plumoj. Lutek kuraĝe logalvokis ĝin kaj subite la ora anaso transformiĝis antaŭ lia rigardo en belegan knabinon kun oraj haroj teron fronantaj, kun frambruĝa buŝo kaj stelbrilantaj okuloj. Ŝi demandis lin pri la deziro, sed Lutek nur promesis, ke li faros ĉion laŭ ŝia volo, forgesante eĉ peti pri io ajn. Ŝi tamen rigardis lin atente kaj deklaris, ke li akiros enormajn ne konatajn al la mondo trezojn kaj fariĝo riĉulo, kondiĉe ke li fidele plenumos ŝian deziron. Kaj ŝi postulis, ke 100 dukatojn en la saketo tenita de la ŝi en la man li elspezos la sekvan tagon nur por la propraj ŝatoj. Lutek ekridetis pensante pri tion bagatela postulo. La junulino ĵetis al li la monujon kaj strange ridente malaperis. Lutek timektremis, embarasite kaj iom nerektpaŝe la kastalan subterejon li tamen sekure forlasis.
Vekiĝinte hejme la sekvan tagon Lutek jam sentis sin riĉulo, sed ĉu elspezi 100 dukatojn nur por la propraj ŝatoj dum unu tago estos bagatela faro? Komence la afero estis senduba. Jen novaj, ŝikaj vestoj! Jen abunda manĝo kun drinkaĵoj en la urba gastejo. Jen veturo per luita kaleŝo kun jungitaj kvar ĉevaloj gvidtaj de koĉero al kastelkomplekso en Wilanów, fine vizito en teatro. La tago baldaŭ estis finiĝonta kaj Lutek elspezis apenaŭ 10 dukatojn. Kion fari….., kiel elspezi la monon… la zorgo premis lian kapon….
Tiel cerbumante li paŝis laŭe de la strato kiam li frontis kurbiĝitan polan soldaton, kiu alparolis lin almozpete, ĉar jam la duan tagon li pasigis senmanĝe… Li, brava soldato batalinta ĉe Samosierra, Smolensko, Moskvo, Lepsiko! Kaj nun sen la brako, sed kun ordenrubandoj ĉebruste de la Honora Legio kaj Virtuti Militario almozpetas! Lutek senpripense elprenis el la poŝo dukatojn.
Dio vin benu grandinjoro – reagis la olda soldato, vi estos feliĉa kaj riĉa!…….. Je tiuj vortoj la fulmo ekbrilis kaj tondro aŭdiĝis. Antaŭ la okuloj de Lutek fulmpasis la bildo de kolera reĝidino: „La promeson vi malobservis, monon ne por vi mem vi destinis”. Sed reale Lutek daŭre staras antaŭ la maljuna soldato, kiu diras al li: „Ne la dukato feliĉon portas, sole laboro kaj sano”.
Lutek revenis hejmen, tamen kontenta kaj gaja. La sekvan matenon li vekiĝis kiel jam malriĉa ulo. Sed ekde tiam lia vivo prosperis, la ŝulernanto baldaŭ avancis je majstro, belan kaj honestan knabinon li edzigis, infanojn por bonaj civitanoj edukis. La familio vivis longe kaj feliĉe.
Kaj la Ora Anaso? Mememorigas ĝin pluraj versioj de ĉi tiu legendo kaj kelkaj belaj monumentoj en la varsovia spaco.
Kaj kio kun la kastelo mem? Ĝia nomo kiel Kastelo de Ostrogski-familio ligas al la figuro de la krakova kaŝtelestro, Janusz Ostrogski, kiu en la fino de la 16-a jarceto posedis ĉi tiujn grundojn kaj decidis elkonstri ĉi tiuloke kastelon. Kiel la unua arkiteto rolis Tylman el Gameron, sed lia projekto pro altaj kostoj restis surpapere. Poste tamen kastelon oni konstruigis, dank’ al aliaj grandsinjroj, kaj plurfoje ĝi estis modifita. Reference al pli freŝa historio ni diru, ke en la tempo de la kontraŭcara Novembra Insurekcio 1830, kies 194-an datrevenon ni ĵus solenis, troviĝis tie militista hospitalo.
Ne plenajn 30 jarojn poste la palaco fariĝis la sidejo de la Varsovia Muzika Instituto daŭrigante tiel la tradicion de la Muzika Konservatorio el 1821. Kun ĝi estas ligitaj pluraj nomoj de la elstaraj figuroj de la pola muzika mondo i.a. Ignacy Jan Paderewski. En la 1914-a jaro al la palaco estis aldonita nova konstruaĵo de la konservatorio. En la intermilita jardudeko , jam post kiam Pollando reakiris suverenecon, troviĝis en la palaco konservatorio kaj teatra lernejo, ne por longe. En septembro 1944 la palacon forbruligis germanoj.
La rekonstrita en 1953 palaco ricevis la eksteran aspekton el la fino de la 17 jarcento laŭ la planoj de Tylman el Gameron. Tiam ĝi fariĝis la sidejo de Chopin-instituto, kaj posta Societo de Frederiko Chopin. Tiuokaza solenaĵo okazis dum la 5-a Internacia Piankonkurso de Chopin en 1955.
La palaca duetaĝa konstruaĵo estas levita sur la ortangula plano kun avankorpo kaj estos kronita per timpano. Ĝi situas sur alta brika platformo formanta de la orienta flanko terason ĉirkaŭitan per sabloŝtona balustrado. La internoj estas rekonstruitaj baze de motivoj de la malfrua baroko, rokoko kaj klasikimo. En la palaco troviĝas aktuale la Muzeo de Frederiko Chopin kun memoraĵoj ligitaj kun la komponisto kaj koncerta salono. Regule en ĉi lasta okazas porokazaj prelegoj dediĉitaj al Frederiko Chopin kaj lia familio, homoj ligitaj kun la pola komponisto en la kunteksto de la epoko en kiu Chopin vivis.
El la elsendo 02.12.2024. Legas Barbara – 09′ 26″
