La heroo de nia nunsemajna felietono estas Bogumił Andrzejewski, kies 100-a naskiĝdatreveno pasos la 1-an de februaro 2022. Verŝajne eĉ poloj apenaŭ scias, ke temas pri elstara lingvisto, literaturisto, la aŭtoro de la moderna somalia lingvo – ĝia alfabeto kaj ortografio. La kreitan de li lingvon uzas milionoj da loĝantoj de kelkaj afrikaj landoj kiel Somalio, Kenjo kaj Etiopio. Bogumił Andrzejewski naskiĝis en Poznano en komercista familio kaj tie li komencis la lernadon. La lastajn gimnaziajn jarojn ĝis 1939 li pasigis en Zakopane. En aŭgusto 1939 el Poznano li translokiĝis al Varsovio. Sed jam en februaro de la sekva jaro tra Hungario li atingis Palestinon en 1941. Tie li rekrutiĝis al la Sendependa Brigado de Karpatiaj Pafistoj – germana militista infanteria formacio de la Polaj Armeaj Fortoj en Francio batalanta kontraŭ germanoj. En la bataloj por la konkero de la fortreso Tobruk li estis vundita. En tiu periodo manifestiĝis lia literatura talento kaj liaj poeziaĵoj kaj prozverkoj pollingve aperis en militistaj periodaĵoj en 1941. Dum la militjaroj li laboris ankaŭ kiel kiel tradukisto en Egiptio kaj Palestino. Tiam iom hazarde venis interesiĝo pri la kuŝidaj lingvoj. Temas pri la familio de afroaziaj lingvoj parolataj en la tiel nomata Korno de Afriko kaj laŭe de la sudaniaj kaj sudegiptaj marbordoj de la Ruĝa Maro en la historia Kuŝlando. Kiel li iam memorigis sian lingvistikan vivovojon li komencis per la libro „La angla en 30 horoj sen instruisto”. Post la milito Andrzejewski edziĝis kaj restis en Britio. En 1947 li diplomitiĝis pri la angla filologio en Oksfordo, kie li studis ankaŭ la malnorvegan lingvon. Li daŭrigis studojn pri lingvistiko kaj la klasika araba lingvo por sekve okupiĝi pri la esplorado de la lingvoj de la norda Afriko, aparte la somalia. En la komencaj 50-aj jaroj en Kleriga Departemento de la brita Somaliland Bogumił Andrzejewski okupiĝis pri laboroj por krei la ortografion de la somalia lingvo. En la jaroj 1952-1964 li estis lekcianto pri lingvoj kaj kuŝida literaturo en la Londona Universitato. Siajn pli ampleksajn lingvistikajn kaj literaturajn esplorojn pri la kuŝidaj lingvoj kaj literaturo Andrzejewski gvidis en Etiopio, Kenjo kaj Somalio. I.a. li moviĝis tra ĉi tiu lasta lando kun diktafono enmane registrante sonatestojn, poeziaĵojn, sekve transskribante kaj traduknte ilin en la anglan. Tiel kreiĝis la fundamentoj de la somalia poezio en la skriba formo. Ja nomada popolo estis analfabeta. Ankoraŭ komence de la 60-aj jaroj analfabetoj konsisitigis 68 procentojn de la socio. Komunikado same kiel poezio estis perataj buŝe. Turna estis lime de la 60-aj/70-aj jaroj kiam en la lando aperis la radio kio favoris disvastiĝon de poezio. Aldona faktoro fariĝis alfabeto de Andrzejewski, kiun la somaliaj aŭtoritatoj enkondukis kadre de la batalo kontraŭ analfabetecon. En la jaroj 1964-1980 Bogumił Andrzejewski laboris en la Londona Universitato kiel docento pri kuŝidaj lingvoj. Kaj en 1980 li estis nomumita profesoro. Andrzejewski kunlaboris kun la Somalia Akademio de la Sciencoj kaj Artoj en Mogadiŝo kaj kun la Sveda Agentejo pri la Scienca Kunlaboro kun la Disvolviĝantaj Landoj. Li aperigadis anglalingve en specializaj periodaĵoj plurajn lingvistikajn disertaciojn kaj artikolojn ĉefe rilate la kuŝidan lingvon kaj buŝan komunikadon en Afriko. Sed li estis ankaŭ la kunaŭtoro de studaĵo kaj antologio de la somalia poezio. Se ne la pola ligvisto la somalia poezio facile malaperus kaj en la la lando plagita de malsato kaj militoj profesoro Bogumił Andrzejewski – perfekte reganta la somalian – estis taksata kiel instruisto de la nacio kaj mecenato de poetoj. Iuj komparas lin kun Joseph Conrad. En 1988 la somalia registaro distingis profesoron Andrzejewski per Ordeno de la Somalia Stelo en komandora grado pro la kontribuo al kreo de oficiala ortografio de la somalia lingvo. En la interlingvistika mondo oni taksas ĝin kiel plej perfektan ortografion kreitan en la 20-a jarcento. Profesoro Andrzejewski emeritiĝis antaŭdate en 1982 por daŭrigi siajn sciencan kaj literaturan laborojn. Krom esti la aŭtoro de la modena somalia lingvo Bogusław Andrzejewski estis ankaŭ pollingva poeto kaj prozverkisto. Kiel jam dirite li komencis verki ankoraŭ en la tempo de la 2-a mondmilito, sed plimutio de liaj tekstoj aperis dise en la periodaĵoj de polaj elmigrintoj. En Pollando nur en la 2000-a jaro aperis liaj 18 verkoj poemoj kaj rakontoj sub la titolo „Vojaĝo al la legendecaj landoj”. Entute Andrzejewski estas aŭtoro de pli ol 80 literaturaĵoj, sed lia kreado daŭre estas malmulte konata. En 2011 en Varsovio okazis sesio dediĉita al lia scienca kaj literaturista laboro. Bogumił Andrzejewski mortis post longa malsano en Londono en 1994. Dum la sepulta solenaĵo oni legis lian adiaŭan mesaĝon al la somalianoj, kiun la sciencisto antaŭmorte diktis al sia edzino Sheila. „Somalinanoj, viroj kaj virinoj, multaĝaj kaj junaj. Mi dediĉas al vi kiel donacon tiujn kelkajn vortojn, kiel heredaĵon pri la somalia skribo, literaturo kaj lingvo. Mi ne dubas, ke tio estas superba bazo de via kulturo pri kiu vi devas zorgi de ĉiuj flankoj, ĉie, kiea ajn vi estas. Vi estas elstara nacio kaj talentaj homoj, pri tio mi certas”.
El la elsendo 21.01.2022. Legas Barbara – 8′ 08″
