Sciencaj informoj

Medician Nobel_premio 2017

Enretigita de: | Okt 3, 2017 | Sciencaj informoj | Skribu komenton.

La nunjaran medicinan Nobel-premion ricevis tri usonaj esploristoj Jeffrey C. Hall, Michael Rosbash i Michael W. Young pro siaj esploroj koncerne fiziologion kaj medicinon, kiuj malkovris meksanismojn de la tiel nomata biologia horloĝo. Pli precize pro la esploroj pri molekulaj mekanismoj respodecaj pro la fiziologia tagnokta ritmo de vivaj organismoj. Jam en la 18-a jarcento astronomo Jean Jacques d’Ortous de Mairan [dortus de merą] observante mimozon konstatis, ke ĝiaj folioj malfermiĝas direkte al la suno dumtage kaj fermiĝas, kiam venas krepusko. Li sekve metis la planton en mallumo. Evidentiĝis, ke ĝiaj folioj malgraŭ manko de la sunradioj malfermiĝadis kaj fermiĝadis en konstanta, ĉiutaga ritmo kvazaŭ stirus ĝin interna horloĝo. Sekvis pliaj esploroj pri plantoj. La tn. biologiaj horloĝoj helpantaj alkonformigi fiziologion al la taghoroj estis rimarkitaj ankaŭ ĉe animaloj kaj homoj. En la 70-aj jaroj de la 20-a jarcento Seymour Benzer kaj lia studento Ronald Konopka pruvis, ke perturboj de nekonata tiam geno, difinita kiel la geno >period< perturbas la fiziologian tagnoktan ritmon de drozofiloj. Sed nur la nunjaraj Nobel-premiitoj malkovris tiun mekanismon. En la 1984 Jeffrey Hall, Michael Rosbash kaj Michael Young sukcesis izoli period-genon kaj pli poste malkovris, ke aparta proteino PER kodita de ĉi tiu geno amasiĝas en la ĉelo nokte dum tage ĝi malkomponiĝas. 10 jarojn poste Michael Young malkovris alian horloĝan genon, kiu ricevis la nomon timeless (tajmles), kiu kodas proteinon TIM, necesan por normala diurna, tagnokta ritmo. Kiel pruvis Young proteino TIM ligiĝante kun la proteino PER ebligas al ili ambaŭ enpenetri la ĉelan kernon, kie ili blokas la efikadon de la geno „period”. La troa kvanto de la proteino PER blokas ĝian plian sintezon. Restis la demando kio kontrolas, reguligas la osciladon de la proteinoniveloj en la viva ĉelo. Michael Young malkovris laŭvican genon  „doubletime” [dabeltajm], kiu kodas la proteinon DBT, kiu prokrastas la amasiĝadon de la proteino PER. Dank’ al ĝi la nivelosanĝoj de la proteinoj konservas la 24-horan ritmon. Pliaj esploroj ebligis identigi kromajn proteinojn, kiuj espondecas pro tiu mekanismo. Ili ekzemple ebligas sinkronigi la tagnoktan ritmon kun ŝanĝiĝanta lumo kaj mallumo. La t.n. biologia horloĝo laŭ la samaj mekanismoj funkcias en ĉiuj plurĉelaj organismoj, inkluzive de la homo. La interna horloĝo precize alkonformigas nian fiziologion al la fazoj de la tago, ĝi reguligas konduton, hormonnivelon, dormon, korpotemperaturon, apetiton, metabolon kaj sangopremon. Se la interna horloĝo ne estas sinkronigita kun la ĉirkaŭanta nin realo ni fartas malpli bone. Kiel ekzemplo povas servi longdaŭraj flugoj al regionoj, kies horzonoj multe diferencas dise la nia. Eĉ la enkonduko de la tiel nomata somera tempo efikas simile. Do homo mem per sia konduto influas la funkciadon de sia fizilogia tagnokta ritmo.  La ebleco uzi la artefaritan, elektran lumon kaŭzis, ke homo ĉiam pli distanciĝas disde la natura vivritmo ligita kun la ritmo de la tago kaj nokto. Specialistoj komparas la funkciadon de organismo laŭ la fiziologia tagnokta ritmo al perfekta simfonia orkestro, en kiu ĉiuj biologiaj procezoj kunsonas, kiel unuopaj instrumentoj en la orkestro. Evidentiĝas tamen, ke  la perturboj de la fiziologia tagnokta ritmo de la organismo influas  ne nur nian bonfatron. Ekzistas pruvoj, ke longiĝa maladapto de nia vivstilo al la interna horloĝo (pro neregula tempo de nia aktiveco kaj dormo, kiel nokta laboro aŭ laboro skipa, aplikado de elektra lumo  vespere kaj nokte) povas grandigi riskon de kelkiuj malsanoj.

El la elsendo 03.10.2017. Legas Barbara

bp_Nobelpremio pri fiziologio kaj medicino

Subtenu nin

Donacu rete al UEA konto vars-t

※ Donaco estos pagita sumo minus 5% de administraj kostoj ĉe Paypal.
※ Via nomo aperos en la listo de donacintoj. Kontaktu la redakcion se vi volas resti anonima

Ni dankas al …

niaj donacintoj!  Bonvolu klaki ĈI TIE por detaloj.

Kontaktu nin

Aŭskultu nin kaj aŭskultigu aliajn!

Skribu kaj komentu:
retradio.esperanto@gmail.com
(aŭ barbarinella@gmail.com)
Amikaro de Pola Retradio en Esperanto.

Nombro de vizitoj

0661619

Redakcia teamo

Barbara PIETRZAK
Gabriela KOSIARSKA
Milada SZWEDO
Maciej JASKOT
Krystyna GROCHOCKA
Tomasz MILLER
Bruce CRISP

Arkivoj