Nunjare pasas la 150-a datreveno de la kontraŭcara, liberiga insurekcio, la Januara Insurekcio. Multaj ĝiaj komandantoj, insurgentoj post la insurekcifalo estis kondamnitaj je morto aŭ ekzilo al Siberio. Inter ili estis komisaro de la insurgenta pola Nacia Registaro en Litovio i Belorusio, Benedykt Dybowski. Post la aresto la rusaj aŭtoritatoj kondamnis lin je mortopuno. Savis lin tamen germanaj zoologoj intervenante pere de prusa fera kanceliero Otton von Bismarck. La puno estis ŝanĝita je la 12-jara ekzilo al Siberio. Tie polaj insurgentaj ekzilitoj kiel la unuaj komencis gvidis sistemajn esplorojn de Bajkalo. Inter ili estis Benedykt Dybowski la malkovrinto de la faŭno kaj flaŭro de ĉi tiu plej malnova kaj plej profunda lago de la mondo. Dybowski, kies 180-a naskiĝdatreveno pasis fine de aprilo, kun sia amiko Wiktor Godlewski malkovris tie 100 speciojn de organismoj, la plej ofte vivantajn en Bajkalo krustulojn. Kiel konfirmas hidobiologo el altlernejo en Ulan-Ude en la orienta Siberio doktoro Dmitrij Wiktorowicz Matafonow – poloj iniciatis tute novan etapon en la malkovrado de la Bajkala geografio kaj ĝia besta kaj planta mondo. de bestoj kaj plantoj de Bajkalo. Liaopinie neniu pli frue ol Dybowski kun tioma sukceso estis malkovranta la endemian faŭnon de Bajkalo. La lago havanta ĉ. 25 milionojn da jaroj karakteriziĝas per pli ol 70 procentoj de besto- kaj plantospecioj vivantaj ekskluzive en ĝiaj akvoj. Tio fascinis la polan esploristojn, kiu priskribis ol 100 speciojn de nekonataj bestoj.
Kune kun Wiktor Godlewski Dybowski gvidis eslorojn en Kałtuj, malgranda loĝloko ĉe la suda bordo de Bajkalo, kie ĝis hodiaŭ oni memoras pri polaj malkovrintoj. Dybowski kaj Godlewski gvidis siajn esplorojn laŭ la propra originala metodo. Nome en profundon de la lago tra forhokita glacikrusto – en tre malfacilaj kondiĉoj, kiam frosto havis ĉirkaŭ minus 30 gradojn – ili estis enmetantaj mortan fiŝon, kies korpon tuj voris diverpeciaj krustuloj. Elmetane ĝin ili jam disponis pri esplormaterialo. Inter la malkovraĵoj de Dybowski en Bajkalo troviĝas iu el la plej karkterizaj por la lago fiŝoj, pole gołomianka, latine Comephorus dybowskii , kiu havas mirigajn proprecojn. Ĝi vivas tre profunde kaj estas preskaŭ diafana. Elprenita el la akvo kaj metita en la sunradiojn ĝi transformiĝas en oleecan likvaĵon. Tiu oleo servis al la vivantaj ĉe la bordoj de Bajkalo burjakoj por lumigi iliajn lampojn.
Estadante ĉe Bajkalo kaj esplorante ĝiajn akvojn Dybowski fariĝis la kunaŭtoro de nova sciencbranĉo, limnologio, kiu koncernas kompleksajn esplorojn geologiajn, hidrologiajn kaj natursciencajn de la kontinentaj akvoj. Post la punestado Dybowski laŭ la propra elekto daŭrigis siajn sciencajn laborojn en la fora Rusio, i.a. sur Komĉatko. Li meritiĝis ankaŭ kiel kuracisto kaj etnografo inter la vivantaj en Siberio burjakoj kaj evenkoj. Fine li revenis al Pollando kaj ekloĝinte en Lvovo tie li mortis en 1930a.
Sed ne nur la nomo de Dybowski estas ligita kun Bajkalo. Alia elstara pioniro de la sibira scienco estis pola geologo Jan Czerski, ankaŭ eksilita al Siberio pro la partopreno en la januara insurekcio. Lia merito estas la priskribo de la tuta lagobordo de Bajkalo, inkluzive de enfluantaj ĝin riveroj. Lian nomon memorigas Czerski-Monto, la plej alta pinto de Bajkalaj Montoj kaj la tiel nomata Czerski-ŝtono, monto troviĝata proksime al la loko Litwianka. Czerski same kiel Dybowski post la malkovro de la siberia naturo libervole revenis tien por daŭrigi siajn sciencajn laborojn. La tragika por Pollando 1863, pro la falo de la januara insurekcio, fariĝis epokfara en la esplorhistrio de Bajkalo. Ekzilitaj polaj insurgentoj estis la unuaj, kiuj komencis ĝin sisteme esplori.
Legas Barbara
