Hodiaŭ ni invitas al Pollando por prezenti al vi gesinjoroj la riveron Wisła, Vistulon. La plej longa pola rivero, difinata kiel la reĝino de la polaj riveroj longas 1047 kilometrojn kaj trafluas la tutan landon de la sudo ĝis la nordo. Ĝiaj fontoj troviĝas en la suda Pollando ĉe la piedoj de Barania Góra (La ŝafa monto) kaj la akvoj enfluas Baltikon. La pola sejmo proklamis la 2017-an kiel Jaron de Vistulo, aldone oni solenas la 2017-an kiel la Jaron de Vistulo en Mazovio (la centra provinco de Pollando, en kiu troviĝas Varsovio). Tio estas ankaŭ la aparta okazo por paroli pri la rivero trafluanta dekojn da urboj, urbetoj, vilaĝoj, en kiu ĉiu intime estas kun ĝi ligita. Sed por ĉiuj poloj Vistulo estas samtempe grava historia simbolo kaj sen troigo la plej pola inter la polaj riveroj. Kiel diris en iu el siaj paroladoj Johano Paŭlo la 2-a „Vistulo estas la rivero de ĉiuj polaj terenoj, la rivero de nia historio. De jarcentoj – antaŭ ol la nomo Pollando aperis en la historiaj kronikoj. [..] Vistulo estas silenta atestanto de la vivo de generacioj, de ilia enmondiĝado kaj forpasado. De ilia luktado, kelkfoje luktado je vivo kaj morto por konservi kaj protekti tion, kio hejmlanda, tion kio estas komuna atingaĵo kaj komuna heredaĵo…” La nomo Wisła havas pli ol 2 mil jarojn. La unua latina mencio devenas el la 7/5-a jaro antaŭ nia erao kaj troviĝas en la prezentita en Porticus Vipsania mapo de Marek Agrippa kaj en Natura Historio de Plinio la Maljuna, kiu nomis la riveron Viscla. Ekde la 5-a jarcento ĝia nomo aperas en la formo Vistla. Iuj asertas, ke la nomo estis transprenita fare de hindoeŭropaj popoloj de pli fruaj loĝantoj de ĉi tiuj terenoj. Vistulo estas strikte ligita kun la historio de Pollando kaj Varsovio. La unua burgo sur la tereno de Varsovio ekzistis en Jazdów kun spuroj el la 7/9-a jarcentoj, kiu akiris apartan signifon en la 13-a jarcento pro sia situo ĉe la kriĉiĝo de du gravaj itineroj el Pomerio tra Zakroczym kaj Czersk ĝis la Nigra Maro, do el la nordo ĝis la sudo kaj el la oriento-okcidenten. En la 16-a/17-aj jarcentoj, kalkulataj kiel la ora epoko en la pola historio al la laŭvistula navigado oni donis apartan atenton pro ĝia navigebleco kaj pro la kreskanta eksterlanda konjunkturo je la pola lingvo kaj greno. En la centra segmento de la rivero la ĉefa rivera haveno fariĝis tiam Varsovio kaj ĝi havis unu el la plej grandaj riveraj flotoj en Eŭropo. Hodiaŭ Vistulo estas la lasta rivero de Eŭropo, kies panoramo en signifa parto redonas ĝian naturan, nereguligitan karakteron. La riverbranĉaro de Vistulo kovras du trionojn de la surfaco de Pollando. De la aliaj eŭropaj riveroj distingas ĝin harmonio kaj belaj pejzaĝoj ne plu videblaj ĉe riveroj jam reguligitaj, kion kaŭzas multbranca akvofluejo, vico da insuloj, sablozaj riverbranĉoj. En la akvoj de Vistulo daŭre eblas observi procezojn de la mempurigado, riĉiĝado je oksigeno, riverborda erodado. Vistulo gravas nuntempe en la eŭropa skalo pro sia ekologia koridoro laŭ la akso nordo-sudo. Ĝia natura karaktero ebligas la moviĝadon de vivaj organismoj inter Skandinavio kaj Afriko. Malgraŭ alikonstruo de la malsupra akvofluo Vistulo daŭre plenumas gravan rolon en la alilokiĝado de fiŝoj. Ankaŭ por diverspeciaj mamuloj la spacoj inter kontraŭinundaj remparoj rolas kiel grava moviĝvojo. Pro parte natura karaktero de la dekstraborda Vistulo en la regiono de Varsovio la animaloj povas moviĝi libere laŭe de la rivero malgraŭ la ekologia baro, kiun formas la granda urbo. La plej granda riĉaĵo de Vistulo estas tamen la birdaro. Naskiĝas tie kaj nestas du trionoj de ĉiuj birdoj de Pollando, inkluzive de malofte aperantaj kaj minacitaj de formorto en Pollando kaj en Eŭropo. Nestas tie 95 procentoj de la polaj grizaj mevoj, 70 procentoj de malgrandaj ŝternoj kaj pli ol 50 procentoj ol hirundaj ŝternoj. Rifuĝejon trovas tie ankaŭ tre maloftaj riverbirdoj, kies kvanto sur la tuta teritorio de Pollado ne superas 60 parojn. Temas i.a. pri trielo, nigrakapa mevo, pigmea mevo kaj blankvanga ŝterno. Apud Vistulo en la regiono de Varsovio eblas renkonti pli ol 200 birdosepciojn. Pli ol en aliaj lokoj de Pollando kaj temas same pri akvaj, arbaraj kaj herbejaj birdospecioj. Krome tiu ĉi loko rolas kiel unu el la plej gravaj en Pollando kordiroj de la printempa-aŭtuna birdomigrado. Krom bridoj en Varsovio apud Vistulo, ofte en la urbocentro mem vivas kastoroj, lutroj aŭ alkoj. Se temas pri flaŭro kreskas tie ne sole plantoj delonge tie aperantaj, ĉar la tereno estas ankaŭ loko kie multaj surprizaj plantospecioj kiel tomatoj aŭ… asparago transformiĝas en sovaĝajn formojn. Dum jaroj postmilite ĉe la vistulbordaj plaĝoj oni piknikis en Varsovio amase. La Sanktjohana nokto estis loganta al la rivero por lanĉi florkronojn kaj amuziĝi homamasojn. Sed sekvis longa paŭzo en tiu amika rilatado de varsovianoj kaj la rivero. Nur en la lastaj jaroj varmegaj someroj revenigis al la riverbordo amase la varsovianojn kaj turistojn, kion favoras la kreiĝanta kaj disfloranta infrastrukturo: kafejetoj, rapdmanĝejoj, restracietoj malfermaj por la publiko inter majo kaj septembro. La plej populara plaĝo etendiĝas ĉe Poniatowski-ponto, sed krom ĝi estas kvar aliaj kaj krome multaj naturaj kaj tiel nomataj sovaĝaj plaĝoj, sen aparta infratsurkturo. Ili ĉiuj estis rekonitaj de National Geographic ektroviĝinte en la registro de la plej belaj tiaj lokoj en la mondo. Sed en Varsovio eblas ĝui la riprozon ĉe Vistulo ne nur surplaĝe. Eblas ĝui ĝin de sur biciklo. La laŭbordaj biciklaj vojetoj havas entute 40 kilomerojn. Laŭe de Vistulo kondukas krome en Varsovio la plej grandaj kurvojetoj por la ŝatantoj de aktiva ripozo, estas lokoj por praktiki aliajn sportojn. Por la varsovianoj kaj gastoj de la pola ĉefurbo same allogaj kaj atrakciaj estas plukonstruiĝantaj promenejoj laŭe de Vistulo. Al unu el la apudvistulaj atrakciaĵoj kalkuliĝas sendube Parko de Fontanoj piede de la Malnovurba Eskarpo inaŭgurita en 2011-a jaro. Ni aldonu fine, ke Varsovio estas la unusola urbo en Eŭropo pro la du troviĝantaj apudvistule terenoj de la programo Naturo 2000.
El la elsendo 20.01.2017. Legas Barbara – 9’08”
