Proksimiĝas la 175-a naskiĝdatreveno de la hodiaŭa heroo de nia felietono, Jan Antoni Mikulicz-Radecki konata ankaŭ kiel Johann Freiherr von Mikulicz-Radecki, germana-pola kirurgo, profesoro de la universitatoj en Krakovo, Królewiec (Koeningsberg) kaj Vroclavo (Breslau). Li estis la ideodoninto de novaj operaciaj teknikoj kaj kirurgiaj instrumentoj, unu el la pioniroj de antiseptiko (li enpraktikigis jodformon) kaj de aseptiko (li enkondukis kotonajn operaciajn gantojn). Verŝajne kiel la unua Mikulicz-Radecki apliks kotonajn buŝ- kaj nazmaskojn, en la kuracista praktiko li aplikis i.a. ungventon en kies konsiston eniris i.a. arĝenta nitrato kaj perua balzamo, por kuracado de malfacile kuraceblaj vundoj. Mikulicz-Radecki estas agnoskita krome kiel kreinto de du kirurgiaj skoloj – la pola en Krakovo kaj la germana en Vroclavo.
Mikulicz-Radecki naskiĝis en la pola-germana familio en Czerniowce la 16-an de majo 1850. Li estis la 8-a infano de polo Andreas Mikulitsch blazone Gozdawa kaj de la dua edzino de la patro prusa nobelulino Emilia Freiin von Damnitz. Simile kiel liaj gefratoj Jan Antoni estis tre talenta infano. Jam infanaĝe li mergiĝis en la plurlingvan medion de sia urbo, tiam troviĝanta sur la tereno de Aŭstra Imperio. Li lernis ankaŭ pianludon, kio havos signifon en lia biografio. Jan Antoni frekventis gimnaziojn en Prago, Vieno, Klagenfurt kaj tiutapan lernadon li finis en 1869. Jam en la benediktana gimnazio en Klagenfurt, en kies teatro kantis lia fratino Karolina kaj li mem orgenludis dum la mesoj, li ekhavis la ideon fariĝi monako. Tiun ideon decide kontraŭis la patro, dezirante por Jan Antoni juristan karieron. Sed ĉi-foje la filo ne estis obeema elektante medicinajn studojn. En la sekvo la patro forprenis la financan subtenon. Jan Antoni devis mem zorgi pri la rimedoj por sia lernado. Tiujn li akiris donante lecjonojn de la germana lingvo kaj instruante pianludon. Tio estis la okazo por konatiĝi kun sia estonta edzino, Henrietta Pacher.
En 1875 Mikulicz-Radecki akiras la titolon de medicina doktoro kaj estis dungita en la kirurgia kliniko de Theodor Billroth en Vieno. Tie li tamen ne havis eblecon de sciencaj esploroj, sed dank’ al hepo de viena produktanto de medicinaj instrumentoj juna kirurgo kreis gastroskopon. Li ĝin uzis en 1881 por fari la unuan en la mondo operacion, sekve de kiu estis konstatita kancero de malsupra segmento de ezofago. Unu jaron poste dank’ al subteno de Theodor Billroth – la kreinto de la moderna kirurgio de laringo, ezofago kaj abdomeno – Jan Mikulicz transprenas la estradon de la kirurgia katedro en Krakovo. Komence li ne apartenis al favoratoj kaj la akceptiga komisiono riproĉas al li ne tro bonan konon de la pola lingvo. Tamen superis afekernaj argumentoj kaj Jan Mikulicz poste en la pollingva „Kuracista Trarigardo” klarigis, ke lia ne flua rego de la pola lingvo sekvas el la fakto, ke li daŭre troviĝas en la germanlingva sciencista medio. Cetere Jan Mikulicz mem publike estis deklaranta, ke li sentas sin polo. Dum iu el siaj prelegoj li diris rekte, ke la pola lingvo estas same por li gepatra, kiel por ĉiuj ceteraj ĉeestantoj en la prelegslono. Mikulicz multe verkis por la pola faka gazetaro kaj ĉiam du lokojn rezervis por siaj polaj asistantoj. Diversaj aŭtoroj tamen varie takas lian naciecon skribante pri li kiel polo, germano aŭ aŭstro, aŭ entute eŭropano. Li mem uzis tri formojn de sia persona nomo – Jan, Johannes kaj Johann.
Sub la gvido de Jan Mikulicz la krakova kliniko rapide evoluis kaj estis taksita kiel unu el la plej bonaj en la Aŭstra Imperio. Krakovon por kompletigaj kirurgiaj studoj celis kuracistoj el la tuta Aŭstrio. Tamen Mikulicz ne sukcesas realigi tie sian revon pri elkonstruo de nova kliniko. Tial kiam aperis propono pri la gvido de katedro de kirurgia kliniko en Królewiec (Königsberg), kiu estis pli bone ekipita ol la krakova, li ne hezitis. Tie Mikulicz koncentriĝas pri la kirurgio de abdomeno. La triajara laboro en la kirurgia kliniko de la tiea Albert-univeristato estis tre fruktoporta, sed la plej grava en la kariero de elstara kirurgo estis invito al Vroclavo. En 1890 Jan Mikulicz estas dungita kiel direktoro de la novkonstruata kirugia kliniko. Ĝia konstruado kaj alikonstruado daŭris 7 jarojn kaj Mikulicz mem povis interveni por plene aseptika operacia bloko, kiu post la malfermo, estis la plej granda kaj plej moderna en la tiama Eŭropo. Kvar jarojn poste la kliniko riĉiĝis dank’ al Mikulicz per ortopedia bloko kaj fizikoterapia salonego. Mikulicz mem en 1899 malermis aldone sian privatan klinikon, kiu plenumis, observis la plej superajn medicinajn normojn. Dum sia relatove mallonga estado en Vroclavo Mikulicz akiris respekton kaj profesian kaj eksterprofesian aŭtroitatecon. Li tenis plurajn interaciajn kontatojn, estis invitata por prelegoj kaj demontstraj operacioj al Usono, Britio, Rusio kaj Japanio. Li estis nomumita ofichonora doktoro de la universitatoj en Glasgovo kaj Filadelfio. Kaj en lia vroclava kliniko staĝis kuracistoj el la tuta mondo i.a. Usono, Britio, Japanio. Ankaŭ kirurgiaj talentuloj el Vroclavo estis atendataj en klinikoj de la tuta Eŭropo. Inter ili Ferdinand Sauerbruch, konata pro sia operacio ĉe malfermita torako, aŭtoro de protezoj por homoj post la amputo de la mano kaj piedo.
La tumora malsano vanigis pliajn profesiajn planojn de Jan Mikulicz. Malgraŭ konscio pri la proksimiĝanta morto, li laboris ĝis la fino kaj en unu el la lastaj leteroj al sia amiko, prof. Eiselberg el Vieno li konfesis, ke li mortas kontenta pri sia vivo, ke dank’ al sia intensa – laŭ ebloj laboro – li akiris en la mondo agnoskon kaj feliĉon. Profesoro Jan Makulicz mortis la 14-an de junio 1905 havante 55 jarojn. Adaŭis lin amase veninta vroclava publiko. Laŭ lia lasta deziro li estis sepultia en la tombejo en Świebodzice – iam Freiburg in Schlesien – kie loka hospitalo nun portas lian nomon.
Jan Mikulicz Radecki publikigis entute 232 sciencajn disertaĵojn kaj kun lia nomo ligiĝas komenco kaj evoluo de la moderna kirurgio de la 20-a jarcento. Li okupiĝis pri plimulto de kirurgiaj fakoj kiel kirurgio de ezofago, kosmetika kirurgio, kirurgio infana kaj neŭrokirurgio. Kun al menciita jam Sauerbruch Mikulicz estis pioniro de torakokirurgio. Menciindaj estas liaj kontribuoj al ortopedio, urologio, laringologio kaj ginekologio.
El la elsendo 05.05.2025. Legas Barbara – 09′ 18″
